n. ^^ 0i Mediaey^ ^ -y r»r*'< -i^^w ^ 1» '^ .'^ ^*%. *y V •7 ANALEGTA PRANCIS SIVE Yrrrrrf^^ GHRONICA ALIAQUE VARIA DOGMENTA AD . HISTORIAM FRATEUM MINORUM SPECTANTIA EDITA A PATRIBDS COLLEGII S. BONAYENTDRAE TOMUS IV. AD CLARAS AQUAS (QUARACCHI) PROPE FLORENTIAM EX TYPOGRAPHIA COLLEGIl S. BONAVENTURAE MCMVL PROPRIETAS LITTERARIA DE CONFORMITATE VITAE BEATI FRANCISCI AD VITAM DOMINI IE8U AUCTORE FR. BARTHOLOMAEO DE PISA LIBER I. Fructus I-XII. IMPRIMATUR. Datum Florentiae ex Curia Archiepiscopali, die 18 Decembris 1906. Can. Alex. Ciolli, Vic. Gen. Ex parte Ordinis nihil obstat, quominus imprimatur. Romae ad S. Antonium, die 12 Decembris 1906. Fr. Dionysius Schuler Minister Generalis. iw ^^ Ex anno 1897, quo tertius tomus huius collectionis pro- diit, duo patres huius Collegii ad requiem aeternam transie- runt, qui prae aliis in Analecta Franciscana edejida opus et studium impenderant: P. Quintianus Muller et P. Ignatius leiler, provinciae Saxoniae S. Crucis alumni ; quare facere non possumus, quin hoc loco brevi sermone eorura reminiscamur. Die 25 lunii 1902 obiit in loco, quo natus est, Erfordii in Germania, P. Quintiands Mueller, natus annos sexaginta, fractus laboribus et infirraitatibus. Post studia finita an. 1871 sacerdotio initiatus prinium per aliquot annos curae anima- rum operam dedit, usque dura anno 1876 a Rmo P. Ministro Generali inter collaboratores novae editionis Operum omnium D. Bonaventurae aggregatus est. Per 4 annos Monachii in bibliotheca regia laboravit; deinde a die 19 lunii 1881 per 20 annos in hoc Collegio moratus est, soli orationi et operationi tempus impendens. " Homo erat in primis indefessi et fere incredibilis laboris. Ut collaborator operum S. Bonaventurae sat multos et con- tentione plenos labores alacri semper animo et libenter subiit, imrao sponte sua onus diversorura laborum in se suscepit. Cordi ipsi erat, ut labores sibi demandatos meliore quo posset modo exsequeretur. Ut operibus ab obedientia sibi impositis satisfaceret, neque tempori neque labori pepercit. Secundum et tertium volumen Analectorum Franciscanorura ipsius po- tissiraum opera exscripta, cura variis codicibus collata et pro editione praeparata sunt. Orani terapore denique, quod sibi reJiquura erat, incubuit ad conscribendas pro variis actis diurnis et epheraeridibus elucubratione^ de rebus religiosis et moralibus tractantes * „ ; vertit quoque in linguam germa- nicam vitam B. loannis Alverniensis, necnon priraum voluraen historiae compendiosae Ordinis Minorura, quam P. Pamphilus a Magliano praeclare incepit. ' Opera omnia S. Bonaventurae, t. X (ad Claras Aqiias 1902), pag. Vll. Die 9 Decembris 1904 in hoc ipso CoUegio cursum vitae longae laboribus meritisque plenae in sancta pace confecit R. P. Ignatius Ieilee, " Ex-Definitor Generalis Ordinis Fra- trum Minorum, Doctor S. Theologiae, per quatuor lustra glo- riosa Praefectus Collegii, praesul novae editionis Operum omnium S. Bonaventurae, princeps inter theologos Francisca- nos saeculi elapsi * „. Natus anno 1823 die 4 Decembris in pago Havixbeck prope Mlinster in Westfalia in studia praeclare incubuit in gymnasio et academia civitatis Mlinster et anno 1845 Ordini Seraphico se adiunxit. Post sacruni presbyteratum 1848 Pa- derbornae susceptum plurimos labores per plus quam quinqua- ginta sacerdotii annos in vinea Domini opere, verbo, scriptis subiit. Postquam in sua provincia lector sacrae theologiae exstitit, anno 1875 associatus est P. Fideli a Fanna in per- lustrandis bibliothecis Germaniae, Austriae ac Daniae ; qua occasione multa recollegit documenta, quibus in diversis oc- casionibus est egregie usus. Die 27 lunii 1879 ad hoc Col- legium translatus per 25 annos ibi sanctam et indefessam vitam duxit. Post obitum P. Fidelis 1881 Collegii Praefectus institutus anno sequente primum tomum novae editionis ope- rurn S. Bonaventurae typis dedit, quem decursu viginti an- norum usque ad annum 1902 decem alii tomi sunt secuti. Pro- legomena et Scholia dictae editionis ab ipso P. Ignatio scripta sunt ; Scholia ipsius nomen inter celebriores Ordinis theologos inseruerunt; Prolegomena vero permulta praebent documenta pro historia litteraria saeculi XIII et XIY; multa quoque dubia solverunt ac erroreS; correxerunt. Praeterea multos composuit articulos in periodicis et encyclopaediis, plures optimos libros scripsit, multis auctoribus consilio experto prudens adiutor fuit. Analecta Franciscana praesertim P. Ignatio initium et suo auxilio faustum progressum nmltopcre debent. Memoria ipsorum erit in benedictione per saecula. Acta Ordinis Minonim, t. XXIV (1905), pag. 45. PRAEFATIO Ut votis pluries et a pluribus nobis oblatis obsequeremur, editionem novam Operis huius a multis iure laudati, ab aliis non absque ratione vituperati suscepimus. Continet opus multa et pretiosa documenta, quae historiae franciscanae maximo semper fuerunt emolumento; continet et multas fabulas, quas facile recognitas prudens lector negliget. Praemittimus tria capita, in quibus de auctore, de fontihus, quibus usus est, ac de ratione nostrae editionis agimus. I. Be auctore, fratre Bartholomaeo Pisano eiusque vita satis parum constat. 1. Ex documentis, quae in diversis archivis civitatis Pi- sanae recollegit et benigne nobis transmisit R. D. Salvator Barsotti, presbyter Pisanus, elucet, duos in civitate Pisarum eodem tempore vixisse fratres Minores, quibus nomen Bar- tholomaeus; qui duo saepe postea confusi uti uims solus frater a scriptoribus exhibebantur *. Prior in documentis vocatur semper frater Bartholo- maeus domini Albisi. — Quidam Mingus calthularius de monte Castello Yallis Herae D. I. A. 1349 ind. I, sexto- ' Hanc confusionem invenimus praeter alios apud Marianum Florentiniim, Compendium Chro' nicarum Fr. Minornm (cfr. infra pag. Xill) — Petrum Rodulphium Tossinianensem, Historiarum Seraphicae Religionis librilres, I. III De Scriptoribus, pag. 310 — Marcum Ulyssiponensem, Cro- niche degli ordini instituiii dal P. S. Francesco, p. 111 1. 1 c. 8 (ed. Neapol. 1680, pag. 14) — Waddingum, Annales Minorim, ad annum 1343 n. 33 et 1399 n. 10 — Sbaraiea, Suppiementum ad Scriplores ordinis Minorum, pag. 1 09 (cfr. tamen in fine inter « Addenda et corrigenda » pag. 725). — Contrariam sententiam tenuerunt Tempesti, Discorso Accademico sulV Istoria Let- teraria Italiana (Pisa 1787), pag. 38 seqq., et Papini 0. M. Conv. in Index Onomasticiis Scrip- torum Universae Franciscanae Familiae per fr. Nic. Papini 1828 (codex ms. //. //. 181 bibl. nationalis Florentinae), cum aliis; cfr. Analecta Franciscana, t. 11 pag. 582. YUI PKAEFATIO. decimo kalendas maii, suum condidit testamentum eiusque ex- secutores reliquit " fratrem Raynerium lordanum de ordine sancte Catherine, fratrem Bartholomeum domini Albisi de or- dine sancti Francisci „ aliosque *. — Gratiolus de Gangareto, syndicus conventus sancti Francisci de Pisis, die 5 sept. D. I. A. MCCCLXind. Xlltestatur, se habuisse " libras decem denariorum pisanorum iudicatas a D. Pera fratri Bartholomeo domini Albisi de Vico ^ per suum ultimum testamentum ^ „. — Idem Gratiolus D. I. A. MCCCLX ind. XIII, die sexta- decima decembris, inter alia, quae a Nicolao exsecutore te- stamentorum et procuratore pauperum archiepiscopalis cu- riae Pisarum recepit, affert: '' Et in alia parte pro soldis duobus iudicatis a domina Bonuccia relicta Manuelli pro uno ginocchio cere figure sancti Gerardi soklum unum. Et in alia parte pro soldis quadraginta iudicatis a dicta testatrice fratri Bartholomeo domini Albisi fratri dicti conventus de Pisis soldos decemnovem denarios octo ^ „. Sanctus ille Gerardus est frater Gerardus de Yalentia Lombardiae, qui in conventu Panormitano anno 1342 sancte obiit et inter Pisanos specialem cultum accepit, procurante imprimis hoc fratre Bartholomaeo, qui etiam vitam ipsius scripsit ^ et in templo sancti Francisci iuxta aram olimi beato Gerardo, nunc autem Nativitati beatae Mariae Virginis, dicatam tumulatus est. In lapide sepulchri leguntur verba insculpta: " Hic iacet venerabilis frater Bar- tholomeus domini Albisi ordinis Minorum, qui obiit A. D. MCCCLI die X decembris \,. Alter in documentis et libris vocatur frater Bartho- lomeus de Rinonico. — In publico Pisarum tabulario exstat vetus inventarium sacristiae et conventus sancti Fran- ' Arcliivum Archicpiscopale: Diplomat. Archiepisc. Pisar., n. 1884. * Nomcn « domini Albisi dc Vico » cliam alibi reciirril; cfr. Barsolli, Un nnovo Fiore Sera/ico. II B. Giovanni Cini (Qiiaracclii 1906), pag. 52 nol. 1, nbi « Dominns Albitiiiis de Vico ». • » ibid.: Exmitor. Testament. ab atino 15S0 ad 1417 (1316-1424), foi. 274 r. * L. c. fol. 279 V et 280 r. •* Kxslal in cod. Vaticano 7660 cl in cod. 96 bibl. Alexandrinac de Urbe (foi. 594 r soqq.); v\v. iiifia i)a;,'. 297 nol. 3. " Ex documentis secundo loco allatis clucet, BardioloinaciMn aniio 1360 adluic vixisse; iinde crrorem in lianc inscriptioncin irrepsissc patel. Fortasse iegi debet MCCCLX: PEAEFATIO. IX cisci illius civitatis*; ibidem fol. 21' legitur: " Loyca vetus cum libris distinctionum bonaventure, quam habuit frater Bartolomeus de Rinonico de licentia generalis ministri. Die XV octubris A. D. MCCCLII „. Ibidem fol. 21': " In nomine Domini. Amen. Incipit registrum sacristie Pisani conventus factum A. D. MCCCLXVIII, die prima lunii, coram fratribus Andrea de Sarzana, tunc custode Pisano, Oddone de Sciancha- tis, tunc guardiano Pisano,... Bartholomeo de Rinonico etc. „. — In alio libro manuscripto eiusdem archivi ^ exstat con- tractus de " anno MCCCLXXXXVII, Ind., quarta die IIII Augusti „, qui incipit " Frater Bartholomeus de Rinonichi, sacre theologie magister, et frater lohannes Bandini, custos infrascripti conventus fratrum sancti Francisci de Pisis „ etc. — In archivo archiepiscopali Pisano asservatur series con- tractuum (sign. N. 19. X), quae ab anno 1264 ad annum 1406 pefvenit; ibidem foL 26 legitur: " Actum Pisis presentibus Domino Fratre Marco, Dei gratia episcopo Marsicensi, et ma- gistro Bartholomeo de Rinonichi ordinis Minorum, sacre theo- logie magistro, testibus ad praemissa vocatis specialiter et ro- gatis A. D. MCCCLXXXXVII ind. IV, die decimanona mensis lunii ^„. — Idem nomen " frater Bartholomaeus de Rinonicho de Pisis „ legitur in litteris Gregorii XI die 27 apr. 1375 Thomae Gradensi patriarchae datis, de quibus paulo pOst sermo recurret. — Auctor operis De vita B. Mariae Virginis tandem in codicibus nominatur " frater Bartholomeus de Ri- nonico de Pisis, sacre theologie magister * „. Quum hoc modo duo illa nomina ubique discernantur impermixta, nec unquam prior " magister sacrae theologiae „ nec alter " domini Albisi „ vocetur, etiam duos illos fratres ' N. 1423 (n° luiovo I). \\\ maiori parte exaralum est saeciilo XIV. ' Arch. della Primaziale Pisana N. 36, Contratti dalV anno 1392 all' anno 1408, n. 203. * Ibidem in Extraordinaria ser Bartholomei de Ghezzano (1593-1398) fol. 25 r liabetur aliiid documentum de 28 ocl. 1397, in cuius fine legitur « fratre Bartiiolomeo de Rinonichi oi'dinis fratrum Minorum S. Francisci sacre theologie magistro » praesente. * Habetui' in codd, Medic. Palai. CXXXIX et CXL (saec. XIV) bibl. Laurentianae Fioren- tinae; explicit: « completum 1382 die IX mensis Maii ». Cfr. Bandini, Supplemenium ad Catalognm bibl. Laurcnt., t. III pag. 374 et 375. PRAEFATIO. — fr. Bartholoniaens domini Albisi de Vico et frater Bartlio- loniaeus de Rinonico de Pisis — discernendos censemus. Ac- cedit tempus diversum, in quo uterque nominatur: prior iam anno 1342 " patrii conventus guardianus „ exstitit * et circa annum 1360 ultima vice nominatur; alter prima vice in- venitur anno 1352 et in fine saeculi adhuc in conventu Pisano supervivit. Frater Bartholomaeus domini Albisi circa dimi- dium saeculum XIV Pisis obiit; frater Bartholomaeus de Rinonico de Pisis vero est ille '^ magister sacrae theologiae fr^ter Bartholomaeus de Pisis „, qui versus finem illius sae- cuii opus, quod hic denuo editur, conscripsit ^ 2. Natus est auctor noster in civitate Pisarum ex illustri familia de Rinonico; ast de tempore nativitatis et priniordiis suae vitae nihil habetur. Prima eius mentio occurrit in supra dicto inventario de " die XV octubris Anno Domini MCCCLII „; fortasse illo tempore in conventu Pisano in studia incubuit, quae ex suis verbis (infra pag. 449) : ^^ Bononiae dum essem ^ Papini i. c. hoc ex tabula allaris depicla in ecclesia Minorum Pisana eriiil. ^ In libro La Tradizione Francescana ed i due luoghi, ove farono nascosti il Corpo ed il Cuore del Serafico Padre S. Francesco di Assisi (Roma 1901) pag. 351 not. 1 habentur iam eadem fere documenta, quae supra exposuimus, sed conclusio contradictoria. Argumentatio ibi posita est haec: « II ch. Barsotti sac. Saivatore da Pisa, esimio cuilore deiie patrie memorie, in una let- tera scriltaci su lal soggetto sostiene coilo Sbaragiia che nell' anno deiia morle segnato neii' epi- grafe vi fu lo scambio di una lettera e che in Pisa fiori in quel secolo un solo fr. l5artolomeo, flglio d' Albiso delia famigiia di Renonico, raccogiiendone ie prove in tal modo: Non potendosi revocare in dubbio: 1. che il Frate Bartolomeo Pisano o da Pisa, e 1' autore di piu che trenta grandi volumi contenenti opere sacre, che spirano tutte soave fragranza; 2. che per dottrina e per santita (il suddetto) e stato 1' unico tra i molti Padri vissuti e morti in Pisa, che merilasse una sepoltura dislinta e sonluosa pcr i tempi d'ailora; 3. che il precitato autore viveva ancora nci 1399 essendo inlervenuto ai Capitolo Generale di Assisi per presentarvi, in ordine all' approvazione, 1' opera famosa delie Conformita ; 4. che questo frale d' ingegno aminirabile e fecondo, appeliavasi de Rinonico, o de' Rinonichi, come rilevasi dal titolo di un'opera di kii veduta dal Tempesti nL-iia Librcria Mediceo-Laurcnziana: Opera Ven. Fratris Bartholomaei de Pisis de Rinonico etc. 5. che infine questo Santo Religioso fu devoto oitremodo del B. Gcrardo (f 1343), di cui il Pisano, pcr attestato del Wadding, ne scri.sse la vila nel 1347, che ncl 1385, in compendio inseri nell' opera deile Conformitii: Fa d' uopo concludcre ch'cgli e non allri sia quello che fu sepolto presso al di iui aitare con la scgiienle precisa iscrizione: ,nic iacet Vencrabilis Froter Bartoiomous Dni Albisi Ord. Min.' ». Cl. audor, S. Barsolti, in litteris nobis datis iam aliam sentcnliam omnino edicit; nec dini- cultcr argiimentalioni illi respondcmus: ad I: concedo; ad 2: quod est demonstrandum; ad 3 el 4: dislingiio; ad 5: ncgo; hinc ncgatur conclusio. PRAEFATIO. XI studens „ etiam in celebri studio Bononiensi continuasse scitur. Post studia absoluta in pluribus scholis exstitit lector. In lit- teris GregoriiXI citatis an. 1375 commendatur Thomae patriar- chae Gradensi, ut " qui Pisis in generali studio in theologia bacaUarius et in pluribus aliis studiis generalibus sui ordinis lector extitit et in generali capitulo proxime celebrato ad le- gendum sententias in studio Cantabrigiae pro magisterio obti- nendo deputatus est, sed propter guerrarum discrimina illuc accedere commode nequit, si eum in aliquo studio sufficientem et idoneum repererit, magisterii honorem et docendi licentiam largiatur * „. Ex verbis ipsias Pisani (infra pag. 273 et 359): " Paduae dum essem lector „ scimus, ipsum in studio Pata- vino docuisse; chronicae fr. Marci Ulyssiponensis (p. III 1. I c. 8) narrant, " che lesse in Bologna, in Pisa, in Siena, et in Firenza „; cui addunt: " Predico molt' anni nelle Citta principali d' Italia con grand' apphiuso di tutti ^ „. Plura opera tempore illo composuit. Frater loannes Ma- pellus, qui secundam editionem libri de conformitatibus 1513 procuravit, in fine de fr. Bartholomaeo dicit: " Cuius ingenio plus quam triginta et quidem ingentia librorum catholicorum voluraina edita sunt „. Terrinca in suo libro Theatrum Etrusco- Minoriticum ^, Sbaralea et alii catalogum suorum operum te- xuerunt; qui pluribus scatet erroribus. Aliquando enim ipsi attribuunt libros ab aliis conscriptos; ex. gr. Summa casuum conscientiae, quae est fr. Bartholomaei a s. Concordio de Pi- sis ex ordine Praedicatorum *; et vita beati Oerardi, — quae uti iam dictum — est fr. Bartholomaei domini Albisi. Alia nonnisi sunt pars alterius operis; explicatio ex. gr. regulae invenitur in fructu IX libri nostri de Conformitate. Hunc li- brum scribere incepit anno 1385 et absolvit " 1390, die de- cima octava mensis Martii ^„. ^ Cfr. Eubel, Bullarinm franciscanum, t. VI pag. 5ol (n. 1379). ^ L. c. pag. 14. Cfr. etiam Sbaralea, I. c. pag. 109. 8 Pag. 190 (Florentiae 1682). * Pliiries est edita; cfr. Hain, Reportorium bibliographicum, t. I n. 252 i- 2528, aliosque. s Ita codd. Alv. et Urbin. in principio et fine operis. Qiii fr. XIV p. 11 n. 6 omisso « vide- iicet MCCCXC » habent: « Pontifices, qui llonorio successerunt, usque ad tempora praesenlia ad numerum viginti quinque ascendunt »; ad qune P. Eduardus Aletic. {Etudes Franciscaincs, 1904 XII PRAEFATIO. Post opus finitum per aliquod tempus in conventu Pi- sano commoratus est^ quod plura documenta supra iam posita ostendunt, et ultima eius mentio habetur in capitulo generali Assisii die 2 aug. 1399 celebrato, quo liber noster approba- tus est. Scriptores posteriores eum mortuum esse Pisis anno 1401 dicunt. Qui plura etiam tradunt dc eius virtutibus * et de cultu ipsi post mortem a Pisanis exhibito. Carohis Forti ex. gr. in Catalogo Agiologico Etrusco ^, Clementi XII dicato, dicit: " Beatus Barthok)maeus Rivanius (!) nobilis Pisanus ordinis sancti Francisci. Decessit Pisis anno 1401. Eius corpus colitur in templo ordinis sui sul) ara beati Gherardi Panormitani „. Quae ultima verba ingerunt nobis timorem, ne etiam hoc loco dicta confusio liabeatur inter duos fratres homonymos. Certo habetur in martyrologiis ordiiiis, quae eum comme- morant die 4 novembris ^; unde decidere haud possumus, utri cultus ille reapse conveniat. Securo tamen ex libro nostro deducere licet, fratrem Bartholomaeum de Rinonico fuisse hominem magnae devotionis et zehitorem vitae seraphicae eximium, simulque in scientiis theologicis et praesertim sacra scriptura solito plus instructum. In fine huius capitis ponimus ea, quae Mariani Floren- tini Compendium Chronicarum de fr. Bartholomaeo refert ^ : " Sexagesimum Capituhim celebratum est Assisii anno Domini 1390^ per Fratrem Henricum Generalem in quo Ca- pitulo inagister Bartolomeus Pisanus presentavit librum de t II pag. 92) advertil: a La meniion tles vingt-cinq papes successeurs d'Honoriiis II! fixe la coin- position dii fructus AIV avant la mort d'Urbain VI, 15 octobre 1389 ». Aliud argunientum prae- bcnt verba in fr. VIII (pag. 274): « Hcnricus genoralis minister »; Hcnricus de Alpheriis electus esl gencralis anno 1387. — Fr. II p. 1 (infra pag. 68) legilur: « (^aptivatio c( dcsoiatio (ludneorum) usque in liodiernum dicm ab anno 1316 viget »; quibus verbis innixus P. Go\»ho\\ch {liibliolheca bio-bibliogra/ica della Terra Santa, t. I i)ag. 71 not. 2) dicii: « k questa data aggiunli i 33 anni tradizionali della vita di Cristo, avremmo il 1379 comc anno in cui il Pisano scriveva il secondo frutto 0 capitolo dellc Conformitu »; quibus assontiri baud possumus, iam ob hanc causam, quia ignoratur terminus, a quo Pisanus procedit. ' Cfr. Croniche cit.. pag. 1 i. « Pag. 63 (Homae 1731). ' Cfr. Marlyrolofjium Franciscanim P. Arluii a Monaslcrio et Menologium P. Fort. Hueber. * Quae nonduin edita fralcrne transcripsil et obluiit H. 1*. Sixtus a i^isa 0. Cap. c.\ codice ms. Compendii (fol. 80 v), (pii asservatur apud P. Capuc. Montis Hugonum ad Florcntiam. * Erral .Marianus; cfr. infra pag XXIV not. I. PEAEFATIO. XIII conformitatibus Beati Francisci quem nuper ediderat. Hic frater Bartolomeus sacre theologiae magister, et magnus pre- dicator, vir utique devotus et suae perfectionis et professionis zelator precipuus fuit, et plurimos a demonio obsessos libe- ravit, et alia miracula fecit. Scripsit etiam multa videlicet: Librum de gestis et dictis Salvatoris *, item: Opuscula de pas- sione, de resurrectione et de ascensione Domini, item : Opus quod Mariale ^ appellavit, item : De vita et laudibus apostoli Pauli magnum et pulcherrimum volumen, item: Librum de vita et laudibus sancti Benedicti per meditationes et fructus procedens, in duas partes divisam. Alium etiam composuit de laudibus et vita sancti Dominici; item alia opuscula et vitam et miracula beati Corardi (!) de Valentia et sermones multos, tam quadragesimales ^ quam de Sanctis per totum annum „ . IL Transeamus ad fontes historiae franciscanae, quibus Pisanus in suo opere scribendo est usus. 1. Et primmn dicemus de illis, quos ipse citavit. a. Scripta sancti Francisci. In fructu XII Pisanus pluries adhibuit scripta sancti Francisci, Admonitiones, regulam antiquam, regulam novam, tes- tamentum^ epistolam " ad omnes Christi fideles ^,, epistolam " direetam capitulo generali „, epistolam " directam generali ministro \,. b. Legenda fratris Thomae. Aliquando frater Bartholomaeus citat Legendam fratris Thomae, ex. gr. fr. I (pag. 57), fr. V (pag. 122), fr. XII c. 15 (pag. 608), ib. c. 16 (pag. 610), ib. c. 26 (pag. 620), ib. c. 40 (pag. 631 bis). Quae his locis habentur, exstant in le- genda secunda fratris Thomae de Celano in iis capitibus, quae ubique in notis indicavimus ^ ' Quem librum scribere qiiidem promisit (cfr. infra pag. 577); ast nulium invenimus vestigium. * Prodiit Venetiis 1596. Cfr. infra pag. 66 et alibi. ' Prodierunt Mediolani 1498. Cfr. infra pag. XXXii not. 1. * In Opmcula S. P. Francisci (Quaracchi, 1904). Cfr. ib. Praefatio, pag. XI. ^ Sec. editionem Amoni (Romae 1880); editio P. Eduardi Alenconiensis nonnisi circa fincm huius nostri laboris prodiit. — Nullibi citalam invenimus legendam primam Celanensis. XIV PRAEFATIO. c. Legenda maior. Saepissime adhibuit et citavit Legendam maiorem saiicti Bonaventurae, quam etiam aliquaiido (cfr. pag. 41 lin. 25) " legendam „ simpliciter sine addito nuncupavit *. d. Legenda trium sociorum. Multis locis nominat " Legendam trium sociorum „, quam secundum ipsum (pag. 193 lin. 1) frater Leo '' ex mandato fratris Crescentii generalis ministri et capituli generalis cum fratre Rufino et fratre Angelo composuit ,,. Omnia vero, quae Pisanus ex " Legenda trium sociorum „ citavit, exstant in legenda, prouti est edita inter Acta Sanctorum et a Faloci-Pu- lignani ^ Notum est, illos, qui dictas editiones fragmenta pu- tant, etiam ad librum Pisani recurrere dicentes, non omnia Pisani citata in ipsis inveniri ^; et exhibent duos textus, qui sunt in nostra editione pag. 138 lin. 13 et pag. 176 lin. 32; ad quod advertimus, ea, quae hasce citationes statim sequuntur, revera in illa legenda inveniri ; Pisanus nuUo tamen modo manifestat, se etiain ea, quae postea sequuntur, ex ipsa de- sumere. e. Speculum perfectionis. Diversis locis (ex. gr. pag. 583, 585, 587) citat Speculum verfectionis. Quae citationes accurate conveniunt Speculo illi, quod edidit Sabatier; etiam divisio ipsa (ex. gr. pag. 585 lin. 5.: " in Speculo perfectionis, c. II, de perfectione pau- pertatis, c. 16 „), quani prae oculis habuit Pisanus, in dicta habetur editione. f. Legenda antiqua. Persaepe frater Bartholomaeus citat Legendam antiquam; nobisque maioris utilitatis ad recognoscendam istam legendam * In notis citavimus ubique editionem huius Collegii. « Fulginiae 1898. , ^lLa Leggenda di San Francesco scritla da tre sitoi Compngni pubblicata per la prima volta nella verasua inlegrith; cdidorunl llomao 1899 P. Maiceiliniis a Civezza et P. Tlicophilus Uomciiichelli. Cfr. ib. intiodiictionem, pag. XI.VI et XLVIII. PRAEFATIO. XV hucusQue controversam esse videtur inspicere accuratius par- tes, quas auctor ex ipsa citavit. — Plura apud alios auctores aliasque legendas invenimus. Pag. 468 v. gr. ex Legenda an- tiqua describit, " quaiis esset beatus Franciscus quoad perso- nam et personae conditiones „; quae eodem omnino modo leguntur in legenda priraa fratris Thomae de Celano (n. 83). — Fermulta ad verbum inveniuntur in celeberrima illa com- pilatione, cuius initium est ^^ Fac secundum exemplar „, quae habetur in cod. Vatic. 4354, cod. 196 bibliothecae R. Bero- linensis aliisque. Initio cod. Vatic. legimus " Incipit antiqua legenda sanctissimi patris nostri Francisci „, unde Papini scripsit * : " Antiqua legenda, quam citat Pisanus, est Romae in Vaticano n. 4354 „. " Sed non omnia, quae Bartholomaeus ex jlegenda antiqua' profert, in isto codice habentur; hinc patet, in ipso non totam legendam inveniri, quod confirmat codex Berolinensis, in cuius initio legitur: ^Fars veteris le- gendae sancti Francisci ' ^ „. — Compilationis dictae nondum typis datae partem principalem constituunt Speculum perfec- tionis (ed. Sabatier) et Actus B. Francisci et Sociorum eius. Utroque libro Pisanus pro suo compilando opere abunde usus est ; multa Speculi capita et tota fere Actuum collectio ^ in ipso habentur. Quum vero Speculum raro et Actus nusquam citet, immo illorum partes saepius verbis " ex legenda an- tiqua „ exhibeat, hasce ex illa compilatione Fac secundum exemplar desumpsisse videtur; cui pariter suffragatur, quod textus Pisani magis huic quam Speculo (ed. Sabatier) con- cordat. — Praetermittere nolumus, multa alia, quorum ori- ginem Pisanus haud indicavit, in dicta compilatione inve- niri *; quae fere tota in opere suo habetur eiusque fons prin- cipalis vocari potest. * Cfr. Anal. Franc, t. 111 Praefatio pag. XIV. ' Lemmens, Documenta antiqua Franciscana, p. II pag. 89. " Sabatier in edilione ubique indicavit, quo loco singula capita Actuum apud Pisanum ha- bentur; omisit c. 22 (cfr. infra pag. 434), c. 60 (pag. 560), c. 63 (pag. 445), c. 65 (pag. 190). * Sabatier in editionibus Specnli et Actuum ubique pariter dicit, in quo folio ccd. Vatic. 4354 singula capita inveniuntur; quare lectorem ad illas remiltimus. — Cfr. pag. 373 (not. 1) et pag. 445 (not. 3) duo capita illius compilationis, quae apud fr. Angelum Clarenum leguntur. XVI PRAEFATIO. Multa apud Pisanum et illic eodem modo leguiitur; alia ipse paucis verbis excerpsit; aliquando ex aliquo capite illius coUectionis et ex alia legenda suam relationem compilavit; legimus ex. gr. in fr. XII c. 11 (pag. 603): Franciscus in Legenda antiqua: « Fratri corpori cum discreiione providendum est, ne ab eo iempesias accidiae commoveatur. Servus enim Dei in coniedendo et bibendo et dormiendo et alias corporis necessitates su- mendo debet cum discretione suo corpori satisfacere; unde non taedeat ipsum vigilare et reverenter in oratione persistere, ita quod frater corpus non valeat murmurare dicens: ,Fame deficio, tui exerciiii sarcinam ferre non valeo, non possum stare rectus et insistere orationi, nec in tribulatio- nibus meis laetari, nec alia bona operari; quia non satisfacis indigentiae meae'. Si enim servus Dei cum discretione et satis bono modo et honesto suo corpori satisfaceret, et frater corpus, si post sufficientem quam vorassei an^onam, talia WAisiiaret, essetque negligens et pigrum vel somnolentum in orationibus et vigiliis et aliis bonis operibus, scito pigrum iumentum calcaribus indigere, et inertem asellum stimulum expetere; tunc debet ipsum castigare tanquam malum et pigrum iumentum, quod vult comedere et non lucrari vel onus portare. Si vero propter inopiam et paupertatem frater corpus necessitates suas in sanitate et infirmitate habere non potest, dum honeste petierit et humiliter a praelato suo amore Dei, et sibi non datur, sustineat amore Domini patienter, qui etiam sustinuit quaerens qui eum consolaretur, et non invenit. Et haec necessitas sibi a Domino imputatur pro martyrio, et quia fecit quod suum est, id est quia petiit humihter suam ne- cessitatem, excusatur a peccato, etiam si corpus inde graviter infirmetur». Verba typis italicis (" corsivo „) impressa desunt in textu coUectionis Fac secundum exemplar (= Spec. jperfectionis, c. 97), et leguntur in II Cel. 3, 69; alia e contra desunt apud Cela- nensem et exstant in dicto capitulo collectionis et Speculi. — Idein omnino habemus in eodem fr. XII c. 18 (pag. 612), ubi legitur: Franciscus in Legenda aniiqua, c. de perfectione humilitatis: « Caris- simi fratres et filioii mei, nolite verecundari ire pro eleemosyna, quia Do- minus se pro nobis fecit pauperem in hoc mundo, cuius exeraplo elegimus viam verissimae paupertatis; suo enim amore viam paupertatis elegimus. Non debemus Confundi pro eieemosynis ire. Arrham caelestis hereditatis erubescere nequaquam convenii regni heredibus. Haec enim est hereditas nostra, quam acquisivit et reliquit nobis Dominus lesus Christus et omnibus, qui suo exemplo vivere vohmt in sanctissima paupertate. In veritate dico vobis, quod multi ex nobihoribus et sapientioribus huius saeculi veniont ad PRAEFATIO. XVII istam congregationem et pro magno honore et gratia habebimt ire pro elee- mosyna. Vos ergo, qui estis illorum primitiae, laetamini et gaudete, nec renuatis facere, quae sanctis illis facienda transmiititis. Ite ergo confl- denter et animo gaudenti pro eleemosyna cum benedictione Dei; et magis libere et gaudenter ire debetis pro eleemosyna quam ille, qui de una num- mata offerret centum denarios, quoniam offertis eis amorem Dei, a quibus petitis eleemosynam, dicendo: ,Amore Domini Dei facite nobis eleemosynam, cuius comparatione nihil est caelum et terra' ». Quae eodem modo compilata esse videntur ex illa collec- tione (= Spec. c. 18) et II Cel. 3, 20. — Aliquando Pisanus talem compilationem aperte indicat. Pag. 466 ex. gr. legimus : '^ Ut dicit frater Bonaventura in XII parte Legendae^ et Le- genda dicit antiqua „ ; ea, quae hoc loco sequuntur, ex dicto capite Legendae maioris et ex narratione, quam habemus in collectione Fac secundum exemplar {= Actus c. 16), compilata sunt; ex. gr. pag. 467 lin. 28: Assumens ipsum in socium et fratrem Angelum, « ibat cum tanto fer- vore, ut divinum exsequeretur imperium, tamque celeriter praecurrebat, ac si facta manu Domini super eum, novam induisset e caelo virtutem » (Bo- nav.); « quasi enim fulgur impetu spiritus pergebat, non attendendo ad viam seu semitam, et sic eundo, ad quoddam castrum nomine Cannariam de- venit » {Actus). Alia vero facta, quae Pisanus ex ^^ legenda antiqua „ de- sumpsisse declarat, in illa collectione desunt. Pag. 56 ex. gr. narratur prophetia facta " per quendam abbatem in partibus ultramarinis „ de adventu et sanctitate beati Francisci et fra- trum suorum, additurque " ut dicit Legenda antiqua „ ; quam narrationem nec in illo libro nec alibi invenire potuimus. Pag. 193 ex " legenda antiqua „ dicitur de fratre Angelo, quod " valde timebat daemones „ ; pag. 483 incipit: " In veteri beati Francisci legenda narratur „, et refert Pisanus miraculum de puero cuiusdam nobilis resuscitato a sancto Francisco; nec has narrationes alicubi invenire licuit. — Pag. 108 * habetur prophetia quaedam facta a paupere pere- grino de parvulo Francisco, " ut Legenda pandit antiqua „ ; nec ipsam invenimus in compilatione Fac secundum exemplar ; ^ Cfr. ib. not. 1 et 2. XVni PRAEFATIO. habetur quidein in cod. Capponiano 207 bibliothecae Vati- canae, quem Minocchi uti " la leggenda antica „ edidit *; ast maior pars narrationum Pisani frustra ibi quaeritur; unde nec haec collectio praecise est " legenda antiqua „, quam adhibuit Pisanus. Hucusque ergo desideratur clarior cognitio illius legendae antiquae; ex partibus vero, quas Pisanus et alii auctores prae- buerunt, intima relatio elucet, quam ad ipsam legenda II Cela- nensis, Speculum perfedionis^ Adus B. Francisd etc. habent, ad quae lectorem in notis remittimus. g. Vaticinia de S. Francisco. In secunda parte fructus I exponit Pisanus, " quomodo beatus Franciscus est verbis prophetarum declaratus „. Ubi post verba quaedam Domini, S. loannis ac S. Pauli allegat " Sibyllam, quae fuit tempore regis Priami et belli Troiani „, " (yyrillum presbyterum et anachoretam Montis Carmeli „ ac praecipue abbatem loachim de Floris. Abbas loachim in plu- ribus scriptis — praesertim Concordia novi ac veteris Testa- menti, Expositio in Librum Apocalypsis^ Psalterium decem chor- darum — futura tempora investigans proponit tres status to- tius saeculi : " Aliud — ait ^ — tempus fuit, in quo vivebant homines secundum carnem, hoc est usque ad Christum ; aliud est, in quo vivitur inter utrumque, hoc est inter carnem et spiritum, usque scilicet ad praesens tempus; aliud, in quo vivitur secundum spiritum, videlicet usque ad finem mundi „. " Tres ordines electorum respondent tribus statibus saeculi, quorum primus est coniugatorum, secundus clericorum, tertius monachorum „. " In primo statu veneranda est imago Patris, in secundo Filii, in tertio Spiritus sancti „ ; " ostenditur ope- ratio Spiritus sancti in spiritualibus viris, quae maxime circa ' FloreiUiae 1905. — Cfr. ib. c. 31 pag. 68. — Nonnullis aliis quoque locis istius « Leggenda anlica » (cfr. pag. 53 not. 5 ct pag. 58 not. 3) quaedam a Pisano ex « lcgenda anliqua » de- sumpla leguntur. * Cfr. praescrtim Dcnifle, Das Evangelium aeternum und die Commission zu Anagni, in Archiv fur Liltcratur-und Kirclicngcschichtc des Mittelaitors, l. i pag. 49-142. Textus supra positi desumpli sunt ex relalione illius commissionis Anagniensis (I. c. pag. 102-105). PRAEFATIO. XIX finem saeculi exspectanda est „. " Super hoc fundaniento pro- cedit tota doctrina Toachim, et praedicit nmlta variando de fide secundi status et de tertio statu et de quodam ordine, qui debet dominari in eodem tertio statu usque in finem sae- culi „. Illi libri abbatis loachim — satis quidem confusi et solido fundamento carentes, at minime doctrinae catholicae adversi — multos ubique invenerunt amicos ; praecipue vero inter fratres Minores, idque inter principaliores et doctiores, loachim magni habebatur. " Non immerito — scribit frater Adam de Marisco episcopo Lincolniae Roberto * — creditur di- vinitus spiritum intellectus in mysteriispropheticis assecutus „. Hugo de Digna et beatus loannes Parmensis celebrantur a Salimbene ^ " magni clerici et spirituales viri et maximi loa- chitae „ ; et sub beati loannis generalatu (1247-1257) numerus et auctoritas " loachitarum „ in ordine crevisse videtur l Tunc, an. 1254, fr. Gerardus a Borgo San Donnino opus edidit, cui titulus " Introductorius in Evangelium aeternum „. Scriptis abbatis loachim abutens " excogitavit fatuitatem, compo- nendo libellum, et divulgavit stultitiam suam „ et " multas falsitates contra doctrinam abbatis loachim, quas abbas non scripserat * „. Doctrinam abbatis loachim vocat " evangelium aeternum, quod excellit doctrinam Christi et omne vetus et novum testamentum „ ; et dicit " quod evangelium aeternum traditum et commissum sit illi ordini specialiter, qui inte- gratur et procedit aequaliter ex ordine laicorura et ordine clericorum,... quem ordinem appellat nudipedum ^ „. Fundator ipsius, S. Franciscus, est " angelus, qui habuit signum Dei vivi, qui apparuit circa MCC incarnationis dominicae,... per quem Deus renovavit apostolicam vitam ^ „. — Hoc tempore ^ Ep. 43; cfr. Brewer, Monumenta Franciscana (Londiniae 1858), pag. 146. * Salimbene, Chronica, pag. 98. Adliibuimus editionem Parmensem anni 18S7, quum alia a Holder-Egger coepta nondum sit absoluta. * Cfr. Salimbene, qui pluries ad hoc tempus « niagnos loachitas » nominatj pag. 101 ad 1248: « frater Rodulfus de Saxonia, maximus loachita », et « frater Bartholomaeus Guiscuius, ma- gnus loachita », pag. 104: « duo loachitae » etc. * Salimbene 1. c. pag. 102 et 233. * In dicta relatione, apud Denifle 1. c. pag. 101. * L. c. pag. 101 et 131. XX PRAEFATIO. — forte ad illam seiiteiitiam de sancto Francisco eiusque ordine commendandam — confecta esse videntur vaticinia illa Sibyllae et S. Cyrilli *, interpolati pariter libri genuini abbatis loachim ^, ac alia scripta composita et sub nomine ipsius diffusa: Expositio loachim in Oraculum S. Cyrilli at In- terpretatio loachim in Hieremiam prophetam communiter nunc a doctis apocryphae habentur, nec desunt rationes internae, quae illas inter fratres Minores illius temporis confictas sua- dent ^ Ast Pisanum haud possumus reprehendere, quod illis libris usus est, quos nemo tunc temporis in dubium vocavit. 2. Quae dicta sufficiant de auctoribus historiae Francis- canae, quos frater Bartholomaeus nominavit ^; unde ad alios fontes, ex quibus hausit, accedimus tractandos. a. Dialogus 8. Fratrum Minorum. Plura, praesertim in fructu YIII, ad verbum fere excerpsit ex libro " Dialogus S. Fratrum Minorum ^ „. Pag. 249 ex. gr. de fratre Ambrosio de Massa legimus : « Hic oriundus de civitate Massa, etsi usque ad tempus virilis aetatis fuerit in mundo, praeservatus tamen a mundanis vitiis, Domini complexus coelihatum virilis aeiatis portas ingressus laqueos diaboli sibi paratos de- vitans omnibus datis pauperibus et nihil reservans habitum fratrum Mi- norum in sua suscepit civitate. Conversionis igitur gratiam divina cle- mentia consecutus obedientiae virtutem anieponens victimis pro fratrum necessiiatibus acquirendis in frigore et nuditate, in fame et siti iuocta mandatum sanctae obedientiae discurrens semetipsum obtulit Domino sa- crificium medullatum, et orationibus frequenter insistens stratum con- si^ientiae fusis lacrymis irrigabat. Pane tantum saepe contentus et aqua concupiscentiae carnalis incendia iemperahai. Compassionis insuper vi- sceribus erga miseros affiuens et infirmos minisieria necessaria eis li- benter impendehat. Non solum autem fratribus, sed saecularibus sibi co- gnitis et ignotis humanitatis ohsequia impendebat in infirmitatis articulo ' Cfr. infra pag. 43 not. 3 et pag. 45 nol. \. ''■ Cfr. infra pag. 54 not. 2. ' Cfr. praeter alios Schneider, loacliim von Floris und die Apokalyptiker des Mittelalters, biliingae 1872, pag. 26-34; — Huck, Ubertin von Casale und dessen Ideenkreis, Friburgi 1903, pag. 70 seqq. * De nonnuliis aliis libris cilatis — cx. gr. Litterae fr. Pliiiii^pi de Protectoribus ordinis, Expo- sitio regulae a « (juatuor Magistris » facta — neccssaria di.\iinus in notis. * Ed. P. Lconardus Lemmens 0. F. M., Romae 1902. PRAEFATIO. XXI misericorditer visitans decubantes ac medicamina, quae vulneribus vel infirmitatibus convenirent, officiosa sedulitate procurans. Humilitatis studio fratribus frequenter coquinam paravit paropsides lavans et depressionis officia explens gaudenter. Si quando verbo vel facto aliquem turbasset, chorda collo appensa veniam humiliter postulabat ». Yerba, quae italicis typis impressimus, habentur in dicto Dialogo pag. 51. — Alia ex illo libro excerpta indicata sunt in notis ad calcem huius editionis adiectis *. b. Liber de laudihus fr. Bernardi de Bessa. Fr. Bartholomaeus loquens de provincia Aquitaniae (pag. 539) memorat fr. " loannem de Blesa, qui de triplici ordine beati Francisci tres tractatus edidit „, additque: " etsi solum de primo ordine, scilicet Minoruni, parvum viderim tracta- tum „. Hoc loco erravit quidem Pisanus in nomine auctoris, quem recte indicat fr. XIII (p. II n. 21) ; at plura modo eo- dem plane leguntur apud Pisanum et in libro fr. Bernardi de Bessa, qui vocatur " Liber de laudibus ^ „. Ex hoc opusculo praesertim originem ducere videnturquaedam narrationes, quas Pisanus in fructu IX (pag. 429 seqq.) retulit, et quas apud alios auctorcs ante ipsum non inveniinus. c. Catalogus S. Fratrum Minorum ^. Liber hic, parvus quidem mole, sed magni moinenti, " fere integer in opus Pisani transiit ^ „. In enumerandis sanc- tis fratribus (fr. YIII) sequitur ordinem Catalogi et saepissime huius repetit verba, quibus multis hicis nihil addere potuit ^ Vix quaedam de origine aliarum narrationum dicere pos- sumus. Pag. 452 incipit auctor a verbis: " In miraculis in- dulgentiae sanctae Mariae de Portiuncula sive de Angelis habetur „ ; narratio, quae sequitur, exstat apud Franciscum Bar- * Cfr. pag. 240 not. 2; 242 not. 2; 2i.3 not. I; 2i9 not. 5, 6, 7; 231 nol. 4; 252 not. 1 etc. * Adhibuimus editionem, quae liabetnr in Analecla Franciscana, t. III pag. 666 seq. 3 Ed. P. Leonardus Lenmiens 0. F. M. (Romae 1903). * L. c. introd. pag. Xil. ^ Eliam illam narrationem de fr. Francisco Aprutino (pag. 290), ob quam Faloci (Miscelianca Franciscana, t. VIII pag. 147) gravia contra librinn Pisani scri[).sit verba, eodem modo refert iste Catalogus (pag. 20). XXII PRAEFATK). tholi, Tractatus de Indulgentia 8. Mariae de Fortiuncula^ c. 37 *. — Yariis locis, praesertim fr. VIII, liber noster plane con- venit Chronicae 24 generalium ; at ex pluribus argumentis ap- paret, Pisanum ipsam non adbibuisse ^; quare fonte quodam comnmni usi videntur. — Plura facta, quae apud alios auctores non invenimus, exstant in nonnullis codicibus miscellaneis saeculi XIV ^; inter quos codex Collegii S. Antonii de Urbe specialem meretur mentionem *; ex descriptione accurata ipsius, quae mox dabitur, lector facile videbit, quanta inter ipsum et librum Pisani relatio habeatur. Aliquando Pisanus traditione orali et propria experientia innititur. Pag. 204 ex. gr. dicit: " A fratribus antiquis accepi „ ; pag. 274: " Ut magister Matthaeus Bartholi dixit „ ; pag. 356: " Audivi ab illo, cui evenit „ ; pag. 359: " Paduae dum essem lector, vidi scripta „; pag. 449: " Cognovi duos fratres „; pag. 480: " In sacristia conventus Assisii asservantur „. Quae sufficiant de fontibus, quibus auctor usus est. Et iam in fine huius capitis quaedam dicenms de auctoritate, quam meretur Pisanus in studiis historiae Franciscanae. Con- stat, ipsum fuisse fidelissimum in referendo. Ea, pro quibus alios auctores citavit, accurate apud illos ita inveniuntur, sicut ipse exhibet; multa quoque alia, quorum fontem et originem non indicavit, eodem modo apud auctores priores narrantur. Plura documenta recenter inventa vel edita testimonium prae- bent, Pisanum ipsa adhibuisse nec addendo nec mutando quid- quam; quare iure praesumere licet, ipsum etiain aliis locis, quorum fons et origo hucusque ignoratur, fidelem exstitisse. — Ex alia vero parte non possumus videre apud Pisanum ob quaedam verba satis ambigua " i primi alb6ri del metodo critico ^ „ ; melius de ipso dicit Suyskens: " Est scriptor magis ' Edidit Sabnticr (Paris 1900). Cfr. ibi Introd. pag. CLXVIII scq. ^ Kx. gr. pag. ,317 loqiiens de fratrc Rogerio dicit: « Ubi iaceal, non repcri »; dnm Chron. 24 (jrn. pag. .392 ipsiim Uscciae recjuiesccre dicit; pag. 321 nominatnr «quidam sanclus fraler »; qui est fraler Slcplianiis, do ((iio piiira in Chron. 2i gen., pag. 345-347. » Cfr. pag. 108 iiol. 2 (cod. Ottob. 522) et pag. 303 not. 5 (cod. Canon. Misc. 525 bibl. Hodlci. Oxonicnsis). * Cfr. Lcmmens, Dociimenta antiqiia Fianciscana, p. III pag. 72. ^' Ijt Li'(j(/eiul(i di S. Francesco scrilta da tre suoi Compatjni, Introd. pag. Llll. PRAEFATIO. XXIII pius et creduliis, quam crisi severa usus * „. Nimis credulus revera fuit et clausis oculis saepe — omisso examine — ac- ceptavit, quae pia gens et fratres simplices retulerunt; narrat miracula, prophetias, visiones ridicula et absurda. x\t multas iam legimus in Dialogo 8. Fratrum Minorum, Catalogo S. Fratrum Minorum, Chronica 24 ministrorum generalium ; si- miles vero habentur apud multos alios scriptores saeculi XIII et XIY; quare auctorem nostrum aliquantum excusare licebit; suus liber est speculum et imago fratrum sui temporis. Pisanus multa documenta utilissima solus nobis con- servavit; " e un arsenale e magazzino rigurgitante, aven- doci raccolto tutto lo sparso qua e la da tanti, che il pre- cederono \,. Quodsi vero Sabatier dicit: " Je n'hesite cepen- dant pas a j voir Fouvrage lc plus important qui ait ete fait sur la vie de S. Fran^ois... On peut hardiment le placer au premier rang des compilateurs ^ „, omnino excedit. Est compilatio locupletissima, concedimus libenter, facta etiam ab auctore sincero et fideli, absque tamen multo exaniine et selectu. " Raccoglie — inquit Faloci ^ — pietre e gemme, oro e scoria, storia e favola, e tutto coordina in un volume enorme, dove lo stesso fatto e ripetuto cinque, dieci, venti volte, dove si raccoglie e si mescola senza discrezione la voce raccolta dal popolino e la testimonianza scritta dei sincroni. E tutto questo lo fa in buona fede senza malizia, tutto preoccupato dall' idea di trovare in S. Francesco una copia fedele di Gesu Cristo „. ' Acla SS., t. il oct., De S. Francisco, Comm. praevius n. 31. * Papini, Storia di S. Francesco d' Assisi, 1. II pag. 2i7; cCr. ibid. pag. 160. — In codice mamiscriplo cit. supra pag. Vil not. 1 idem auctor ad n. 506 de libro nosiro dicit: « Opus au- reum appeilare ne dubites, quod pertinet ad prirnam partem [i. e. cuiuslibet (ructus]; Tiieoiogus summus, Scotista quidem, sed non iurans in verba magistri et veritati serviens, ubi ratio suadet; inlerpres sacrae Seripturae et Patrum, etiam misticus, opportune tamen et ad sobrietatem ; histo- ricus evangelicus, non volitans sed ungue lacta tenens Christum Dominum, mare magnum et spa- tiosum manibus, securus navigat, quidqnid blateret Erasmus Alberus; quoad secundam partem certe non item, arte carens critica ». — Erasmus Alberus scripsit contra opus Pisaiii librum Alco- ranus Franciscanits (« Der barfiisser Monche Eulenspiegel und Aicoran, mit einer Vorrede D. iM. Luthers », 1331); cui se opposuit Henricus Sedulius scribens librum Apologelicus adversus Al- coranum Franciscanorum, pro libro Conformitatum (Antverpiae 1607). ^ Vie de S. Frangois, Elude pag. CXV. * Miscellanea Franciscana, t. Vlli pag. 148, XXIV PEAEFATIO. Liber Conformitatim est magnae iitilitatis, si cum pru- dente iudicio et critica sana legitur *. III. Tandem agemus de ratione Lostrae editionis: 1. Et quidera primum de codicibus manuscriptis huius libri, qui ad nostram notitiam Venerunt ^ ' Uoc loco inserere iuvat approbationem, qiiam operi nostro dedit capituium generale Assisii 1390 celebratiim. Praemittimus epistolam aucloris: i Reverendis in Christo patribus fratribus Flenrico generali ministro et aiiis ministris, ceferisque diffinitoribus Capituli generalis Ordinis Fratrum Minorum apud sacrum conventum Assisii in pro- ximo festo sacrae Indulgentiae S. Mariae de Portiuncula ibidem celebrandi: Frater Barlholomaeus de Pisis sacrae theoiogiae magister indignus. Reverentiam debitam cum omni subiectione devota, devotione, professione ac beneficiis perceptis, quibus obligor beato patri nostro Francisco, cupiens aliquid componere ad eius iaudem, gloriam et honorem, Christo praedocente, qui ipsum patrem Franciscum sibi per omnia similem reddidil et conformem, opus quoddam, quod de conformitale vitae beati Francisci ad vitam ipsius Domini nostri lesu Christi intitulatur, compegi cum arbore figurata, quae personaliter assistens iuxta papaiia nostri Ordinis institula vestrae prudentiae Iribuo corrigenda. Lima vestrae sapientiae examinanda ac approbanda atqiie aliis intra nostrum Ordinem et extra communicanda: humiliter exoro licentiam a vobis mihi imparliri, deprecans instanter ipsum patrem Franciscum, cuius corpus in hoc sacro loco requiescit, ut vos et totum Ordinem Minorum in agendis dirigat et ad gaudia perducat aeterna. Amen. Data in loco praefato Assisii, die prima mensis augusti ». Capitulum respondit hac epistola: « In Chrislo sibi charissimo fratri Bartholomaeo de Pisis sacrae theologiae magistro, frater Henricus Ordinis Fratrum Minorum generalis minister et servus, ceterique ministri ac difiinilores Capituli generalis apud sacrum locum de Asslsio die secunda augusti anno Domini MCCCLXXXIX celebrati salutem et pacem in Domino senipiternam. Opus, quod divina favente clementia — et inti- tulatur de conformitate vitae beati Francisci ad vitam Domini nostri lesu Christi — fecisti, inspici, discuti et examinari fecimus diligenter cum arbore, quam nobis personaliter praesentasti, et niiiil invenimus correctione dignum, sed laude; de quo tuae regratiando prudenliae praesenlibus tibi licentiam faciendi dipingi ipsam arborem ac ipsum opus volentibus viderc el transcribere quod eis possis communicare liberaliter impartimur. In cuius rei tcstimonium praesentem litteram in re- gistro Ordinis positam, fecimus sigillo generalatus officii impressione muniri. Data in dicto sacro loco, anno, die et mense superius annotatis ». Duo notanda annectimus: 1. Capituliim illud Assisii celebratum esl anno 1399, non anno 1390, iiti Marianus (cfr. supra pag. XII) narrat; 1390 capilulum fuit Mantuae, quod Waddingus (ad an. 1390 n. 16) bene ostendit ex littiris ministri gencralis datis « Manluae, temporc nostri generalis capituli in Pcntecoste inibi celebrati anno MCCCXC, indictionc XIII, die 26 mensis Maii ». — 2. Faloci, Miacellnnen. FrancLtcann, t. VIII pag. 140, loquitur de « poca serieti dei due docu- menti: 11 primo di Agosto fratc Bartolomeo sottomelte al Generale il suo voluminoso opus... il diie di Agosto risponde, che 1' opera era slata lecta, disciissa, cxaminata ». Bene respondol aiiclor libri Ln Tradiziom Francescnnn ed i dne lunghi (cfr. supra pag. X not. I), pag. 398: « Appunlo per quesla mancanza di tempo, rispondiamo, convien distinguere la consegna del- r opera in mano degli esaminatori dalla lcltcra officiale di presentazione, leltora cho forse non sarebbe stata scritta se gia gli csaminatori iidu avessero dato un giiidi7.io favorcvole dciropera». ' Faloci in Miscellnnen Frnnciscnna, t. \'lll pag. 138, enumerat 16 codices manii.scriptos libri Conformilatum, sed intcr ipsos cliam codices, iiiii non ampliiis habpntiir (n. 2 « smarrito », n. 14 PRAEFATIO, XXV Duodecim invenimus codices, in quibus totum opus de Conformitate vel unus alterve liber ipsius exstat ^ ; qui ordine alphabetico hic enumerantur: « 1. Codex Alvernae. Sunt duo codi(;es membran., non sign.; prior mm. 340x230, alter mm. 350x240; scripti ante ' medium saeculum XV a duobus scriptoribus diversis, dua- bus columnis (unaquaeque mm. 220x65), scriptura pulchra et clara; tituli minusculis rubris dantur; initiales maiores caeruleae ac rubrae in utroque codice ab eodem scriptore factae esse videntur. In priore codice habetur liber I, in altero liber II et III. In folio tomo primo praeposito le- gitur: " Hic liber pertinet ad Bibliotecam sacri conventus montis Alverne. In Banco 4" in latere sinistro ^ „. A tergo huius folii ab alia manu scriptae sunt litterae fratris Bartho- lomaei ad capitulum et responsio capituli ; utroque loco le- gitur " 1389 „. Sequuntur folia 210numerata: 1-40, 61-230; desunt folL 41 - 60. Tomus secundus continet folia 187 nu- merata. Fol 186" legitur eolore rubro scriptum: " Explicit pars 3^ operis de vite (!) et conformitate beati Francisci ad vitam Domini nostri lesu Christi editi a Magistro Bartho- lomeo de Pisis ordinis Minorum. Anno Domini 1390 die decima octava mensis Martii. Deo gratias „. Fol. 187'' le- guntur duae litterae supra nominatae ; ubi pariter habetur annus 1389. 2. Codex G. 65 Inf. bibliothecae Ambrosianae Me- diolani. Huius codicis, qui sohim primum librum operis nostri praebet, Analecta Bollandiana, t. XI (1892) pag. 330, hanc dederunt descriptionem : '' Membraneus, foliorum 172, formae med. (0'",329X 0,227), binis cohimnis, una manu, exiguo sed nitido charactere « perdulo »). Elenchiis ille codiciim cum tot suis erroribus repedtur in Etudes Franciscaines, 1903 t. II, pag. 612-615, qui addunt codicem Andegavensem. * In phiribus codicibus oxstanl fragmenta operis; examinavimus cod. D. VI. 12. 777 bibl. Casanatensis de Urbe, cod. 7690 el 773o Vaticanos cod. E. Vff. 14 bibi. Estensis et cod. B. XC bibl. capituh Pragensis. Codex XX Capistranensis cum aiiis pluribus continet expositionem regulae factam a fr. Bartholomaeo (quae infra pag. 379-423). 2 Ex pluribus annis asservantur in hoc Collegio ad Claras Aquas. XXVI PRAEFATIO. exaratus saec. XY. Tituli capitulorum litteraeque maiores caeruleo rubrove colore illitae, nec inelegauter ornatae sunt *. 1° Opus, quod intitulatur de conformitate vitae beati Francisci ad vitam D. N. I. C, redemptoris nostri, editum a fratre Bartliolomaeo de Pisis, Ordinis minorum, sacrae theologiae magistro, ob reverentiam sui patris praecipui beati Francisci, anno MCOCLXXXV (fol. l-^-lTl'). 2" Ad pronuntiandum in martjrologio in vigilia beati Francisci, quod ego magister Bartholomaeus composui. Quinto nonas octobris luna... (fol. 171"). Breviarium Vitae sancti Francisci. Incip. : Apud vallem Spoletanam, civitate Assisii^ natale heati Francisci^ institutoris ordinim minorum. Subsequuntur in cod. littera directa gene- rali magistro et capitulo generali per approbationem istius op&ris a magistro Bartliolomaeo de Pisis et littera responsiva capituli generalis istud opus approhantis, ed. ad calcem op. citati „. 3. Codex (olim 737, nunc) 821 bibliotliecae municipalis A n degaven sis. Hunc codicem iam plures auctores no- minarunt et descripserunt; accuratius vero P. Eduardus Alenconiensis 0. Cap. in Annales Franciscaines^ t. 38 (Paris 1898), p. 122-123 "^, quem hoc k)co sequimur. Est cod. mem- bran., mm. 318x245, saec. XV, foll. 408; et continet fol. 1-356 Conformitates ; fol. 357-379 inquisitiones de vita S. Clarae de Monte- ftd co ; fol. 380-408 miscellanea franciscana. Inc. fol. 380 ■": " Cro- nica fratris Bernardi de Bessa Provinciae Aquitaniae de beato Francisco et sociis eius „ ; sequitur prologus et caput primum lihri de laudihus B. Francisci^] deinde Actus et alia capita dicti libri fr. Bernardi. ' Fol. K nolaliim esl: Hic codex fuil Vincentii Pinelli i\ cl. a ciiiuft heredibus lota eius bihliulheca Neapoli empta fnit, iussn llluii Card. Federici liorrhomei, Ambrosianae biblioth. fun- daloris. Olijiatus scripsil anno KiOi). * Idem iii Miscellanea Franciscana, t. VII pag. 7l;clr. Sabalior, Actus li. Francisci, liitrod. pag. I.V. ^ (]\'v. Orhis Seraphicus, dc !\lissionibiis .Vpostolicis, l. II (Appondicc pag. 707), cl iiilra pag. :m iiol. .3. PEAEFATIO. XXVII 4. Codex Assisiensis sive conventus S. Mariae An- gelornm (Portiuncula ^). Codex membran. et chartac, ram. 320x230, saec. XV, duabus columnis (longit. mm. 250-240, latit. mm. 75-65) scriptus; initiales et tituli rubri coloris; foll. 285 numerata. Continet fol. 1-283'' Conformitates ; inc. sicut infra pag. 1; des. : " perdacere digneris. Qui cum patre — saeculorum. Amen „. fol. 283": " Exemptionum per diversos summos pontifices ac etiam cardinales, patriarchas, archiepiscopos, epi- scopos et legatos et alios praelatos sedium diversarum in Romana curia stantium, que reperte fuerunt et extracte de registris apostolicis per R. in Christo P. F. Marcum Trevisanum M. provincie Romanie ^ „. Inc: " Sanctis- simus in Christo pater dominus Gregorius „ ; des. fol. 285'' incom.pletum : " consecrari et benedici huiusmodi „. 5. Codex 98 bibliothecae municipalis Cunei. Codex membran. saec XY \ mm. 340x235, folL 248. Continet totum opus. In principio habetur pulcherrima imago S. P. Francisci recipientis stigmata. Fuit olim nostri conventus S. Mariae Angelorum civitatis Cunei. 6. Codex archivi communalis loci Mon tepran done. Quem codicem Crivellucci ^ describit hoc modo : " Car- taceo del sec XV, alto 34 cent. su 27, di carte 229, scritto a doppia colonna di linee 51 a 54 per colonna con iniziali e rubriche a minio fino a meta circa, poi mancano. La prima carta e lacera, sono scucite le altre jy 7. Codex Campori E. VI. 14 bibliothecae Estensis Mutinae. ^ Codicem, tempore ultimae suppressionis conventuum ablatum, R. P. Eusebius Fermendzin cl. m. a librario Romano S. Bocca redemit pretio lib. 150 ct restituit bibliothecae dicti conventus. , ^ Cfr. Sbaralea, Supplementum pag. 514. ^ Mazzatinti {Inventarii dei ms. delle Bibliotheche d' Italia, t. I pag. 96) ipsum attribuit sae- culo XIV; cui sufficit opponere, quod inter cardinales (fr. VIII) nominatur « Dominus Fr. Petrus de Candia... ultimo papa Alexander eleclus in concilio Pisano ». * I codici della Ubreria raccolta da S. Giacomo della Marca nel Convento di S. Maria delle Grazie presso Monteprandone (Liburni 1889). — Ipsum non examinavimus. XXVIII PRAEFATIO. Codex inembraii. in 8. Catalogus dicit: " II codice quantunqne guasto in fine e assai prezioso per la sua ve- tusta e pei 23 disegni a penna che si veg^-ono intercalati nel testo. Porta in un tondino, miniato, il ritratto del santo e nella 2. colonna della prima pagina la data MCCCLXXXV *. Mutilo: contiene il solo I lihro e non completo „. 8. Codex 3328 bihliothecae nationalis Parisiensis (olim Delamare 478, Regius 4855 a). Codex chartaceus, saec. XV, variis manibus exaratus, duabus columnis^ folL 191. Continet librum II et III. In fine duae epistolae pluries nominatae; ultimo folio incepta est delineatio arboris. 9. Codex VIII. h. 11 bibliothecae nationalis Xeapo- li tanae. Codex chartaceus, saec. XV, variis manibus exaratus, duabus columnis, folL 313. Continet totum opus Confor- mitatum ^. 10. Codex 1015 bibliothecae nationalis Romanae, saec. XV. " Apparteneva al convento di S. Bonaventura al Pa- latino. Anche questo come quello di Modena contiene il solo libro primo %, . 11. Codex Vaticanus 7600. Codex membran., saec. XV. Deest foL 1; inc. fol. 2: " eiusdem Dei et Domini „ (infra pag. 3 lin. 15). FoL 437 "■ inc. " Exemptorium per diversos sunmios pontifices „ etc, uti supra in cod. Assisiensi ; des.: " in sinu sedis, quod ha- betur Venetiis. Finis. Laus Deo et Deo gratias. Amen. Middelburch. P. „. Plane assentinmr P. Eduardo Alenc. *, qu.i Imnc codi- cem putat ilhim codicem Aracaelitanum^ quein adliibuit et descripsit Waddingus (ad an. 1399 n. 11) dicens: " Pulchro ' Qiii anmis indicat lcmpus compiialionis operis, non annum, quo scriplus ost codex. — Cfr. Vandini, Apperidicc I al Qifalogo dei ms. Cnmpnri (Mutinnc 1800), pag. 6. '^ Cfi'. fM Tradizione Francescam ed i due luoghi, pag. iSI. " La Tradizione etc. pag. 479; cfr. Eludes Franciscaines, (. 11 pag. 92. * in Etudes Franciscaines, l. II pag. 91. PRAEFATIO. XXIX charactereincharta pergamena exaratus, anno MCCCCXVIII, paucis annis post mortem auctoris, opera fratris Marci Tri- visani Ministri Provincialis Romanae,,. Erravit Waddingus in nomine scribae et anno; frater Marcus Trivisanus enim est auctor illius " Exemptorii „, quod in fine subiungitur; et annus MCCCXVIII refertur ad hoc idem opusculum, non vero indicat annum, quo exaratus est codex, quippe qui referat mortem S. Bernardini, defuncti an. 1444. 12. Cod. TJrhin. 397 et 398 bibliothecae Vaticanae. Codices membran., saec. XV, mm. 364x260 ; prior folL II. 263, alter folL III. 196. In cod. 397 liber I seu pars prima cum prologis; in cod. 398 secunda et tertia pars operis. Codices binis columnis eadem ratione, non eadem raanu • exarati iisdem fere ornamentis distincti sunt : " tituli mi- nusculis rubris, initiales maiores alias caeruleae alias rubrae lineis ornatae sunt. Folii 2 (t. I) tres margines distinguun- tur floribus, avibus, angelis, insignibus ac tesseris gentili- ciis F(riderici) Urbini D(ucis) * „. Fol. 185 tomi II epistola auctoris ad ministrum generalem huiusque responsio; in utraque indicatur annus 1389. Addimus tandem versionem in linguam italicam factam a fr. Dionysio Pulinari, quae est in codicibus sign. II. III. 162y 163 (autogr.) et Conventi C. 5. 873 bibliothecae na- tionalis Florentinae sub titulo " L' opera intitolata delle Conformita della vita del B. P. nostro San Francesco alla vita del nostro Signor Gesu Christo „. Auctor in ver- sione non ubique sequitur Pisanum ; omisit ex. gr. in fr. XI conventus plurium provinciarum, nominans solas custodias ^. Nunc iam agendum est de labore nostro in codices im- penso. a. Primo loco animum vertimus in dubium a diversis, ' Stornajolo, Codices Urbimtes Latini, t. I (Romae 1902) pag. 379; cfr. Etudes Franciscaines, I. c. pag. 91. * Ex hac versione a pluribus scriptoribus nominata ediderunt P. Marcellinus a Civetia et P. Theopliilus Domenichelii fructus X et XI in Cristoforo Colomho e il quarto Centenario dalla sco- perta delt' America (Florentiae 1893), pag. 9-180. XXX PRAEFATIO. praosertim a Papiiii *, excitatum, nuin opus Pisani in codi- cibus interpolationes subierit. Fautores huius opinionis in medium ducebant tum textus illos, in quibus Pisanus de corde S. Francisci ad S. Mariam Angelorum deposito loqui- tur, tum facta quaedam in quibusdam codicibus necnon in editionibus relata, quae evenerunt defuncto auctore. Quoad dictos textus inquisitionem iam perfecit clarus auctor libri pluries citati La Tradizione Francescana — Rmus archiepi- scopus loannes Maria Santarelli O.F. M. — , qui omnesquotquot cognoscuntur codices libri Conformitatum examinandos cura- vit et ubique hosce textus modo omnino eodem reperit; quare iam prudenter de eorum genuinitate dubitari nequit. — Quod alteram vero difficultatem, facta scil. Pisano posteriora, atti- net, invenimus tum phires codices, in quibus nihil onmino de ipsis legitur, tum alios, in quibus dictae interpolationes, vel ut melius dicamus, continuationes textus originalis revera exstant. Plures enim scribae catalogos sanctorum fra- trum vel cardinalium ex ordine electorum vel conventuum transcribentes illos usque ad suum tempus continuarunt ^. Quod clare prodit scriba codicis Andegavensis supra nomi- nati, qui — fol. 60 — , enumeratis summis pontificibus ex ordine assumptis, spatium vacuum reliquit cum hac moni- tione : " Scribe hic qui assumentur tempore futuro „ ; quod idem cum eadem monitione duobus aliis foliis eiusdem co- dicis legitur. — Codices non interpolati sunt codex Alver- nae, Campori Estensis, Ambrosianae, Urbinas bibliothecae Vaticanae et codex bibl. nationalis Romanae. Interpolationes vero habentur in cod. Assisiensi, Andegavensi, Neapolitano, Cunei ac cod. Vaticano 7600. b. Praeter dictas interpolationes alias mutationes a scriba quodam factas reperimus, quae deinde in plures co- dices transierunt. De quibus nonnuUa dicuntur: 1. Aliquando mutatus est ipse sensus, si temporum vel aliae circumstantiae hoc exigere videbantur. Exempli gratia * Cfr. Nolizie siciire della morte, sepoUura, canonizzazione e traslazione di S. Francesco d' Assisi e del ritrovamento del di lui corpo (cd. 2 Fulg. I82i), paj,'. IGO cl alibi. » C.fr. infra pag. 289 not. c, pag. 346 not. b, pag. 523 not. b, pag. 525 nol. e. PRAEFATIO. XXXI sint ea, quae dicit Pisanus in fructu VIII de fr. Yalentino de Narnia (cfr. infra pag. 202) : Cod. Alv. dicit (fol. 81 r) : Cod. Assis. (fol. 48 v) : « Duodecimus frater iacens Assisii « Duodecimus frater iacens Assisii in ecclesia beati F^rancisci sepultus, et parvo tempore quo decessit, est sanctus frater Valentinus de Nar- nia, qui... se cum tribus filiis fra- trem Minorem fecit; sed primoge- nitus novitius recessit et adhuc supermvit doctor legum; ... alter vero adhuc superest ». in ecclesia beati Francisci sepultus, et parvum tempus est, quod decessit, est frater Valentinus de Nurcia, qui... se cum tribus flliis fratrem Minorem fecit; sed primogenitus novitius re- cessit et doctor legum in mundo ex- stitit; ... alter etiam in ordine per- stitit ». 2. Pluries scriba constructionem graramaticalem cor- rexit. De S. Clara ex. gr. loquens codex Alv. (infra pag. 353 lin. 26) dicit : " Alia medietas in quinquaginta divisa partes, Deus sic multiplicavit „ ; ubi codex Assis. habet " aliam medietatem „. Alio loco (infra pag. 438 lin. 23) codex Alv. dicit : " Abbas, facto fratre Minorey evasit „ ; pro quo in co- dice Assis. legimus: " Abbas factus est frater Minor „. — Immo aliquando errores historici correcti sunt; mater sancti Ludovici episcopi in cod. Alv. falso nominatur " domina loanna „ (pag. 309), pro quo plures codices recte habent " domina Maria „. 3. Nonnulla tandem scriba omisit. Agens v. gr. de beato Rainerio, Pisanus (cfr. infra pag. 242) citat [instru- mentum publicum; cod. Alv. addit: " quod ego vidi „ ; quae verba desunt in aliis codicibus. De fr. Philippo de Aqueriis (cfr. infra pag. 290) in cod. Alv. dicitur: " qui nunc magnis claret miraculis „ ; alii codices omiserunt nunc. Fructu XI codex Alv. eo loco, quo agitur de custodia Clu- sina provinciae Tusciae, dicit in fine de Monte Polizano: " Et praecipue habet nunc fratrem Leonardum, iudicio omnium eum agnoscentium inter omnes fratres in ordine degentes in omnibus singularissimum „ ; quae verba pariter plures codices omiserunt. Codex Alv. refert " aduiterium cum muliere commissum „ a fratre Stephano Ungaro mar- tyre (infra pag. 333) ; alii codices non habent verbum XXXII PRAEFATIO. aduUeritim. In quibus etiam quaedam desunt scandala fra- trum, quae Pisanus in fructu IX refert ex sua propria expe- rientia (" Cognovi duos fratres... in conventu Pisano „, pag. 449 lin. 5-17; " Bononiae dum essem studens „, pag. cit. lin. 43). -- Aliquando scriba omisit plura saltans a verbo ad idem verbum paulo post repetitum ; quae omissiones pariter in diversos codices transierunt; ex. gr. fructu XI de provincia Provinciae legimus in cod. Alv. : " Haec provincia habuit cardinalem fratrem Pastorem, factum per dominum Cle- mentem VI, qui magister in theologia fidt et archiepiscopus Embrundunensis. Haec provincia habuit qaendam „ ; ubi cod. Assisiensis post primum " Haec provincia „ dicit statim " habuit quendam „ (cfr. infra pag. 541). Codici Alvernae in hisce convenit codex Ambrosianae, Campori ac Urbinas, — codici vero Assisiensi codex Vati- canus 7600, codex 1015 bibliothecae nationalis Romanae et alii; unde duplex familia codicum aperte patescit. 2. Editiones libri de Conformitate habentur tres : Prima facta est cura fratris Francisci de S. Columbano ex familia Observantium provinciae Mediolanensis et im- pressa Mediolani " per Gotardum Ponticum, cuius Officina libraria est apud templum sancti Satiri. Anno Domini MCCCCCX „. Habet titulum " Liber conformitatum „ et foU. 256 in 4, duabus columnis distincta. Secunda editio prodiit pariter Mediolani, " in edibus Zanoti Castilionei huius artis non infimi. Anno a nativitate Domini 1513 „. Tituhis ipsi est " Opus Auree et inexpli- cabilis bonitatis et continentie. Conformitatum scilicet vite Beati Fran. ad vitam d. nostri lesu Clnnsti „ ; liabet foll. 229 in 4, duabus pariter columnis distincta. Auctor ipsius est frater loannes Mapellus Mediolanensis *. Editionem pri- ' Idem frater loannes Mapelliis anno U98 Mcdiolani apiid Uldericuni Scinzenzeier edideral qnadrag(>simale fratris Dartholomaei. Inc. : « In noniinc Domini nmcn. Incipil (iiiadragesimale 0|)us de contcm|)tu mundi editum a magislro Bartliolomeo de Pisis ordinis fralrum Minorum. Anno Do- mini MCCCLXXXXVII »; des.: « Kxpiicil (iiia(lra;,nntc cditum a maj^islro nartholomeo dc Pisis ordinis fratrum Minorum. Anno Douiini MCCCLXXX.WIII Cura pervigili magistri lohannis dc Mapcllo ciusdcni ordinis convenlus Mcdiolani correctum ». PKAEFATIO. XXXIII niam omnino et ubique sequitur; iidem sunt textus varian- tes et errores, eaedem omissiones, eadem addita, ita ut certo appareat, ipsum vel primam editionem vel codicem, quo primus editor usus est, denuo in lucem dedisse. Tertia editio prodiit Bononiae apud Alexandrum Be- natium anno 1590 cura Fr. leremiae Buchii ord. Minorum Conventualium; quae tot habet mutationes, interpolationes, omissiones, ut iam opus novum vocari debeat et iure ne- gligatur ab eo, qui verum Pisani librum indagare cupit. Quae omnino eadem editio — mutatis solum frontispicio et 2^ foliis — uti nova editio prodiit Bononiae apud Yicto- rium Benatium 1620 *. Editio 1 et 2 fere ubique eundem textum habent ac codex Assisiensis : tam eadem addita quam easdem correc- tiones; eadem pariter sunt omissa. 3. Quibus praemissis iam modum^ quem in hac edi- tione secuti sumus, accurate delineabimus. Ex differentiis inter codices notatis non solum duplex ipsorum familia clare cognoscitur, quilibet immo statim intelligere potuit, priorem familiam praebere forniam ge- nuinam et a nova editione recipiendam esse. Codices huius familiae raro inter se differunt; codex Urbinas praecipue ubique, etiam in erroribus calami, tantopere codicem Al- vernae imitatur, ut ex ipso transcriptus esse videatur. Codex Campori Estensis aliquibus locis meliorem praebet lectio- nera; ast solum I librum continet, immo humiditate prae- sertim versus finem tantopere deperiit, ut non amplius legatur; unde ipso solum usi sumus ad nonnullos errores corrigendos ^ Codex Ambrosianae pariter nonnisi I librum ^ Cfr. P. Golubovich, Bibliotecu, pag. 73. — Sabatier, Vie de S. Frang,ois, Etude. pag. CXVI not. 2 dicit: « II faut cependant prendre garde que non seulement entre ies editions publiees il y a des differences considerabies, mais que la premiere (ceile de Milan 1510) a ete completee et remaniee par son editeur. Les jugements portes sur Raymond Gaufridi, 104 a 1 [infra pag. 440 lin. 23], et Boniface VIII, 103 b I [infra pag. 438 lin. 14], portent la trace de retouches poste- rieures ». Concedimus duas priores editiones multum differre ab editione terlia; ast inter primam et secundam editionem fere nuUa habetur differentia. Textus vero duo citati eodem modo leguntur in hac utraque editione et in codicibus. * Cfr. ex. gr. pag. 245 not. a, pag. 246 not. a, pag. 254 not. a, pag. 294 not. c, quae in- dicant lectiones codicis Alvernae et Urbinatis; textus ipse est codicis Campori. XXXIV PEAEFATIO. continet. Quare pro nostra edition^^ eleginms codicem Alver- nae, qui optinias generatim lectiones habet, et quo in hoc Collegio quolibet raomento ad lubitum nostrum uti licuit; haec ergo editio praebet accurate librum Pisani, prout exstat in dicto codice, nisi aliter indicavimus. Ubique enim contulimus cum codice Alvernae codicem Assisiensem, quem inter codices alterius familiae commode adhibere potuimus, necnon duas priores editiones; et ubi illi inter se consenserunt, duplicem in textu codicis Alvernae fecimus correctionem : 1. pluries ex ipsis unum alterumve verbum in textu est additum, positum in uncis quadratis, quando scil. sensus hoc exigere videbatur; ex. gr. pag. 160 lin. 5: ^* Nulius peccator, cui non indulgeat [Deus] „; pag. 386 lin. 35 : " Pacem offerentes hominibus [conformes] patri et evangelio „ ; pag. 413 lin. 36: " Multum [superfluit], si parum [sufficit] „ ; 2. aliquando in textu lectionem codicis Assisiensis et editionum posuimus, lectionem vero codicis Alvernae in notis, quoties nempe contextus ipse vel alia documenta errorem in codice Alvernae manifestabant; ex. gr. pag. 205 lin. 20 pro " fratre Bernardo et fratre Petro „ codex hic male dicit " ft^atribus et fratre Petro „ ; pag. 242 lin. 8 " liabet Firanna „ pro ^^ Firmana „ et pag. 272 lin. 19 " pius et miserahilis „ pro " pius et mirahilis „. Ad fol. 41-60, quae in codice Alvernae deesse diximus (cfr. infra pag. 102 lin. 25 — pag. 150 lin. 29), adhibuimus etiam cod. VIII. b. 11 bibl. nationalis Neapolitanae, sign. N, et cod. 1015 bibl. nationalis Romanae, sign. R. Partem I cuiuslibet fructus typis minoribus impri- mendam curavimus, id quod proculdubio lectores appro- babunt. In scribendis verbis more aliorum tomorum col- lectionis Analecta Franciscana secuti suinus Forcellini, Le- xicon totius latinitatis (ed. Prati); nomina tamen propria scripta sunt secundum codicem Alvernae *. Quae sufficiant ad rationem, secundura quain textum edidimus. Quoad notas vero diciraus: 1. In notis criticis ' In casu genitivo pro syllaba finali c scripsimus ae; ex. gr, Romac pro Rome. PRAEFATIO. XXXV invenies lectiones variantes codicis Assisiensis necnon editio- nis 1 et 2 ; praetermisimus tainen transpositiones verborum et illas variantes, quae ex negligentia scribae intrarunt nec quidquam ad sensum faciunt. 2. In aliis notis indicavimus documenta Pisano antecedentia; minime vero fuit inten- tum auctores, qui post ipsum de eadem materia scripserunt, indicare. Pariter in notis nonnulli errores Pisani sunt cor- recti (vide in Indice sub Errores Fisani). In Collegio D. Bonaventurae ad Claras Aquas^ die 8 De- cembris 1906. FRATRES EDITORES. -«o.-<^^|0_. •«^^SiiRft^SMS^^iSSItja*?!^^ In nomine Domini nostri lesu Christi et beatissimae virginis Mariae, suae matris, ac beati patris nostri Francisci. Amen. Incipit opus, quod intitidatur de conformitate vitae beati Francisci ad vitam Domim.Iesu Redemptoris nostri, edilum, a fratre Bartholomaeo de Pisis ordinis Mi- norum, sacrae theologiae magistro, ob reverentiam sui patris praecipui beati Fran- ciscij anno Domini MCCCLXXXV. Incipit PRIMUS prologus dicti magistri pro opere praefato. Sanolorum vila probis fulla operibus el doclrina frucluosa signis ncxa, cum militanlis ecciesiae filios illustrenl limpidius, dirigant reclius in agendis, aedificent efTicacius, animum placidius demulceant et avidius inducant ad mundi contemplum, ac omni virtule el efficacia Chrislum prosequendum prae omnibus promant ac clamenl, incitent el impcllant, si generale hoc in sanclis exsislat, illorum praecipue exempla sanclorum cum praefatis fideles altrahunt ad iam dicta, quos sibi Salvator in vitae aclibus conformes magis reddil, clonis impensis efficit gratiosos et prodigiis atque portenlis illuslres et mirabiles oslendil seu claros; cum quidquid in sanclis immaneat seu fiat ab ipsis, divina operatur polenlia ad fidelium directionem, consolalionem el lumen, ac ul ipse in se mlrabiiissimus suis effeclibus atque sanclis proculdubio mirabilis reperiatur el praedicetur. Verum, etsi omnes sanclos condere (a) ad sui glo- riam divina clementia esl dignata et nostram salutem, nec ulio in tempore ab exordio utpote humani generis usque in praesens mundum eorum consortio desli- lulum omiserit, ipso tandem veterascente, viliorum scrabedine sordcscente, ab apo- stolicis torpenle, immo verius a Christi declinante vestigiis^ eiusque amore totaliter frigescenle, ac occiduo omnis pravilalis (b) non proximanle, sed iam instantc, noclcque (o) As concedere. — (6) Ed. 2 et 3 puritatis. Analecta — Tom. IV. PEOLOGUS PRIMUS. pcccatoriim possesso, dum in siio cursu iioii mediwn scd exlrcmum pemgerel \ si- lenlio discipliiiis imposilo el morihiis, ob id, quia iioii Chrisli sed sua quisque quac- rcrcl cl ambircl, sapiciilia iiia incflabilis renovare in mcliiis quac siinl munili provide cupicns ct inlcndcns, novum ct singularcm bominem subilo condidil, vila specta- bilem, insignem moribus, apostolorum sectatorcm praccipuum, ctricacem in vcrbo, zelo animarum praefcrvidnm, pracclarum virtuiibus ct signis, omnia saccularia con- lemnenlcm, pauperlalis fidum amicum, evangclii cuncta scrvantem, criicis baiulum no- tabilem |)assionis suae stigmalibus et ad palriam tolis nisibus cum suis (a) tendentem, avidum el anbelum. Hic bomo sic cclcber, devotus et sanclus exslitit angelicus vir Franciscus, qucm Pater misericordiarum cl luminum sua pracvenicnsgralia, subscqucns et consummans, omnium mundanorum abiecto onerc, pcr semitam bactcnus oblitcralam vitae lesu cl apostolorum reclo inccdens Iramite, pauperlalem diligens, assumens in sponsam foc- dere perpetuo et conslringens, evangclii observator solliciliis, vita, verbo, opere ct exemplo orbis climala irradiatione mirifica clariiis illuslravit, in lucem perfectionis direxit ad Dci perficienda mandata Crucifixique vestigia prosequenda avidius in- citavit. Cuius beati palris quanla fueril gratiac pleniludinis afiluenlia, qualis vila, quam eflicax verbum, ot quem (b) erga eius fueril alTcclio, dileclio seu amor, quidve optarit ct quaesieril possidere, quantavc gioria fulgeat in supernis, non solum fratrum Minorum religio ab ipso ordinata cum duobus aliis ordinibus, sed quac gerit assidiie ac gessil, exprimiint et dcclarant. Veruin ipse Domiiuis lesus eum sibi in vila rcd- dendo prae sanclis aliis similern et conformem, signaculis suae passionis consignando, quantae sit apud ipsum acceptioiiis el gratiae quamve gloriae, statu sublimem evi- denter depromil ct ostendit. Ipsius ergo beatissimi palris magna et mirifica a Dco in ipso ipsoque gratifice patrata, clsi nonnulli tam nostri ordinis quam status sae- cularis, cxcellenlia sanctitatis, dignilatis ac scienliae praeclari cl insignes, diverso slilo polltoque digesserint, ego inter minorcs minimus, sacrae Ibeologiac magistcr indignus, frater Bartholomaeus de Pisis, sancti j)atris filius profcssione, etsi non imi- tationc condigna, incompos praedictis ct impar scicntia, lingua ac intellcclu el, quod maius est, spirilu el virtutc, anbelans ad eiusdem sancli laudcm, gloriam et bonorcm aliqua (c) scriptitare, praeponderans diligenlcr ct atlcndcns non exslilissc possibilc ipsum christiformem in ullimo, nisi prius in suac perfectionis inilio parilcr et medio [)ro- culdubio concors cldem Domino luisset in vilac, vidclicel aclibus seu virlutibus et conformis; quo fretus ct incitatus molivo, de actitatis a Domino nostro Icsu Christo, simul ciim Patre el Spirilu sanclo, iii nostro patre bcato Francisco, dc patratisqiic ab eodem actibus, praccipuis signis ct virtutibus, quac dispcrsa invcni, ad unum volumen rcdigendo opus praesens, Cbrislo patrocinante, mcrilis patris noslri compegi, cl lioc brevitcr ct succincte, potius ad compendium rcduccndo ipiac narro, qiiam prolixc scribcndo, miillaque non cx induslria, sed qula ea habcre non valiii, omittcndo. Quod opus de conformitate vilae beati Francisei ad vitam Domini Jesu nostri Uedemptoris censui appcllandum, iibi pcr conformitalcs vilac bcali Francisci ad Chrisli vilam di.scurrendo, iuxta quod possibile cst, morlalcm homincm Chrislo Icsu confor- (a) As toto nisH animae stiae superius. — (1/) Alii ijitain, cdil. tjttam grata eius. — (r) As aeta. > Cfr. Snp. 18, 14. PROLOGUS SECUNDUS. 3 mari et similnri, nixiis siim conformem depromere, el. lioc in aclibus seu simililudi- nibus quadragiiiln, elsi plures aliae indubie reperiaiilur. Quas conlormilales quia per liguras depingi feci in arl)ore, Iruclus arboris de conformilalc vilae beali Francisci cl Chrisli possunl merilo vocilari. Ad quarum conformilalum sive frucluum dilucida- lionem modum hunc lenere complacuil, ul prius de Christo iuxla maleriae confor- milalem loquendo, idipsum subsequenler iu beato Francisco afliiisse annecterem el probarem, confisus de Domini boniiale, qui bona in nobis planlans prosequiUir el ad finem perducit optatum, et bene agere optanti manum suae virtutis non sublrahit, sed apponit. Multa ergo et varia cum sint in hoc opusculo posita el exarala sanctilalique lanti patris imparia, insuflficientia pariler et indigna, prccibus, quibus possum, legenles (luxi praesenlibus hun)iliter depiecandos, ut, si qua repererinl ad gloriam sancti digna, accipiant indignaque rcspuant seu addant, quae non recte corrigant, et pro me pec- calore ad lesum iiitercedere digneiitur, qui mihi et ipsis, meritis almifcri confessoris Francisci, signiferi eiusdem Dei et Domini nostri lesu Christi, gratiam Iribuat in prae- senli et in futuro regnum tribuat felicilalis aeternae. Amen. Explicit prologus primus. Incipit prologus SECUNDUS per modum sermonis, in quo quae dicenda sunt in opere subsequenti sub brevitate declarantur. Similem illum fecil in gloria sanctorum, Eccli. 45, 2. Ut ea, de quibus tracta- lurus sum in opere subsequenli de conformitate vitae beati Francisci ad vilam Domini Jesu nostri Redemploris, succincte pateanl, verbum praelibalum assumsi, ubi dicilur, quod Dominus lesiis bealum Franciscum fecit similem, videlicct sibi, et consequenter, qnod ipse pater beatus Franciscus tali similitudine fuit el esl in gloria sanctorum. 1. Pro qiiorum verborum introductione tres solita consueludine declarandas propono quaesliones. Et liarum quaestionum est haec prima: qualis fuit beali Francisci sedulilus, et cui voluil inhaerere. Secunda quaeslio: quanta est et fuit lesu in beato Francisco activitas, et quid in eo placuit exercere. Tertia quaeslio: quae est beali Francisci sublimitas, ct ubi eum Deus posuit residere. Ad praefiitas quaestiones: ad primam respondetur, qtiod sludium lotum beati Francisci fuit Christo complacere per eius dilectionem. Ad secundam quaeslionem respondetur, quod Chrislus prodigium magiium in eo habuit exercere stigmatum impressione. Ad lertiam quaestionem nspondetur, quod praemium gralum tenet in caelo, el hoc in sede alta permansione et sessione. Et islae tres responsiones eruut tria de- claranda pro nostri Ihemalis inlroductione. PKOLOGUS SECUNDUS. 4. Dico primo, qiiod, si (|iiaor!Uiir, (ni;ilis fuil bcali Fraiicisci soliiciliido el sedulilas, el cui voluil iiihaerere, respoiidelur, quod sedulilas el eius lolum sludium fiiil Clirislo per dileclionem complacere, ipsum super omiiia amando el ipsi soli omni spe, re cl Hducia cohaerendo el nulli alleri. Pro cuius evidenlia est sciendum, (|uod, si ad inhaeiendum Dco per eius dilec- lionem el amorcm solus ipse deheal inducere, qui esl summum honum el conse- qucnter super omnia diligcndus el propler se, inducalque etiam natura, id esl omiiia creala, quae, tesle Auiiustino in sermone de uno marti/re^ omiiia Deum ipsum laudanl el, ut eum ament, cuncta clamanl, prout ail ipse Augusliiius in libro suarum Confes- sionuni ^ : (igura nosiri corporis el animae slalura el conditio; ad imaginem enim Dei et simililudinem hominem Deus condidil; quarc lenctur ipsum diligere, qui prior nos dilexit, I loan. 4, 10; scri|)tura memorans heiieficia collata a Deo homini, videlicel, hencflcium creationis, guberiialionis, mentalis insignilionis, in paradiso collocalionis, Iraditae super omnia dominalionis, in peccando miseralionis, dando legem crudilionis, manifeslalionis se coguoscibilcm nobis praebendo, protectioiiis conlra diaholum nohis dando suum angelum, iucarnationis Domini lesu, conversationis Christi et eius sanctae informaliouis, sui corporis et sanguinis in sacramento collalionis, suae passionis, noslrae redemplionis, palrum a limbo liberalionis, suae resurrcctionis, ascensionis el introduclionis in caehim humanae nalurae et Spiritus sancli in nos missiouis, suaeqiie fidei, qua salvamur, revelalionis, et sic de aliis, haec referendo ad Dci accendil di- lcctionem; gratiae suae, uon noslris merilis, sed sua gratuita liheralitate coiicessio (a), ut qui dedit diligatur; miilliplex ainoris divini el dileclionis ulililas, quae diligentibus obvenit, ac gloriac aeleruae sic diligentibus promissio el donatio. Si ergo ad diligcn- dum Dominum praefata incilent, beatum Franciscum praecipue induxit, ut Christo lotaliler et soli omni vi el nisu inhaererel amore, contuendo, Domimim lesum esse summum esse ad vivificandum, summe pulchrum ad inluendum, sunimum bonum ad delectandum, summam sapicntiam ad contemplandiim, summam scientiam ad infor- mandum, summam virlutem ad fortificandum, summam vitam ad liherandum, summum cibum ad recrcaudum, summum polum ad refocillandum, summiim Deum ad vene- randum, summum hominem ad imitandiim, siimmum doniim ad exoptandum, summum omnium ad quielandum, summe pium ad indulgendum el condonandum, summe mundum ad purgandiim peccala et exlcrgcndnm, siimmum princi|)em ad guher- iiandiim, suminum forlem ad hostem nostrum proslerneiidum et siiperandum, summum stabile ad perpetiiandiim, summam laudem ad iuhilaiidum, summam gloriam ad bea- tificandum, summe iuslum ad relrihiiciidum, siimmum verbum ad omiie exprimendum el declarandum, siimmam salulcm ad sanandiim, siimmam hosliam ad Deum placandiim, siimmum fonlem ad rcfrigerandum, summum filium ad a(lo[)laiulum, summam vi- sioiiem ad anhelandum, summum florem ad redolendiim, suminum fructum ad de- guslandum, summam ianiiam ad caeliim inlrandiim, stimmum caiulorem ad sercnandum, siimmiim lumcn et luccm ad irradiaiulum, summam [)acem ad reconciliandum, sum- inum |)rclium ad Deo salisfaciendum, summum regem ad impclraiidiim, summam (a) Codox grata ; cd. dilectionem , tjuae jjer gratiani suum et non tiostris meritis et per suani gra- iuitain liberalitatem sunt tiobis concessa; As sua gratuita liberalitate concedendo. ' Vidc Ennrrnt. in ps. 68, sorii). 1 n. 5; Ennrrat. in ps. 128 n. 5 et Ennrrnt. in ps, 144 n. 13, (P. L. 36, 84« s(|. a 37, 177 sq.). — « L. X c. 6 n. 8 sqq. (P. L. 32, 782 sq.). PROLOGUS SECUNDUS. verilnleiii ad alleslaiidum, suinmam viam ad peragrandum, summam duiccdinem, qua beali saginauluf, summam rcquiem laboranlium, summam spem omiiium vilam acter- nam adire cupienlium. luspiciendo iam dicla, beatus Franciscus omni sedulitate et sludio Chrislo voluit per ainorem inhaerere. Sed quod Cbristum super omnia dilexeril, palet ex signis divini amoris, quae in ipso perrecle demonstrala fuere. Amoris enim primum signum est, si de Deo frequenter cogitatur. Vis eniin amoris agil, ut quem amat semper cogilel, ul ait glossa ' siiper illud loan. 20, 15: Si lu sus- tulisti eum^ dicito mihi. Hoc signum in bealo Francisco apparuil, qui « aml)ulans cl sedens, laborans et vacans » de Deo cogilando semper, « spirilum Deo contendebat exhibere praesentem », ut dicit XI pars Legendae maioris *. Secundum signum, si de Deo libenler effatur; Chrysoslomus ': « Hic mos aman- tium esl, ut amorem suum silenlio legere nequeant ». Francisci patris verba « non eranl inania, ncc risu digna*», non de saecularibus, sed de lesu et eius passione fralribus assidue faciebat sermonem, ul habetur in IV parle Legendae maioris. Ei cum nomen Domini lesu nominabat, « labia prae amoris dulcedine lingere videbalur ■"* ». Nonne loqueutem bealum Franciscum de Deo, apud caslrum sancti Severini in Marchia, vidit fraler Pacificus « duobus cnsibus valde fulgenlibus in modum crucis transversaliler " » consignatum? Sic el virgo sanclissima Clara, Francisco melliflua de lesu eructante, ad Chrislum est conversa; et sic de aliis, ul in parle IV ' habetur Legendae maioris. Terlium signum, si ad loquendum de Deo homo paralur; corde enim, lingua et manu, teste Gregorio ^ amor Dei probatur. Hoc signum amoris proculdubio cla- ruil iu beato Francisco, qui « faclus evangelicus pracco », non soluin fralribus et suis civibus ad annunliandum Dei verbuin promplus exslilil el paralus, sed « civilates cir- cuibat et caslra » praedicans verbum Dei. Ad hoc enim destinalus fuil a Domino, sicul caelilus fuit inslructus, ul sua praedicalione converleret animas, « quas diabolus co- nabatur auferre ® ». Quarlum signum divini amoris est, si attenle loqui de Deo audialur; loan. 14, 21 : (Jui audit verba mea et facil ea^ ille me diligit. Nil avidius optabal vir Dei quam verbiim Dei audire. Et frequenler pergebat ad illos, qui gratiam loqucndi habebant de Dco, ut paluit de eius accessu ad fralrem Bernardum, primum fralrem eius el socium, elsi ageret in remolis. Et (luod verum esl, patet; semel duin vellet audire loqui de Domino lesu, et cuilibel socioi'um hoc mandasset, et sigillalim quilibet per- fecisset, sic de Deo loquenlibus, in specie pulcheri imi iuvenis apparuil Dominus lesus in medio eorum, et eis benedicendo, laiila suavitate sunt repleli, ut omiies fuerinl ra|)ii. Quinlum signuin amoris Dei est, si locus Deo dicatus visiletur Chrisli cxemplo, (]ui ibat diluculo ad Dei lemplum. Franciscus post mundi abdicationem, tres ecclesias resarcivil, videlicet sancti Damiani, sancti Petri et gloriosae virginis Mariae. Ad ec- clesias derelictas ad orandum ibat de nocte, scopabal ecclesias cx devolione, et ad visitandum limina apostoloriiin Petri et Pauli Romain, dum ossel saecularis, devotus accessit; sic et sanctum visilavit lacobum de Gallecia. ' Scil. ordinaria apiid F.yranum. — ^* C. 10 n. I. — ^ \ De compunct. n. 3 (l\ G.-L. 55, 159). — * Bonav. Leg. niaior, c. 3 n. 2; scciiiiliir c. 4 n. 3. — ^ Ibid. c. 10 n. 6. — « Ibid. c. i n. 9. — " Ihid. n. 6. — « II Homil. in evang. homil. 30 n. 2 (P. L. 76, 1221). — ® Donav., 1. c. c. i n. '6 ct 2, () 1'ROLOGUS SEOUNDUK. Sexliiiii sigiuiin (livini ainoris esl, eleemosynariim iiKligeiiUhiis pro Dei amoie largilio, (licciile loaniu', 1 loan. 3, 17: Qui liabueril subalanliam huius mundi, et videril fralrem suimi necessikilem habere, et clauserit viscera sua ab eo: quomodo caritas Dei manet in eo? Palei' bcaliis Franciscns, (Inm esset saccularis, lirma se sponsione conslrinxil Domino, nl nnlli eleemosynain (lenegaiel, « maxime si divinum allcirarel amorem ' ». Habilu sumlo, luilli rci parccbat, iiec lihris, nec paramenlis allaris, (piin omnia pctenlibus Dei amore largirclur. Septimum signiim Dei amoris esl, iilala palienler suireric; Gregorius*: « Pociia inlerrogalur, si quicliis veraciler amcl». Bealiis Fraiiciseus, dum cuncla pro Cbrisli amore eoiilemnerel, a civibns lulo impelilus et saxis, nl slullus, ul siirdns in omiiibus perlransibat ; a palre aclus vinculis el verberibus, pro amore Clirisli ad cuncla per- rerenda se dixit prom|)tissimnm; el (piaiulo ibal per muiulnm, ul ignoto mulla con- vilia inferebanlnr et specialiler, (|uan(lo ad soldannm accessil. Exactiis inlirmilalibus variis, non (|uerimoniam sed Deo laudes pro imj^ensis referebal el gralias. Oclavum signum amoris divini est, si (|uae sniil Deo placita adamentnr; Mallbaeus 12, 50: Qui facil volunlalem Patris mei elc, ille me diligit. Bealiis Frauciscns, agnila volniilate Domini Salvaloris de modo vivendi evangelice, dum evaiigelium legerclnr, se per omnia regulae aposlolicac coaplavit, de[)oiieiulo ealccamenla, baeulum, peram cl pecnniam. Ad (piod exerccndum, dnm scivil beatns Franeisens, se esse a Deo di- reclum, slalim ad praedicaiulnm accessil, volnnlalem divinani suis prae oculis el operibns ac desideriis iiixla Salvaloris vola anteponens. Nonum signum amoris Dei esl, si a mundi amore frigcscil; amor enim Dei el muiuli simul esse non possunl; Matlb. 6, [24: Non potesiis Deo servirc et mammonae]. El (luanlo circa amorem Dei (piis assurgil fervenlius (a), laiilo a mundi amore frigescil vcrius. Ul tolum se divino darel ainori bealus Franciscus uibll [)enitus commune vel |)ro|)rinm cnm mundo habere vohiil, sed i[)sum faclo et corde |)enilus conlem|)sil el abdicavit. Decimum sigiuim csl divini amoris, si Dei minislros honoral et libenter eisdem deservil; Eccli. 7, 32: Omni virtute tua dilige [)o\\\w, et ministros eius ne derelinquas^ el Mallh. 10, 40: ijui vos recipit me recipit, et qui me recipit recipit eum, qui me misit. Bealus Franciscus non solum ipsc elTecit, sed el mandavil, ul de co caiilalur, « presbyleros [)rae cunclis rcvercri ' », ul in eins cx|)i'esse [latel ad omnes christianos litlera diiecla el iii suo ((iiod dicilur lestamentnm *. Praefatis ergo signis ap[)arel, beatum Fraiiciscum Denm dilexisse; el ideo beue dicil devotus h'aler Bonavenlura in Legenda maiori parle IX ^ Io(]uens de bealo Francisco: « Carilatem ferventem, (|na s[)onsi amicus, Francisciis ardebat ([uis enarrare siinicial? Totus nam(|ue ([uasi (juidam carbo ignilus divini amoris flamma videbalur absoi[)lus; subilo cnim ad audilnm amoris Domini exeitabalur, aflieiebalnr, inflam- mabatnr, et ([uasi |)lecli'o vocis cxlrinsecae chorda cordis interior movebatur»; cl |)hii'a alia ad |)i'0[)osiluin dicil. Deiim bealiim Franciscnm dilexisse ac inhaesisse el (6) soli, elsi ex pracdielis a|)[)ai'eal, aliis [)Otcsl nihilomiiuis declarari; i[)sum enim Christo Doinino [)erfeclissiine iiihaesisse ndnciaiiu|ue iii eiim |)osuisse lotam, oslcndunl |)Iura. (a) As frequentim. — (b) As ipsi. * Boiiiiv., Ley. mnior, c. I n. I . — ^ Prrtefat. m l. Mond. c. 3 n. 7 (Tcx(. origin. inter- rofjal). — ' .\nl. 1 iii priniis Vcspcil.s. — ' Oimscida S. /'. N. Frnncisci, pni?. *'l ci 7S. — * N. I. PROLOGUS SECUNDUS. Priinum esl pau|)eres el abieclos, videlicel leprosos amando el diligendo, eis scr- viendo, suljveniendo el bencfaciendo, sicul paluil in milite nudo, quem bealus Fran- ciscus, se nudalo, vestivil; in leproso, cui cum pccunia el osculum dedil; et sic de aliis. Secundum esl, mundum propler Christum deserendo, coram episcopo patri abre- lumtiando et omni iuri palcrnarum omiiium facultalum. Terlium est, eidem facta Crucifixi apparitio; cui apparuit veluti cruci confixus, eius animam vi |)eiielrans passioiiis, ut deinceps, cum recordabalur, a lacrymosis gemilibus vix se conlinere valerel, ct oculis cordis passionis memoria sempcr adessel. Quartum vcrecundiae omnis pro Christo susceptio laetanter; impetitus fuil a ci- vibus luto plalearum el lapidibus, a palre verberibus subactus, derisus a fratre, et landem mendicando, verecundlam abiiciendo, laete cuncta portavit. Quintum iuxta Crucilixi mandatum ecclesiae sancli Damiani reparatio, quam vo- luit primo, vendilis multis, rcparare, sed demum cum duabus aliis ipsam, ut hodie manel, reparavil. Sextum vitae evangelicae per omnia susceptio; ad litleram ipse sanctum evan- gclium observavii, non Iransgressiis apicem unicum vel iola; et solus ipse cum suis habet rcgulam in cvangelio fundatam speciali modo cl forma. Seplimum est ei a Cbrislo facia subventio; Chrislus enim eum iuvil in cunctis. Paluit in regulae confiriDalione suum per visum commovendo {a) vlcarium, ul Dei famulo benignum praeberet auditum et concederel poslulala; Francisco de necessariis sub- veniendo ab urbe cum sociis recedendo posl regulae confirmationem, et in mari Scla- voniae eleemosynis sibi a Deo dalis per dies plurimos, omnes cum ipso exsistentes in mari fovendo; sic in capilulo generali apud S. Mariam de Portiuncula necessaria suf- ficienlissime providendo, ubi uilra qiiinqiie millia fralres fuere. Octavum paupertatis pro Chrisli ainore dilectio, amplexus et desponsatio; hanc prae cunctis amavit, et in ea omnes excedere esl conatus, ul infra conformitate vel fruclu XVI patebit. Nonum est Crucifixi medilalio, praedicalio, gloriatio et conlemplatio; nihil prae- dicabat, sciebal, mcditabatur, nec aliud fralril)us ingerebat assidue meditandum et spe- culandum nisi passionem dominicam, sicut pluribus indiciis est ostensum et probatum. Quod meditaretiir crucem assidue, fratri Leoni fuit monstratum, qui vidil Christum crucifixum beatum Franciscum praecedere cum immenso himine, duin iret [semel] (b) versus sanctam Mariam de Angelis. Quod Crucifixum praedicaret, ostensum fuil, dum fraler Pacificus vidit eum praedicantem « duobus ensibus valde fulgentibus in modum crucis Iransversaliler * » consignari. Quod in oratioiie crucem conlemplarelur, patebat elevatione sui in aere in modum crucis. Quod vero in nullo alio gloriaretur, nec stu- derel, patuit in responsione data uni sociorum; oum enim beatus Franciscus infirmus graviter a fratre qiiodam [pro recrealione] praemonitus esset, ul facerct aliquid coram se legi, respondit, quod non indigebat plurihus, quia sciebat, inquit, scio lesum pau- perem crucifixum *. Decimum est a Christo facta mulliplex visitatio. 0, quoties ipse Dominus lesus palri beato Francisco apparere cst dignalus? Et non solum ab ipso, sed a beala Vir- (a) As commonendo. — (h) Codex om. semel; R addit de Perusio. * Bonav. Leg. maior, c. 4 n. 9. — ^ I Cor. 2, 2. PKOLOGUS SECUNDU8. giiie, loamie B;i|)lisl;i, Iu;uiiie ev^iiigelisl;», s;iiiclis ;i|)osloiis Pelro el P;iulo, ;ircli;ui- gelo Micluiele cl s;iiiclis ^iniielis, proiil iiifVa suis palebil iii locis, csl visil;ilus. Scd duo laniram, quac Chrislus iesus |)uer circa eum gessil ;ip|)ariUoiiis miractilis: primo a|)U(l Grecchium repraeseiilalioiicm facieiido iialivilalis, ui miles loaiines de Grechio vidil, beatiis Franciscus Chrislum in ulnis el brachiis hahuil; secuiido, dum orarel Virginem, ut sibi consolalionem de lesu parvulo laeeret, Virgo ipsa pulcherrima ;istilit el lesum in brachiis bealo Francisco a principio noclis usquc ad diem lencn- dum el osculandum praebuil el concessit. Undecimum (o) ost diaboli a Francisco supprcssio; virlute boiii lesu el diabolum in ereinilorio de Sartiano vicit, in ecclesiis de nocte superavil et a civitale Arctii el a pluribus aliis potienter eiecit, ut inlr;i diceliir. Duodecimum est cupitae mortis pro Chrislo lol;iliter ostensio. Ter enim ad parles Saracenorum accessit, ul marlyrii palmam ;issequerelur pro Chrislo, scd quod opt;ibal, Deo ipsum fidclibus reservante, non [lerfecil. Praefalis aliisque quampluribus adduci ;id hoc possibilibus ;ipp;iret, beatum Fran- ciscum lotam sedulitatem et studium posuisse, iil Chiislo iiih;u'ierel per cius summ;im dilectionem, ut dicit responsio ad primam quaestionem. Uiide bealus Franciscus poterat dicere Chrislo illud Psalmi G^, 9: Adhaesil anima mm post te, me suscepit dextera tua. Et quia, ut dicit apostolus, 1 Cor. 6, 17: Qui adhaeret Deo, unus spiritus efticitur cum eo, ac lali adhaesiva dileclionc simililudo induc;itur, lcste Augustino, iliigoiie et Bernardo, ut statim dicetur, hinc csl, qiiod bo;itiis Fraiiciscus Ghristo inhaerendo sic dilectione similis ei factus est, ul liic sit ille liomo, (|uem Chrislus post se similem reliquil, Eccli. 30, 4. Et sic p;»tel brevilcr piimum, (|uod cral pro tliematis inlroductioiie declarandum. 2. Dico secundo, quod si quaeratur, quanta est Chrisii in beato Francisco acti- vitas, el quid iii co placull exercere, respondelur, quod Chrislus prodigium magniim iii co effecit stigmatum impressione. Pro cuius cvideiitia est sciendum, quod Deus, cum mir;ibilis sil lotus, iitpole faciens mirabilia et inscrutabilia absque nurueru, lob 5, 9; iii miiiidi priiici[)io mirabilis fuit miindum creando et omnia contenta in ipso sic faciendo, hominem t;imen f;icieii(lo ad imaginem et similitiuiinem ' suam, mirabilior in ipsius iiislitulioiie a|)paruit (piam in conditioiie alioriim conditorum; lum (|uia duo talia siinul coiiiunxil, scilicet corpus el animam; liim qui;i honio aliis crc;ituris, ;ingclis exceptis, nobilior est el superior ii;ilurali peileclionc, et ciii omnia ul do- miiio gencrali subiccit et concessit. Veruiii, elsi Iiominem sic conderc fuerit prodi- giosum el miiabile, m;iius lamen est homiiiem facere sibi similem iii sanctilale et virlute; (pii;i simililiido ii;iluralis ;id salutcm sine perfeclionali parum, imino nihil v;)let promerendam, (pii;i iioii naliiralibus, scd gratia habeliir viia ;ielerna. Supcr omnia t;iineii prodigiosiim reperilur et m;iximum, ciim Dciis homiiicm facil sibi similem et coiiformom iii :iiiim;i et corporc, sicuti cgit iii be;ilo Francisco prae ;iliis sanctis; ralio, quia lalis simililiido oiiinos includit piMecedontos, videlicol naluralein, pcrfeclionalem, ct su()cr;i(I(Iil imitaliv;iiii por omiiia el transform;iliv;iin. (a) Codex Sed undecimum. ' Gcn. 1, 2G. PROLOGUS SECUNDUS. 9 Pi'o quoniii» evidciUia esl scientlum, quod simililudo prima divisione dividitur, quia quaedam esl naluralis, quaedam est perfeclionalis. Naluralis est duplex, scilicet cxpressa, el liaec in nulla crealura, scd solum in Filio Dei, qui est imago Dei invisibilis el expressa, reperilur, ul dicit a|)ostolus, Goi. 1, 15; quacdam esl naluralis impressa, sicul impressa dicilur lorma sigilli in cora, et Ijoc modo anima est ad imaginem el simililudinem Dei, (^uia Deus inspirauit m faciem eius spiraculum vitae el im[)ressil in Ijominem suam imaginem el figuram, de qua habelur Geii. 2, 7. Siinililudo perfec- lionalis esl duplex, quaedam simpliciler imilativa, de qua dicil thema et Salvalor, IVIallh. 6, 18: Estote perfecti, sicut et Pater vester caelestis perfectus est ; el primi Mach. 3, 4 de luda, qui factus esl similis leoni in operibus suis ; alia est imilaliva et cum lioc translormaliva; et haec duplex reperitur: et quoad animam solum et quoad corpus et animam simul. De prima, scilicel Iransformalione animae, loquilur Hugo De arrha sponsae^ diccns: « Scio, anima mea, ul dum alium (a) diligis, in eius similitudinem transformaris ». Et de perfecla Iransformatione in patria animae in Deum loquilur apostolus loannes in prima canonica sua 3, 2 dicens, (|uod similes ei ervmus ; quo- niam videbimus eum, sicuti est. De transformalione animae el corporis nullihi ex- prcsse habetur, sed solum habelur leslimonio summorum ponlificum in bullis suis ordini concessis, quod facla est in bealo Francisco. Ad propositum: Simililudo naluralis mullum hominem dignificat, quia faclus ad imaginem non crealurarum sed Dei; tum quia participative {b) consors divinae naturae faclus; lum quia magis arti, qua condilus esl, conformalur; lum quia ex hoc capax Dei esse polest secundum doclores; lum quia hac fit homo praeslanlior cunctis crealis ab angelo inferioribus el superior; tum quia hac cum vival viia perpelua fieri pos- sessor Dei valcl, si vull; tum quia, elsi haec in homine siinililudo queat lurpari (c), uulla vi auferri ab anima polesl. Quare ipsam habentem commendal, el Deum ipsam homini condonantem; quia eius commendal potenliam, sapientiam, bonilalem at(|ue clemenliam; prima oslendilur de nihilo creando, secunda sic pulchram efligiando; lerlia suam bonilalem aliis participando; quarla non noslris meritis, aul Dei indigenlia, scd noslra commoditate efliciendo. Similitudo secunda, scilicet perfeclionalis, non solum habentem dignificat, quia, si sequi el imitari vestigia Aristolelis el philosophorum ad honorem sic facientium cst {d) hominum, multo fortius ipsum Deum hominem subsequi el ipsi conformari; in- super et sanclifical. Talis enim similitudo imitaliva sanctos facil et reddit, et ipsa obtinetur, el non prima, regnum caelorum, dicenle Ghristo, loan. 8, 12: Qui sequitur me, non anibulat in tenebris, sed habebit lumen vitae ; el Mallh. 10, 82: Qui non accipit crucem suam et sequitur me non est me dignus. Islam habebat lob, 23, 11: Vestigia eius, scilicet Dei, secutus est pes meus^oX Paulus, I Cor. 2, 2, cum dixit: Ego nihil putavi mescire inter vos, nisi Christum et hunc crucifixum ; Gal. 3, 19 sq. Christo confixus surn cruci, vivo ego, iam non ego, vivil vero in me Christus ; et capite ullimo, 17: Stigmata Domini lesu in corpore mso porto. Haec Deum danl(!m commendat, quia hanc operatur in nobis, qiiia omnis nostra sufficieiitia ex Deo est, II Gor. 3, 5, et sine ipso nihil facerc valemus, loan. lo, 3. (a) As dum Deum. — (b) As participatione. — (c) Code.x temperari. — (c^) As et. » P. L. 176, 954. 10 1'KOLOGUS SECUNDUS. Tci'li;i siinilitiido, videlicel traiibronnnliva, elsi (|uoa(l animain eain nobililel, i|uia i[)sa. pi-aeler siinililudinem iialiiralem el imilativain, facit eam deiformem, ul dicil ilugo ' cl Boelliius ^ et Ueo modo singulari iungi el uniri, ut unm spirilus e//icialur ciitn ipso, ut ail divus aposlolu? Paulus, I Cor. 0, 17; (|uantum etiam ad corpus haec tiansforinatio dignilicat, ut videlicet, ea homo sic translormatus sic (-hrislo similis re|)eriatur, el Christus lypicus nuncupclur. llaec, in(juain, Deum facienlem exlollil,(|uia nulla creatura eam valel cnicere, ut dicetur, propric lo^juendo. Nam, ul ail apostolus, I Cor. 12, 3: Nenio potest dicere Dominum lesum, id est, sc lolaliler transformalive cxprimere in Christum, nisi in Spiritu sanclo, scilicet (ial elTective qui amor esl. Laudat cliam, (|uia insolilum, (|uod uteique homo transformelur in lesum, elsi (|uoad animam mullolies sit faclum ct (iat in viris sanclis; (|uod creatura viitule Crealoris reddalur, ul possihile est, per oinnia similis Crealori, ad gloriam esl conditoris, eo (juod dislantes ad invicem iunguntur et copulantur; homo insuper cum lali simililu- dine deilicetiir iuxta modum loquendi Boethii, iii ^ IJe consolalione philosopldae, (|uod, « sicut adeptione iustitiae liomo iit iustus, sic deilatis parlicipalione, adeplioiie el transformatione deos neccsse est fieri »; et lioc fit a Deo. Quare ipsc Altissimus haiic simililudinem in participando iiomini commendatur ut honus el pius et laudatur. Extollilur ipse transformalus: Primo, quia tali transformatione fit homo similis Deo ullima similitudine possibili. Sccundo, quia ipsum oinnis creatura extollil cernendo prae celeris eum snmmi regis imagine et slmililudine decorari, et consequenlcr eflectu lali eum ab ipso Deo plus aiiis diligi et amari. Tertio, quia talis appetitus naluralis quiescil, dum obtinel quod naluraliler ap- pelit, scilicet Deo simiiari cl copulari. Quarlo, (piia iioslibus fil lerribiiis, scilicet daemonibus talis similitudinis enigiem gerendo; sanctis amabilis in eo Dei bonilatem cxpressam et declaratam intuenlibus; imilabilis viris perfectis; peccatoribus praebel luinen ct viam ad se redire el ad cor * el consequenler ad Deum, qui talia operatur. Quinto, (a.) esl vexillifer summi Dei eius signum ferendo; cancellarius sigillum suinini regis imagine impressum el decoratum secum gerendo; Ihesaurarius donuin suinmum possii)ilc creaturae non unitae suscipiendo et reliiieiido; consiliarius Dei, cum unus spiritus sit factus cum Deo \ Sexlo, quia fulurae gioriae hac sponsione el annulo subarrhatur, ul adipiscalur posl mortem Septimo, {b) ecciesia lam triumpiians quam mililans, qiiod iesu ca[)ilis quis in liiimanis conditus liai)eat imaginem insignilam, in direclionem, luinen el gaudium esl omniiim fidelium el beatoriim. IMiira alia |)Ossuiil adduci, dc quii)us pieiiius confoiinilate et fruclu XXXi dicetur; (luibus ap[)arel, quod Deus, elsi similitudines antc dictas iin[)riinendo et largiendo mirabilis sit, siipermirabilis exsislit totum hominem in sc Iransformando. Scd restal inquirendiim, an sit possibile, iiominem ad lianc similitiidinem Irans- forinalivam pervenire; et quo medio s|)eciaiiler ad hanc |)ervenitur. (a) Ed. 2 etiam. — (h) Edd. Septimo exiollitttr. * Loc. pag. 9 cit. ; cfr. I De mcvam. p. 3 c. ,31 el IV De nnima (int op. liiit,'.) c. 9. — '■' Vidc not. scqiient. — .^ Prosa 10 (P. L. G:J, 767). — " Is. 40, 8. — M Cor. C), 17. PEOLOGUS SECUNDUS. 11 A(l praefal.i i-espoiuleo priino, quod possibilis esl lalis Iransloiinalio, inlelliitendo per li-an.sfornialioiiern iiixla vjm et sonuin vocabiili, quod sil in foiinani allerius Irans- ilio; cl liacc possibililas Iransfonnalionis osleiidilur possibilis: Primo in naluralibus; palel per Avicennam, VI NaUiral. p. IV c. 19 ', ubi dicil, « qiiod cx anima solel accidere in malcria corporali permiilalio com|)lexionis, quae acquirilur sine aclione el passione corporali, ila quod calor accidal cx non calefa- ciciido el fiii^idilas ex non frigefacieiido (a). Ciim enim imaginalur anima aliquam ima- gincin el coiroboralur in ea, slalim maleria corporalis suscipil formam habenlcm com- paralioncm ad illam aul qualilalem ». El c. 4 dicil ^: « AUende, o medice, disposilioncm infirmi cum credit, se convalescere, aut sani, cum se credil acgrotare. Mulloties enim conliiigit ex hoc, ut, cum corroboretur forma in aiiima cius, patialur ex ea materia, el provcniat ex hoc sanitas vel innrmilas; et haec esl actio efticacior quain illa, quain agit medicus instrumenlis suis et mcdicinis ». Et ponit cxempluin dc cunte supcr Irabem, qui, si imaginelur cadere, non audebit ambulare super eam, « eo (piod imaginatur in aiiima eius forinam cadendi vehementer impressam, cui obcdil nalura eius, et virlus membrorum non obedit contrarie ', scilicel ad erigcndum et ambulan- dum ». Idem dicit beatus Augustinus, De Trinilale XI*, aniinam liabcre dominiuin Iraiisinutandi corpus ad qualitalem, ut possil immutaie sicul vcstimcntum suum. Et ponil exemplum de illo, qui laiita concupiscenlia innaminabalur in amore mulieris, ul vidcretur cum ca commisceri carnaliler, et de illis, qui solis imaginationibus illu- dunlur. Hoc idem palel exemplis scripturae de virgis lacob elc, Gen. 30, 57 scqq. Sic ergo patet, quod possibilis est iransformatio in naturalibus. Est secundo possibilis in arlificialibus; patct de figura cerae vel terrae im|)ressa. Est tertio possibilis in moralibus; palet de habilibus virtuosis el vitiosis, quibus homines diversimode transformanlur el in quos. Sed quarto est possibilis liansformalio inter spiritum et spiritum. Palet per Ber- narduin dicentem ^ quod « anima est plus, ubi amat, qiiam ubi animat», per Hugonem in libro De arrha sponsae dicentem ^- « Scio, anima mea, ul, dum alium diligis, in eius similitudinem transformaris », et per beatum Augustinum, X De Trinilate c. 5', ubi dicit, quod « tanta est vis amoris, ut mens iioslra ea, quae amorc cogilaveril, allrahat secum » ; et ponit ulterius, (piod, « cuin corpora per scnsus corporis adamanliir, et non posset anima ea traherc, trahil ipsorum imagines » etc. ; quibus patet possibilitas transformatioiiis spiritus in spirilum et hominis in hominem. Esl possibilis quinto transformalio inter animam et Deum; primo Christi verbo, Malth. 6, !21 : Ubi est thesaurus liius, ibi esl et cor luum; secuiido |ier apostoliim, I Cor. 6, 17: Qui adhaeret Deo^ unus spirilus qK\c,\\wy cwm Deo; tertio per loannem, prima canonica 3, 2: Cum apparuerit , similes ei erimus ; quarlo per Commenlalorcm Xll Metaph. 37*, ubi dicit: « Primum caelum movcliir a priino motore secundum desideriuin, ut assimiletur ei sccundum suum posse, sicul amans movelur, ut assi- miletur suo amalo »; quinto pcr Auguslinum Super canonica prima loannis, c. 1 (a) Alii ex non calido... ex non frigido (ita pariter ed. Veneta Avicennae). ' Poliiis c. 4 circa mcdium. — ^ Loc. cit. pauio inferius. — ^ Ed. conlrario. — * C. 4 n. 7 {\\ L. 42, 989). — ^ De prneccpto et disp., c. 20 n. 60 (P. L. 182, 892). — « Cfr. pag. 9. nol. 1. — ' N. 7 (P. L. 42, 977), ubi et sequenlia. — * Scil. Averroes, XII Mctaph. l. 37 in (ine. 12 PROLOGUS SECUNDUS. hoinil. 1 ' : « Si Deum diligis, Deiis es, sl lcrram, toirn, si caelum, caelum, el lalis esl quis- (juis, (|ualis cius amor »; sexlo |)er Boelhium, Ik consulatione, prosa " : « Sicul adeplione itisliliae iiecesse esl iiistos licri, sic dcilalis adeplionc deos ticri cst nccesse»; el concludit: natura Deus unus esl, participalione plnres; ct per psalinistam, 81, 6: E. L. .3.5, 1997). — "^ Pag. 10 nota .3. — » Poliii.>^ De Trinit. I. Vlll <;. iill. (10) n. li (P. L. 42, 960). — * Serm. 9 in Cant. n. 2 cl Sermo 79 in Canl. n. 1 (P. L. I8.3, 8U) cl ll().3). Cfr. Ciiii. ahb. S. Tlicod., De contemplamlo Deo c. 7 n. li ol cin.sdcm De nalura et diijn. amor. (int. op. ncrn.) c. 2 n. i (P. L. 184, 375 ct 383). — * Ilomil. 30 in cvan},'. n. 1 (P. L. 76, 1220). — " Sermn 225 (alias i7 De .snnrtis, inl. o|). Aii^iti.si.; P. L. 39, 2100 s(i.), pracscrtiin n. 2. — ' Cfr. Sbaralca, liullarium Franciscanuni. PROLOGUS SECUNDUS. 13 qui seminat; papa etiam BeiiedicUis, qui fcsluin de sligmalibus colendum concessit ordini. Auclorilale praefalorum, nec non et signorum seu miraculorum factorum non solum ostcnditur healum Franciscum stismalizalum a Chrislo prae aliis, sed quod huiusmodi prodigium, impressio videlicet sacrorum stigmatum, divina et solius po- tenliae [Dei] sunl. Et esl peractum virtute, non nalura, arle seu quavis imaginatione forti et vehemenli, quod patet primo miraculis sligmatibus patralis, de quibus di- celur conformilale et fructu XXXI; et cum solius Dci sit operari miracula, nec hu- mana arle fiant seu naturae virlute, propositum sequitur incunctanter. Secundo hoc idem perpendilur, si forma stigmatum in manibus et pedibus sancli Francisci facla cogitetur; nam in manibus et pedibus eius sunl facti clavi, sive de nervis sive de carne, qui quidem clavi desuper eranl quoad capila solidi, grossi et obtusi; eranl longi et extra manus et pedes protendebantur el recurvabantur, inlra quorum recurvalionem arcualem ipsorum digilus manus immilti valebat, sicul dicit dominus fraler Bonavenlura episcopus Albanensis sanctae matris ecclesiae romanae cardinalis in XIII parte Legendae ' se habuisse ab illis, qui hoc viderunt et palpaverunl, et sic esse, iuramento firmaverunt. Modo dato, quod natura vel imaginalio haberet vim aperiendi carnem, facere tamen clavos de nervis sive de carne sic duros et tali forma dispositos adiula (a) aite quacumque facere sic nullatenus posset. Palet etiam hoc idem, si consideretur locus sive maleria, de qua tales clavi sunt facti. Beatus eniin Auguslinus loco supra ^ allegalo, scilicet XI De Trinitate, dicit, quod anima habel vim corpus inmiutandi, ubi maleria est lenera el formabilis; ubi vero materia esl durior, imagiiiationi non obedit. Modo cum materia manuum et pedum el praecipue in loco, ubi fuerunl stigmata imj^ressa, sit lota nervosa et durior quam in aliis par- tibus corporis, non polesl ergo virtute nalurae seu imaginalionis in eisdem locis aliquid lale fieri; similiter de vulnere lateris in tali forma et loco tali praefatis de causis fieri non potuit vi nalurae nec imaginalionis. Nec virtule nalurae tanto tempore im- putribile con.servari potuisset, sicul fuit in ipso palre, quia per biennium; cui vulneri et aliis sligmatibus, quia sanguis defluebat, non unguenla sed petiae ad sanguinem reslringendum ponebantur. Vehemens imaginatio |)assionis Chrisli lesu, si haberet sligmala naturaliter imprimere, hoc prae omnibus in beata fuissel Maria matre lesu et eius corpore, quae prae cunctis Christum amavit el de eius passione condoluit; quod lamen iu ea sit factum, nec ecclesia nec aliquis ponil aul asserit. Domini igilur iiostri lesu Christi potentia, volunlate, opere et virtute, et per seipsum, etsi sub specie seraph apparuerit, in bealo Francisco prodigium impressionis suorum sligmalum sacrorum est tam mirabiliter qunm efficaciter operari dignatus. Fecit ergo Deus magna in beato Francisco qui potens est, Luc. i, 49; nam posuit in ipso prodigia, Ps. 45, 9; el beatus Franciscus potesl dicere illud Dan. 3, 99sq.: Signa et mirabilia apud me fecit Deus excelsus. Et sic palet secundum, quod eral declarandum, videlicel: qualis fuit lesu Christi in beato Francisco activitas el operalio, et quid in ipso placuit exercere. Nam pro- digiuin nunquam ante nec in aliis factum voluit in ipso peragere, scilicel, suae pas- sionis stigmata imprimere et ponerc. (a) Alii adriuncta. 1 N. 8. — *-Png. II nota 1, 14 PROLOGUS SECUNDUS. 3. Diccbalui' lerlio, quod, si quncnUur, quae ost beali Fraucisci subHmitus, cl in quo loco a Deo pro gloria localur, rcspoudeo, quod praeuiiuui maguuni liabcl in caclo; nain iii sede celsa dicilur rcsidere, Ubi scicndum, quod, si dc pracmio cl gloria bcali Fraiicisci (|uacratur, infra conrormitatc scu fructu XXXVIl dicctur; pro modo, ut ad (|uacsitum rcspondealur, bcali Fraucisci gloria cst magna ; nam in sede sublimi, sci- licct lucifcri, sublimatur. Si enim iuxla Magislrum sentenliarum, II d. 1 ' et 9 ^ bo- mines sancti ad ordines sccundum corum mcrila assnmunlur caelcslium spiriluum cl in eisdem locantur, bcalus Franciscus in ordine scrapbico localur. Quod patcrc polesl : Primo, quia incendio serapbico et ad Cbristum et ad animas fuit iii pracscnti totaliter ignitus et sic eisdem similis, quarc et nuuc iii gloria ooruin el ordiiie inve- nilur. Quod inccndio scrapbico beatus Franciscus fuerit ignitus, ostendit ciirrus igncus, quo fralribus apparuit transfiguratus; eiusdcm patris amplcxus factus fratri IVlassaco eius socio, quaiido cum accepit infra bracbia, slrinxit, sublevavit a terra cl dcmum impulil, sensitquc frater ipse tali amplexu tantum de calore el spiriius consolationc, acsi in medio fuisset fornacis ardentis. Incendium beati Francisci fuil experlus bomo beatum Franciscum suo asello deducens tempore nivis et magni algoris, qui ab ipso tactus manu summi caloris incendio esl ignitus. [dipsum abbas sancli lustini dc Pe- rusio, pro quo pater oravit, esl expcrtus in se. Ad probandum, bcalum Franciscum esse serapbicum et serapbico incendio essc igiiiendum ct transformandum, in imprcs- sione sacrornm stigmatum in specie serapb lesus Cbristus ei apparerc dignatiis est. Hic ergo pracfatis similiUuliue sociatus eisdem est nunc in gloria immixtus et co- pulalus. Secundo, pracmissa probanl, bcalum Franciscum ordiiii seraphico adiiinclum pro gloria forc, quia siiper omnes lucifer de ordiue supremo fuit, ct conscqucntcr de or- diiie serapbico, ct inter ipsos, ct pcr cousequciis prae aliis ordiiium iufcriorum scdcm babuil ct locum insigiiiorem. Scd cum in sede praefali iucifcri locatus sit bumilis Franciscus, siciil fratri Paciflco et fratri Leonardo dc Assisio est divinilus rcvelalum, ac ipse diabolus per os cuiusdam dominac Zantcsae de Ravenna presbytcro lacobo de Bononia bealum Franciscum in sede luciferi residcre cdixit, patel propositum, quod in scde alla locatur pro gloria et sublimatur. Tertio idipsum potcst ciiilibet patcre cx boc, quia, cum bcatus Franciscus sil lesii Cbristi signifer, cl talis babcat csse iuxta rcgem, binc est, quod, cum iiullus ordo sil ipsi Cbristo [)ropin(juior, iiixta Rcgem rcgum stat bcatus Fi-anciscus gloriosus. Qiiod ct diabolus |)racfatus [pracconizatus] esl dicens, post bcalam Virginem, loanncm Baplistam ct apostolos bcatum Frauciscum, vexillo explicato, cum suis omnes alios praeccdere saiictos. Qiiibus cl aliis, quac bic omitluntur, (piaiita est gloria bcali Francisci, evidcntcr astruitur ct monslratur; et conscqucnlcr ap|)arel responsio ad terliam quacstionem pracmissam declarala, (|Uod bcatus Franciscus in caclo pracmium babct inagnum ct in sede celsa sublimatiir, iit de ipso dicatur Domino lesu illud, Ps. 8, 0: Gioria cl honore coronasti eum et constiluisti eum super opera manuum luariim ; dedit enim illi gloriam reQui, ffualem nuUus ante eum habuit, I Par. 20. 2'). El sic palel lcrtium, quod cral dcclaraudiim pro noslri tlicmatis introdiictionc. ' C. .*>. — » C. f). PROLOGUS SECUNDUS. 15 Ex qirihus declaralis apparel, quod Domiims lesus feeit healum Franciscum ha- hilem, ut ars essel el normula suorum, ut oslendil prima responsio declarala pro primae quae«lionis solulione, — nohilem el speclahilem, ut dux essel et specula reclo- rum, ui dieit responsio secunda declarala pro secundae quaeslionis solulione, — sla- hilem, ul lumen esset in patria iustorum, pront palet ex responsione terlia dala ad lertiae quaeslionis solutionem. Quare concluditur, quod similem fecit illum in gloria sa7ictorum, quae fuerunl verha themalis praelihati, in quihus verhis iuxla tria prae- dicta videte, quomodo healus Franciscus esl amoris regula; lesu hahuil incendia, mundo pravo lotaliter despecto, quia similem; lesu factoris opera lenuil et insignia, crucis signo veraciter percepto, quia fecit illum; ei Dominus vicloris praemia Iri- huit el praeconia, caeli dono feliciter accepto, quia in gloria esl sanctorum. Videle ergo, quomodo in praediclis verbis oslenditur heali Francisci ad Christum confor- mitas singularis ex vita virluosa, quia similem fecit, praeclaritas el celebritas virtualis in fama radiosa, (juia fecit illum, felicitas aeternalis ex slola dignitosa, quia in gl,o- ria sanctorum. II. 1. Dico ergo primo, qnod in dictis verhis oslcndilur conformitas singularis heali Francisci ad Christum. Scd in quo? Cerle in vila virtuosa, quia dicitur, qnod Chrislus eum fecit, scilicel sibi similem, videlicel primo in vita, et demum in ullimo, videlicel similitudine suae sacralissimae passionis prae aliis sanctis. Pro cuius evidenlia esl nolandnm, quod, sicul experientia claret, philosophi as- serunt, et ars omnis cum natura testalur el affirmat, forma iiulla in suhiectnm scu materiam ullo modo inlrodncilur et ponilur, nisi prius maleria praeviis alleralionihus sil disposila, ordinala el formae inlrodncendae conlormala el assimilata. Quare el in spiritualihus el in nostro proposilo, si in aliquem sanctorum forma et similitudo Chrisli omnimoda iransformativa debet induci, decet, lalem sanctum Chrislo confor- mari, convenire et similari. El quamvis materia in principio alteralionis formae in- Iroducendae dissimilis inveniatur, in ullimo lamen, facta alteratione, similis reperitur; sic el homo, etsi Chrislo sil dissimilis ex se dissimililudine non naturali, sed perfec- lionali el imilaliva, ulpote, quia natui-a filius irae, Eph. 2, 3, ut in Chrislum mente Iransformetur et cor|)ore, debel ei iungi et similari imitative et perfectionaliler. Ratio, etsi iam sit dicla, speclalis est lamen, quia contraria inngi simul nequeunt. Cinn ergo in tali simililudine transformativa anima uniatur Christo el cum ipso Deo unus fial spiritus, exigitur ergo assimilatio el quod omnis ahsit contrarietas et oppositio. Chrislus ergo, sua misericordia el gratia sola, volens in ecclesia tam militanii quam Iriumphanti, cum sil sanctos condens el Rex regum, unum signiferum, vexillifenim, Ihesaurarium et canceliarium habere, ul sua victorialia signa ferret, et posl quem omnes ire deherent et possenl, beatum Franciscum suae passionis sligmatihus el signis consignavil in ullimo; prius eum tamen tam anle ortum beati Francisci quam post ortum reddendo conformem vitae aclibus, disponendo el assimilando, prout est [)os- sibile, mortalem hominem sequi Dominum eiusque |)rosequi vesligia el imilari. El quia haec ostendere in hoc opere conahor, gratia divina facienle, ideo sufficial niinc succincle perslringere, in quihus el quomodo beatum Franciscum Christus sibi assi- milarc dignatus esl. 16 PROLOGUS SECUNDUS. El quia per modiim ciiiusdam arboris hae ordinanUir coiiformilales el iil quidam fruclus^ in hac arhore viginli poiiondo ramos, quorum dccem siiU ad dcxleram cl decem ad sinislram, el cuilihel ramo qualuor fruclus seu conformilalcs, duas de Clirislo el (hias de healo F'raucisco, iiiserendo, ad fiuclus ocloginla sive conformilales ascenduul, quarum quadraginla sunt de Chrislo cl quadragiula de healo Francisco. Principium arboris. Francisce seguens dogmala superni Creatoris^ Tibi impressa slujmala sunl Christi Salvatoris. hi primo Iruuco arhoris duo exeunl rami, unus versus dexleram et alius versus sinistram; in primo ponuiilur duae conformitales sive fruclus, videhcet: Jesus prophetis cognitus ; Franeisciis declaralur : Jesus emissus cae/itus; Franciscus destinalur; in ramo versus sinislram duae simihludines sive conformilales seu Iructus po- nunlur, videiicel: Jesus laete progenitus ; Francisco [a) vir laetalur: Jesus Magis exhibitus ; Franciscus amplexatur. In sccundo trunco sunl duo rami, unus versus dexleram, conliuons (hias con- formilates, simiiiludines seu fruclus, videlicet: Jesus parvus insequitur ; Franciscus agitatur: Jesus abiectus cernitur ; Franciscus separatur; ramus ahus versus sinislram duas hahet similitudincs el fructus, sciliccl: Jesus hosli exponitur ; Franciscus molestatur : Jesum coetus prosequitur ; Franciscus fecundatur. \\\ tertio liunco arhoris duo rami infigunlur, })rimus versus dexteram, cl hahel duas conformilates ct fructus, videlicet: Jesus legem dat populis; Franciscus regulator: Jesus doctor mirabilis ; Franciscus praedicator; secuudus ramus versus sinistram duas alias conlinel simililudines el conformilales seu fructus, scilicet: Jesus mandans discipulis ; Franciscus destinator : Jesus bquens humiliimis ; Franciscus reserator. \\\ quarlo Ininco poiumlur duo rami, uuus versus dextcram, ct hahel duos fructus sivc conformilatcs, vidcliccl: Jesus signis mirificus; Franciscus divulgatur: Jesus pastor sollicitus ; J^ranciscus animatur; alius ramus versus sinistram coulinet duos fruclus sivc coulormilalcs, sciliccl: Jesus stola clarificus ; Franciscus sublevatur : Jesus inops el modicus ; J^^ranciscus focneratur (b). (a) Codcx et N Franciacus. — (h) As foederatur. PROLOGUS SECUNDUS. 17 In quinlo Irunco infigunlur duo rami, versus dexteram unus, videlicet habens duos fructus seu conformilales: lesus submissus omnibus ; Franciscus minoratur: lesus propheta lucidus ; Franciscus radiatur; sed versus sinislram ramus duas alias habel conformitates et fructus, videh'cet: lesus vacans lahoribus; Franciscus imitatur : lesus pacem dat fluctibus; Franciscus solidatur. In sexto trunco apponunlur duo rami, primus versus dcxteram, et hahet duas conformitates sive fruclus, videlicet: lesu daemon expellitur; Franciscus effugator : lesu aqua cofivertitur ; Franciscus commutator; secundus ramus versus sinislram habel duos fructus et conformitales, videhcct: lesus orans inspicitur ; Franciscus exorator: lesu lurba reficitur ; Franciscus ministrator. In septimo trunco conseruntur duo rami, unus versus dexteram, habcns duas si- militudines, fructus et conformitates, videhcet: ^ lesus vita spectabilis; Franciscus operator : lesus candor signabilis; Franciscus indagalor; alius ramus versus sinistram habet duas alias conformitates et fructus, scilicet: lesus rex venerabilis ; Franciscus excitator : lesus dux formidabilis ; Franciscus detestator. In octavo trunco imponuntur duo rami, primus versus dexleram, habens duas conformitates et fructus, videlicet: lesus cum suis comedens; Franciscus aemulatur: lesus devotos imbuens; Franciscus fabulatur; secundus ramus versus sinistram habet duas alias conformitatcs et fruclus, vi- delicet: lesus crucem suscipiens ; Franciscus consignatur: lesus vita deficiens; Franciscus evocatur. In nono trunco Iribuuntur duo rami, primus versus dexleram continel duas con- formilates et fructus, videlicet: lesu genus eripitur ; Franciscus constipatur: lesu corpus intruditur ; Franciscus tumulalur; secundus ramus versus sinislram duos alios hahet fructus el conformitales, scilicet: lesus decor attenditur; Franciscus venustatur : lesus ductor suscipitur ; Franciscus laureatur. In decimo Irunco el ultimo innectunlur duo rami, unus versus dexteram, et duas habet conformitates et fruclus, videlicet: lesus mittens apostolos ; Franciscus vir iuvatur: lesus transcendens angelos ; Franciscus sublimatur; Amlecla — Tom. IV, 2 18 PROLOGUS SECUNDUS. alius ramus versus sinislram haljcl duos fi-uclus scu conformilalcs, sciiicel: lesus salmns moestissimos ; Francisco mors fugalur: lesus dilans diipiissimos ; Francisco cuncla da^itur. Finis aiboris. Francisce, lesii typice dux formaque Minorum, Per le, Christe, rnirifice sunl gesta et donorum. Mala, pater egreqie, propelle atiimorum, Sedes nobis perpetue da regni supernorum. Quibus frucUbus, inferius cleclaralis, palebit beali Francisci ad Chrislum confor- mitas in vila virUiosa, ul dicit primum membrum sccundae divisionis Ihematis, ul de bcalo Francisco ob hoc dicatur illud Eccli. 44,20; Non est inventus similis illi, qui conservaret legem Excelsi. 2. Dico secundo, quod in diclis verbis ostenditur beati Francisci celebritas et pracclaritas sanclilate el fama radiosa, cum addilur fecit illum. Ul hoc videalur, scilicet qualiler et quomodo et ad quid Deus fecit beatum Franciscum, oslen- dilur, Gcn. 1, 26 ct 2, 7 s(|q., ubi sic scribilur: Ait Deus: faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostram, et praesit piscibus 7naris, volatHibus caeli et bestiis terrae, universaeque crealurae, omnique reptili, quod movetur in terra ; el sequilur: Formavit Deus hominem de limo terrae et inspiravit in faciem eius spi- raculum vitae, et faclus est homo in animam viventem; sequitur: Posuit eum inpa- radiso, ut operaretur et cuslodiret illam; et ait illi: Ex omni ligno paradisi comede, de ligno aiitem scientiae boni et mali ne comedas ; el subditur, quod Deus ait, quod non erat bonum, esse hominem solum, et fecil ei adiutorium simile sibi ; et tulil unam de costis eius et ex ea Evam aedificavit. \n quibus verbis oslendilur, quod bcatus Franciscus fuil homo, primo singula- rissimus et a Deo in mundum deslinalus, non casu nec fortuna, aut hominum consilio, sed divina providenlia, qua regunlur omnia; ideo ad hoc oslendendum dicilur: fa- ciamus, verbum esl lotius Trinitalis bealum Franciscum ad mundum dirigenlis, de quo conformitate II ct fructu dicetur. Secundo, quod fuil homo sincerissimus et a carnis brulalitale segregatus, quia homo fuit, et per consequens non sensualis aul scnsualilati carnis deditus, scd ab ea scparalus, rationalis et ralioni subdilus et subiectus. Sic enim motus sensuales re- frcnavil pocnilentia arcliori, ut hoslem domesticum perfecte subiicerel el sine dif- licultale perfectac ralioni pareret. Tertio, quod fuil homo perfcctissimus, quia ad imaginem Dei. Quarto, homo exemplarissimus, (|uia ad Dei simililudinem. Quinto, in vila rigidissimus, quia piscibus maris praefuit. Sexto, angelis dilcclissimus, quia volalilibus cacli praefuit et iunctus niil. Seplimo, cunctis peccaloribus amicissimus, quia bestiis terrae. Oclavo, Deo unilissimus, ideo praefuil universac crcalurae. Nono, diaholo infeslissimus, (|uia omni rcplili terrae. Dccimo, siia repulationc abiecti.ssimus, (|uia de limo lerrae. Undecimo, gralia pleni.ssimus, qiiia inspiravit in ficiem eius spiramlum vilae. PKOLOGUS SECUNDUS. 19 Duodecimo, opere virtuosissimus, quia facUis est. iii animam viventem. Decimolertio, Deo contempiatioiie intentissimus, quia in paradiso semper erat. Decimoquarto, verbo eflicacissimus, quia operalus est, scilicet, salutem mul- torum. Decimoquinto, moribus ordinatissimus, quia cuslodivit se et alios. Decimosexto, imitalor apostolorum et perfectorum (a), quia ex omni ligno comedit. Decimoseptimo, exsecrator scelerum contra Deum commissorum, quia de ligno mali non comedit. Decimooctavo, paupertatis desponsator et abdicator terrenorum, quia adiutorium simile sibi, videlicet, contubernium paupertatis sibi datum. Ultimo, ordinator omnis sanclitatis et reiigionis, quia eo ecclesia quoad tres ordines est formata ; tres propagines ex ipso vite sunt, velut ex lateris costa, germi- nalae et productae. Praefata non extendo probando, quia sermo nimis esset prolixus. Qtiibus ap- paret, quanta sit beati Francisci praeclaritas sanctitalis et famae sive virtulis eius ce- lebritas, quia dicitur in secundo membro thematis, quod fecit ilhim,, ut beato Fran- cisco dicat Chrislus illud II Reg. 7, 9: Feci tibi nomen grande, iuxta namen magno- rum, qui sunt in terra. Celebre factum est nomen eiiis nimiSj I Reg. 18, 30; ratio, quia glorificavit illum in conspectu regum, et ostendit illi gloriam suam; in fide et lenitate ipsius stare fecit iUum, Eccli. 45, 3 sq.; et sequitur: Excelsum fecit illum et similem sibi, Eccli. 45, 7. Et sic patet secundum. 3. Tertio et ultimo dico, quod in dictis verbis ostenditur beati Francisci felicilas aeternalis ex stola pretiosa ; quia m gloria est sanctonim *. Exponendo, quomodo in- telligitur, quod beatus Franciscus m glo7'ia est sanctorum, consequenler apparebit, quanta est eius felicitas. Ubi sciendum, quod beatum Franciscum in gloria esse sanctorum multipliciter potest intelligi: primo modo, quod ea, quae sunt ad gloriam sanctorum, Deus fecit in beato Francisco, et cum ad gloriam sanclorum sint ipsorum virtutes, ulpote ad gloriam Abel est fuisse purissimum, et suum sacrificium a Deo respeclum, Gen. 4, 4; ad gloriam Henoch in paradisum translatum, Gen. 5,24; et sic de aliis saiictis tam veteris quam novi lestamenli; ita quod omnes virtutes positae in singulis ipsorum uni- live et coniunctim fuerunt in beato Francisco; de quibus dicetur conformilate sive fructu 1 et infra fructu sive conformitale XXV. ubi ostenditur, quod virtutes aliorum in bealo Francisco fuerunt; et sic si intelligatur, beatus Franciscus fuit sanctus si- milis Christo in his, quae in sanctis effecit, quae (6) sunt in gloria sanctorum. Secundo, potcst intelligi, quod beatum Franciscum Christus fccerit similem sibi in gloria sanctorum, quia, cum bonitas, pulchritudo, utilitas et magnitudo effectus in opificis laudem sit et gloriam, beatum Franciscum sic faciendo Christus, cum condilor sil omnium, et praecipue sanctorum, lalemque faciendo, in gloria est sanctorum. Tertio polest intelligi, quod m gloria est sanctorum ; quia beatus Franciscus habet quod alii habent de gloria, et superaddit. Hoc polest intelligi, quia, cum angeh (a) As prophetarum . — (b) Edd. qni. » Eccli. 45, 2. 20 PROLOGUS SECUNDUS. non sinl eiiisdcm omnes specici, el hoc snllem est verun) quoad piacmium, (juia non sunl in eodem gndu, elsi pracmium liabeanl eiusdem speciei, qui esl in pracmio maior, non solum gloriam liabel infcrioris, sed superaddil; sic intelligendo, quod liahct tanlum de gloria sicut inferior et superaddit, sicut species superior continct inferiorem perfcclionaliler et supcraddit, sic in angclis sive caelcslibus spirilibus cst ponendum. Modo cum ordo scraphicus sil aliis supcrior, quarc ct perfcclior, sallem muncribus graliarum, contincns pcrfcctiones inferiorum ordiiumi ct supcraddcns, et quia bcalus Franciscus est in lali ordine pro praemio locatus et in supremo illius ordinis gradu, quare aliorum sanclorum habcns perfccliones, merita el praemia, virtualiter et su- pereminens eis in gloria censetur esse sanclorum. Quarto, polcst intclligi, quod sil in gloria beatorum et sanctorum; cum enim summa caritate se diligant heali et tantum dc hono gaudeant altcrius, ul de proprio, ut docet Anselmus De similitudinibus \ bcati gloriam hcati Francisci cernentes gau- dent, et sic in gloria accidcnlali est sa?ictorum. Quinto, polest intelligi, quod in gloria esl sanctorum; quia, cum heatus Fran- ciscus prae aliis fuerit Christo vita el transformatione corporali conformior, quare el in gloria est sihi propinquior, et consequenter in gloria csl sanctorum, quia pro- pinquior aliis Sancto sanclorum, sciliccl Icsu, qui csl m gloria sanclorum. Scxto, potest inlelligi iuxta experienliam communem; quanlo enim quisquis pro- pinquius slal iuxta rcgcm, sihi suum sigillum committil ct secrcla, et eum facit suum vexillifcrum apud ipsum, tanto gloriosior talis reputatur. Cum igitur Christus iuxta se ut suum vexillifcrum heatum Franciscum teneat, proul vidit dominus Ro- dulphus Erfordiensis episcopus, qui faclus est hac visione frater Minor, et duo cives de Veneliis, qui locum fcccrunt de Contrala ad honorem beati Francisci, insuper sigillum suum sccrclum, videlicct, stigmata sua sibi tradidit et nulli allcri, apud ipsum Regem Chrislum, in gloria est sanctorum, id est prae aliis sanctis, Virgine, Baptista (a) et apostolis dumlaxal exceptis. Septimo, potest intelligi, quod healus Franciscus in gloria esl sanctorum^ id est, si sancti sunl ad gloriam Dei et aliorum, sic et ipse est; ipse enim est in gloria et ad gloriam: primo, Dei Patris, quem mundo destinavil (6), quia ad quae missus csl efficaciter explevit. Sccundo, Dei Filii, quem sihi per omnia similavil, sua signa ei praehcndo. Tertio, Spiritus sancli, quem sanctificavit, sicut ex cedula patuit, quam vidil fralcr Leo de caelo super caput hcati Francisci desccnderc et residcre, uhi erat scriptum: Ilic cst gralia Dei. Quarto, beatae Mariae, qucm transmitlendum mundo Patri supplicavit et Filio, sicut conformitate et fruclu II dicetur, ac Francisci precihus indulgentiaui pro pec- catorihus in ecclcsla sanctac Mariae de Porliuncula impelravit. Quinto, aposlolorum Pclri ct Pauli, qui ipsum Uomac in ccclesia sancti Pctri amplexantcs osculati sunt. Sexto, heatorum loannis Ha|)listae et loannis evangelislae, qui ipsum cum heata Maria et Christo visitantcs sunt consolali. (a) As Virgine beata el ajjoatolis, — (1) Edd. a qtio destinatus est ; fostea. qHiipmm sibi similavit. sanctificavit otc. ' Poliiis Eadmerus (inl. op. Ansolmi), c. 42 (P. L. IHO, GS8), PROLOGUS SECUNDUS. 21 Seplimo, archangeli Michaelis et aliorum caelestium spirituum, quibus (uit spe- ciali (levolione coniunctus, ipsumque mullolies miris consolalionibus laetificaverunt, ul paluit de cilharoedo sibi apparente, cuius pulsatione ab ihfirmilale corporali fuit liberalus. Octavo, seraj)him, qui in praesenli promeruit eorum arderc incendio, et nunc in eorum solio digniori, scilicet luciferi, et consortio residere. Nono, omnium caeleslium spirituum, cuius praedicalione, vita et exemplo ad statum perfeclionis mulli conversi eorum ruinam reparaverunl; nec eirca lales eorum cuslodia fruslra exstitit operala. Decimo, a|)osiolorum, quorum viiam evangelicam ad litteram obscrvavit. Undecimo, martyrum, (juibus desiderio et opere, quantum in eo fuil, crucisque in suo corpore baiuiatione assidua per toleranliam infirmitatum el passionum iungi peroptavit. Duodecimo, patriarcharum, quibus filiorum in Dei servilio muUiplicalione se eis copulavit. Tertiodecimo, prophetarum, quibus est annexus cordium intuitu el abditorum. Quartodecimo, confessorum, quibus, Deum laudando et austere vivendo se con- formavit. Quintodecimo, sanctorum doctorum, quorum exemplo plebem assidue verbo et exemplo iuformavit. Sextodecimo, virginum, quarum puritatem et integritatem iu se habuit el con- servavit. Decimoseptimo, omnium electorum, quos suo cousortio et gloria laelificat et illustrat. Decimooctavo, ecclesiae triumphantis, quia vexillifer est in ipsa summi imperaloris [esu Ghristi. Decimouono, ecclesiae militantis, talem virum inseruisse caelis et advocatum apud Dominum possidere. Vigesimo, civitatis Assisii, quae in ipso sanctificata, nobilitata, nominata et glo- rificata cum suis fralribus consistit; sic Italiae et Thusciae (a) provinciae, quarum accola fuit hic vir angelicus Franciscus, eiusque moribus, signis et virtutibus prae aliis particeps est et fuit; mons ille sacer Alvernae gloria beati Francisci gaudet et iucundatur, in quo Christus stigmala imprimendo, beatum Franciscum ipsum diligere prae aliis montibus orbis (b), mirifice declaravit. Vigesimoprimo, fralrum minorum; si enim ad gaudium discipulorum est magistri proveclio, exercitus providentia ducis, bellanlium vexilliferi forlitudo et strenuitas, ovium cuslodia pastoris, et filiorum glorificatio patris; cum ipse pater beatus Fran- ciscus noster sit magister, dux, pastor et paler, de eius mirificentia et exaltatione tam in praesenli quam nunc in gioria gaudere et laetari debemus; quia beati Fran- cisci stigmatizalio nosiri ordiuis est approbatio, fidelium devotio, cupienlium perfecte agere direclio et pauperum omnium, quorum ipse paler dilector fuil praecipuus, animatio et exaltatio. 0 quanttnn Salvatori nos fralres Minores obligamur, qui nobis talem praebuit patrem et directorem, post quem nobililas mundi, eo abiecto, sci- licet, mundo, incessit devolius; ulriusquc sexus mullitudo in tribus ordinibus ab (a) Codex Italia et Thuscia. — (b) As om. orbis. 22 PROLOGUS SECUNDUS. eo inslilulis Chrislo Domiiio se detlicaiulo lcrventius, ut conformilale Vlil et fruclu dicetur; et ipsum patrem reserant divinis praeventum muneribus, perfeclum operibus, vita imitabilem, verbo cflicacem, devotione praeclarum, cunclisque Chrislum diligen- tibus amabilcm el graliosum. Hoc denique palre ordo nosler velut capite singula- rissimo, [mrissimo et perfcctissimo insignitur, dirigiiur et mirilicatur, ac totus Chrislo conformis convincilur et probatur. Non fccil Deus taliter ornni nationi '^ nec sic, ul ordini nostro Minorum talem patrem conccdendo ipsum in praesenti vila gratifi- cando, divulgando, magnificando, stigmalizando, gloria et honoie coronando et super alios exaltando et sublimando, ac ordinem nostrum personis insignissimis nobililale gcneris, bonitate operis el scienliae claritate dignificando et promovendo; unde, etsi haec omnia sint in gloriam nostram, actori bonorum omnium, Christo lesu, ad vices rependendas graliarnm |)ro impensis inducimur et tcnemur. Yigesimosecundo, in gloria beatus Franciscus est omnium fidelium chrislianorum, ulpole, quia vir christianissimus, exemplar perfectionis, signifer Christi, ipsoque noslra humana natura digniflcata et Christi passionis insigniis decorala consistit; cuius vesligiis inhacrendo nullus exorbilat, eius directionem tencndo, quae recta sunt, peragit, ac eius prolectione adiuti suis mcrilis et prccibus a diabolo non sinuiitur opprimi in praesenti, animae a purgatorio in suo nalalilio liberantur ct deinde in gloria collocantur. lam dictis ergo modis et expositionibus, quomodo bcalus Franciscus in gloria sil sanclorum, patet luculenter, el per consequens sua felicitas declaratur ex stola pro praemio percepta gloriosa; nam in gloria est Dei Patris, Phil. 2, H. Sic ergo ex iam dictis apparet declaratio vcrbi |)i'opositi, videlicet, quomodo Chrislus beatum pa- Irem Franciscum similem illum fecit, videlicet sibi ipsi conformando in vita el pas- sionis stigmatibus, ul dictum est breviter et infra lalius declarabilur, el nunc in caelo deificando ipsum et in gloria sanctorum collocando el slatucndo; ad quam gloriam Salvator omnium, Dominus lesus Christus, nos perduccre dignctur beali Francisci sui vexilliferi merilis, qui cum Palre et Spiritu sancto Deus verus regnat et vivit per infinila saecula saeculorum. Amen. Explicil prologus secundus. — Principium arboris et operis. » Ps. 147, 20. -cooogoooo- LIBER PRIMUS Francisce, sequens dogmata superni Creatoris : Tibi impressa stigmata sunt Christi Saivatoris. PRIMUS FRUCTUS ET CONFORMITAS EST : lesus Prophetis Cognitus — Franciscus Declaratur. Expeditus a prologo islius operis, Chrisli lesn gralia opilulaule merilis beali patris nostri Fraucisci, ad opus, quod de conformitate vitae beati Francisci ad vitam Domini lesu intitulalur, est amodo accedendum. Girca cuius processum, pro evidenlia clariori dicendorum, istum ordincm servabo: nam anle omnia ponam fruclum seu conformitatem ipsam, de qua loqui intendo, el demum exposilionem subnectam. Verum, quia, cum quilibet fruclus scu conformitas duas partes contineat, quarum una est de Domino lesu el secunda de beato Francisco, primo, posita prima parle, ipsam exponam, el consequenler ponendo secundam parlem, ipsam exponam, prout divina gralia sub- ministrabit. Ad liropositum est prima pars primi fructus et conformitas ista: lesus prophetis cognitus. Expositio. 1. Sapientia illa superna, verbum et candor iucis aeternae, Dominus lesus Christus, qui omnia in ponderc constituit et mensura gubernat ac disponit ', ad nos sua infiuita miseri- cordia et pietatc venire disponens per carnis assumtionem, ne suus adventus ignotus foret hominibus aut ex insperato veniret, ut venientem Dominum et ad nos descendentem homines ' Sap. 7, 26 et 11, 21. 24 FRUCTUS I — PAKS PKIMA. susciperent debite agnoscendo, suum ad nos descensum multiplici via et modo voluit esse tcstatum, tam figuris quam verbis, tam signis et prodigiis, tam praeviis illumiuationibus quam assertivis sermonibus, tam figurarum aenigmatibus quam prophetarum oraculis. patres antiquos et prophetas de hoc informando. Quod enim carnem assumendo ad nos descen- dere deberet, ipse reseravit patribus se incarnandum de eis, promittendo videlicet Abrahae, Gen. 22, 18 : In semine tuo benedicentur omnes gentes ; Isaac, Gen. 26, 4 ; lacob, Gen. 28, 14 ; unde de hoc lacob certificatus dixit, Gen. 49, 10: Non auferetur sceptrum de luda, nec dux de femore eius, donec veniat qui mittendus est; et ipse erit exspectatio gentium, et subdit: Sa- lutare tuum exspectaho, Domine. Sancti et alii patres et prophetae, de hoc illuminati a Deo et certificati, ipsum incarnandum mundo praedixerunt, sicut loseph, Gen. ultimo, 23 : Dominus visitahit vos ; Moyses, Deut. 18, 15 et 19: Prophefam de gente tua et fratribus tuis suscitabit tibi Dorninus Deus tuus, ipsum audies ; qui autem verba eius, quae loquetur non audierit, ego Dominus ultor eius exsistam. Idipsum David promisit, Ps. 131, 11: Inravit Dominus in ve- ritate: de fructu ventris tui ponam super sedem meam (a); propter quod dixit, Ps. 71, 6 sq.: Descendet sicut pluvia in vellus etc. ; sequitur: Orietur in diebus eius iustitia etc. Salomon de hoc informatus dixit, Sap. 18, 14 sq. : Cum medium silentium tenerent omnia, et nox in suo cursu mediwm iter haberet, omnipotens sermo tuas, Domine, exsiliens de caelo a regalibus se- dibus venit. Ariolus ille et gentilis Balaam a Deo de hoc illustratus dixit, Num. 24, 17 sq.: Orietur stella ex lacob, et consurget virga de Israel, e.t percutiet duces Moab vastabitque omnes filios Seth, et erit Idumaea possessio eius. Isaias quoque a Deo irradiatus de hoc dixit, 7, 14 : Ecce virgo concipiet e.t x>ariet filium, et vocabitur nomen eius Emmanuel. Sic et leremias, 31, 22: Novum, inquit, faciet Dominus super terram, femina circumdabit virum. Baruch hoc praedixit, 5, 1 sqq.: Exue te, lerusalcm etc. ; sequitur: Super misericordia, quae veniet tibi ab aeterno Salvatore tuo. Ezechiel idipsum prophetavit, 44, 1 sq. : Vidi portam in domo Domini clausam; et sequitur: Dixit Dominus adme: porta haec clausa erit et non a^terietur, et vir non transiet per eam, quoniam Dominus Deus Israel ingressus est per eam, eritque clausa principi. Daniel de hoc locutus est, 2, 44 dicens : In diebus autem regnorum Ulorum suscitabit Deus caeli regnum aliud, quod in aeternum non dissipabitur, et regnum eius alteri populo non tradetur ; et sequitur: Ipsum stabit in aeternum. Michaeas, divino afflatus spiritu, pronuntiavit Deum nascendum in Bethlehem, dicens 5, 2: Tu Bethleliem terra Ephrata parvulus es in millibus luda : ex te mihi egredietur qui .tit dominator in Israel, et egressus eius ab initio, a die.bus aeternitatis. Aggaeus hoc etiam praedixit, 2, 7 sq. dicens: Adhuc unum modieum, et ego movebo caelum et terram; et sequitur: Veniet desideratus cunctis gentibus etc. Per Za- chariam hoc fuit praedictum, 9, 9: Ecce rex tuus venit tibi etc. ; sic et Malachias, 3, 1: Statim veniet ad templum sanctum suum dominator, quem vos quaeritis etc. Et sic de aliis prophetis, qui ut praedicti de futuro Domini in carnem adventu a Deo illuminati praedixerunt, iuxta illud, quod dicit Amos, 3, 7 : Non faeiet Dominus verbum, quin prius loquatur ad prophctas suos. Et Zacharias pater loannis Baptistae dixit, Luc. 1, 70: Locutus esf per os sanctorum, qui a saeculo sunt, prophetarum eius. Et non solum praefata de Domino incarnando iam dicti praefati sunt, sed multa alia, ut patet in libris ipsorum ; sed praedicta sunt posita, ut osten- datur, quod eius advcntus sanctis exstitit revelatus. Nec solum Dei ad nos descensus per carnis assumtionem est revelatus, sed vita quoad actus singulos ipsius Domini incarnandi est revelata, tam vcrbis quam figuris, a Deo ipsis patribus ot prophetis, quac omnia com- pleta esse in Domino Icsu sancta evangolia protcstantur ct clamant. Ut igitur praefata videantur, cst scicndum, quod eisdem verbis et figuris est rescratus. 2. Primus actus vitac Christi, vidclicet, quod deberet ex semine Abrahae et aliorinn patrum oriri. Et primo verbis, ut praedictum est, reseratum fuit Abrahae, Isaac et lacob et David, (a) As tuain. lESUS PROPHETIS COGNITUS. 25 quod corpulentam substantiam ab ipsis traheret patribus ; secundo figuris : altare factum ab Abraham, Isaac natus ex Abraham, lacob ex Isaac, et sic de filiis eorum ; omnes figurae fuerunt Dei descendendi et ab eis oriendi secundum corpulentam substantiam. Hoc completum esse ostendit in Domino lesu Matthaeus, c. 1 ostendens per patrum genealogiam, ad nos per carnis assumtionem Dominum lesum advenisse. Secundus actus vitae Christi, videiicet, quod deberet nasci de Virgine. Hic eis fuit de- claratus primo verbis, per Isaiam, 7, 14: Ecce virgo concipiet et pariet filiuvi etc; et per leremiam, 31, 22: Novum faciet Dominus super terram, femina circamdahit viram etc; per Ezechielem, 44, 2: Porta haec etc, ut dictum est; secundo figuris in virga Aaron sine sui corruptione subito florente et fructum faciente, Num. 17, 8; in ligno vitae posito in medio paradisi, terra incorrupta, Gen. 2, 9 ; in rore descendente in vellus, lud. 6, 37 sqq. ; in lapide absciso de monte sine manibus, Dan. 2, 45; et sic de aliis. Hoc esse completum in Domino lesu ostendit evangelista Lucas, 2, 7, ubi superventione Spiritus sancti, incognita manente beata Maria a viro, ipsum peperit, et intacta permanente. Tertius actus vitae Christi, et est secundus in ordine, quod debeat nascendus nuntiari tam per homines quam per angelum, iuxta illud Am. 3, 7, supra allegatum : Non faciet Dominus verbum, quod non loquatur prius ad servos suos ^^^ophetas ; quod nascendus fuerit praenuntiatus, patet ex promissione facta Isaac, lacob, Abrahae, David et aliis, et per ipsum Deum loquentem patribus per angelum; figuris, patet hoc: Isaac, qui fuit nascendus patri ab angelo nuntiatus, Gen. 18, 14; Samson matri et patri, lud. 13, 5, 6, 7; losias etiam, III Reg. 13, 2. Hoc impletum ostendit Lucas in evangelio suo 1, 26 sqq. dicens, angelum a Deo missum beatae Mariae lesum nascendum praenuntiatum. Quartus actus vitae Christi, videlicet, quod nasci in Bethlehem deberet, fuit declaratus primo verbis per Michaeam, 5, 2, ut allegatum est : Tu Bethlehevi Ephrata etc. ; secundo figuris, videlicet in Isai, patre David, I Reg. 16, 1 sqq. ; in David, I Reg. 16, 18, et Deodato II Reg. 21, 19, qui in Bethlehem orti exstitere. Hoc impletum fuit in lesu, qui tempore gene- ralis descriptionis orbis natus est in Bethlehem, ut dicit evangelium Luc. 2, 1 sqq. Quintus actus vitae lesu, videlicet, quod in loco vili nasci deberet, scilicet praesepio, et locari, ubi bos esset et asinus, fuit ostensus primo verbis per Isaiam, 1, 3: Cognovit bos possessorem suum et asinus praesepe Domini sui; secundo figuris, videlicet Moyses stetit in loco vili, scilicet fiscella, Exod. 2, 5, et lob in sterquilinio accubavit, lob 1, 8. Hoc im- pletum esse Lucas, 2, 7, ostendit dicens, quod beata Maria reclinavit puerura lesum in praesepio, quia non erat ei locus in diversorio. Sextus actus vitae Christi est, quod videlicet deberet circumcidi. Hoc verbis primo est ostensuro per illud dictum Abrahae, Gen. 17, 10: Omne masculiomm circumcidetur in vobis ; secundo figura per Isaac die octavo circumcisum, Gen. 21, 4. Hoc completum esse in lesu ostendit Lucas, 2, 21 dicens, quod post octo dies puer lesus circumcisus est. Septimus actus vitae Christi est, quod a cunctis gentibus esset adorandus. Hic fuit ostensus primo verbis, scilicet Ps. 85, 9 dicentis: Omnes gentes, quascumque fecisti, venient et adorabunt coram te, Domine, et Ps. 71, 11: Adorabunt eum omnes reges, omnes gentes servient ei; et per Isaiam 60, 6: Omnes gentes ad te current etc. ; secundo figuris in adoratione loseph a fratribus, qui fuerunt pastores ovium, Gen. 42, 6; in veneratione Salomonis ab omnibus re- gibus, III Reg. 9, 20 sqq. ; in adoratione, quam fecit populus primo Deo et secundo David, I Par. 29, 20, et in losaphat, II Par. 20, 18. Hoc completum ostendit Matthaeus, 2, 11, dicens, lesum adoratum a Magis eidem etiam munera offerentibus. Octavus actus vitae Christi est, videlicet, quod ad templum duci deberet et Deo praesentari. Hic ostensus fuit primo verbis, Mal. 3, 1: Ecce ego mitto ; sequitur: Statim veniet ad templum suum dominator, quem vos quaeritis ; secundo figuris per Samuelem ductum a matre ad templum, I Reg. 2, 18 sq. ; per filios primogenitos, qui ad templum ducebantur, Ex. 13, 2. Hoc impletum esse Lucas dicit, 2, 22, in lesu, quem mater adduxit ad templum, ut sisteret eum Domino. 26 FRUCTUS I — PARS PRIMA. Noniis actus vitae lesu est, scilicet ad Aegyptuin propulsio et accessio. Hoc ostensum est priino verbis per Isaiam, 19, \ : Ascendpt Dominns nnhcm lcvem, ef ingredietur Aeyyptuni ; secundo figuris per descensum Abrahae in Aegyptum, Gen. 12 14; et per descensum leremiae, ler. 42, 14, 15; et per fugationem lephte, lud. 3, 11. Hoc impletum dicit Matthaeus, 2, 13 sq. in lesu, quando loseph divino mandato tulit puerum lesum et matrem eius et a facie Herodis fugit in Aegyptum, Decimus actus vitae lesu est, videlicet ab Aegypto regressio et revocatio. Hoc prae- dictum fuit primo verbis per Osee, 11, 1: Ex Aeyypto vocavi filium menm; et per Balaam, Nuin. 23, 22: Deus ex Aeyypto vocavit eum; secundo ostensum est figura in leroboain re- vocato ab Aegypto, III Reg. 12, 2. Hoc impietum est in lesu, quem cum matre loseph ab Aegypto reduxit divino monitu, Matth. 2, 19 sqq. Undecimus actus vitae lesu est, videlicet, quod in medio doctorum deberet sedere et stare. Hoc ostensum est primo verbis, Ps. 81, 1: Deus stetit in synayoya deorum: in medio antem deos diiudicans etc. ; secundo figuris per David sedentem in cathedra sapientum, II Reg. 23, 8; et per Salomonem, III Reg. 10, 8, cui dictum est: Beati viri, qui audiunt sapientiam tuam. Hoc impletum esse Lucas, 2, 42 sqq., ostendit in lesu, qui, cum essct an- norum duodecim, ascendit in teinplum et sedit in medio doctorum, super cuius prudentia et responsis mirabantur oinnes. Duodeciinus actus vitae Christi est, videlicet, quod loannes Baptista ante ipsum prae- mitti debebat, ut ei viam praeparet. Hoc primo verbis est ostensum per Malachiam, 3, 1 : Ecce eyo mitto anyelnm meum, qui praeparabit viam meam ante faciem tnam; secundo figuris de angelo, qui praecessit Moysen, losue et filios Israel, Ex. 23, 20 sqq.; et de propheta, qui praecessit praedicens losiae adventum, III Reg. 13, 2. Hoc impletum est in lesu, quem loannes praeivit, ut habetur Matth. 3, 1 sqq.; Luc. 3, 4 sqq. ; et loan. 1, 6. Deciinus tertius actus vitae Christi est, videlicet, quod baptismum instituere debebat in aqua, quo a peccato homo mundari deberet. Hic ostensus est per Ezechielem primo verbis, qui in persona Christi dicit, 36, 25 sq. : Effundam super vos aquam mundam, et mundahimini ah omnihus inqninamentis vestris, et dabo vohis spiritum novum; secundo figuris in Naaman, qui descendit in lordanem et lavit, et restituta est caro eius, et mundatus est, IV Reg. 5, 10 sqq. ; in luditli, quae se baptizabat in fonte, ludith 12, 7. Hoc ostenditur completum in lesu, Matth. 3, 13 sqq., et Luc. 3, 21, qui vim regenerationis aquis dedit se baptizando. Decimus quartus actus vitae Christi est, videlicet, quod a diabolo tentari deberct. Hic est ostensus primo verbis, scilicet per Zachariam, 3, 1: Vidi lesum sacerdotem maynum; et sequitur: Satan stabat a dextris eius, at adversaretur ; secundo figura in lob, qui a diabolo fuit tentatione expetitus, scd non superatus, lob 1. Hoc iinpletum esse ostendit Matthaeus, 4, 1 sqq., quod lesus tentatus fuit a diabolo in deserto, sed non superatus. Decimus quintus actus vitae Christi cst, videlicet, quod deberet ieiunare. Hoc patet verbis Ps. 34, 13: Operui in ieiunio animam meum, et Ps. 108, 24: Gcnua mea infirmata sunt a ieiunio; secundo hoc ostensum est figuris, scilicct Moysis, qui ieiunavit quadraginta diebus et quadraginta noctibus, Ex. 24, 18; David, II Reg. 12, 16; Achab, III Reg. 21, 27; et Eliae, III Reg. 17, 3 sqq.; Nehemiae, II Esdr. 1, 4. Hoc impletuin est, Matth. 4, 2, quando lesus ieiunavit quadraginta dicbus et ((uadraginta noctibus. Decimus sextus actus vitae lesu est, quod angeli ei ministrare deberent. Hic ostcnsus est primo verbis Ps. 90, 11 dicentis: Anyclis suis mandavit de te, etc. ; sccundo figura in Elia, cui angelus apposuit panem et vas acjuae, ot ut comcderet imperavit, III Rcg. 17, 4 sqq. Hoc impletum esse in lesu ostendit Matthaeus, 4, 11, dicens, quod lesu tentatione superata, ad eum accesserunt angcli et ministrabant ei. Dccimus scptimus actus vitae Christi est, vidclicet, quod deberet popuhim (h)core et praedicare. Ilic ostensus est primo verbis per Isaiam 2, 3 diccntcm: Venite, ascendamus ad monte.m Domini, et scquitur : Docehit nos vias suas etc. ; et 58, 1 : Annuntia populo meo scelera lESUS PROPHETIS COGNITUS. 27 eorum ; secundo figuris in Esdra, qui docuit populum, Esdr. 8, 3 sqq. ; in sapiente Ecclesiastae, qui docuit populum, Eccle. ultimo, 9. Hoc impletum esse in lesu dicit Matthaeus 9, 35, quomodo docuit populum ac civitates circuibat et castra docendo, Matth. 9. Decimus octavus actus vitae Christi est, videlicet, quod deberet esse Spiritu sancto et prophetico plenus. Hic ostensus est primo verbis Isaiae, 11, 2: Requieseet siiper eum spiritus sapientiae etc. ; Moysi, Deut. 18, 15 : Prophetam suscitabit Dominus de fratribtis vestris, ut supra; secundo figuris, scilicet omnium prophetarum, Isaiae, leremiae, Ezechielis, et sic de aliis. Hoc impletum dicit in lesu Lucas 7, 16 voce populi aeclamantis : Propheta magnus surrexit in nobis, de ipso Domino lesu Christo. Decimus nonus actus vitae Christi est, videlicet, quod discipulos pauperes et abiectos habere deberet. Hic ostensus fuit primo verbis per Isaiam 61, 1 : Spiritus Domini super me, evangelizare pauperibus misit me, et 29, 18:/ra die illa etc; secundo figuris in Isaia, qui 8, 18 dicit : Ego et pueri mei, quos dedit mihi Dominus etc. ; in Eliseo, cui adhaeserunt pauperes filii prophetarum, IV Reg. 4, 38; sic et in Moyse, cuius minister et discipulus fuit losue, Num. 4, 10 sqq. Hoc impletum dicit in lesu, quando apostolos ad suum discipulatum vocavit, Matthaeus 4, 18 sqq. Vigesimus actus vitae lesu est, videlicet paupertatis dilectio; debebat esse pauper et ipsam amare. Hoc primo verbis ostensum fuit, Ps. 87, 16: Pauper sum ego et in laboribus, et Ps. 68, 30 : Ego sum pauper et dolens etc. ; secundo figuris in Eliseo, qui pauper fuit, IV Reg. 4, 8; in Tobia, qui dixit, 4, 23: Pauperem vitam gerimus ; in Elia, qui nihil habuit, IV Keg. 1, 8 et III Reg. 17, 10 sqq. Hoc impletum est in lesu, qui dixit, Matth. 8, 20: Vulpes foveas habent, et volucres caeli nidos, filius autem hominis non habet, ubi caput suum reclinet; habuitque discipulos, qui omnia dimiserunt, Matth. 19, 27. Vigesimus primus actus vitae lesu est, videlicet, quod iustitiam deberet exercere. Hic ostensus est primo verbis Isaiae dicentis 11, 5: Erit iustitia cingulus lumborum eius etc. ; leremiae 23, 5: Faciet iudicium et iustitiam in terra; secundo figuris in David, qui faciebat iudicium et iustitiam omni populo, I Par. 18, 14; in lob, qui dixit 29, 14: lustitiam, ut lo- ricam, indutus sum. Hoc impletum in lesu ostendit Matthaeus primo verbo, capitulo 5 et 6, docendo, secundo opere, Matth. 22, 21 : Reddite quae sunt caesaris caesari, et quae sunt Dei Deo; et loannis 2, 15 habetur, quomodo ipsam exercuit in vendentes in templo. Vigesimus secundus actus vitae Christi est, videlicet, quod deberet humiliter conversari. Hic ostensus fuit primo verbis per Isaiam 42, 1: Ecce servus meus etc. ; et Psalmo 118, 107: Humiliatus sum usquequaque, Domine; secundo figuris in Moyse, qui fuit mitissimus super omnes terram inhabitantes, Num. 12, 3; in David, II Reg. 6, 22, qui dixit: Humilis ero etc. Hoc impletum in lesu Matthaeus dixit 11, 29, quod lesus discipulis suis dixit: Discite a me, quia mitis sum et humilis corde. Vigesimus tertius actus vitae Christi est, videlicet, quod sua doctrina a ludaeis contemni deberet et reprobari. Hic ostensus est primo verbis per Isaiam 65, 2: Tota die expandi manus meas ad populum contradicentem mihi etc. ; per leremiam 7, 26: Non audierunt me etc. ; secundo figuris, scilicet Isaiae, leremiae, Ezechielis, Michaeae et aliorum prophetarum, quos ludaei non audierunt, immo interfecerunt. Et istud impletum esse in lesu loannes 8, 13, ostendit dicens, quod ludaei dixerunt Christo: Tu de te ipso testimonium dicis ; testimonium tuum non est verum. Vigesimus quartus actus vitae Christi est, videlicet, quod ipse deberet miracula operari. Hic fuit ostensus primo verbis ab Isaia, 35, 5: Tunc aperientur ocidi caecorum, et aures surdorum patebunt etc. ; et lob 5, 9 : Faciet magna et inscrutabilia et mirabilia sine numero ; secundo figuris [per Moysen], qui fecit signa et prodigia in Aegypto, Ex. capitulis pluribus et Deut. ultimo; in Elia et Eliseo, qui plura miranda fecerunt, ut patet in III Reg. et IV. Hoc impletum ostendit .Matthaeus et alii evangelistae in lesu dicentes, ipsum dedisse caecis lumen, claudis gressum, surdis auditum, mutis verbum mortuis vitam et omnes alias curasse infirmitates. 28 FRUCTUS I — PARS PRIMA. Vigcsiinus quintus actus vitae Christi est, videlicet, quod deberet populum ct turbani cibare. Hic ostensus est primo verbis Ezechielis 34, 23: Suscitabo super gregem meum qui pascet eos, etc; secundo figuris in Moyse, Ex. 16, 35, cuius precibus Deus manna populo per 40 annos dedit; in Eliseo, qui oleum et paues multiplicavit hordeaceos, IV Reg. 4, 6 et 44, et pavit plures. Hoc impletum ostendit Matthaeus 14, 19 sqq. ; 15, 37 sq., in lesu, qui bis de paucis panibus satiavit ultra quatuor millia hominum. Vigesimus sextus actus vitae Christi est, videlicet, quod in suo corpore sacrificium in- stituere dcberet, et hoc in materia panis et vini. Hic ostensus est primo verbis Isaiae 25, 6 dicentis: Faciet Dominus in monte hoc convivium cunctis gentibus etc. ; Zachariae 9, 17: Quid, inquit, est honum et quid j)ulchrumt Respondit: Nisi frumentum electorum et vinum germinans virgines ; Ptov. [), 1 sq. dicto Ssdomon\s : Sapientia aedificavit sibi domum, sequitur: posuit men^am, id est panem, et miscuit vinum, et ante dicit, quod immolavit victimas; secundo figuris, et primo in Melchisedech, qui obtulit panem et vinum, Gen. 14, 18; in Noe, qui fecit Deo sacrificium, Gen. 8, 20; in pane, qui ponebatur in mensa in tabernaculo, Gen. 18, 5. Hoc impletum dicit Matthaeus 26, 26 sqq. [in lesu], qui panem in corpus suum et vinum in san- guinem convertendo summum sacrificium ordinavit. Vigesimus septimus actus vitae lesu est, videlicet, quod deberet regnum ecclesiasticum ordinare. Hic ostensus est primo verbis Isaiae 9, 7: Multiplicabitur eius imperium etc, et Danielis 2, 44: Suscitabit Deus regnum caeli ete. ; secundo figuris in Abraham, cui dictum est Gen. 12, 2: Faciam te crescere in gentem magnam, David et aliis, qui regnum suum ac- creverunt II Reg. 5, 7 sqq. Hoc ostendit impletum esse Matthaeus 4, 18 et 21 ; 9, 9 in voca- tione apostolorum, et Lucas 10, 1, in designatione septuaginta duorum discipulorum. Vigesimus octavus actus vitae Christi est, videlicet, quod deberet pro cultu Dei zelare. Hic ostensus est primo verbis Psalmi 68, 10 dicentis: Zeliis domus tuae comedit me; secundo figuris in Phinees, Num. 25, 13, qui zelatus est pro Domino; in Elia, III Reg. 19, 10; in Mathathia, I Mach. 2, 26. Hoc impletum in lesu ostendit loannes 2, 15, quando zelo eiecit vendentes et ementes de templo; et Matthaeus 21, 12. Vigesimus nonus actus vitae Christi est, videlicet, quod a principibus sacerdotum de- beret persequi. Hic ostensus est primo verbis, Ps. 118, 23: Sederunt principes et adversum me loquebantur ; et ibidem, 161 : Principes perseeuti sunt me gratis etc ; secundo figuris in David a Saul persecuto, I Reg. pluribus capitulis. Hoc impletum esse in lesu ostendit Matthaeus 2, 13 in persecutione Herodis et ludaeorum; loannes 7, 32 et 44, ct Matthaeus 9, 3 et 34 in perse- cutione ei facta a principibus sacerdotum et a scribis, et similiter Lucas 4, 28 sq. Trigesimus actus vitae Christi est ludaeorum ei insidiatio. Hic ostensus est primo ver- bis Psalmi 9, 9 loqucntis de quolibct Christo insidiaiite: Insidiatu,r in abscondito quasi leo in spelunca sua; et de omnibus loquitur Michaeas 7, 2: Omnes in sanguinem insidiantur ; et lob 30, 13: Insidiati sunt et ^iraevaluerunt mihi; et Abdias 7: Qui comedunt tecum, ponent subter te insidias; secundo figuris: Daniel, cui impositae sunt insidiae, 6, 4 sqq. ; David, I Reg. 26,2. Hoc impletum esse ostendit Matthaeus 22, 15 in lesu, cui ludaei primo insidiati sunt, ut eum caperent in sermone; secundo in iustitia, ut habetur loan. 8, 5, G de adultera; tertio ut ca- perent eum in persona, loan. 11, 56. Trigcsimus primus actus vitae Christi ost, vidolicet, quod contra ipsum consilium ludaeo- rum dcbcret congregari. Hic ostcnsus est primo verbis Ps. 2, 2: Astiterunt reges terrae, et prin- cipes convenerunt in unum etc. ; et Ps. 70, 10 sq. : Consilium fecerunt in unum, dicentes: per- sequimini et comprehendite eum etc; et Sap. 2, 1 : Dixerunt impii apud semetipsos etc. ; secundo figuris in Icremia, contra quem fcccrunt consilium, lor. 11, 19. IIoc in lesu esse implctum ostendit Matthacus 27, 59 dicens, quod contra lesum congregaverunt consilium, at eum morti traderent; ct in loanne 11, 47 dicitur, fpiod coUrgrrunt pontificr.s rt pharisaei consiliitm ete. Trigesimus secundus actus vitae Ciiristi ost oius proditio. Hic ostensus cst primo verbis; unde Psalmus 54, l.'{ in pcrsona Ciiristi dicit: Quoniam, si inimicus meus ^naledixisset m ihi cta., lESUS PROPHETIS COGNITUS. 29 et sequitur 40, 10: Amjjliavit siqjer me supplantationem ; secundo figuris in Amasa proditore a loab interfecto, II Keg 20, 10; et in Gaal, lud. 9, 40 sq. ; et in Amnon, filio David, II Reg. 13, 28; lonatha, I Mach. 12, 48, et Simon, I Mach. 16, 15 sq. Hoc evangelista loannes 13, 2 ostendit et Matthaeus 26, 24 sq. in lesu a luda discipulo prodito. Trigesimus tertius actus vitae Christi est eius venditio. Hic demonstratus est primo verbis per Zachariam 11, 12 : Appenderunt mercedem meam triginta argenteis ; et lereraias 12, 7; secundo figuris, videlicet loseph ludae consilio a fratribus vendito triginta denariis, Gen. 37, 28. Hoc impletum dicit Matthaeus 27, 3, in lesu pro triginta denariis vendito. Trigesimus quartus actus vitae lesu est, videlicet, quod capi deberet. Hic ostensus est primo verbis David in Ps. 58, 4: Ceperunt animam meam, irruerunt in me fortes; leremiae Thren. 4, 20: Christus Dominus inpeccatis nostris captus est etc; secundo figuris in Tobia, 1, 2; in arca Domini capta, I Reg. 4, 11; in Sedecia, IV Reg. 25 5. Hoc impletum ostendit in lesu Matthaeus 26, 57, quem ceperunt ludaei. Trigesimus quintus actus vitae Christi est eius ligatio. Hic ostensus est primo verbis, Ezech. 3, 25 : Fili hominis, data sunt super te flagella, et ligabunt te etc, ; secundo figuris in Samsone, qui fuit ligatus funibus, lud. 16, 8. Hoc in lesu impletum esse ostendit loannes 18, 12 et Matthaeus 26, 50 dicentes, quod ipsum captum ligaverunt. Trigesimus sextus actus vitae Christi est eius spontanea et voluntaria oblatio. Hic est ostensus primo verbis per Is. 53, 7 dicentem : Oblatus est, quia ipse voluit; et Ps. 39, 9 : Facere voluntatem tuam, Deus meus, volui; secundo figuris in Ethai sponte cum David eunte, II Reg. 15, 21; in luda Machabaeo, I Mach. 9, 18. Hoc impletum esse in lesu ostendit loannes 18, 4 dicens, quod lesus sponte obviara ivit ludaeis ; et Pilato dixit, loan. 10, 18 : Po- testatem habeo ponendi animam meam. Trigesimus septimus actus vitae Christi est videlicet ipsius flagellatio. Hic ostensus est primo verbis, Ps. 72, 14: Ego fui flagellatus tota die etc. ; secundo figuris in Pharaone flagel- lato, Gen. 12, 17; in leremia 30, 11 et 14. Sed in lesu hoc impletum est, qui fuit flagellatus, Matth, 26, 67; loan. 19, 1. Trigesimus octavus actus vitae Christi est eius falsa accusatio. Hic ostensus est primo verbis, Ps. 37, 12 : Amici mei et proximi mei adversum me convenerunt et steterunt etc. ; se- cundo figuris in Naboth false accusato et occiso, III Reg. 21, 13. Hoc impletura esse in lesu, quera falsi testes incusarunt, ostendunt Matthaeus 26, 10 et loannes 19, 6 et 7. Trigesimus nonus actus vitae Christi est eius in maxilia percussio, Hic ostensus est primo verbis, Mich. 5, 1 : In virga percutient maxillam iudicis Israel; secundo figuris Michaeae percussi in maxilla, III Reg. 22, 24. Hoc impletura esse in lesu, ostendit loannes 19, 2, qui percussus fuit in maxilla. Quadragesimus actus vitae Christi est eius illusio et derisio. Hic ostensus est primo verbis per Abdiam 1, 7 : Illuserunt tibi virifoederis tui, omnes viri tui illusores; secundo figuris in Eliseo illuso a pueris, IV Reg. 2, 23, in Samsone illuso a Philisthiim, lud. 16, 25. Hoc impletum esse in lesu ostendit loannes 19, 23 et Matthaeus 27, 19 dicentes Christum a ludaeis et militibus illusum. Quadragesimus primus actus vitae Christi est, quod deberet poenis affligi. Hic ostensus est primo verbis, Ps. 37, 9 : Afflictus stim et humilitatus sum nimis etc, et Is. 63, 10 : Affli- xerunt spiritum saneti eius; secundo figuris in lob afflicto, 2, 7, in Tobia afflicto, 2, 11. Hoc impletum est in lesu, qui diversis poenis fuit afflictus, Matth. 27. Quadragesimus secundus actus vitae lesu est eius faciei velatio et percussio. Hic ostensus fuit primo verbis ab Isaia, 50, 6 : Faciem meam non averti ab increpantibus et conspuen- tibus me ; secundo figuris in Aman, cuius faciem operuerunt, Esth. 7, 8. Hoc in lesu impletum esse ostendit loannes 19, 23 dicens, quod milites velantes faciem lesu percutiebant spuentcs in faciem eius, Quadragesimus tertius actus vitae Christi est ipsius spoliatio. Hic ostensus est primo 30 FRUCTUS I — PARS PRIMA. verbis, Mich. 1, 8: Vadam spoUatus et nudm etc; secundo figuris in leremia, qui spoliatus fuit, ler. 38, 12. Hoc impletum est in lesu, quem milites spoliaverunt, loan. 19, 23. Quadragesimus quartus actus vitae Christi est ipsius blasphematio. Hic ostensus est primo verbis, Is. 1, 4: Sanctum blasphemavei-unt Israel, et 52, 5: Nomen meum tota dic blasplic- matur; secundo figuris in Abimelech, lud. 9, 27, in David blasphemato a Semei, II Reg. 16, 5 et 7. Hoc impletum fuisse in lesu ostendit Matthaeus 27, 39, qui a latronibus, ludaeis et militibus fuit blasphematus. Quadragesimus quintus actus vitae Christi est eius negatio. Hic ostensus est primo verbis, Dan. 9, 26: Non erit eius popidus, qui cum ncgaturus est; secundo figuris in David, II Reg. 20, 1, qui negatus est non esse regem, Siba dicente : Non est nobis pars in David etc. Hoc impletum esse in lesu ostendunt Matthaeus 26, 70 et loannes 19, 21, qui a Petro fuit ter negatus et a ludaeis, quod non esset rex ludaeorum. Quadragesimus sextus actus vitae Christi est vilis ad mortem ipsius condemnatio. Hic ostensus est primo verbis Salomonis, Sap. 2, 20: Morte turpissima condemnemus eum; se- cundo figuris in Aman ad crucem condemnato, Esth. 7, 9. Hoc imijletum est in lesu, qui ut latro ad mortem crucis condemnatus est, Matth. 27, 38. Quadragesimus septimus actus vitae Christi est crucis baiulatio. Hic declaratus est primo verbis, ler. 11, 19: Mittamus lignum in panem eius; secundo figuris in Moyse portante virgam in manu, Ex. 4, 17; in Isaac, Gen. 22, 6, portante ligna pro holocausto. Hoc impletum esse in lesu dicit Matthaeus 27, 31, qui crucem portavit. Quadragesimus octavus actus vitae Christi est eius crucifixio. Hic demonstratus est primo verbis, lob 7, 15 : Susj^endium clcgit anima mea etc. ; secundo in figuris in serpente suspenso in ligno, Num. 21, 9, in Absalone suspenso inter caelum et terram, II Reg. 18, 9, in pistore suspenso in cruce, Gen. 40, 22. Hoc impletum est in lesu, qui crucifixus est, Matth. 27, 85. Quadragesimus nonus actus vitae Christi est ipsius inter sceleratos coUocatio. Hic ostensus est primo verbis, Is. 53, 12: Cum scclcratis deputatus est; secundo figuris in Abner, cui David dixit, quod mortuus erat : Sicut solent cadcre coram filiis iniquitatis, sic corruisti, II Reg. 3, 34 ; in luda Machabaeo inter malos et sceleratos occiso, I Mach. 9, 18. Hoc in lesu impletum cst, qui crucifixus est inter duos nequam, Marc. 15, 27, et latrones, Matth. 27, 38. Quinquagesimus actus vitae Christi est eius aceti et fellis cibatio et potatio. Hic ostensus est primo verbis, Ps. 68, 22: Dederunt in cscam meam fel et in siti mea potaverunt me aceto; secundo figuris in Booz, qui acetum bibens Ruth suadebat, ut biberet, Ruth 2, 14 ; in Tobia, cuius oculi sunt felle liniti et aperti, Tob. 11, 8. Hoc ostendit in lesu impletum Matthaeus 27, 34 et 48 dicens, quod fuit felle et aceto cibatus et potatus. Quinquagesimus primus actus vitae Christi cst ipsius in cruce mors et occisio. Hic dcclaratus est primo verbis, per Isaiam 53, 12: Tradidit in mortcm animani suam etc; per Danielem 9, 26 : Occidctur Christus ; secundo figuris in Abel a fratre fuste occiso, Gen. 4, 8 ; in Aaron summo sacerdote mortuo, Num. 20, 29; in Isboseth, II Reg. 4, 7. Hoe impletum est in lesu in cruce mortuo et occiso, Matth. 27, 50, loan. 19, 30. Quinquagesimus secundus actus vitae Christi est, videlicet eius pro peccatoribus mortis susceptio et immolatio. Hic ostensus cst primo vcrbis per Isaiam, 53, 8: Proptcr scelus j)o- puli pcrcussi euvi ; pcr leremiam, Thrcn. 4, 20: Chrisfus Doniinus in peccatis nostris captus est etc ; secundo figura in luda Machabaco, qui pro libcrationc populi mortuus est, I Mach. 9, 18; in hirco, qui pro peccato immolabatur, ct aliis, ut habetur in Levitici libro. Hoc im- pletum esse ostendit Matthaeus 26, 2 et 45 in lesu, qui dixit: Ego vadam immolari pro vobis. Quinquagesimus tertius actus vitae Christi cst per ipsum nostra facta redemptio, scilicet a diabolo. Hic ostcnsus est primo vcrbis, Ps. 33, 23: Redimct Dominus animas servorum suorum ctc, Is. 63, 9: In dilectionc sua ct in indulgentia sua redcmit cos, et Os. 13, 14: De morte redimam eos, et de manu mortis libcrabo f'o.s; secundo figuris in Moysc, cuius prcce et lESUS PROPHETIS COGNITUS. 31 mediatione Dominus peccata populi remisit, Ex, 32, 34. Hoc impletum est in lesu, cuius morte reconciliati sumus Deo, Rom. 5, 10. Quinquagesimus quartus actus vitae Christi est ipsius vulneratio. Hic ostensus est primo verbis, Ps. 21, 17: Foderunt manus meas et pedes meos, etc. ; secundo figuris in dilecto vulnerato, Cant. 4, 9; in Achab rege, quem Syri vulneraverunt, III Reg. 22, 34. Hoc im- pletum est in lesu in sua passione, qui in pedibus, manibus et latere fuit vulneratus, ut omnes dicunt evangelistae. Quinquagesimus quintus actus vitae Christi est ipsius lanceatio. Hic ostensus est primo verbis, lob 16, 14 sqq. : Circumdedit me lanceis suis et vulneravit lumbos meos; concidit me vulnere super vulnus, irruit in me quasi gigas ; haec passus sum absqiie iniquitate manus meae; secundo figuris in Absalom lanceato, II Reg. 18, 14, in apertione lateris de Adam, Gen. 2, 21, cui dormienti Dominus tulit unam de costis, in apertione ostii lateris arcae, Gen. 6, 16, in apertione lateris Amasae, II Reg. 20, 10, in petra percussa a Moyse, Num. 20, 11, de qua exivit aqua. Hoc impletum esse in lesu ostendit loannes 19, 34, de quo mortuo, et lancea latere eius aperto, exivit sanguis et aqua. Quinquagesimus sextus actus vitae Christi est sanctorum patrum a manu diaboli iibe- ratio. Hic ostensus est primo verbis per Isaiam 19, 20: Clamabunt ad Dominum a facie tribulantis, et mittet eis salvatorem qui liberet eos; et per Zachariam 9, 11: Tu autem in sanguine testamenti tui liberasti vinctos de lacu etc. ; secundo figuris in Abraham, qui debel- lavit reges et reduxit captivitatem, Gen. 14, 15 sqq.; in David, qui liberavit populum de manu Amalecitarum, I Reg. 30, 19, et de manu Philisthiim, II Reg. 21, 15, et de manu Goliath, I Reg. 17, 49 sq. Hoc impletum est in lesu, qui descendit ad inferos, portas aereas confringendo captivam duxit captivitatem ^. Quinquagesimus septimus actus vitae Christi est diaboli subiugatio. Hic ostensus est primo verbis, Ps. 3, 13: Percussisti caput de domo impii, et Is. 51, 9: Nunquid non tu per- cussisti superbumf secundo figuris in losue, 6, 21, qui cepit lericho et regem eius; in Saul, qui cepit Agag regem Amalec, I Reg. 15, 8. Hoc impletum esse in lesu ostendit loannes evangelista, Apoc. 20, 2, qui cepit diabolum, qui et Satanas etc. Quinquagesimus octavus actus vitae Christi est eius sepelitio. Hic ostensus est primo verbis Moysi, Deut. 21, 22 sq.: Suspensus in patibulo eodem die sepelietur ; et lob 21, 32: Ipse ad sepulchrum ducetur; seeundo figuris in losia cum fletu sepulto, II Esdr. 1, 31 sq. ; in lona, qui tribus diebus stetit in ventre ceti, lon. 2, 1. Hoc impletum esse in lesu ostendit Matthaeus 28, 6, qui sepultus stetit tribus diebus in sepulchro. Quinquagesimus nonus actus vitae Christi est ipsius resurrectio. Hic declaratus est primo verbis per Isaiam 11, 10: Et erit sepulchrum eius gloriosum ; per psalmistam 15, 10: Non derelinques animam meam in inferno nec dabis sanctum tuum videre corruptionem ; secundo figuris in lacob, qui dormivit usque mane et lapidem erexit, Gen. 28, 16, 18; in Samsone, qui dormivit usque ad noctis medium, lud. 16, 3. Hoc impletum est in lesu, quia tertia die a mortuis resurrexit, Matth. 28, 6, et loan. 20, 9 sqq. Sexagesimus actus vitae Christi est eius ad caelos ascensio. Hic ostensus est primo verbis, Ps. 46, 6: Ascendit Deus in iubilatione, et Dominus in voce tubae; et Ps. 67, 34: Ascendit super caelum caeli ad orientem; et Michaeas 2, 13: Ascendit iter pandens ante eos ; secundo figuris in Elia, qui ascendit, IV Reg. 2, 1 ; in Moyse, qui ascendit montem, Ex. 24, 13. Hoc impletum esse in lesu ostendit Marcus ultimo, 19; et Lucas ultimo, 51 et Actuum 1, 9 sq. Sexagesimus primus actus vitae Christi est eius ad Patris dexteram consessio. Hic ostensus est primo verbis, Ps. 109, 1: Dixit Dominus Domino meo: sede a dextris meis; secundo figuris in Salomone, qui sedit in solio David patris sui, I Par. 29, 23 ; in lonadab, qui sedit » Epli. 4, 8. 32 FRUCTUS I — PARS PRIMA. in curru cum Ichu, rege Israel, IV Keg. 10, 16. Hoc dicit impletum Marcus ultimo, 19 in lesu, qui sedet a dextris Dei. Sexagesimus secundus vitae Christi actus est Spiritus sancti super sanctos apostolos emissio. Hic ostensus est primo verbis, Ps. 103, 30: Emitte spiritum tuum etc; per Eze- chielem 36, 26; Dabo vobis spiritum novum etc. ; per loelem 2, 28; Effundam de spiritu meo etc; secundo figuris in Moyse, de cuius spiritu Deus accepit et septuaginta duobus senioribus dedit, Num. 11, 25, et de nube, quae replevit totam terram, III Reg. 18, 44 sq. Hoc efFecisse lesum loannes evangelista dicit, 20, 22, quod lesus insufflavit in apostolos. dicens; Accipite Spiritum sanctam. Ultimus vitae Christi actus est ad iudicium descensio. Hic est ostensus primo verbis, Ps. 7, 12: Deus iudex iustus, et Ps. 61, 13: Reddes unicuique iuxta opera sua; et per Da- nielem 7, 10: Tudicium sedit, et libri aperti sunt; et per Isaiam 3, 14; Dominus ad iudicium veniet cum senioribus etc; et per loelem 3, 2: Congregabo omnes in valle losaphat; secundo figuris in Moyse, Ex. 18, 13, qui sedit iudicare populum; in Daniele, qui iudicavit iudices, Dan. 13, 49 sqq.; in Salomone, qui iudicium fecit, III Reg. 3, 28. Hoc impletum esse in lesu ostendit Matthaeus ultimo, 18 : Data est mihi, inquit lesus, omnis potestas in caelo et in terra, et loannes 5, 27 : Dedit ei Pater potestatem iudicium facere. 3. Praefatis ergo apparet tam verbis quam figuris, quomodo lesus Christus fuit patribus ostensus et declaratus, quod erat probandum. Pro declaratione primae partis conformitatis, quae dicit: lesus prophetis cognitus, multa verba et figurae sunt in praedictis omissa; quia nimis prolixum esset opus, et per iam dicta et posita de aliis potest faciliter iudicari. Verum quia prolixe sunt posita, ad brevitatem reducendo iam dicta, in figuris specialiter, lesus est prophetis declaratus, ut iam patuit; in losia nuntiatus, III Reg. 13, 2; nominatus in Ismael, Gen. 16, 15; natus in Obed cum gaudio, Ruth 4, 17; amatus a Domino in Salomone, II Reg. 12, 24; veneratus in losaphat, II Par. 17, 5 sqq.; circumcisus in patribus, los. 5, 2 sqq.; oblatus in Samuele, I Reg. 2, 21; fugatus in lephte, lud. 11, 3; tentatus in lob, 1, 12 sqq.; baptizatus in Naaman, IV Reg. 5, 14; persecutus in David, I Reg. 19, 1 sqq. ; consecratus Domino in Amasia, II Par. 17, 16; conversatus in Onia, Eccli. 50, 1 sqq.; sociatus apostolis in lehu, IV Reg. 9, 6 sqq. ; divulgatus in losue, 6, 27 ; legem docuit in Esdra, II Esdr. 8, 2 sqq. ; mira fecit in Moyse, Ex. 7, 10 sqq. ; calumniatur in Achimelech, I Reg. 22, 13 sqq.; insidiatur in Daniele, 6, 4 sqq. ; contemnitur in Gedeone, lud. 8, 6 sqq.; zelat in Phinees, Num. 25, '' et 11; confortat in Caleb, Num. 13, 21; voluntatem Dei facit in Abraham, Gen. 22, 3 sqq.; orat in Ezechia, IV Reg. 21, 3 sqq.; suos diligit in Nehemia, II Esdr. 1, 4 sqq. ; futura pandit in Isaia, 1, 1 sqq. ; sacrificium offert in Melchisedech, Gen. 14, 18; venditur in loseph, Gen. 39, 1; proditur in Amasa, II Reg. 20, 16; capitur in Tobia, 1, 2; ligatur in Samsone, lud. 16, 8 sqq.; accusatur in Naboth, III Reg. 21, 13; velatur facie in Aman, Esth. 7, 8; irridetur in Eliseo, IV Reg. 2, 23; spoliatur in leremia, ler. 38; caeditur in in Michaea (a), III Reg. 22, 24 sqq. ; vilipenditur in Abimelech, lud. 9, 53; crucis lignum baiulat in Isaac, Gen. 22, 6; suspenditur in serpente, Num. 21, 8 sq; Deum placat in Aaron, Num. 16, 48; genus humanura libcrat in Noe, Gen. 7, 1 sqq.; occiditur in Abel, Gen. 4, 8; lanccatur in Absalom, II Reg. 18, 44; latus aperitur in Adam, Gen. 2, 21; hostes dciicit in Aod, lud. 3, 15 sqq. ; sepelitur in lona, 1, 15; desccndit ad inferos in Habacuc, Dan. ultimo, 35; surrexit mane in lacob, Gen. 28, 16; ascendit in Elia, IV Reg. 2, 11. Et sic succinctc apparet iam dictis declarata prima pars primi fructus ct conformitatis de beato Francisco et Christo. licstat nunc succincte secundam partem frucfus et conformitatis I declarare, videlicel: Franciscus declaratur. (a) Codex caeditur in Ezecliiele, af/ti(/ilur in Michaea. FRANCISCUS DECLARATUR. 33 Secunda pars istius j^riini frucfus ct conformitatis cst liic: Franciscus declaratur. Expositio. \. Declarnla prirna parle friictus primi et coiiformitatis, quae fiiit dc Christo, reslat consequenler secuiidam partcm ipsius enodarc, vidclicet Franciscus declaratur. Pro S cuius evidenlia est nolandum, quod, cum diclum sit per Amos supra aliegatum \ quod Deus non faciet verbuni, nisi revelaverit secrelum simm ad servos suos iiroplielas, quo prophetae verho innuitur, si Deus nou faciet verbum, muito magis nec opus inirabile, de quo sanctos non informet prophetas, unde argumeiilum evidenter ac- cipitur, quod multi sancli, etsi nohis non pateat, per ora prophetarum expressi lO fuere mundo atTuturi, et praecipue, qui capili perfeclionis virtuosius cohaesorunt; de quibus satis aperte Dominus affuturis praedixil; sicul patel de Isaac, Gen. 18, 10 sqq.; de Samsone, lud. 13, 7; de losia, III Reg. 13, 2; de loanne Baplisla, Luc. 1, 13; quibus innuil et de aliis praedixisse, qui talibus simiies perfectione fuerunt et forte, loanne Baptista exceplo, gratia poliores et sanctitate illuslriorcs; Virgo enim Maria, 15 etsi in sacro eloquio nou habeatur, quod nascenda nuntiata fuerit per angelum, quia privilegia gratiarum aliis concessa ab ipsa non sunt removenda, immo potius per quandam supereminenliam attribuenda, dehet tamen firmiter teneri et credi [quod] sic; el consequenter de aliis sanctis, ulpole de beato patre nostro Frnncisco tam conformiter Chrisio similato et per ipsum Christum tam excellenler supra alios sanctos 20 sublimato, est certe pie credendum, quod tam valiciniis prophetarum, quam figuris sanctorum, quibus fuit conformis morihus et gratia, exstitit verldice declaratus; prout haec secunda pars huius primi fructus et coiiformitalis declarare inlendit et proponit dicens, quod Franciscus ad instar Christi luit declaratus aenigmatihus et prophetarum. eloquiis; et quia hoc supposiluin hahet duas partes, prima est: quod bealus Fran- 25 ciscus fuil figuris declaralus, secunda, quod valiciniis prophetarum, ideo primo de prima videndum el sic demum de secunda. Quibus declaratis patebit, quomodo in- telligatur haec secunda pars primi fructus et conformitatis. 2. Quod enim heatus Franciscus /?9wa/z/s fuerit et exstiterit in veteri teslamento, expresse asserit abbas loachim in exposilione leremiae; sic el CyrWlns cremila montis 30 Carmeli, ut in expositione secundae partis patebit*. Insuper cum beatus Frnnciscus fue- ril similis patriarchis filiorum sanclorum muitiplicatioue, prophetis iu futurorum cogni- lione, aposlolis muudi conteinptu el despeclione et saucli evangelii observantia, marty- ribus desiderio, confessoribus vilae austeritale, docloribus populi eruditione, virginibus sui corporis inlegerrima puritate, et aliis iustis iuslitiae et sanctitalis perfcctione, ut 33 de his omnibus clare infra dicetur, merito per figuras prophetarum, immo verius per ipsos patriarchas, prophetas, apostolos, martyrcs, confessores, doctores et virgines ac alios iustos habet figurari. Et sic, generaliter loquendo, potest dici, quod ipse beatus Franciscus, cum fuerit similis Adae in creaturarum dominio, Abel iu puritate, Enos in devotione, Henoch iu sursum elevalione, Noe in iustitia, Abrahae in obedientia, 40 » Am. 3, 7. — * Cfr. infra pag. 45. Analecla — Tom. IV. 34 FRUCTUS I — PARS SECUNDA. Fsaac in niedilalioiic, lacob in solliciliulinc (a), losepli in sui praescrvaliono, iMoysi in mansucUiflinc, Aaron in cxhorlantlo, Pliinces in zclo, losue in condicUi viUorum, San^soni in tiaemonum supcraUone, Icplilc in cordialilale (b), Gcdconi in proposiU con- slanlia, Samueli in Domini scrviUile, David in humiliUilc, Salomoni in sensu el spi- 5 ritus prudcnlia, Eliae in verho, Eliseo in mundi conlemplu, lonadab filio Rcchab peregrine liic manendo, Isaiae in fuUirorum cognitione, leremiae in proximorum com- passionc, loh in paUenlia, Tohiae in misericordia, Ezechieli in conlemplalioiie, Daiiieli in viUic austerilalc, Michaeae in diccnda verilate, Petro in fervore, loanni in amore ad ChrisUim, loanni BapUstae in sui tlespecUone, lacoho in oralione, Barlholomaeo 10 jn paupertatis dilecUonc, Paulo in discursu ct aliis iustis in opcrum perlcctione, Chrisli iinilatione et divinorum praeceptorum el coiisiliorum custoditionc; quarc lypis et figuris omnium lalium habel generaliler figurari. Et si talium figuris habel hic sanctus figurari, mullo fortius per figuras inanimatorum, utpole per solem, lunam, slellas et huiusmodi ; ac etiam per animam vcgelalivam (c), sicut per arhorcs, 15 olivam, ccdrum, cypressum el huiusmodi, necnon per animalia irrationalia, vidclicet per ovem, columbam, et sic de aliis et hoc, si considerentur in ipso quoad virtulcs per Deum actitata; quia enim fuit lotns exemplaris, fuit sol; quia humilis, columha; quia pacis nuntius, oliva, el sic de consimilibus. Quare ratione virtulum et graliarum pcr talia potest generaliter figurari; verumtamen in ordine seraphico ut in supremo 20 omnis perfectio rcluceat inferiorum ordinum, quare beatus Franciscus, cum ipsis se- raphim similis fuerit in praesenti el nunc sit in gloria, per ipsos et eorumdem figuras et consequenter omnium inferiorum ordinum, scilicet cherubim, thronorum, domina- tionum, virtutum, potestatum, principaluum, archangelorum, angelorum figuras potest designari el figurari. Et sic patet, qualiler quidem gcneraliter per iam dicta beatus 25 Franciscus habet figurative et lypice generaliter declarari. Aliter potesl beati Fran- cisci figuratio ostendi, ut actibus vitac eius singulis, de qiiibus eril sermo ordinale et non ordinalc, in scqucntibus figurae debitac applicentur. 5. Sit ergo vilae bcaU Francisci primus actus, videlicel eius ad mundum a Deo dcstinatio. Hunc figuravit loscph missus a patre ad fratres suos visitandos, Gen. 57, 30 43 sq. ; et Isaias, G, 8: Ecce ego, mitte me; lonas in Niniven missus a Deo, lon. 4, 2. Secuiidus aclus eius cst ortus laetificatio; nalus est laclantibus mullis, ul patcbit conformitale el fructu III. Hunc figuravil Isaac natus cum risu et gaudio palris el matris, Gcn. 21, 6, 8; Obed cum gaudio Noemi orlus, Ruth, 4, 15. TerUus actus est beati Francisci angclo in spccic percgrini ostensio, de quo infra 35 dicelur. Ilunc figuravit Samuel oblatus et oslensus Ileli, I Reg. 1, 25; 3, 4 sqq. Quartus aclus est bcati Francisci captio; fuit cnim captus a Perusinis cum multis aliis suis civibus et positus in carccre, quibus beatus Franciscus servivit, el specialiter uni militi '. Ilunc figuravit loseph caplus ct positus in carccribus, Gen. 39, 20, qui aliis concaptivis servicbal; Tobias, tjui idipsum fccll caplus ct in capUvilate posilus, Tob. 1,5. 40 QuinUis aclus beati Francisci cst a patrc ct fratrc ct aliis civibus persecuUo, ul patct II "^ partc cius Leqendac maioris. Ilunc figuravit Iosc|)h a fratribus pcrseculus, (a) As solitudine. — (t) Edd. credulitate, — (c) As animata vegetativa. » Cfr. II Ccl. 1, 1. — » C. 2 n. 2. FRANCISCUS DECLAEATUE. 35 Gen. 37, 18 sqq.; lephte eiccUis («) a suis, Iud. H, 2; David persecuUis a Saul, I Reg. 19, 1 sq. Sextus aclus beati Francisci est ad pauperes compassio el servitium; nam libenter Dei amore dabat pauperibus et abiectis serviebat. Hnnc figuravit lob, 51, 52; et Tobias 1, 19; el Abraham iavans pcdes et scrviens pcrcgrinis, Gen. 18, 4 sq. S Seplimns actus est bcali Francisci dcvolio; ibat per ecclcsias visitando cl orando, sicul patuit in ecclesia sancli Damiani, in qua Cbrislus fuit ei locutus. Hunc figuravit Tobias, 1, 6, qui ibat lerusalem ad lemplum Domini; lacob qui erat vir simplex, habitans in tabernaculis, Gen. 25, 27, qui vadens in Mesopotamiam vidit Dominum innixum scalae, Gcn. 28, 13. 10 Octavus actus est beali Francisci omnium mundanorum abdicatio, qui uihil, ul peregrinus, voluil habere proprium. Hunc figuravit lonadab et filii Rechab, qui semper, ut peregrini, in lentoriis habilare voluit nec domum habuit nec erexit, ler. 35, 10. Nonus actus est Irium ecclesiarum reparatio, scilicet sancti Damiani, sancti Pclri et beatae Virginis. Hunc figuravit Beseleel et Ooliab, qui fecerunt Domini tabcrnaculum, 15 Ex. 36, 8 sqq. ; Salomon, qui aedificavit lemplum nomini Domini, III Rcg. 6, 1 sqq. Decimus actus est Domini bealo Francisco apparitio; nam pluries ei Dominus apparere dignalus est, ut infra dicetur. Hunc figuravit Abraham, Noe, lacob, Isaac, Moyses, el sic de aliis, quibus Dominus apparere est dignatus, ut patet in serie sacrae scripturae. ■ 20 Undecimus actus est vitae evangelicae a beato Francisco susccplio. Hunc figu- raverunl omnes apostoli simul et sigillatim, et spccialitcr beatus Paulus, qui gratia et imitatione perfectus aposlolus est factus, Gal. 1, 12 sqq.; de apostolis habes Mat- thaei 49, 27 sqq. Duodecimus aclus est beali Francisci a diabolo tcntatio in eremitorio de Sar- 25 teano ' et in aliis locis. Hunc figuravit David tentalus, II Reg. ultimo, 10 sqq. ; lob, 1, 15 sqq. Decimus tertius actus est beati Francisci socialio et fecundatio quoad fratrum multitudinem. Hunc figuravit lacob, qui habuit duodecim filios, Gen. 29, 32 sqq. ; 30, 5 sqq.; David, II Reg. 5, 15; filii Israel^ qui multiplicnii sunt nimis, Ex. 1, 7. 30 Decimus quartus actus est beati Francisci regulatio et eius ieiunaUo pro re- gulae susceptione. Hunc figuravit Salomon, Eccle. ultimo, 10, qui scripsit sermones rectissimos et veritate plenos; Moyses, qui in monte ieiunavit quadraginla diebus ct quadraginla noctibus, ut legem Domini mereretur accipere ^ Decimus quintus actus est beati Francisci praedicatio. Hunc figuravit Isaias, 35 58, 1, cui dictum est: Clama^ ne cesses etc. ; sequitur: Annunlia populo meo scelera eorum et domui lacob peccata eorum; loannes Baptisla, qui praedicabal dicens: Poenitentiam agite, Matlh. 5, 2; Franciscus enim mandato apostolico poenitentiam praedicavit. Decimus sextus actus est beaU Francisci Thau ^ dilectio et passionis Christi. Hoc 40 signum pater amavit et suis lilteris, quas miltebat, apponebat pro signo *. Hoc signo (a) As, N, R et edd. captus. ' Bonav. Leg. mai. c. 5 n. 4. — ^ Ex. 24, 18. — ' Cfr. Hieron. Epist. 30 n. 5. — * Bonav. Leg. mai. c. 4 n. 9; miraciila, g 10 n. 7. 36 FEUCTUS I — PARS SECUNDA. bealuni Franciscum adornalum in facie vidil fraler Pacificus *, el dc Clirisli passione bealus Franciscus fralribus sacpius faciebal scrmonem. Hunc figuraUim declaravil Ezccbiel 9, 2, per virum, qui babebal alramentarium scriytoris ad renes, (jui si- gnabal 'ihaii super frontes virorwn plangcnlium el dolenlium, vidclicel Domini pas- S sioncm; cl lalcs sic signali ab ullione morlis exlremae liberabanlur cl praeserva- banlur. Deeimus seplimus aclus esl beali Francisci crucifixi meditalio; in nullo enim Franciscus didiceral gloriari, nisi in cruce Domini Jesu Chrisli'\ el nil sciebal nisi Cbrislum pauperem et crucifixum. Hunc praefiguravii serpenlis inspcclio a Moyse el 10 populo, Num. 21, 9, cuius allenlionc a morsibus serpcnlum populus libcrabalur; Gedeon, dum baculo purgat trilicum, hid. G, 11; Moyscs, dum tenet virgam Dei in manu sua, Ex. 4, 2; Daniel, dum arborem excellentissimam cernil positam in medio lerrae, Dan. 4, 7 sqq. Decimus oclavus actus est fratrum a beato Francisco ad praedicandum missio el 15 destinatio. Hunc figuravil losapbal, qui plures de principibus suis misit, ul docerent populum, n Par. 17, 7 sqq. ; Ezecbias, qui misit ad omnem Isracl, ut venirenl in domum Domini, II Par. 30, \. Decimus nonus actus est beati Francisci transformatio, videlicet, (juando apparuit in curru transfiguralus fratribus ^ Hunc praefiguravil Elias in curru igneo ascendens 20 in caelum, IV Reg. % \\. Vigesimus actus est aliorum a bealo Francisco informalio; mulloties fratres do- cebat et alios et plures scripsil epislolas. Hunc pracfiguravit Esdras, qui pa7'avil cor suu7n, ut investigaret legem Domini, ut faceret et doceret in Israel praeceptwn et iudicium, I Esdr. 7, 10. 25 Vigesimus primus aclus est fralrum a beato Francisco ad gencrale capilulum congregalio, ubi fuerunt ultra quinque millia fratrum *. Hunc figuravit losue, congre- gando omnes filios Israel in Sicbem, los. 24, l;Esdras, congregando populum quasi virum unum, I Esdr. 3, 1. Vigcsimus secundus actus est beali Francisci vilis induitio. Hunc figuravit Isaias 30 malc indulus et discalcealus eundo et nudus, Is. 20, 2. Vigcsimus lerlius aclus cst bcali Francisci suis longe distantibus praesenlalio, sicul fratribus in capitulo Arclatensi, praedicanle bcalo Anionio dc litulo crucis \ Ilunc figuravil Eliseus se praesentem exbibendo ministro suo Giezi, IV Rcg. 4, 51 ; Ezecbiel, spiritu Iranslalus in lerusalem, Ezecb. 8, 3, et tamen eral corpore in Babylonc. 35 Vigesimus quarlus aclus esl beali Francisci miraculorum opcralio; fecil enim multa miracula, ul infra palcbil. Hnnc figuravil Moyses mirabilia faciendo, Dcul. ul- limo, 11, 12 et Ex. 7, 9 sqq.; Elias et Eliseus, III Reg. 17, C sqq., cl IV Reg. 5, 20 sqq., 4, 6 sqq., 5, 14. Vigcsimus quintus actus esl beati Francisci zclus ct ad auimas dilcctio; fervide 'io animas Cbrisli sanguine rcdcmplas zclabat. Ilunc figuravit Pbinces pro Deo zelando ct populo Domini "; Elias, qui dixit, III Reg. 19, 10: Zelo zelatus sum pro Domino Deo cic; David, qui volebat mori pro filio advcrsario, II Rcg. 18, 53; Moyscs, qui volebal dclcri de libro viventium pro populo, Ex. 52, 52; sic ct Paulus, Rom. 9,5. ' Cfr. 11 Ccl. 3, 49 ct IJonav. 1. c. — ^ Gal. 6, U. — M Ccl. M ; IJonav. 1. c. c. -i n. 4- — * Bonav. I. c. c. 4 n. 10. — M Ccl. 48; nonav. 1. c. 13 n. 10. — " Nuni. 25, 13. FRANCISCUS DECLARATUR. 37 Vigesimus sexdis acUis esl beali Francisci sublevalio, scilicct iu oralione (a), el hoc menlis excessu el corporis, ul inferius palcbil. Hunc praefiguravil scilicet Moyses ascendenilo montem Sinai, Ex. 19,20; Balaam, quem duxit Balac ad excelsa Phasga, Num. 23, 14; lacob, qui ascendit Belhel, Gen. 28, H. Vigesimus seplimus actus est beatl Francisci assidua oratio, cui semper eral 5 intentus. Hunc figuravit Moyses orando in monte, Ex. 32, H et Num. H, 11 et21, 7; David, II Reg. 7, 18 sqq.; Manasses, II Par. 33, 13, qul a Domino fuit exaudilus; Nehe- mias, 1, 5 sqq. ; Daniel, ([ui ter in die flectendo genua orabat, Dan. 6, 10; ludas Ma- chabaeus, I Mach. 4, 10. Vigesimus oclavus aclus est beati Francisci lacrymatio; mullum enim in lacrymis 10 abundabat in orando et dominicam passionem plangendo, adeo ut nil quasi videret '. Hunc beati Francisci fletum figuravit Ezechias, qui flevit amare, IV Reg. 20, 3; Esau, qui per flctum obtinuit bencdiclioncm, Gen. 27, 38. Vigesimus nonus aclus est beati Francisci cantici angclici auditio, quando infirnius sibi citharoedus apparuit, cuius cantu et sono sibi consolationem corporalem et men- 15 lalem recepit ^. Hunc figuravit Isaias, qui audivit diios seraphim dicentes: Sanctus, smiclus, sanctus etc, Is. 6, 3; Ezechiel, 3, 12, qui audivit vocem commolionis ma- guae dicentem: Benedicta gloria Domini. Trigesimus aclus est a beato Francisco pauperlatis desponsatio ct acceptatio ^ Hunc figuravit Tobias, qui dixit filio suo, 4, 23: Pauperem vitarn gerimus ; Booz, qui 20 Ruth pauperem dcsponsavit, Ru(h. 4, 13; Assuerus Eslher, Esth. 2, 18. Trigesimus primus actus cst beati Francisci humiliatio; fuit enim prae aliis hu- millimus. Hunc figuravit David, qui dixit, Ps. 37, 9: Humiliaius sum nimis; Achab, qui se humiliavit Domino, III Reg. 21, 29. Trigcsimus sccundus actus est beati Francisci sui despectio; ab omnibus volebat 25 despici ct contemni. Hunc figuravit Abraham, Gen. 18, 27, qui dixit: Ego sum vermis et cinis; David, qui dixit, Ps. 21, 7: Ego sum vermis et 7ion komo etc, et II Reg. 7, 18 dixit: Quis sum ego, Domine? Trigesimus lerlius actus est beati Francisci spiritus propheliae perceplio; habuit enim spiritum prophelicum, sicut infra mullis docebitur exemplis, Hunc figuraverunt 30 omnes prophelae, Samuel, David, Isaias, leremias, el sic de aliis. Trigcsimus quartus actus est beati Francisci cordinm inspeclio ; nuiltorum secrela cordium agnovit. Hunc figuravit lacob videndo cor Laban, Gen. 31, 31 ; Eliseus videndo cor Giezi, IV Reg. 5, 26; Petrus videndo cor Simonis magi, Acl. 8, 21. 35 Trigesimus quinlus actus est beati Francisci in mari praedicatio, quando stando in navicula Gaietae populis praedicavit *. Himc figuravil Moyses in mari rubro slando et mirabilia operando, opere praedicabal Dei magnalia, Ex. 14, 20 sqq. ; sic losuc faciendo stare saccrdotes cum arca in medio lordanis, los. 3, 14 sqq. Trigesimus sexlus actus est a bealo Francisco diaboli expulsio a civilate Arelii ® io et aliis hominibus. Hunc figuravit angelus Raphael, i\i\\ a Tobia el cius uxore dae- (a) Edd. monte. 1 Bonav. I. c. c. 5 n. 8. — '' II Cel. 3, 66; Bonav. 1. c. c. 5 n. H. — ^ Cfr. II Ccl. 3, I. * Bonav. I. c. c. 12 n. 6. — ^ Bonav. 1. c. c. 6 n. 9. 38 FRUCTUS I — PARS SECUNDA. moMciii ropulil, Tob. 8, 5; Davitl, qui dc arcc lciusalcm cxpulil lchusacum, 11 Rcg. 5, 6 s(|.; Simcon, qui alicnigenas cxpulil ab arcc Siou, 1 Macli. 1."), 47 s(\(\. Triiiesimus se[)limus aelus beali Frauci.sci esl aquae iii viuum conversio '. lluuc, clsi non rucril praeliguralus ()uaulum ad colorcm, praefiguravil quaulum ad saporem 5 aqtias Mara dulces reddeiido llgiii immissione Moyscs, Ex. 1o, 23; sic Eliscus .sal |)oucudo in aquas in saporem bouum converlil ct sauilalcm, IV Rcg. 2, 21. Trigcsimus octavus aclus esl bcali Fraiicisci cariiis maccralio. Hunc figuravil Elias, qui fuil rigidissimus iii vila, lY Rcg. 1, 8; JVIanasses, qui egil poenilenliam magnam, II Par. 33, 12; loaunes Baplisla, Mare. 1, 6. '^ Trigcsimus uouus aclus esl beali Francisci cxcmplorum osleiisio et cxemplarilas. Hunc dcclaravil exemplar posilum iii monle, Ex. 25,40; David, iu quem oculi tolius respicicbaut Israel, III Reg. 4, 20; caudelabrum posilum in tabernaculo Domini, Lev. (a); Simon Oiiiae, qui fuit quasi slella matutina^ Eccli. 50, 6. Qiiadragesimus aclus est a bcato Francisco fralrum refeclio et cibalio; de tribus 15 pauibus cibavil ullra Irigiula fratrcs, et diviua providenlia quinque millia in quodam capilulo gencrali ^ Hunc figuravil Eliscus, qui dc paucis pauibus plures homincs ci- bavit, IV Reg. 4, 42 sqq. Quadragesimus primus aclus est a bealo Francisco aquae a petra educlio, sci- licet iu monte Alvernae (6), quando homini, cuius asello vchcbalur, aqiiam oratioiie 20 propinavit ^ Hunc figuravit Moyses, qui bis aquam de pclra virga pcrcutiendo cduxil, Ex. 47, 6, Num. 20, 44. Quadragesimus sccundus aclus est beati Fraucisci erga fratres condesceiisio; com- edil cum fralre, qui dc nocte abslinciitia dcficicbat ^ et cum alio infirmo uvas in viuea ^. Huuc figuravit ille homo, qui recepit lcvilem de moiile Ephraim, qui comedere 23 eum coegil et mensam paravit, lud. 49, 4 sqq.; Raguel, qui recepit Tobiam cl ad manducandum praeparavil, Tob. 7, 9 sq. Quadragesimus lertius aclus esl a beato Francisco mulierum devilalio. Hiinc figuravit loscph a talibus se abslinens {c), Gen. 59, 42. Quadragcsimus quartus aclus cst bcalo Francisco a Deo lucis traditio et donalio, 30 scilicct in flumiiie Padi cl paludibiis ®. Hunc figuravit lux dala filiis Isracl iu Acgypto, Ex. 40, 23; columna iguis in nocle, Ex. 43, 21. Quadragesimus quinlus aclus esl genlium ad bcalum Frauciscum devolio; omiies enim ad ipsum alTicicbantur et reverebanlur. Huuc figuravit Samuel, de quo dicitur 1 Reg. 3, 20, (piod coynovit universus Israel^ quocl fidelis propheta esset Domini, el 33 ibidcm dicilur, 42, 3 sqq., quod homo fuit sancUssimus. Quadragcsimus sexlus actus csl a bealo Fraiicisco pecuniae detcslalio. Hunc figiiravit Petrus, Act. 3, 6, dicens: Argentum et aurum non est niihi elc. Quadragcsimus septimus actiis est crcaturarum ad bcatum Franciscum alTectio el subicclio; aiiimalia mitia ct immilia, volalilia cl nalalilia ad bealum Franci.scum (a) Codox leviter, edd. Leoit. 8. — {b) N, K ot cdd. oni. Alvernae; in As addidit altora maiuis. — (c) As, N et edd. ahsentana. » I Ccl. 61; Bonav. I. c. c. H n. 10. — ^ CAw noiiav. I. c c. 4 n. 10. — » II Cel. 2, 15; IJoiiav. I. c. c. 7 n. 12; Mlcr(iii(!: « ad (iiuindain (■rciiiiini », omisso noinine. — * II Ccl. 2, 15; IJonav. 1. (;. c. 5 n. 7. — '■' 11 Ccl. 3. 110. — " Honav. I. c. c. 5 n. 12. FRANCISCUS DECLARATUR. 39 atticiebaiilur et ei subdebanlui". Hunc figuravit Adam, cui omnia sunl sub potcstale Iradila et in slatu primo subiecta. Quadragesimus oclavus actus est malorum execratio et de bonis iucundatio; de malis exemplis lurbabatur, el de bonis iucundabatur (a). Ilunc figuravit Esdras, qui abominatus est, filios Israel se alienigenarum uxoribus immiscuisse ct cum eis foedus S pepigisse, I Esdr. 9, I sqq. Quadragesimus nonus actus est beati Francisci ob reverentiam sanctorum di- versa in lempore ieiunatio. Hunc figuravit sancta ludith, ludilh, 8, 6, quae ieiunabat omnibus dicbus praeler sabbata et neomenias et festa domus Israel; Mardochaeus, qui ieiunavit Iribus diebus ueque manducavit ueque bibit, Est. 4, 16 sq. 10 Quinquagesimus actus est beali Francisci mori pro Christo exoptatio; quando pro palma martyrii consequenda ter ullra mare ad partes infidelium ivit. Hunc figu- ravit ludas Machabaeus, 1 Mach. 3, 21, qui dixit: Moriamur pro lege Dei nostri etc; Paulus, qui dixit, Acl. 21, i'5: Ego non solum alligari sed et mori paraliis sum pro nomine Domini lesu. 'S Quinquagesimus primus actus est a beato Francisco scripturarum intellectio et dilucidalio, ut patuil, quando respondit de dubiis scripturae magislro in llieologia Senis ^ et aUis. Hunc figuravit David, cui Dominus Iribuit intellectum, Ps. 118, 54: Super senes intellexi^; Salomon, qui omnium habuit intelligentiam, Sap. 7 sqq.; Paulus, qui evangelium habuit per rcvelationem, Gal. 1, 12. 20 Quinquagesimus secundus aclus est beati Francisci iucuudatio; nam, licet haberet infirmitates, tamen in gaudio spirilus semper erat et in laelilia fralres esse volebat. Hunc praefiguravit Tobias, 14, 4, qui post oculorum illuminationem residuum lempus vilae suae fuit in gaudio. Quinquagesimus tertius aclus est beati Francisci infirmitalum el dolorum sup- 23 porlatio laeta. Hunc praefiguravit lob, qui omnia palicnter portavil, lob 1, 20 sqq. ; Tobias, qui obcaecatus non est conlristatus conlra Dominum, sed gralias cgil, Tob. 2, 13 sq. Quinquagesimus quartus actus est beali Francisci crucifixio et sligmatizalio. Hunc • similavit (i) ille quarlus, qui erat similis Filio Dei, Dan. 3, 92; et Paulus, qui dixil, 30 Gal. 6, 17: Stigmata Domini lesu in corpore meo porto. Quinquagesimus quintus actus esl beati Francisci fralribus in morte dala bene- dictio, manibus cancellatis ^ Hunc figuravit lacob, qui moriens manibus cancellatis benedixit Ephraim ct Manassen, Gen. 48, 15 sqq., el alios filios suos; Moyses, qui benedixit filios Israel, Deut. 55, 1 sqq. ; Isaac, qui caeculiens benedixit lacob et Esau, 35 Gen. 27, 27 et 40. Quinquagesimus sexlus actus est beati Francisci mortis revelalio el eius in Do- mino obdormilio. Hunc praefiguravit Aaron, Num. 20, 26, et Moyses, Deut. 54, 5, qui informati de morte decesserunt. Quinquagesimus septimus actus est beati Francisci animarum purgatorii consti- 40 patio, quas extraxit *. Hunc figuravit Abraham, Gen. 1 i, 14 sqq., reduccns caplivitatem; (a) As, N, R ot edd. om. de malis — iucundahatiir . — (h) As, N, R et edd. figuravit. 1 11 Cel. 3, 46; Bonav. 1. c. c. II n. 2. _ 2 Ps. 118, 100. — ' Bonav. 1. c. c. U n. 5. * Pliira infra friict. XXXIV. 40 FKUCTUS I — PARS SECUNDA. Esdriis, Zorobiibel el Nehomias populum ducentcs dc Acij^plo, Esdr. 2, \ sqq. el Nehem. 2, 8 sq(|. Quin(|u;igesimus oclnvus actus esl beali Francisci sepelilio. Hunc fii,nn'avil lacob, quem medici condierunl aromalibiis, Gen. ullimo, 2; Asa, II Par. 10, 14, quem scpc- 3 lierunl plmum leclum aromalihus el ungueniis lacicntcs. Quinquagesimus nonus aclus csl beali Francisci glorificalio. Hunc figuravil loscph, cui dixil Pharao, Gen. 41, 40: Uno tanlum reqni solio le praecedam, el ipsc dixil fralribus suis: Nunliate patri tneo omnem qbriam, Gen. 40, 15; Mardochaeus, qui glorificalus fuil a rege Assuero, Eslh. 8, 15. '" Sexagesimus aclus esl beati Franeisci ad gloriam deduclio; anima beati Fran- cisci ad gloriam deducta fuit figurala per ludilh inlroductam, ubi eranl cius lliesauri, luditli \% 1, et per Eslher inlrodiictam ad cubicuhim Assueri, Eslh. 2, 10; per arcam diiclam in civilatem David, II Reg. 0, 15 sq., cuin canticis in iubilo. Hunc figuravit Simon, I Mach 13, 51, qui arcem inlravit cum laude et ramis, cytharis '•^ et cijmbalis etc. Sexagesimus primus aclus est beati Francisci sublimalio. Hunc figuravil loscph, Gen. il, 40, exallatus super omnes, (|uem Pharao w^^o tantum recjni so/w praccessil; lonathas, I Mach. 10, O'^ seqq., quem Alexander rex fecit sedere secum, et magnifi- cavil eum et scripsit eum inter primos amicos. 20 Sexagesimus secundus aclus est fratrum ad Soldanum baplizanduin a beato Fran- cisco missio ". Hunc figuravit missio duorum diseipuiorum a Chrislo, Matlh. 21, 5, 7, ad solvendum asinam et pullum eius; in Moyse ct Aaron fuit ctiam figuralum, quos Deus antc se misil, Mich. 0, 4, ad deducendum Israel de Aegypto. Sexagesimus lertius acius est mortuorum a beato Francisco rcsuscilatio. Hunc 23 figuravil Elias, (|ui filiiim mulieris matrisfamilias resuscilavil, III Reg. 17, 22; Eli- seus, qui filium mulieris Sunamilidis resuscitavit, IV Reg. 4, 34 sq. Ultimus aclus cst beati Francisci merilis a Chrislo donorum dislributio et con- cessio; in quacumque necessitale bealus Franciscus invocelur, subvenit Chrislus invo- cantibus. Ilunc figuravit Assuerus, qui in die, qua Esther esl ei coniuncla, dcdil (a) 30 requiem omnibus, Esth. 2, 18; Salomon, dando rcginae Saba omnia, qiiae ab co po- slulassel, III Reg. 10, 10. 4. Sic ergo patcl, quomodo beatiis Franciscus quoad actiis suae vitae potest dici figuratus in veleri lcslamenlo el novo, etsi paucae figurae dc utroque tcslainenlo sunl positae. Verum, qiiia aliquis possel dicere dictas figuras communes, el non proprias 33 essc, quod concedo, et aliis a beato Francisco competenles, attamen sicut sanctus Franciscus prae aliis perfcctior fuit ct Chrislo conformior, cui praedictac figiirae ap- proprianliir, sic polesl dici, (|uod sibi prac aliis atlribuanlur. Scdnc habet aliqiias figuras, (|uae posl Chri.slum solum bealum Francisciim exprimant et figurent? Videlur mihi diccndiim, (|uo(l sic; (|uae alteri a Chrislo compcterc bene ne(|ucunt nisi bealo 40 Francisco. El prima est illa, Gcn. 1, 20 sq. cl 2, 10 sq., dc condilionc bominis facti (/>) sexla dic ad imaginem el simililudinem Dei; isla ad litteram cst dc Adam cl figurative (a) As, N, R ot cdd. dona et reqniem. — (b) As, N, R ct. odd. fucta. ' Adns c. 27. FRANCISCUS DECLARATUR. 41 (le Chrislo; scd si aileri sancto debct atlribui.. danda esl bcalo Francisco, qui sexla die, id esl sexti sigilli apcrtionc, ut habetur Apoc. 7, 2, fuit factus ad imaginem impressam et cxpressam Domini lesu et eius similitudinem, in vita sibi conformem faciendo. Secunda esl de columba emissa a Noe ex arca, Gen. 8, 8, quae columba ordinem Minorum a bealo Francisco institulum significat, secundum abbatem loacbim, ut di- 5 cetur infra '. Tertia est figura de lacob, Gen. 28, 14, cui diclum cst: Eritque semen tuum sicut pulvis terraej dilalaberis ad orientem et occidentem et seplentrionem et meridiem elc. Hoc implelum est in beato Francisco, cuius ordo accipit omnes angulos lerrae, ut conformitate ct fruclu dicetur XI. '•o Quarta figura de loseph, Gen. 41, 42, cui Pharao annuium suum dedit in manu sua. Nulli sanctorum Christus dedil annulum suae expressae figurae, stigmatizalionis videlicet, nisi beato Francisco. Quinta figura est de lacob, qui cancellatis manibus el caecutiens benedixit filiis [oseph, Gen. 48, 15 sq.; quae in beato Francisco impleta est, qui benedixit fratribus 15 Bernardo et Eliae ^ et aliis in morte sua. Sexla figura de vile, de qua Ires propagines sunt exortae, Gen. 40, 10, bealum Franciscum designal, qui fuit vitis ad instar Christi, ipsi viti Christo perfectissime inhaerendo, et tres propagines ex ipso orlae sunt, quia tres ordines, scilicet Minoium, pauperum dominarum et fralrum et sororum de poenitentia. 20 Septima figura esl de losue, qui fuit minister Moysi et eius aemulator, Num. H, 28; nemo inter sanctos minister et servus Chrisli, ul Franciscus, el eius perfectus imitalor. Octava figura est de Elia in curru igneo asporlalo, IV Reg. 2, \l. Sanctus Fran- ciscus in curru igneo transfiguratus apparuit fratribus, ut dicit IV pars Legendae '. 25 Nona figura est de quarto viso cum tribus pueris in fornace simili Filio Dei, Dan. 3, 92. Isti quatuor in fornace sunt quatuor ordines in mundo exsistentes, ordo videlicel Basilii, Auguslini, Benedicti et Francisci; sed quartus est similis Filio Dei, scilicet vita, quia per Chrisli evangelium; est enim similis paler Franciscus, quia signatus suis sligmalibus. 30 Decima figura est de viro signante Thau, Ezech. 9, 4, qui vir fuit bealus Fran- ciscus, prout vidit frater Pacificus et aliis indiciis esl probatum. Aliae sunt figurae, quae posl Christum singulari modo beatum Franciscum figu- rant, quas brevilatis causa omitto. Sic ergo apparel, quomodo bealus Franciscus fuit figuratus; et per consequens esl prima pars, quae crat videnda, declarala. 35 5. Restat nunc videndum de secunda parte, videlicel, quomodo beatus Franciscus est verbis prophetarum declaratus, ubi sciendum, quod bcatus Franciscus et eius ordo fuit declaratus primo per eximium prophelarum, Deum el hominem lesum Christum Dominum nostrum, qui de ordinc praedixit beato Francisco, prout ipse sanctus Fran- ciscus dixil, et hoc Luc. 12, 52: Nolite timere 'pusillus greXj quia complacuit Patri 40 vestro dare vobis regnum; ac in fratribus Minoribus dixit completum el de eis dictum a Christo s[)ecialiter : Quod uni ex minoribus fecistiSj mihi fecistis, Malth. 25, 40 el 45 *. ' Pag. 53. — ^ Specidum perfectionis c. 107 et 1 Ccl. 108. — ' Bonav. Leg. mai. c. 4. n. 4. — * Cfr. Leo, S. P. Francisci intentio regulae (Lemmcns, Docum. ant. franc. t. I) pag. 80. 42 FEUCTUS I — PARS SECUNDA. Secundo, fiiil bcatus Fraiiciscus (icclaralus pcr maximum prophelaui, \i(lclicel loau- neui evaugelislam, Apoc. 6, 12 sq., ubi inquit loauues: Et vidi, cum aperuisset sextum sigillum, et ecce terraemotus magniis fuctus est^ et sol factus est niger, tanquam saccus cilicinuSj et luna tota facta est sicut sanguis, et stellae de caelo ceciderunt super lerram. 5 El sequilur, 7, 1 sqq.: Post liaec vidi quatuor angelos slantes supra quatuor angulos terrae tenentes quatuor ventos terrae, ne /larent super terram, neque super mare, neque in uLlam arborem. Et vidi alterum anqelum ascendentem ab ortu solis ha- bentem signum Dei vivi; el clamavit voce magna quatuor angelis, quibus dalum esl nocere terrae et mari dicens: Nolite nocere terrae et mari, neque arboribus, quoad- 10 usque signemus servos Dei nostri in frontibus eorum. Sigillum istud scxtum, si dili- genler iuspicialur, apertum fuit lempore iuiperatoris Fridcrici II et rcgis Sicuiorum; cuius in tempore factus est magnus terraemotus_, (piia magua persecutio iu ecclesia sancla Dci; nam propter divisionem inler ipsum et papam el cardiuales de partibus infuielium ad parles fuleiium multos Saracenorum conduxit ecclesias deslrucutQs cl 13 clericos pcrsequenles et religiosos. — Sol factus est niger, id est domiuus papa, qui diu tempore suo fuit niger, videlicetquia non est inveutus, immo postea ut siuq)lex sacerdos Venetiis est iuventus •, — Luna luta facta est sanguis, id est ecclesia tota edecta est sanguis, id est sauguinolenta inlerfectione clericorum, cardinalium et aliorum praclato- rum per ipsum Fridericum et suos fautores interfectorum. — Stellae de caelo mililanlis 20 ecclesiae ceciderunt, quia multi praelati adhaerentes eidem ceciderunt deposilione et excommunicaliouis sententia inuodali. — Per quatuor angelos tenentes ventum intel- ligi possunl ipsi daemones in quatuor partibus mundi stanles, impedientes peccalis, ne Deus ventum suae graliae super terram sufflaret, immo quod magis Deus vindiclam de lalibus el in talibus exerceret; vel per quatuor angelos possunt inlelligi quatuor 25 ordines sanctorum, quos, ut augelos ad mundum reformandum deslinaverat, videlicet ordines apostolorum, marlyrum, confessorum et anachorelarum et doclorum, quorum exempla mundus et doctriuam coutemnens, stabant super quatuor partes lerrae, et specialiter tcmpore praefali Friderici persecutoris ecclesiae, quaudo oblittcrata erat omuis via perlectionis, dicebantur lenere venlum, scilicet doctrinae et vitae perfeclae, 30 quam ostenderunt pro tanto, quia nec in mari, id est iusulis, nec in lerra plaua, nec in arboribus, id est nemoribus, vix inveuicbatur aliquis, qui tales imitarelur. Hoc lem- pore, quaudo sic fiebat, a Dco directus esl alter angelus a pracfatis, videlicet aii- gelicus vir Fianciscus, qui fuil angelus ratioue puritalis ct suae a Deo in mundum ad annuntiandum poenilcnliam dcstinatiouis. — Sed unde venerit, dicit loanuces, quod 35 ab ortu solis, quia a sole iustitiae, Chrislo (a), transmissus; vel ab ortu solis, quia de civilate Assisii ad ortum solis posila. — Scd qualitor cum misit, dicit, qiiod habobat signum Dei vivi, id esl in proximo a Christo habiturus sigiium sacrorum stigmalum, iuxta moduin loqucndi scriplurac, quae ponit factum iu proximo fieudum; et sic Franciscus polest dici, quod habuit signum Deivivi, quia iu proximo erat stigmalibus 40 Chrisli iusiguiendus. — Scd ad qucm nucm (/;)? Certe, inquit: Clamavit etc, id est ut clamarct, id cst ut praedicarel; ad istum fincm missus est beatus Frauciscus, sicut iu (a) Codex Christus. — {b) Edd. fructwn. ' Scrmo cst (lc Innoconlio IV, (|iii 1213 a ;u\ (•ivilatcm Vetiilmn y> indcqiic laniiam aiifii}ril ; cfr. Nicolaus dc (^urbio, Vita Inmcciitu IV, n. .Xlll (Mansi, Miscellauca t. I pof^. 197). FRANCISCUS DECLARATUR. 43 sequciili fruclu el conformitate dicetur, voce^ iiiquit, magna pracdicationis («), opcra- tionis, doclrinae, exeinpiaritalis et perfeclionis, et ut fideles ad Clirisli sectanda crucifixi vestigia inllammaret, induceret et effectum dominicae passionis in eorum cordibus el insignia imprimeret, et sic eorum corda lioc signo crucifixi designaret et pingeret. Quod vero hic angelus habens signum Dei vivi fuerit beatus Franciscus, visione 5 facta fratri Silvestro est clarifice demonslratum '; hic enim in habitu degens saeculari et sacerdos exsistens, ac sancli Francisci viam fralrumque suorum huinano spiritu abhorreret, in somnis totam Assisii regionem a dracone immenso vidit circumdari, pro cuius telerrima horridaque edigie diversis, ut videbatur, mundi climatibus propinquum excidium imminebal. Contuebatur post hoc crucem auream atque fulgenlem |)roce- 10 dentem ex ore Francisci, cuius summilas caelos langebal, et brachia protensa in latum usque ad mundi fines videbantur exlendi, cuius aspectus praefulgidus draconem illum tetrum et horridum penitus effugabat. Hoc dum sibi tertio monslraretur, intellexit beatum Franciscum ad hoc destinatum a Domino, ut gloriosae crucis assumto vexillo hostis mahgni robur eUderet ac praeclaris verilatis fulgoribus tam doctrinae quam 15 vitae mentes fidehum ad passionis Domini vestigia sectanda induceret, pariler et il- luminaret. Quod enim totum beati Francisci studium praedicatio et conatus fuerit, ut mentes fidehum ad deplorandum et contuendum passionis Christi miranda indu- ceret, infra fructu et conformitate XIII dicetur. Et si quis hanc figuram non esse de beato Francisco dical, ostendat, de quo alio sit intelligenda habente signum Deivivi_, 20 ut habuil Franciscus, et credam ei. Addit ipse loannes, quod beatus Franciscus ipse clamavit^ et multi eius sequentes vilam pariter et doctrinam signati signo Dei vivi per Franciscum, id est tolaliter Domini passionem in corpore suo gestantes et medi- tantes, multos alios siguaverunl, sicut infra, quando de Iriplici (b) ordine a beato Fran- cisco instituto dicetur conformilate et fructu VIII et de eius praedicatione fructu X et 25 fralrum fructu XI dicetur, evidenter ostendetur. Tertio, fuit beatus Franciscus declaratus per apostolum Paulum, qui, etsi diceret dc se ipso, propter verbera Christi amore pluries accepta, Gal. ultimo, 11: Ego stig- mata Domini in corpore meo porto^ et Gal. 2, 19: Christo confixus sum cruci„ et 6, 4-4: Mihi absit gloriari, nisi in cruce Dornini nostri lesu Christi; de nullo alio possunt 30 praefata verius dici, quam de beato Francisco, ut fructus et conformitas XXXI ostendet. Et si dicatur: habuitne Paulus spiritum propheticum? respondetur, quod sic; quia raplus fuit ad terlium caelum ^ Hoc idem patet in suis epislolis ad Thessalonicenses el aliis, ubi multipliciter et in actibus Apostolorum ostendit spiritum prophelicum se habuisse. 35 Quarto, de ipso prophetavit et beatum Franciscum mundo affuturum cum bealo Dominico declaravit Sibylla, quae fuit tempore regis Priami et belli Troiani % quae de Chrislo et apostolis plura dicens, demum adventum beati Francisci et Dominici de- clarat dicens: « hi ultima aetate humiliabitur deus et humiliabitur proles divina; iungetur humanitati deilas; iacebit in foeno agnus, ct puellari oITicio educabitur (c) 40 (a) Edd. addunt communis. — (h) Edd. tertio. — (c) Edd. decuhahitur. * Cfr. l5onav. Le(j. mai. c. 3 n. 5. — * II Cor. 12, 2. — ^ Cfr. IIolder-Egger, Italienische Prophetieen des 13 Jahrhmderts, iii Ncues Aichiv der Gesellschaft fiir alterc deutsclie Gcscliichte, t. XV pag. 155 sqq.; Holder-Egger vaticinium inter annos 1231 -1234 compositum esse putat. 44 FRUCTUS I — PARS SECUNDA. deiis cl liomo. Sigiia praecedcnt npud Appollas — glossa: Id esl ludaeos — ; niulicr YCluslissima — glossa : id esl Elisabelh — puerum (a) concipiet — glossa: id csl loamiem — . Boelcm (b) — glossa: slellam — orbis mirabilur (c); ducalum pracslabit ad orlum — glossa: scilicet Chrisii — . Hic habens |)cdes Irigiiita Ires — glossa: id 6 est aiiiios — sexque pollices — glossa: Id ost meiises — eligct sibi cx piscatoribus deicclis numeruiii duodenarium, id esl duodecim apostolos, unumquc diabolum — glossa: id est ludam — . Non in gladio beilove Acneadem urbem — glossa: id est Romam — regesque subiiciet, sed in hamo piscatoris; in deiectioue et pauperie supe- rabil divitias ct superbiam conculcabit; morte propria mortuos suscitabil, ct cum ''O mactabitur, vivet et regnabil. El consummabuntur omnia, et fiet regeneratio; bonos iudicabit et malos. Hinc quatuor animalia, id est quatuor evangelislae, surgeiit in testimonium, nomen Agni in luba concinent, serentes iuslitiam legemque irreprehon- sibilem — glossa: id est evangelium — , cui conlradicot beslia — glossa: id cst antichrislus — simulque abominalio spumae dracoiiis. El surget slella mirabilis — 15 — glossa: id est Paulus apostolus — quatuor animalium habens imaginem — glossa: id esl totum evangelium a qualuor evangelislis edilum — eritque in tuba mirabili ; Danaos — glossa: id esl Graecos — illuminabit; in Aeneade — glossa: id est Roma — lacus (rf) piscaloris — glossa: id est socii (e) Pclri — nomen Agni usque [ad finos saeculi virlute perducel. Inde in Aeneadem iuncta vinctos a diabolo] liberabit; hic 20 — glossa: id est S. Paulus — gladiabilur, moriens illustrabitur; porro gloriosus exitus eius. Erit aiilem beslia horribilis ab oriente veniens — glossa: id est Machu- metus — , cuius rugitus usque ad gentes punicas — glossa: id est Africanos — au- dietur; cuius capita septem sceptraque innumera, pedes sexcenti sexaginla tros — glossa: id est sexcenti sexaginta tres anni — . Hic conlradicens Agno, ul blas|)liemel 25 leslamentum eius, augens draconis aquas; reges autem et optimales saoculi orunt in sudore torribili et non diminuent pedes eius», id esl annos. Subdit de boalo Francisco ot Dominico: « Stellae quoque duae — glossa: id est ordo Minorum et Praedicatorum — consimiles primae consurgent contra ipsum et non obtincbunt, usque dum veniat abominatio et voluntas Altissimi consummolur ». Haoc Sibylla. Qna 30 prophctia |)atet, cpiod, cum beatus Kranciscus nominc vocclur stellac, et suus ordo pcr stellam habot merilo figurari, conlra sectam Machumeli spurcissimi porci, au- dacter dico, nullum ordinom sic iiisurroxisso, sicut .sancti Francisci. Ipse beatus Fran- ci.scus contra ipsam tor accedeiido ad parles infldelium cgit atque fratres misit, qui, ipso beato Francisco vivcnle, sunt marlyrio coronati [ul infra dicotur fruclu VIII]; et 35 uitra sexaginta a Saracenis de fratribus boati Francisci sunt marlyrizati, ipsaque gens Machumoti, ut inforius patebit, per ordinem boati Francisci ad Dominum convertolur. Quinto, beatus Franciscus fuil doclaratus ot oius ordo, ul loslatur abbas loachim super 8 ca|)iluIo prophotiae Cyrilli anachorctae et presbytori nionlis Carmoli, |)er quendam diaconem nomiiio Polycarpum ', (|ui, ut dicit loachim, logisso mulla do 40 ipso ct ordine eius dixisse, cuius dicta ipse loachim minime ponil. (a) In ed. Holdcr - Egger praevium. — {h) As, K et edd. Baptistam. — (c) Codex ct N mirabiliter. — (d) Hol.-Eg. latits. — (e) As ot edd. socitts. ' De ([110 npiul alios nilii! invcnimiis; clr. infra paj,\ .'iO o( lihiimi Ahbati lonchim maijniis pro- pketa: Ilaec snbiccta in liuc conlincntur libcUo: Expositio maijni proplictae loachim: in libram FRANCISCUS DECLARATUR. 45 Sexlo, beatus Francisciis fuil eliam declaratus el eius ordo per Cyriiium presby- lerum et anacborelam monlis Carmeli, cui celebranti missam angelus Domini duas tabulas gracce scriptas aeneas detulit, eidem mandando, ut scriberet in eis contenla et in latinum verteret ac occidentali ecclcsiae mitloret, qui sic egil \ Verum cum pro- phetia multum sil obscura in verbis, interprelandam el dilucidanilam abbali direxit 5 loachim, qui ipsam exposuit ^ ; ponendo ergo propheliam, simul et loachim exposilionem apponam, ut ipsa debite et lucidc intelligatur. Ubi sciendum, quod bcatum Franciscum vocat semper in ista prophetia nomine petrae ; palel in principio el in aliis capi- tulis praecedentibus, ct patet in fine fralres Minores omnes alloquendo, cum dicit: « Nempe si ad petram fortem » etc; et licet loachim assignet causam, allam tamen 10 inferius adiungam. Sciendum secundo, quod in principio huius propheliae lo(|uendo de bealo Francisco sub nomine pelrae dicil de eius ordine exciso ab ista petra, et consequenter videtiir loqui de ordine Praedicatorum ac de ordine Carthusiensium; et de istis Iribus ordinibus dicendo eorum initia, et unde sunt oriunda, de ipsorum primo conditionibus bonis ct demum malis usque ad partem illam: « Nempe si ad 15 petram fortem »; ubi dimittendo alios ordines et bealum Franciscum commcndando ac inducendo fratres ad beati Francisci imitalionem ipsam prophetiam concludit. Dicit ergo Deus revelando Cyrillo ^- « Vae mulieribus ». Ponit hic principium ordinis Minorum dicens: « Vae mulie- ribus excisis de petra dnrissima vallis virginis». « Vae mulieribus », loachim in glossa: 20 mulieres appellat quosdam futuros religiosos molles et delicatos, curiosos, ut feminas. « Excisis de petra durissima », loachim in glossa hoc refert ad palrem et fundalorem islorum, quos alloquitur, quia, inquit, erit sanctus (a) et constans et firmus ut petra in timore Dei, cuius, inquit, constanlia, virtus et sanctitas inferius nominatur (6), cum dicitur: « Nempe si ad petram fortem ». Cur vocet beatum Franciscum nomine 25 petrae, in fine aliae causae assignabuntur (c). Dicit ergo, quod mulieres, id est fratres, sunt excisae de petra durissima, scilicet beato Francisco. Sed unde fuit haec petra et hic ordo Minorum fundatus? Dicit, quod fuit excisus « de petra durissima vallis virginis»; loachim: per vallem virginis potest intelligi aliqua regio ecclesiae dilioni subiecla, in loco valloso, cuias oriundus erit illorum fundalor et pater. Ad lilteram 30 beatus Franciscus fuit de valle virginis; iu tota enim prophetia Cyrilli nomine virgmis (a) Ed. 1 sanus. — (h) As et edd. denotatur, deinde additur. — (c) Edd. oni. Cur vocet — assi- gndbuntur. beati Cirilli de magnis tribiilationibus et statu sanctae matris ecdesiae: ab his nostris temporibus usque ad Jinem saeculi: Una cum compilatione ex diversis prophetis novi ac veteris testamenti Theolosphori de Cusentia : presbyteri et heremite, Venetiis per Bernardinum Bennliuin (1516), fol. XXII V. — ^ Qiiae prophetiae siint edilae adiuncto cuni commentario a P. Pliiiippo a sanctissima Trinilate (Lugduni 1663) sub titulo Z);?;mMm oraculum S. Cyrilto Carmelitae Constantinopolitano solemni legatione Angeli missum. De vita huius sancti Cyrilli cfr. Acla Sanctorum, 1 martii pag. 300-502; de vaticiniis, quae communiter apocrypha habentur, cfr. Ehrle, IJber CyrdVs Oraculum angelicum in Archiv fiir Litleratur-und Kirchengeschichte des Mittelalters, t. II pag. 327 sqq. et Iluck, Ubertin von Casale (Freijjurg 1903), pag. 93, qui « oracukim s. Cyrilli » inter 12S4 et 1268 exortum essc deducit. — ^ De cxpositione illa, quae proculdubio apocrypha et nonnisi post me- dium saeculum XIII orta esl, cfr. Ehrlc ct Huck 1. c. — ' Cap. II (I. c. pag. 26). 46 FRUCTUS 1 — PARS SECUNDA. nppollalur ccclesia. Fiiit ergo beatus Franciscus de valle virginis, id est de valie Spo- lelana, (|uae vallis cuni Assisio est Romanae ecclesiac ct cius dilioni subiecta; et ibi Franciscus orlus esl el ordo Minorum fundalus; vel polest dici, quod ordo noster fundalus est el excisus a pelra, id ost inslilulus a beato Francisco, scilicet in 5 valle Spolelana, et in loco virginis, sciliccl Mariae, quae per anlonomasiam Virgo dicilur; nam in loco sanclac Mariae de Porliuncula ordo incepit Minorum a bcato Francisco pelra inslilulus. Subdil propbetia de alio ordine: « Et puollis — supple: vae — de monte um- broso ». loachim: per puellas aliud genus inlelligit religiosorum molle et delicalum, ut '0 primum; « de monte umbroso », hoc forte dicit, quia nigri habilus erit fulurus. Subdil prophelia de lerlio ordino, dicens: « Et bestiis, scilicel vae, de monle Libano ». loachim: « besliis », insinuat tertium genus besliale, simplex el rude; (|uia forte non erit adeo lilteratum moribusque provectum, ut duo praemissa; « de monte Libano » dicit, vel quia in ipso monte inhabitabil, vel forte quia cum Libanus candidalio 15 inlerpretatur, habitus albi fulurum erit. Subdit prophetia de islis tribus ordinibus simul: «A suae tempore iuvonlulis usque in senium earum novissimum vae mulliplex eis incumbit ». loachim: «a tempore iuventulis suae », non ab infantia vel ab origine, in qua iusli fuluri sunt, ut hic prope describitur, ubi dicilur « infanliae suae primordio », sed a iuvenlule, id esl in pro- 20 cessu ipsorum ordinum. Sequitur in prophelia: « Infanliae suae primordio usque in tempora puberlatis margarilis mulliplicibus ». loachim: hic insinuat, quod in sui origine iusli sunt futuri usque in lempora pubertatis, quae esl secunda aetas, per quod datur intelligi, quod modicum in iustilia sunt mansuri. 25 Sequitur in prophelia: «Margaritis mulliplicibus parenlum sanguine rulilantibns renilebunl». loachim: « parentum sanguine », hoc ideo dicitur, quia virtutes, quibus nilebunt, ab ipsis sanctissimis palribus, qui in infantia eorum, id est de uovo, migrabunl, cx summa et nova devoliono, quam habebunt. Subdit prophetia: « Sed pedetentim, id ost paulatim, muscarum slercoribus et via- 30 rum pulveribus fuscabunlur ». loachim: musca est inquieta et importuna; per quod notalur, quod inquieli crunt quoad discernendum (a) et impoi'luni quoad petendum; quorum inquielatio infcrius denotalur, ubi dicilur: « Quas incaulas lcvesque ropere- rinl »; «ineaulas », inquam, quia homincs illorum taedio affecli dcvinccnlur nec polorunt quielari, donec corum imporlunilalibus salisfecerint, « levos» vero, supplc: ad Iribucn- 35 dum, quia mulli verccundia ducti |)ropler quandam curialilatcm naluralem, quae inesl multis hominibus, eorum imporlunis petilionibus satisfacionl. Haec autem in- quielatio et imporlunilas stercorosa cen.setur, id est Deo et bominibus odiosa; Deo, inquam, propter intpiicludinem, quae displicot Dco clamanti: Vacate et videle, quo- niam ego sum Deus '; hominihus propler imporlunilalem; unde dicilur inforius: «Qua- -io propter bcstiae cavebunt sibi in illos incidoro». « Yiarum pulveribus », loachim: pulvis viarum infrucluosus est ventoque movetur el evanescil; por quod notalur, quod vanagloriosi futuri sunt; potentum enim et amiciliis nobilium elTcrenlur (6) et polilis (a) R et cdd. discurrendum. — (b) Codcx offerentur, R afferenttir. • P.s. 45, 10. FRANCISCUS DECLARATUR. 47 quibusdam verbositalibus iaclabunlur, et hoc nihil ahud esl nisi quidam pulveres momenlanei, eo quod evanescant nec durent nec (ructus capialur ex eis. Sequitur prophelia: « Vae unum et vae iterum. Hos praestolanlur nugaces — glossa interlinearis: id est derisores vel Iruffalores — , quos giadius biceps confodiet; horum Deus venter et lingua cum lumbis eril » — glossa: id est etiam ct lumbi — . 5 loachim: « vae unum », hoc referlur ad subsequens, scilicet « quos gladius biceps confodiel »; biceps quidem gladius, scilicet perdilio vilae praesenlis, quam non ita habebunl, ut cupienl, el futurae, eos confodiet, id est consumet. Sequilur prophetia : « Hi desertores catervas proprias relinquentes vagari per compila eligent, alienorum foraminum invasores », loachlm: « vagari », adhaerentes 10 quidem vagabundae religioni eligent stulle hinc inde vagari, forsitan mendicantes; « foraminum », id est provenluum vel eleemosynarum; quia quod nudis pauperibus, puellis, infirmis, verecundis et senibus deslilutis debuerit tribui, hi omnia ad se Irahenl, dicenles, se cunclos egentes excellere. Sequitur prophelia: « Hi filii Esau besliarum simplicium venatores in specubus '5 alienis, el quas incautas levesque repererint, gaudenler excoriabunt, scelesli glo- riabuntur et glorianter narrabunt complicibus, cum praedictis se fecerint (a) ampliores; quapropter bestiae cavebunt sibi in illos incidere, cum opera eorum didicerint ». loachim: « in specubus», id est in his, quae clericis saecularibus vel aliis personis ecclesiaslicis pertinebunl. 20 Istud, quod sequitur, etsi ad omnes Ires ordines referatur, praecipue tamen ad ordinem Minorum. Subdit prophelia: « Iniqui iactabuntur inedia, quam deiicient ascia ». [loachim: hi mentienlur, se delectari in paupertate, quam deiicient ascia]. Ascia esl ferreum instrumentum, quod profunde lignum incidit et devorat, per quod intelligilur, quod tolis viribus deiicient pauperlatem occultam et deliciis inhaerebunt. 25 Subdil prophetia: « Simulatoria et insigni penuria enigrescent, ut capiant, id est decipiant, el denudent lepusculos — glossa: id est simplices — vehementius; sed dis- simulalis palliatisque copiis effulgescent, ut latenler degant splendidius. Hi sunt Belis presbyteri ab ultore angelo perimendi, oblata voranles in abdilis, florebunt in allum, ul cedri, sanguine et haustu (6) elali — glossa: id est sanguine — et scientia litle- 30 rarum, usque ad pinnam Sion sublimissimam ». loachim: «insigni»,hi perfidi pau- peres insignes se dicent, quasi iuxta formam aposlolorum viventes, egentes, quia nec in communi nec in speciali se possidere aliquid mentientur. Subdil propholia: « Tamen leredo ligni medullam corrodet el pertundet intrin- secus, ut landem optima quaeque dehiscant », loachim: teredo est vermis pertundens, 35 Id esl perforans, et corrodens lignum intrinsecus, ut tandem arescat; hic vermis su- perbia est vel avaritia, quae omnes virlules deslruunt et consumunt. Subditur in prophetia: « El frondes eius arescent ». loachim: per frondes arborem decorantes intelligit praelatos religiosos, qui ad ecclesiaslicas dignitales promoli in ordine eorundem honorem et gloriam redundabunt; falso inquam, quoniam spiritualem 40 paupertatem deiicere el ad splendidas divilias pervenire non est honorabile quoad Deum, sed potius vituperabile. Subdit prophetia: « El decident flores in limum ». loachim: per flores odoriferos bonam famam intelligit, qua tandem carebunt. (a) R et edd. et Phil. a s. T. 1. c. praedas fecerint. — (h) Codex astu. 48 FRUCTUS I ~ PARS SECUNDA. Subdil prophclia: « Super hoc lupi rapaccs ad iiivicem corrodenUir, el aller alleruni suaviier manducabil, donec foelor sanguinis occisorum ascendal ad nares iudicis impraegnati », loachim: « lupi rapaces % hic oslendit, quod non solum exlrin- secus quoad saecularia, scd et inlrinsecus quoad se invicem pravi exsislent, aller ^ calterum persequendo, didamando vel alias oficndendo inique. « Ad nares iudicis im- praegnati », loachim: « iudex impraegnalus » potesl intelligi Deus aeternus, qui modo muiicris praegnantis portat vindictas impiorum in corde, ul ab erroribus converlantur, qui landem parturiens clainat, ut mulier, cum dolens commendat («) impios ipsos suppliciis atrocibus gehennalibus. 10 Subdit prophetia : « Faliaces ingeniosi mediis linguis fantes cum vidnis, expo- nentes sacriticia mercaturae — glossa interlinearis: id esl tol missas faclas decantari, da tantam pecuniam, et culpa, poena aul pestis non erit — ; olTer sacrificium, pracbe lestimonium, et plaga ullra non erit. Haec suggerenl (b) filii nequam, seduclores astuli; ut augeant stercora — glossa: id est ut splendide vivanl — el inaltent (c) cacumina ». LSloachim: « mediis linguis » more infanlium erubescentium plenarie confiteri, qiiod pomum velint eorum aspeclibus praesentalum; unde « mediis linguis » dicunlur eloqui {d), cum non plene se velle proferanl; sic isti, ciim viduas opulentas vel sim- plices voluerint spoliare, rnediis linguis loquunlur, quasi ostendentes, se nolle tanla recipere, ne hoc deroget summae ac altissimae paupertali illorum, quorum cenluplum 20 laetanter acciperent. Subsequitur in prophelia: « Febres sanabunt eos ». loachim: hoc verbum non intelligo, nisi quis dicerel forte, quod ad aegros acccderent el eorum ullimis volun- latibus assistentes procurabunt aliqua ab eis relinqui. Sequitur in prophelia: « Mors vita illorum». loachim: quia forle de mortuariis 25 vel testamenlis defunctorum aliqua lucrabuntiir. Subditur inprophetia: « Ad querulas voces tibicinum salient laelabundi, ut agni in pascuis». loachim: tibicines erant antiquilus quaedam lamentatrices, quae ad de- functorum corpora vocabanlur, ut vocibus querulis lamentarenlur plangerentque de- functos; adhuc in aliquibus partibiis observatur. Ad has voces lamentabiles salicnt 30 laetabundi ob lucrum, ul saliunt agiii in pascuis uberrimis. Sequitur in prophelia: « Sagacissimi dcceptores mentientur se potissime mortuos suscitare, ut spolienl virgines — glossa: id est ecclesias et saeculares — , utdilatenl tcii- toria » — glossa: id esl aedificia — . loachim: polissime dicturi sunt isti malitiosi ad populum: eligite apud uos sepulturam, non apud saeculares ecclesias, qiiia pluribus 35 sacrificiis abundamus, quibus animae defunctorum purgantur, et in eis gloriosior rcsurreclio apparebit, (piia nostris societatibus adiungentur. Quod est falsum; clenim si ultra mare corpiis sepeliatur, cilra mare sacrilicium et oratio ei valel, non obstante ubicumque scpelialur; sacrificium quidcm animae, non sepulturae impenditur. Subditiir in prophclia: « 0 perdili, quid ubera materna — glossa: id est paterna — -iO sprevislis, quac Deus benedixit a sacculo, et ubera novella virginea elegislis? for- tassis quia illa im|)n)vide perdidistis, el his uberiora ncscitis, qiiae perditorinn re- incdio rapiiistis. Attamen, ct vos exspectate paulisper, (luia igiiis prosiliet dc altari et consumel iterum Nabab el Abiud saccrdotes». loachim: « ubcra » tcrrcnos friictus (a) Etld. condenmat. — (h) Pliil. a s. T. fmgoit, — (c) N, R ot odd. sallcnt, Pliil. a s. T. erigant. (d) Edd. oui. lingtiis dicunlur eloqui. FRANCISCUS DECLARATUR. 49 ex leri-ae viscerihiis prodcuiilcs mcdianlihus Inboribus hominum ubern malerua ap- pcllal, qiiae Dcus benedixit a saeculo, ut homo exiiide vesccrctur, ct dixit ' : Quia labores manuum tuanm manducabis^ beatus es elc. Hi feruiitur vere rcliquissc, cum Chrlsto forsitan pcr vitae perfcctionem humiliter adhacrenlcs proprium abncgaverunl, sed improbi, quia forle molles el proni ad levia et carnalia vitia, el Ideo communis 5 vila eis fuissel utilior; quod palet, quia propter pcrfcctioncFii huiusmodi dcscrentes, virginea ubera sugcre cligenl saporosa, id est dclicias ct ubcrlates saccularium clerico- rum, quas ad se rapere quodam placore (a) seu quadam souoritate sacramcntorum ac multa hypocrisi nilenlur pro possc. Sequilur in prophelia: « Giczi quoque lcpra inficicnlur (/;), ul a plnnta ad cranium '^ sola ulcern turgentia videanlur». loachim: Giczi, scrvus Elisei, lepra fuit percussus, quia sanitatem vendidil, qunm Naaman Syro gratis et libere Eliscus impenderat; sic isti exponentcs sacrificia mcrcaturae, « ut a planla — id est ab ipsa simplici confessione fidei, quam el dacmones credunt [ct contremiscunt], — usque ad cranium » — id esl summam virtulum — nil aliud, quam lucrum cerneretur in ipsis, vel « a planta usque '^ ad cranium», id est ab ipsis puberibus, qui ipsorum ordinem dc novo assumcnt usque ad provectos illorum nihil aliud, quam vitium appeletur; onines enim quae sua sunt^ quaerent^ non quae lesu Christi ^ honoris el commodi avaritiae inhiantes. Subditur in prophclia: « Hi patroiii praedivites confidentes in vaccis pinguibus dormitanlibus ». loachim: « praediviles »; sicut cnim pntroni praediviles in vaccis 20 pingtiibus et aliis animalibus armcnlitiis confldcnles efferunlur menlis superbia, quasi nihil possil eis qunndoque deficere, cum modis innumeris proveutus assiduos asse- qunntur; ita el hi confidunt in vaccis pinguibus, id est in grossis summisque praelatis Romanae ecclesiae, ulpote cardinalibus, patrinrchisque et primalibus eisdem fnvora- bilibus, ul sic non paveant infcriorum clcricorum calumniam parvipendere. ^^ Sequitur in prophelia: « In risu virginis». loachim: hoc dicit, quia memorati prae- lati applaudcnt eisdem ob suiim honorem calumnias hominum formidantes; ne dicerel populus, quod vaccae illae pingiies dormitanles non patiunlur hos humiles pauperes sallem vilissimis clccmosynis laicorum nulriri. Quid eos abhorrent? quid sacra demunt eorum? Forle qiiia opera eorum non diligunl nec sequuntiu" pauperes praelati memorali. ^^ Subditur in prophctia : « In robore monlium, in cornibus elevalis». loachim: monles Israel sunt idcm cum vaccis plnguibus dormitantibus. Hi dicunlur robur Israel, id est ecclesiac, quia eam in divitiis viriliter manutenenl; montes quoque lerunlur non a virlutis forlitudine, scd a mcnlis alliludine, propler quod favebunt diclis religiosis, limenles eorum calumniam apud plebem. 35 Scquitur in prophctin: « Baculis arundineis feminarum, quos se irrigasse iactabunt». loachim: « baculis », quin huiusmodi confidentia in praelatis eril fragilis el inslabilis, ut arundo, vel mulier, eo quod in momento furoris aut iracundiae praelalorum particula- rium ecclesiarum conquerentlum contra illos malignos, quoniam illorum iura invaserint et vaslaverint, exosos eos habebunt, ita ul gratias eis sublrahant eosque ignomlniosos *0 efficiant. « Irrigassc », dicenl forte: nos ecclesiam praeter apostolos scicntia irrigavimus, hanc honeslalis parsimoniae rigorisque moribus informavimus; quidquid ergo honoris et gratiae habet ecclesia, exceplis proventibus temporalibus, nobis debet attribui. (a) As perlatione. — (6) Codex inficietur. » Ps. 127, 2. — 2 Phil. 2, 21. Analecta — Tom. IV. 50 FRUCTUS I — PARS SECUNDA. Se(|iiiliii' in prophclin : « Voriiinl.-iinon spiritiis vclicnions lalcns in coniibus rc- pcnlc porflabil ». loacliim: hio palcnlcr declarat, (piod praelalonim dilcclio cril simiilaloria odiiqive lalcnlis dissimnlaloria, in co, qiiod dicil « S|)irilus lalens in cor- nihiis pernahil», id esl ira vcl furor ahsconsus in praelalis. 5 Snbdilur: « El (juadros absciiidel de monlibus, qnos praccipilans maclabil primo filios pelrae vallis el mullos de moiile umbroso, ul nunquam resurganl, dcmum beslias de monle Lihano», loachim: «quadros», (piadri dicunlnr (luidam morselli saxei, qui ahscidunlur de saxis el in quibusdam modulis in usus hoFninum (a) confor- mantnr; in quo nihil aliud, ul puto, voluit intelligere. nisi quod cardinales ad iiivicom 10 dividenlnr super islorum deslructione, ita ul quidam hoc velinl, quidam dissontiant; sententia vero volenlium praevalebit, propter qtiod dicit « quadros » ctc. ; quia in hoc non omnes « monles » cruiil concordes, ut diximus, sed « quadri » id esl solum- modo pars iilorum; ot « multos » dicil, non omnes, quia forle sub nigro hahitu diversac maneries regularium mililahunt, sicut et nunc fit, quorum aliquos ecclesia repiohabil. 13 Sequilur in prophetia: « Si flagiliosi ohtulissent virgini aureas murcnulas el in aures annulos et Iheristria, armillas el specula, dexlrooheria et coronas, proul eam decehat, cum cius operihus sinl ditati eunuchi virginis, uliquc dclulisscnl cisdem ». loachim; in his omnihus virginois ornamentis, quae hic eiuimerat, nihil aliiid vull intolligero, nisi quod, sicut virginem vel sponsam haec decont, ot si subtrahantnr ah 20 illis, ulpote servis vel feudalis ipsius, qui sibi doferre tenentur, dignos se iudicanl feudorum privatione, ita ct hi non deferenles ecclesiarum rcctoribus ob suam su- perbiam gratiis privahuntur ipsorum el novissime confundentur. Sequitur in prophetia: « Slultus praeslal baciilum, (|uo ipso percutialiir, cl qui non auferl, stultior cst censendus». loachim: Polycarpus diaconus in volumine, quod 25 cdidit, dicit quod multae religioncs mcndicantos ex dcvolionc aposlolicae paupertalis evenient, de quibus aliqiiae oh coruin importunilatom ol insolcnliam ac gravamcn eleemosyiiariorum per ecclesiain deslruentur, el aliquae famosiores ex ipsis remanebunt ad tempus, quac interim non modicum sibi locum in occlosia vindicabunl; cl quia multis graliis ecclcsiaslicis dilabuntur, clerus timohil cas, et scrvient ob timorcm, 30 donec cl ipsae cum aliis dcslruantur. Sequitur in prophclia : « Hi pinnis monlium in aciobus (6) lumhorum dcnsitalibus virgullorum miserahililor confiindentiir »; glossa interlinoaris: « piiinis montium », id esl allitudinibus dignitatum; « in aciohus », id esl in montis siiporbia; « lumborum », id cst in luxuriis; « densitatibus » etc, id est terrenis proventibiis, quibus lotus ordo bic 3J5 scripliis pollchit, miserabilitcr confundelur. Sequitur in prophclia: « Hi scxlarios soxaginla ex area se collccluros spcrabunl, de quibiis si decem in horrois rcposuorint, satis potonint conlontari ( dandodicil: « Nempe si ad pclram forlem — glossa inlerlinearis: id est ad palrem eorum — et firmam — glossa : id est conlra illecebras carnis — , quadram — glossa interlinearis : in timorc Dei; loacbim: ul sibi et Deo, amico el inimico iustitiam reddat debilam, vel quadram, id esl ornalam virlulibus quatuor cardina- libus — ct latam — glossa: scilicel caritale — , politam — loacbim: id csl planam, lO non asperam, ut superbus et bumilis, arrogans et mitis secum lueril pacifice con- versatus — el albam — glossa: corporis castitalc — , mundam et sanctam — glossa: scilicet verborum discrelione — , unde origincni protraxcrunl, devote etfidelitor et por- fecte spectassenl (a) — glossa : id esl aspexissent — , el cius eflicacias ol virtules, prout ab infantia ince|)erunt — id ost: in sui exordio socundum glossam interlinoarem — l^ el supor |)elram — glossa: id est patrem illorum — descriptas viderunt, totis viribus insccuti fuissent». loacbim: « pctram », boc ideo dicit, quia morum insignia, quae pater illorum eisdem crodidit observanda, ipse pator in se porfectissime adimplevit. Yerum qnia baoc propbetia boatum Franciscum nominat sub nomine pelrae et in principio et nunc iii (inc, est sciondum, quod boalus Franciscus, ullra cxposilionom 20 loacbim supra posilam et nuiic pracmissau!, potesl dici pelra : primo, quia ad lil- teram filius fuit Petri Bernardonis; unde a patre Petro potost pelra nuncnpari, quia Potrus ct pelra idcm sunt, MaUb. 16, 18; secundo, polra dicilur, (|uia imit;!tor per- fectissimus Cbrisli, qui cst petra, I Cor. 10, 4, similiter et beali Pelri, qui pelra osl, Mattb. 16, 18, quia ipse vilam Cbrisli, Pctri et aliorum prosecutus cst perloctissime 25 apostolorum, prout dicit Nicolaus papa III in regulae declaralione ' ; lerlio, dicitur pelra, quia pelrao, id est ecclesiae firmissime adbaciens; promisit « obodieiUiam et reverenliam doinino papae», ul dicit regula in principio, fidcm ecclesiao tonuit, ut de 00 cantalur ^ ol |)ro eius fide lor mori volult; quarlo dicilur petra, quia ipse, ut dixil sibi Cbristus, directus ab eo eral ut reformator tcrreslris ecclesiae et sic petrae. 30 Sic praefatis de causis polest dici bealus Franciscus pelra. Sed baec pelra appella- tur primo durissima, quia firmissimus fuit in inceptis; — secundo, de vallc virginis, quia beatae Virgini devolissimus; — terlio, fortis, conlra diabolum et eius leiitalioncs suporando; — quarto, firma, scilicet in fide; — quinlo, quadra, nullo affectu tcrrono- rum doclinans; — scxto, lata, virtulum el meritorum praerogativis; — septinio, polila, 35 graliae pleniludino; — oclavo, alba, innocentia decorata; — nono, munda, ab omni peccato abstersa usque ad quadrantem novissimum; — decimo, sancta, porfeclionis ad apicem appropinquando, Deo eopulata. Possent autem et alilor lalia exi)oni, scd brevitati est insistendum. In capitiilis praocedontibus ad istud buiiis propbeliae Cyrilli pelra modis a praefalis aliter vocilata beatus Franciscus nuncupatur, ut slalim palebil. 40 Subdit propbeiia: « Nedum soxaginta, sed eliam centum sexlarios in apotbecis egregie collocassent ». — Glossa: id esl in cacleslibus slalionibiis; — loacbim: « cen- (o) Codex exspectassent. * In buiia « Exiit qui scminat ». — ^ In ant. I ad primas vcspcras sui fcsti. 52 FRUCTUS I — PAES SECUNDA. liini » qiinsi aiircolnm marlyriiin summoriim(|iio praedicnlonim asseculi fuisscni; c!e- nim, qui bcnc regularcm moflcsliam obscrvaverint, quae in menlis el corporis caslilalc, obedicnlia prompla, pauperlalc voiunlaria, vigijanlia assidua, pareilale discrcla, si- lenlio irrcfraiiabiii, humililate pcifccla consislil, audoo diccre, quod pluribus marty- 3 ribus, qiii brevi marlyrio cx hac vila migrarunl, epregie praeferunliir; laudabilis quidem vila religiosa, si rccla, el valde vilupcrabilis, si iniqua vcl prava; quia ncu- Irum mundiim acquiril ad volum. Est autem rccta vila religiosa in omnil)us cl pcr omnia, si menlis humilitas, a qua cuncla bona proccdunl cl quam innumeri mcn- liunlur liabcre, interius conservctur, ct cordis elalio, a qua cuncla mala nascunliir, 10 quam el inniimeri videnlur abiicere, scd falluntur, dc foris expcllalur. El concludit prophclia : « Felix qui munde — glossa: scilicet coniugatus vcl simplex — collcgerit sextarios Iriginla ex area — loachim: felix qui caslitatem ma- trimonialem illibatam servaverit — , hic non invidebit superbis cornutis a tcrgo » — glossa: id est religiosis, qui caputiorum cornua portanl posl lergum — . Haec Cyrillus; 15 quibus palct, quomodo a Deo el eo, scilicet Cyrillo, qiialis esset fulurus, bcalus Fran- ciscus et suus ordo cxslilit declaratus. Idem quoque Cyrillus beatum Franciscum in capitulo 5, in versu illo: « Tunc cmpligadis cvigilabit (a) » elc. vocat pctram durissimam ; ilem in capitulo 6, in partc illa : « Tunc palam » clc. vocat bcaliim Franciscum lapidem insccabilem; 20 hoc, quia a sanctae paiiperlalis formula et carilale nunquam sciiidi potuit aut se- parari seu in minimo elongari; el in omnibus praediclis locis semper loquendo de petra seu lapide, de quo diclum est supra in prophclia, capitulo 8, leste loachim de bealo Francisco loquitur. Sed in capilulo 7, in parle illa « Ne obliviscaris rdios» etc, ibi beatiim Franciscum vocat petram « olco litam nidifluo », ubi abbas loachim in 25 glossa inquit: « Ne oblivi.scaris elc. ; hic tangit quorundam religiosorum persecutio- nem; et scquilur: Hi suiit filii pelrae oleo lilae nidifluo; — hacc cst pelra, quae in superioribus durissima, ul pulo, et insecabilis appcllalur, cuius filii viam el sanctitalem deserentcs palcrnam accrbissime punienlur cum aliis quibusdam pleclcndis, scd non totaliter destruenlur; excessus quidcm sanclitalis in palre mercbilur, ul iisqiie ad 30 iudicii tcmpora filii eius, quamquam pravi, pcrdurcnt; secabunliir tamcii, id esl di- videntur quam plurimi a slatu illorum, maxime qui vilae rcprehensibilis fuerinl. 0 quam gaudeiem, si lanlum patrem cum filiis mcrercr viderc. Ccteri vcro religiosi in coccilo mancbunt, ul liltera innuit; coccilus quidem luctus intcrprclalur, quod dis- sipationcm insinual »; hacc loachim. Beatus Franciscus « petra oleo lita » potest vere 35 nuncupari, quia Spirilus sancli donis ct graliis copiose inunclus, sed «nidifluo», quia Spiiitus sancli olco et dono intluxit largiter ad Ires nidos, id est Ircs ordincs faciendos, qui oleo saiicli Spiritus iniincti el sanclificati cxstilcrunl. Hac ergo pro- phclia Cyrilli apparcl excellcnlia beali Francisci; apparel, quid suus ordo in prin- cipio fuil, quid eril in medio et eius finc qiioad mores; demum apparct iuxla bcali 'iO Francisci rcvelala, (piod ordo Minorum usque ad dicm iudicii pcrscvcrabit '. Septimo, fiiit beatus Franciscus declaratiis cl cius ordo vcnlurus ct praeclara per ipsum ordinem fienda per abbalem loachim '\ qui fuit ctiam, ut pracfatus Cyrillus, (rt) N, R ot edd. eiulahit. ' Cfr. pag. 53 nol. 5. — * !)c al)l)atc loachim de FloHs, ciiis(|uc iiifliixu in ordinom fralrnin Minornm hliini (licla snnl in iiUrndnrlionc. FRANCISCUS DECLARATUR. 53 per lempora ante bealum Fraiieiseum. Hic abbas ioachim, euius opera sunt per ec- clesiam approbata, libro exceplo, quem edidit conlra magislrum Pelrum Lombardum ', de beato Francisco et eius ordine loquens in libro, quem edidit Concordiae ^ sic dicil inter alia: « Erunt duo viri, unus hinc, aiius inde, qui duo ordines interprelanlur, unus Italus, scilicet de Tbuscia, et alter Hispanus, primus columbinus, secundus corvinus; 5 el post islos duos ordinos veniet aller ordo saccis vestitus, sub cuius lempore apparebil (ilius iniquitatis, qui dicilur anlichristus ». Et scquitur: « Brevissimum esl lempus illius, scilicet tertii ordinis, sicut brevissimi sunt dies anlichrisli successoris sui; ordo enim columbinus usque ad novissima tempora duralurus per mare aquilonare trans- Ibit, aspera pascua gustabit; regina auslri proleget el fovebit eum in amariludine 10 sua; flumen Euphraten Iransibit et undam cl impetum eius sua pracdicalione miti- gabil; aspera reducenlur in planum in sermone eius. Terra salsuginis, id est Aegypli, ad Dominum convertetur per eum; in eadem lerra secure evangelium pracdicabit; multae gentes per ipsum ordinem ad Dominum convertenlur; gens idololatra, cuius lingua ignorabitur, quae de finibus terrae veniens, missa a Deo in adiutorium terrae i^ promissionis, et ut ipsa agnoscal Deum Patrem omnipolenlem el Filium eius unicum Dominum noslrum lesum Chrislum, ad fidem catholicam convertelur. Futurum esl enim, quod ordo columbinus virililer se opponal contra mortis angelum el conlra eum praedicando; plures et maxima mulliludo de tiliis ipsius ordinis marlyrio ad Dominum transibuul; sicut dictum esl per David prophelam, Ps. 78, 2: Posueruni 20 mortalia servorum tuorum escam volatilibus caeli, carnes sanctorum tuorum besliis lerrae. Gaudebunt in canticis suis, id est praedicatione, omnes tribus terrae ^, el gens immunda Machumelica, quae remanebil, ct hi, qui residui erunl, ad Dominum con- vertentur». Quibus verbis apparet, quomodo tam de ordine quam do ipso capite est prophelalum; palel etiam, quando eril volunlas Domini, quod contra Machumeth 25 slella, id esl ordo Minorum, praevalebil, ut dicebat Sibylla in ultima parte suac pro- pheliae superius positae. De permanentia ordinis usque ad diem iudicii dictnm est supra * in expositione propholiae Cyrilli, et beato Francisco fuil a Deo, ul dicit Lc- genda antiqua ^ revelatum. El subdit loachim: « Hirudo (a) lurpissima et venenosissima clericorum iniquitas 30 opponel se contra ordinem columbinum, el ipsum calcare et calcilrarc tenlabunt nec poterunt; Dominus enim visilat ipsum ordinem et conservat et gubernat in necessi- latibus et laboribus suis; mansio ipsius ordinis et habitalio solidata esl in angulo sanctitatis el aeternae stabilitatis. Item, ordo corvinus opponel se conira ordinom columbinum per invidiam manifestam el clamabit conlra cundem ordinem in impetu 35 et furore. Raucae sunt factae * voces cius, more ulique corvino. Hi sunl, de quibus diclum esl in evangelio Domini ': Cavete vobis a falsis prophetis. Mulla el divcrsa dicenda sunt de ipso ordine et aliis ordinibus et eeclesia fornicaria et merelrice, quae praetermillo ». (a) Codex : Hirundo. * Cfr. Mansi, Sacrorum conciliorum nova et amplissima collectio, t. XXli pag. 9S2. — * Liber concordiae novi ac veteris tcslamenti, Venetiis 1519. — ^ Cfr. Ps. 95, 12; 1 Maci). 13, 51 ; Ps. 71, 17. — * Pag. 52. — * Lcgenda antiqua (od. Minocclii) c. 77 pag. 179; cfr. il Cei. 3, 94 et Speculum perfectionis (ed. Sabatier) c. 81. — « Ps. 68, 4. — '^ Matlli. 7, 15. 54 FKUCTUS I — PAK8 SECUNDA. El siibdil: « Ordo vero corviims lcinpore psciuloprophelne aiimilliibitur, (]iii;i tcm- porc perseculioiiis eloiigabilur a Pelri uavicuia durissime fluciuaule, quia, quaiido ijalius leiiilimus cril debilis iii caiilu, Uiiic ordo corviiius eril conlumax ct rebellis; scriplum esl cnim in evangelio Domini ' : Qui non est mecum, conlra me esl». Haec ii loacbim -. El idcm libro Concordiae V ^ sic dicil, exponeiis illud, quod die sexlo dixit Dcus *, ul lcrra produccrcl animam vivcnlem: Et creuvil Deus honrinem ad imaginem elc, inquil: « Crcavil in lioc sexlo die in ordine laicoriim novas species religionis, quae omiies in adiulorium clericorum el monacborum crealao sunl a Domino»; etsubdit: 10 « Quod aulem, omnibus complelis, ad ultimum in die sexto crealus esl bomo, qui praesil piscibus ^ elc. ; luturum esl cuim, ul ordo iinus convalcal in lerra, similis losepb el Salomonis, ipsius quoque Filii hominis ^ cui cliam similis dictus est a pro- pbeta, quia in ipso el pcr ipsum el seconduni ipsum rorinalus csl, qui in omnibus ordinibus, qui a tempore quinlo clarere coepcrunt, praelalus eril gloria el dignilale; 13 el i[)se subiicict beslias ct omiicm lcrram, ul complealur in co promissio psalmislae diccntis ': Et dominabitur a mari usque ad mare et a flumine usque ad terminos orbis (errarum. Ipse est ille populus sanclorum, dc quo dixit angclus Danieli®: Re- gnum aulem el potestas el mognitudo regni, quae est subler om?ie caelum^ dabitur populo sanctorum Altissimi. Hic esl populus ille sanclus, ordo scilicct iuslorum circa 20 linem fulurus, de quo in lypo Salomonis dicluin esl a Domino per Nalban jiropbe- lam ^: Ego ero illi iti patrem, et ipse erit mihi in fiiium, quae nou soluin dc Filio Dci inlelligcnda sunt, sed de illis sanclis hominibus circa nncm fiiluris, (|ui scculuri suiit ad integriim vesligia eius »; el plura dicil ibidein. Sed quod abbas loachim in- lclligal de ordine Francisci, palet, quia ipsc soliis prae aliis scquiiur vesligia Chrisli, 25 (piia regula el vila fralrum Minorum esl vila Domini noslri Icsu Cbrisli, observtire sanctum evangelium elc. Insuper bealus Franciscus primo vita, demum passione factus esl ad imagincm el simililudinem Icsu Cbrisli crucifixi. Idem abbas loacbim dc ordine beali Francisci ct Dominici loquitur expresse in exposiiione leremiae ^° in prologo, capitulo \, snpcr iliud": Verba leremiae^ fdii 30 Uelciae elc, el eodem capilulo suficr illud: Noli dicere, quia puer ego sum; posl mulla sic inquil '^- « Sicut olim elcgil Deus patres seniores, secuudo aposlolos iu- niores, ila ctiain nunc lcrlio piieros eliget ad lilteram, ad praedicandum rcgni evan- gelium cl exculicndum Lolh in ipsis pucris ndelibus per Abraham summum ponli- (icein, popiilum scilicct christianum in fluenlis caduci sacculi, scilicel labcscenlem 35 conversaiilcmque cuin filiis sceleralis. Scd el pucri Hebracorum in huiusmodi pueris dcsignati, vestcs ct spolia saeculi in cullum divinum abiiciuiil, id est non ponunl arbores el ramos arborum, id esl iuslorum doclrinas, ct viles, immo propagincs de saecularibus aiifcrunl, fcrenles flores munditiae el palinas vicloriae, qua munduin calcant, diabolum superanl, caniem frenant, iii iusliliae operibus excolendo gralias ' Mallli. 12, 30. — ^* Verija lniciis(|iie posila (a « Ij-iiiU diio \h\ »), (iiiac (lcsiiiU iii dicla edilione, 1'isaiuis ex codice iiUerpoiato dcsiinisissc videtiir; cfr. iiUrodiiclioncm. — ' C. 18 (fol. ()() v). — * (Jcii. I, 27. — '^ (icii. I, 20 Sc(iiiciUi;i cliani iit .Vrcliiv 1. c. p. lOli. — " Dan. 3, 92. — ' l's. 71, s. — " Daii. 7, 27. — " II lU'},'. 7, It. — '<> Inlerpretntio preclara Ab- lifilis todcltim in Uicrcmiiim Vrophetmii, Vcueliis l'J2.'). I)c liac cxpositionc, i|iiaiii l'Yidcricli alii(|iic apocrypliani liaiiciU, cfr. iiUrodiulionciii. — " ler. 1, I cl 6. — '-' Fol. I v iii (Ine. FRANCISCUS DECLARATUR. 55 et laudes agiiiit Domiiio Abraluie Patri caelesti excelso, qui a filo siiblcgminis usque ad corrigiam caligae de bis, quae ad iusliliam perliiieiit, vcrilalem impugnanlibus non dimittunl. Ex ore siquidem borum praedicatio laudis perficilur, dum non aliud ore nunliatur, quam in conversalione demonslranl. Hi sunt columba, qiiam Spirilus sanctus, aller Noe, qui requies dicitur, propter tribulalionum impelus, quibus mundus 5 fornicator absumitur, emisit et emiltel ex arca, iit cessanlibus aquis diliivii gentium futurarum, quae ad sublevandam arcam conlemplantis ecclesiae in sublime conve- niant». Et subdit: « Ilemque ad convertendos iiifideles in sua caecitate relictos et operiendam lerram scientia Domini qiiantocius remitlendos, ul sicut per Moysen et losue Cbanan;ieos Deus Israelilis subiecil, cbristianis per Paulum et evangelislam loan- '0 nem idololatras stravit, sic et nunc pcr duos ordines luturos significatos in illis gentes incredulas subigal et convertat». Idem de praedictis ordinibus loquilur super illud *: Ollam succensam ego video; de istis ordinibus loquitur supcr illud ^: Ecce ego co^igregabo omnes reges Aquilonis^ ct siiper illud ^: Quasi tempeslas currus eius, capilulo 4, ubi inquil: « In puero, inquit, '^ nobili el ignobili duo nolanlur ordines affuluri, quemadmodum in Calepb et losue, in Manasse et Epbraim, in Moyse el Aaron, in loanne el Christo, in Elia et Eliseo, in Paulo el Barnaba, in duobus exploratoribus lericbo, in quibus, qui missi sunt ad solvendum asinam alligatam, el in duobiis euntibus in Emmaus el in diiobus angelis missis ad subverlendum Sodomam et Gomorrham («) »; cl subdil: « Isti siint equi 20 et quadrigae Aminadab, immo Zachariae, immo Chrisli, inuno spirilus verilalis; nam quandoque assimilantur in curribus Pharaonis, ubi sunt equi nigri, aliquando iii cur- ribus Eliae, ubi sunt equi ignei, qui et rubei, aliquando in curribus eunuchi rcginae Candacis, ubi equi albi; aliquando in curribus Doi, ubi equi varii; inde currus Dei decem millium multiplex \ ubi varietas. Isli sunl omnes fortes quoad fidem, quoad 25 tribulationcm suslinendam varii, quoad praedicationem vel religionem miiltiplices, (juemadmodum in corvo et columba, quia et ille totus niger, et illa varia, id est mixta. Et subdit post mulla comparans istas religionesad invicem sic inquiens'^: « Corvus est niger, gravis, cadavera diligil, vocem grandem babel; econtra columba agilis, varia, cavet a cadaveiibus, gemitum habel pro cantu, in cunctis varietas. Praedicatores 30 iili erunl nigri tristitia cordis, non mundi, gravcs vita, loquaces doctrina, |)roximi compassione benigni. Columba fecundior prole varia est peniiis virtutum, agilis in obedienlia, grano eleclarum pascilur scripturarum, pro canlu praedicationis lamentalio- nem de peccalis et desiderium patriae caeleslis habet, Sic el loannes niger esl in esca, quae est locusta, gravis in vila, viperarum genimina fugiebat, baptismum poenitenliae 35 praedicabal, ecce (6) corvus. Econlra lesus filiis spiritualibiis iiibians, varius in virlutc signorum, agilis in Patris exsccutione operum, granis ulens doctrinis celebribus, pro cantu laetitiae gemitum tristiliae in anima reportavil ». Et plura mullum pulcbra dicil de. istis ordinibus, ad proposilum plures sacrae scriplurae figuras adducendo. Dc istis etiam duobus ordinibus loquitur in cap. \% super illud ^: Nunquid do avis discolor heredilas mea, aut avis lincla per latum? cap. eliam 13 super illud ': («) As et edd. om. et Gomorrham. — (6) Codex ecclesiae. 1 lcr. 1, 13. — =• ler. 31,8. — " ler. i, 13; Exp.M. i2v. — * l's. C7, 18. _ » C. 4 (fol. I3i). — " ler. 12, 9; Exp. fol. 13 v. — ' ler. 13, 4 ct 21 ; Exp. fol. 14v. 56 FRUCTUS I — PAKS SECUNDA. Tolle luihhure clc., cl cnp. eodoin supci- ilhid': NiOK/uid, Uumine, dolures par- turienlis apprehendenl le? De praeilicUs el eodem modo cliam lo(|uilur cap. 16 supei- illud ^: Faclum esl verbum Domini ad leremiam: non accipias uxorem elc, el quasi per lolum cnpilnlum; el cnp, 20 super illiid *: Quare de vulva egressus sum? el cap. 5 21 super iilud *: Ecce ego ad te, habilalricem vallis. Iii praefalis ergo locis abhas loacliim loquilur de praediclis ordiiiibus Fraiicisci el Domiiiici, quibus verbis loachim apparel, tpiod supra esl diclum, bealum Franciscum iti veleri leslamenlo fuisse mul- liplicilcr (iguralum, (piod sigiiaiUer cst iiolaiidum, iie fruslra ista conformitas el frucliis esse posila videaiilur. Sic ergo apparet, quomodo beatus Fraiiciscus fuil per ipsum 10 ioachim futurus declaralus; el iioii soium ahbas loachim bealum Fraiiciseum prae- niiiiliavil veiiliirum vcrbo, sed etiam opere, quia cum depingi fecil in ccclesia sancti iMarci de Venetiis super oslium sacrisliae cum sligmalibus, sicul cernenlibus hodierna dic clarere polest (a), et hoc opere mosaico ^ Oclavo, beatus Franciscus fuit per queiulam abbalem in parlibus ullramarinis 15 habcnlem spirilum pro|)hclicum declaralus; qui beatum Franciscum praedixil veii- lurum, el de eius saiiclilale el fralrum mulla praedicens mandavit suis monachis, quod si quando in partibus illis fralres beali Francisci vel ipsum bealum Franciscum vi- derenl, cum cruce el omni revercnlia praecedere deberenl ". Et sic hiil faclum, beato Francisco cum duodecim sociis mare transito ad Soldanum pergente, ul dicil Le- 20 genda anliqua '. Nono, bealus Franciscus declaratus fuil per angelum in specie peregrini suae matri el nutrici, qualis esset futurus; nam, heato Francisco nalo, peregriiius quidam ad domum patris heali Francisci accessil, el pelila eleemosyna, |)uerum natum pctiil vidcre, el cum nulrix nollel, mandato dominae Picac, malris heati Francisci, puerum 25 i|)sum eidem percgrino vidcndum obluiil, qui ipsum amplcxatiis henedixil et, ul di- cilur, in humero dextro signum crucis impressit et lunc dixit astantibus: « In vico islo hodie nati sunt duo pueri, iste el unus alius. Iste eril dc meliorihiis hominihus de mundo, sed alius de pcioribus»; el dixit, quod heatus Franciscus propler insidias diaboli bene custodiretur, quo dicto slalim ipse percgrinus disparuil *. 30 Decimo, healus Franciscus hiil declaralus, qualis csscl hitiirus, per quendam vi- rum simplicem de Assisio, proul dicit dominus fraler Bonavenlura in Legenda maiori. (a) As, N, R et edd. clare apparet. ' Icr. 16, 1, 2; Exp. k)\. 17 r. — ^ lcr. 16, 2; Exp. Ibl. 3.3 v. — » ier. 20, 18; Exp.[o\. 43 V. — * ler. 21, 13; Exp. 48 r. — * Ijral ciim aliis Pisamis, imago sancti Francisoi est tem- poiis postcrioris; cfr. Actn Snnctorum, maii t. VII pag. 141 cl Mcscliincllo, Chiesn Ihicule di S. Mnrco, 1. I! p. •i'). — " Apiid Gcrardiim dc Frachclo 0. P. {Vitns Frntrnm, p. I c 2) eadcm pro|)liclia ah alibate loachim ctc S. r3omiiiico facta refertiir: « loacliim abbas, inqiiit, de ipso or- dinc Pracdicaloriim in miiilis libris ct in miillis locis scripsit; ct dc.scribeiis ordinem ct habitiim moiuiit fratrcs siio.s, iit jiosl morlem suani, cnm lalis ordo exsiirgerel, siiscipcrcnt eiim devote; (|(iod ct fcccrunt rcciplcntcs fralres ciim cruce el proccssioiic, quando primo ven(M"uiit ad eos ». Apiul Maiiaiuim Florciitinum prophetia atlribiiitiir abbati « di Montfignn Ncra in Siria presso la famosa ci|)la di .\nliocliia a .scltc miglia, (lo\c cia iiiia fiimosa abbadia con monaci di snncto linsilio »; cx Cod. Strozzi XX.WIII. '.»<» bibl. Nalionalis Florcnlinac fol. 16 (cfr. Salialier, Ihirtholi pag. C.XXX cl I i.')). — ' I.. c. c. 13 sciiiio est dc S. Francisci itinerc iii oriciitcm (cfr. Actus c. 27), ai iiiilla (it mentio dc rc hic- a Pisano relata. — " Cfr. iiifra fr. IV |). 2 in priiicipio. FRANCISCUS DECLARATUR. 57 pnrle I \ qiii bealo Francisco adluic sacculari cuiUi per civilatem, eidem obviando, depoiicbal pallium, lcrgebat viam et sternebat ipsius pedibus vestimentum; et cum interrogaretur, quare sic agcret, asscrebat beatum Franciscum omni revcrcntia dignum, utpole qui in proximo esset magna facturus, et ob boc ab universitate (idelium ma- gnifice honorandus. S Undecimo, beatus Franciscus, qualis esset fulurus, declaratus fuit a sua matre, prout narrat fraler Thomas de Celano in Legenda beati Francisci^. Nam Francisci adhuc exsislenlis in habilu saeculari magnanimilatem et morum honeslalem admiran- tibus convicinis, ipsa beati Francisci mater divinitus inslrucla dixit: « Quid pulalis iste filius meus erit? merilorum ' gralia Dei filium ipsum noveritis affuturum». 10 Duodecimo, bealus Franciscus, qualis essel fulurus, oslensus fuit sacerdoli Sil- vestro in visione illa, de qua dictum est supra * de dracone et dc crucc aurea ex ore beali Francisci procedenle, quam conspexil; qua visione ler sibi demonstrala, mun- dum relinquens, habitu, professione et imilatione beato Francisco adhaesit. Terliodecimo, declaralus fuit beatus Fianciscus, quid esset peraclurus in fidelium I5 cordibus, regi versuum et laureato, fralri Pacifico, in habitu adhuc saeculari degenti, qui beatum Franciscum reperiens praedicantem apud caslrum Sancti Severini de Marchia, super ipsum Domini manu facta vidit praedicalorem crucis beatum Fran- ciscum duobus ensibus valde fulgenlibus in modum crucis signatum, quorum unus a capite ad pedes, alius a manu in manum per pectus Iransversaliter tendebalur; qul 20 beatum Franciscum non noscens, atlamen lanto viso miraculo et verbis eius com- punctus, mundum abdicans, eidem palri cohaesit, quem ab inquietudinc mundi ad Chrislum conversum sanctus Franciscns fralrem Pacificum censuit appellandum. Hic temporis processu in omni proficiens sanctitate, Thau meruit videre in facie beali Francisci, quod colorum varielale distinclum («) eius faciem miro venustabat ornalu \ 25 Decimoquarto, qualis esset beatus Franciscus fulurus, declaratus fuit a Deo domino |)apae Innocenlio III, qui in somnis videbat Lateranensem ecclesiam ruinae fore iam proximam, quam ipse bealus Franciscus pauperculus, modicus et despectus, proprio dorso submisso, ne caderet, susteniabat; el tunc cognovii, quod beatus Franciscus erat ille missus a Deo, qui opere et doclrina Chrisli suslenlaret ecclesiam ®. 30 Decimoquinlo, fuit declaralus suis duodecim sociis, regula prima iam habila, qualis essel ipse beatus Franciscus, qui absentalus ab ipsis circa mediam noctis horam in curru igneo transfiguralus apparuil; ad quod secutum est illud mirabile, ut virtule talis luminis, quo bealus Franciscus transfiguralus apparuit, allerius alteri conscientia nuda fuit, et quod, ut « veri Israelitae post ipsum incederent, qui virorum spirilualium, 35 ut aller Elias, factus fuerat a Deo currus el auriga '». Decimosexto, fuil fratri Leoni, qualis esset (6) bealus Franciscus, mullipliciler de- claralus sursum elevationibus in Deum el divinis ad beatum Franciscum loculionibus, conlemplatione lesu bealum Franciscuin praecedentis in cruce aurea fulgenlissima, ul infra suis dicelur in locis; sed praecipue hoc obtinuit, dum semel frater Leo slaret 40 (a) As, N, R et edd. depictum. — (h) As, N, R et edd. adduiit futurus. ' L. c. c. 1 n. I. — * II Cel. 1, I. — * Rinaldi et Amoni rmiltorvm, Rosedale mcritorum — * Pag. 43. — « 11 Cel. 3, 49; Bonav. 1. c. c. 4 n. 9. — « Bonav. I. c. c. 3 n. 10. — ' Bo- nav. 1. c. c. 4 n. 4. 58 FRUCTUS I — PARS SECUNDA. ciim bealo Francisco, vidil charlam de caelo descendeMlem super healum Franciscum sciiplam: Ilic est gratia Dei, quae charla rcdiil in caelum a fralre Leone periecla '. Dccimoseplimo, healus Franciscus fuil declaralus cuidam nohili, quem in fralrem ipse heaUis paler linherc optahat; pro quo orans healus Franciscus dictus nohilis 3 vidil Christum loquentem cum heato Francisco, et ipsum heatum palrem tam corpore quam menle a lerra elevatum. Quo viso, slalim ad heatum Franciscum liomo cucurril cunclaque dimitlens factiis esl fraler Minor devotissimus, ul sanctus pater flagraral*. Decimooclavo, fuil heatus Franciscus, qualis esset futurus, daomonihus declaratus; nam ut hahetur in Legenda antiqua^/m miraculo de quodam daemoniaco («) a healo 10 Francisco liherato, ipse diaholus interrogalus de saiiclilale heati Francisci, aiilequam ipsc heatus pater, uhi eral ipsc invasus, accederel, a sacerdole el aliis, inter alia dixil, quod in hora nativitatis heali Francisci tanla facta est iii inferno commolio, (juod omnes crcdiderunt, iudicium futurum advenisse, et tandem videntes, quod iudicium noii parahatur, dixerunt pro cerlo aliquem esse natnm, qui ipsum commoveret inferuum 15 et deslrueret; et luiic a principe lenehrarum inissi in omnem terram, huiic healum Franciscum nalum illa hora repercruni, pro certo tenentes per ipsum fore eos el suos deslruendos, sicul fructu III el conformitale plenius dicetur. Decimonono, heatus Franciscus fuit declaratus sancto Dominico deordinc Praedica- lorum; qui cum hcalo Francisco se Romae reperiens, in nuiluos ruentes amplexus, 20 sauctus Dominicus chordam pelens heali Francisci, cum impelrasset el a healo Francisco recessissel, dixit plurihus, qui aderanl: « In verilate dico vohis, hunc virum sanclum Frauciscum celeri religiosi sequi deherent, lanla est suae sanctitatis pcrfcctio * ». De- claratus etiam fuit beatus Franciscus heato Dominico in capilulo genorali celebrato per healum Franciscum apud Assisium, in quo, cum essoiit ultra qninque millia fra- 25 trum, ipse beatus Dominicus cum piuribus ex suis affuil fratrihus, ubi divinam pro- videntiam agnovil circa fratres adesse meritis beali Francisci, cum tot fratribus nihil hahentihus nec de viclu cogitantihus, suhilo divina providenlia omnia minislravil copiose; propter (|uod ipse bealus Domiuicus dicere hahuit: » Vere Domiuus hahel curam de islis pauperculis sanctis, el ego nescieham ^ ». 30 Vigesimo, fuit beatus Franciscus dcclaratus domino Grcgorio IX, timc Osliensi episcopo, cui heatus Franciscus praedixit eiim fiiturum summum Fontificem, ad (|uem ipse hahuit summam devolionem, cui ipse dixit: « Francisce, fili, qiiod honum est in oculis luis fac, quia Dominus tecum csl"». Alteri eliam cardinali fuil heatus Fran- ciscus coguitus et dcclaralus, (jui ciim a beato Francisco de ohscuris sermonihus in- 3o terrogassel soliitiouem, et heatus Francisciis profuudissime respoiidisset, dixil ad eum cardiualis: « Kgo lc non inteirogo lan(|uam liltcratum, scd lanqiiam hominem ha- (a) Codex monacho. ' Cfr. Vcrba fralris Conradi, c. 7 (in Opiisciilcs dc criliqiic liistoiunic, t. I pag. 3S0) cl coil. ms. Collegii S. Anlonii (cfr. inlrodnclioncin lniiiis loini) fol. 5.'5r; in piiino loco non rcfcrunlnr vcrba in cliarla iila scripta. — '^ Cfr. Fiorclli (cd. Ainoni) c. 37; lcxtus lalinns liuius capilnli in cod. Kasl -i plul. C n. 2 biljj. iiniv. lUicno-TraiiHlinac (cx Anal. liolland. 1. XXI pag. 4i3). — ■' In « lcgcnda anliqna >>, (|uain cdidil iMinocchi, in\cniliir soluin capnl 22, quod alii|ualilcr linc rcfcrii jxitcst; magis convcnit rclatio, (|nac cxslat in Ckronicis A'A'IV generaliuni pag. 27. — " II Cel. 3, 86 ct 87. — " Aclus c. 2'J. — « II Cd. 3, I'.). FRANCISCUS DECLARATUR. 59 hciilem spirilum Dei, el luae responsionis inlellecUim itleo libenler nccipio, quoniam scio ipsum a solo Deo procedere'». Vigesimo primo, fuil declaratus nni sacrae Iheologiae magislro de ordine Prae- dicalorum apud Senas, qui cum beatum Franciscum inlerrogassel de quodam passu sa- crae scriplurae, a bealo Francisco responsum de praediclis reporlavit, cum resera- 5 lione sui cordis nulli palam facta (a) secrelorum, qui stupore vehementi admiratus Iheologiam beati patris et spiritum specialiler commendavit'. Vigesimo secundo, cognitus et declaratus est domino Bernardo de Quintavalle prudenliori, nobiliori et ditiori de Assisio, qui beali Francisci perfectione agnita, omnia vendcndo et pauperibus dando, prius nihil sibi servando, primus [)rac aliis '0 beali Francisci factus est frater et filius spiritualis. Vigesimo lertio, fuit beatus Franciscus fratri Aegidio declaralus, a quo cum fratres quaererent, quid sentirel de bealo Francisco, respondit lotus inflammatus ex auditu beati Francisci dicens: « Ille homo, beatus Franciscus, nunquam deberet nominari, quin homo prae gaudio lamberet labia sua; tantummodo sibi defuit unum, scilicet corporis 15 fortitudo; si enim habuisset tale corpus, quale ego habeo, scilicel ita robuslum, pro- culdubio lotus mundus eum sequi minime potuisset ^ ». Vigesimo quarlo, fuit beatus Franciscus bealae Clarae declaralus, cuius monitu et praedicatione dimissis omnibus, quae sunt mundi, aelerno sponso est iuncta; nec id solum effecil, sed verbo Francisci dc lesu praedicantis, adeo (uit in bono firmala, 20 ul nulla Iribulatio scu angustia {h) demum sibi gravis aut diflicilis ad ferendum fuerit, Vigesimo quinlo, fuit beatus Franciscus fralri Morico, prius de ordine Ciucife- rorum, sed post de ordine Minorum, declaralus, qui, cum morbo gravissimo laboraret, supplex per internunlium faclus Francisco, ut pro se Dominum exoraret, anlidolo a bealo Francisco confeclo eiusque prece statim ab omni fuit innrmitate liberatus (c) *. 25 Vigesimo sexto, fuit beatus Franciscus ministris pluribus provincialibus, dum conderet ultimam regulam, declaratus, quibiis coram verbis beati Francisci Icsiis in- clinalus suam intentionem sic esse de regula observanda eiusque se censuit condi- lorem coram pracfalis et non bealum Franciscum acclamavit ^ Vigesimo seplimo, fuit beatus Franciscus agnitus ei dcclaratus fratribus consociis, 30 quorum conscientias et secreta agnovit, ul palet de fratre Massaeo, fralre Leonardo de Assisio et fratre Ricerio el de aliis pluribus, de quibus dicelur fructu ct confor- mitate XVIII el XXVI. Vigesimo octavo, fuit beattis Franciscus medico declaralus, cuius esset virtulis, qui igncm crcpitantem a parle capitis ad aliam cocturam pertrahendo, nullam vidit 35 ab igne molcsliam beato palri inferri *; el demum capilli beati Francisci posili intra scissuram suae domus de sero, de mane reperit cam tolaliter coadunasse '. Vigesimo nono, fuit bealus Franciscus abbati sancti luslini declaratiis, qui eius oratione prae solito consolationem persensit spirilus *. Idcmque episcopo Assisinali, (a) Codex et As facto. — (6) As, N, R et edd. adversitas. — (c) As, N, R et edd. curatus. * 11 Cel. 3, 47. — ^ II Cel. 3, 46. — ^ Qiiao alio ioco non invenimus; cfr. Dida beali Aeyidii (Bibl. asc. fr.inc. t. III), pag. 108. — * Bonav. I. c. c. i n. 8. — ^ Leo, Verba S. P. Francisci n. i (in Docnm. ant. franc. t. 1 i)ag. 101); cfr. Specitlum perfcctionis c. I. — ® II Cel. 3, 102; Bonav. 1. c. c. 5 n. 9. — ' Bonav. I. c. c. 7 n. II. — « 11 Cel. 3, 44. 60 FRUCTUS II — PARS PKIMA. qui praccipitaiilei- heali Francisci ccllam ingrediens linguam cum viribus amisil, sed poenilens deinde recuperavil \ Simililer soldano fnit beatus Fraiiciscus declaralus, qui ad ipsum summam concepil devotionem cl landem ipsius mcrilis rcgcneralus in Christo esl salvatus^ o Trigesimo, fuit bealus Franciscus agnilus el dcclaralus omnibus generibus crca- lurarum, qiialis csset, videlicel mari, igni, aeri, terrae, angelis bonis, daemonibus, praelatis ecclesiae, regibus, principibus, hominibns aliis, mulieribns, animalibus brulis, volalilibus, natatilibus, ferocibus, arboribus ct plantis, ul suis infra in locis dicetur, el specialiier fructu el conformitale Xill, ul de ipso beato Francisco lam 10 anle ortum quam in ortu el |)ost orlum declarato et agnito dicere possimus cnm Psalmo 92, 5: Testimonia tua credibilin facta sunl nimis. Ceiebre factum est nomen eius, I Rcg. 18, 30. Unde beatus Frauciscus potesl diccre illnd Ezech, 38, 23: Et ma- (juificabor et sunctificabor et notus ero in oculis genlium multarum; nam nomen eius vulgatum est in omni lerra, losue, G, 27, ad laudem Christi lesu Redemptoris • S uoslri. Amen, SECUNDUS FRUCTUS ET CONFORMITAS : lesus Emissus Caelitus — Franciscus Destinatur. Expositio primae partis, videlicet: lesus emissus caelitus. 1. Deitas illa superna, cuius omnipotentia de non esse ad esse, cuius clementia et bo- nitatc in esse sumus, cuius misericordia sustentamur, cuius liberalitate dona tam naturae quam gratiae assidue percipimus, cuius gratuita pietate nostris condescendit indignis pre- cibus, euius sapientia omnia moderantur et ordinantur, cuius abundantia in bonis ct af- fluentia humanum genus in sui exordio est multipliciter adornatum, ordinatum et mirificatum, non solum testimonio psalmistae dicentis Ps. 8, 6 sqq. : Minuisti eum paulo mintis ah angelis, gloria et honore coronasti eum et constituisti eum super opera manuum tuarum; omnia subie- cisti sub pedibus eius, oves et boves universas, insuper et pecora camjn, verum hoc ostenditur, si attenditur, quid Deus hominem condendo eidem exhibuit et donavit. Ipsum enim primum hominem primo creavit ad suam imaginem et similitudinem; secundo, in paradiso amoe- nissima coUocavit; tertio, scientia omnium illustravit; quarto, dominium super omnia condo- navit; quinto, in aetate florida formavit; sexto, iustitia originali adornavit; septimo, deliciis omnium constipavit; octavo, consortio angelorum collocavit; nono, sui, scilicet Dei, singulari cognitione praedotavit; decimo, immortalitatem, si vellet, concessit; undecimo, libcrura arbi- trium, quo posset stare, indidit; duodecimo, firma sponsione, si staret et obediret, vitam acternam se daturum eidem repromisit et sibi in petitis adesse spopondit; quibus et aliis primis parcntibus exhibitis, libcralitas Dei ad hominem et genus liumanum veraciter decla- ratur. Verum quia homo probari decebat a Deo, si Deo pro impensis gratus Cxsisteret, si aeterna potius quam temporalia quaereret, si Creatorcm, a quo factus erat, diligeret, inhae- reret ct eius imperio subdi vellet, si armis liberi arbitrii fretus scirct se custodirc et ab hoste defendere, si per merita caelum adire studeret, et si spiritualis potius optaret esse quam carnaiis; post praefata homini a Deo magnifice collata ad cum probandum in iam dictis, praeccpta non gravia sed levia, non spernenda scd toto posse capicnda ct adim- ' I! Ccl. 3, 43. — " Aclus c, 27. lESUS EMISSUS CAELITUS. 61 plenda, utpote, quia in custodiendis illis retributio multa ^, liomini a Deo sunt data. Sed homo parvipendens Creatoris imperium, non attendens suae creationis initium, aut suae mentis insignium, hostis maligni desiderium, carnis pravum dominium, vel caelestis patriae praemium, prudentiae cuiusque consilium ac suum liberum arbitrium, quid egit, inquam? Fregit, con- tempsit, despexit et a se deiecit divinum mandatum, potius obsecundans carni quam spiritui, uxori quam Deo, diabolo quam conditori, appetitui bestiali quam rationali, parvissimo ac vilissimo et insipidissimo ligni esu. Cuius gustu homo Deum summe ofFendit, eum vilipen- dendo, despiciendo, contemnendo et eius excellentiam appetendo ; caelum sibi clausit, intellectum obscuravit, hebetavit ingenium, hereditate privavit aeterna, a paradiso se exclusit, elongavit ab angelis, diabolo pro servo se subdidit, donis se gratuitis spoliavit, iustitiam originalem amisit, genus humanum originali culpa foedavit, morti se tradidit, et ad inferna, quantum in se fuit, cum sua posteritate transmisit et deputavit. Q.uibus homo factus est de domino servus, de spirituali carnalis, de domestico Domini hostis et adversarius, de caelesti ter- renus, de libero et soluto obligatus, de puro (a) infectus, de divite pauper, de caeli cive mundi accola, de sano infirmus, de virtuoso vitiosus {b), de homine bestia, de innoxio noxius, Deo pro se et tota sua posteritate debitor et obnoxius et ad satisfaciendum Deo raultipli- citer obligatus et deputatus, ob commissa, dimissa, admissa et amissa ab eo et per eum; et adeo factus impotens ad Deo satisfaciendum ob peccatum, quod nec pro se et sua poste- ritate, quam culpabiliter infecerat, quoquo modo valeret, loquendo stricte de satisfactione. Quod enim, nec pro se aut sua posteritate de stricto rigore satisfacere nequiret, patet, primo quia, cum dicit venerabilis Anselmus libro Cur Deus homo c. 1 ^, quod satisfactio est redditio aequivalentis alias indebiti, nec aequivalens ad humanum genus et se ipsum red- dere poterat ; et cum Deo in actionibus ex collatis et in passionibus omnibus Deo ex peccato teneretur, aequivalens alias indebitum reddere non poterat, quod oportebat. Secundo, ma- culam, qua omnes infecerat et se, ab animabus nullo modo quibat removere, cum hoc Dei sit solius, qui, sicut animam per se creat, sic et mundat, ut Magister docet II sent. d. VII c. 9, et etiam Augustinus III De Trin. c. 5 *. Tertio, dominium rependere, quo se privavit, dominium, inquam, carnis ad spiritum per iustitiam originalem, qua perdita, recu- perare se non potuit, et dominium, quo soli Deo esset cum suis subiectus, dominium insuper ad temporalia, ut omnia sibi succederent ad nutum et sine difficultate parerent. Quarto, debitum exsolvere, quod exigebatur; offenderat infinitum et si finite quoad actum, infinite quoad obiectum, et summe ipsum inhonoraverat, sibi creaturam praeponendo; quomodo ergo aliquid, quod Deo placeret, poterat exercere, sicut oflfensa displicuerat, et tantum de honore rependere, quantum amoverat? ac quod esset bonum tantum in se, sicut Dei offensa mala est comprobata? Quinto, diabolum subiicere, sub quo detinebatur, cum non sit potestas, quae aequiparetur ei, et homo iuste, quia se diabolo voluntarie tradiderat, subiiciebatur; quomodo ergo poterat se cum suis a suis evellere manibus et removere? Sexto, caelum peccato clausum valebatne homo sibi et suis sequacibus aperire? Certe non; quia ipsius est aperire, de quo dicit Psalmus 15, 5: Tu es qui restitues hereditatem meam mihi, et leonis de tribu luda, cuius est aperire librum et solvere septem signacula eius, Apoc. 5, 5. Aliis rationibus posset deduci propositum, sed sufficiant praedictae. Sic ergo patet, quod primus homo nec pro se stricte loquendo, nec quomodocumque loquendo pro sua posteritate, videlicet natura humana, poterat satisfacere, sed nec aliqua pura creatura hoc valebat; non angelus, propter iam dictas rationes, quia, etsi angelus bonus non tenetur Deo in passionibus, sed in actionibus, nuUa passio fuisset intensive infi- (a) Codox pravo. — (b) Codex de vitioso virtuosus. ' Ps. 18, 12. — 2 p. L. 158, 392 sq. et 411 sq.; cfr. Bonav., Opcra omnia l. III pag. 264 nol. 4. — 8 Polius c 8 n. 14 (P. L. 42, 876). 62 FRUCTUS II — PARS PRIMA. nita et tam bona, sicut ciilpa fuit mala. Item, quodlibct citra Deum est ininus Deo, quare non sufficiens. Item, nullus angelus est tam bonus, quam bona erat tota humana natura, quam primus homo peccando infecerat et occiderat. Item, da, quod angelus pateretur pro culpa hominis, homo rationabiliter angelo subiiceretur, ut suo rodemptori et liberatori, et sic homo ad statum primum non restitueretur, in quo soli Dco erat subiectus et nulli crea- turae. Quo concluditur, quod si angelus, qui est nobilior inter creaturas, non potuit pro ho- mine satisfacere, a fortiori nulla alia creatura citra hoc valuit. Scd nunquid homo peccando dccuit a Deo reparari? Respondetur, quod sic; primo, quia totum corruptum erat in primis parentibus; secundo, quia alio impellente ceciderat; tertio, quia nec propria malitia se infecerat; quarto, quia terminus, nec tempus poenitendi transierat, quae omnia fuerunt in angelis cadentibus; quare decentissimum erat Deum ipsum reparare. Sed quomodo et per quem debebat reparari? Respondetur, quod debebat reparari per viam satisfactionis et per hominem-Deum. Et pro primi evidentia est sciendum, quod, si consideretur divina potentia per se et absolute, id est, quia infinita et non coniuncta iustitiae et aliis perfectionibus divinis, peccatum sine satisfactione Deus potest remittere; sed quia Deus cuncta, quae agit, iuste et sapienter facit, sic cum his i^erfectionibus Dei potentia coniuncta, quae potentia Dei ordinata vocatur, Deus peccatum inultum, id est sine satisfactione illius, qui peccatura agit, vel alterius pro eo di- mittere non valet. Ratio, primo, quia peccatum est contra Dei voluntatem ; secundo, hominem facit Deo rebellem; tertio, privat gratuitis; quarto, displicet [Deo]; quinto, fugibilc summum est; sexto, niliil inordinatum Dei sapientia sinit esse in mundo; septimo, ad peccatum sequitur semper poena peccati ; octavo, si impunitum dimitteretur, nulli legi subiaceret et sic [esset] aequale Deo; nono, apud Deum iustus et iniustus idem haberetur. Quare, praefatis ponderatis, sine satisfactione peccatum mortale a Deo dimitti non valet. Sic enim faciendo, scilicet peccatum puniendo, primo divina iustitia declaratur; quae inse- parabiliter et inobliquabiliter peccato annectit poenam; secundo, Dei sapientia; poena cnim in peccati supplicium ordinata ad decorem est universi, et per consequens in laudem est divinae sapientiae, quae in modico turpari non sinit universum; tertio, divina praesidentia (o); quam non aufugit peccatum, sed eidem poenaliter subiicitur et supponitur suae legi ; quarto, honorificentia maiestatis divinae; quaerendo enim suum honorem, qucm peccatum adimit, et hoc poena debita honor eius declaratur et manifestatur. Et si dicatur: si Deus peccatum inultum non (i) relinquit, ubi est eius misericordia? respondetur, quod Dei miscricordia rese- ratur tali punitione, non quod Deus non puniat, sed quia in infinitum citra condignum minus punit, quam mereatur, claret misericordia Dei in suscitando (c) peccatorem post lapsum; in erigendo a peccato, a quo per se surgere non posset; in remittendo culpam, et sibi ab ipso illata; sed iustitia apparet in punitione mitissima, quam ingerit peccato in infinitum minus citra condignum ; et sic universae viae Domini misericordia et vcritas *. Sie ergo patet, quod peccatum inultum dimitti non dccet, et sine satisfactione. Sed pro evidentia secundae partis, videlicet quod decuit, ut satisfactio ficrct per ho- mincm-Deum, hoc declaratur quibusdam prius attentis. Primum cst, quod Deus hominem condidit ad beatitudinem, dicente Salomone Prov. 16,4: Omnia propfer semetipsum operafiis es, Domine, et Augustinus I Conf. ^ « Fecisti nos, Domine, ad te, et inquietum est cor nostrum, donec requiescat in te». Haec est conclusio Magistri, II sent. d. I'. Ne frustraretur in- tentum divinum, aliquando homo ad beatitudincm pervenire debebat. Secundum est, quod ad beatitudinem homo pervenire non poterat de potcntia Dei ordinata, nisi pro peccato ho- (a) Edd. praescientia. — (6) Codex peccatum non inultHin non. — (c) Edd. sttstinendo. ' Ps. 24, 10. — ' C. I n. I (P. L. 32, 661). — =» P. II c. i. lESUS EMISSUS CAELITUS. 63 minis Deus satisfaceret, ut dictum est. Tertium, quod primus homo, nec aliqua creatura stricte loquendo pro ipsius peccato satisfacere Deo poterat. Quartum, quod Deus est bonum infinitum, et cuicumque se personaliter uniret ad satisfaciendum Deo Patri seu Filio vel Spiritui sancto, esset sufficientissimum pretium, ut dicetur infra fructu et conformitate XXXI. Quintum est, ex quo homo tenebatur Deo pro peccato satisfacere et non poterat, et per consequens per aliquid maius homine hoc fieri oportebat. Sextum est, quod tale decebat, quod formam haberet et assumeret humanam. Eatio, ex quo pro homine satisfaceret, ut propria esset, ac homo in primo esse libertatis remaneret, qua soli Deo subiiciebatur, et quia homo Deo in hoc, scilicet, ad satisfaclendum tenebatur; quibus patet, quod per hominem- Deum homo, qui ceciderat, decebat reparari. Nam cum nuUa creatura hoc posset, et pro- positum divinum de homine non debet frustrari, et iustitia satisfactionem exigebat, ergo, per aliquid maius homine et quacumque creatura hoc fieri debebat; et sic per Deum, et fieri, non nisi hominem assumendo ; quia solus homo tenebatur. Et quia passione sola hoc habebat, ut infra fructu et conformitate XXXI dicetur; quare, tali satisfactione pensata, Deum hominem fieri erat necessarium, ut (a) per Deum-hominem, utpote bonum et sufficientissimum, homo repararetur. Sic ergo breviter apparet divinae incarnationis congruitas ac peccati pri- morum parentum iniquitas, ob quam removendam necessarium, declarata necessitate, fuit, Deum incarnari. Et quia in deitate tres sunt personae, videlicet Pater et Filius et Spiritus sanctus, quae harum personarum decuit ad liberandum hominem incarnari? Certe non persona Patris, ne paternalis dignitas oflfenderetur ; offenderetur quippe, si aliquando Filius esset; insuper patet, cum a nuUo sit, nec ab alio mitti decebat, nec alteri supplicare, ne persona alia prior eo in divinis esse videretur. Nec personam Spiritus sancti decebat incarnari, cuius est pro- cedere, non quomodo natus, sed quomodo datus, ut dicit Magister I sent. d. XVI, quare eius proprietas etiam extrinsece obfuscari nascendo de aequo non decebat. Persona Filii naturam humanam assumere debebat; et fecit. Quod debebat, apparet congruentiis pluribus : prima, ut, sicut per Verbum omnia sunt in esse constituta et creata, sic per ipsum omnia ad esse gratificum forent reparata et reformata; secunda, ut qui est Dei Patris Filius in divinis fieret hominis filius in humanis ; tertia, ut imago creata peccato obfuscata per imaginem increatam, Dei Filium scilicet, qui est imago Patris, reformaretur ; quarta, ut cum per hominem, etsi toti Trinitati offensa sit illata, praecipue Dei Filio, qui est sapientia Dei Patris, similis et aequalis per omnia Patri, et ipse sapientiam, similitu- dinem et aequalitatem appetiit Dei ; quare per ipsum Dei Filium, qui est sapientia et Patri similis et aequalis, decuit reparari; quinta, per Filium, quem Pater ut se diligit, decebat nos in Dei filios adoptari; sexta, decebat Filium Patri supplicari pro nobis, et non econ- verso; septima, per illum, scilicet Dei Filium, a manibus diaboli decebat nos liberari, qui est Dei virtus ; octava, per ipsum Dei Filium, qui est heres universorum *, nos decebat in here- ditatem induci. Nona, decebat, ut ille, qui est in caelis sine matre, carnem sumeret de Virgine matre, utramque nativitatem acciperet, aeternam de Patre, temporalem de matre, ut idem esset et Filius Patris et Virginis matris. Decima, quia decebat, quod, sicut genus humanum in esse exierat per Verbum incarnatum et in culpam ceciderat deserendo verbum inspiratum, nec minus sit, ut dicit Augustinus ^, condita reparare quam in esse constituere; sicut non minus bene esse gratiae quam esse naturae, sic et resurgere per Verbum incarnatum. Aliae congruentiae possunt adduci, sed praedictae sufficiant. Licet ergo mysterium incarnationis et opus tota Trinitas sit operata, in Filio tamen solo est haec operatio terminata, Pater ergo aeternus nolens in ira circa hominem miseri- (a) Codex et. ' Hebr. 1, 2. — « Tract. 72 m loan. evang. n. 3 (P. L. 35, 1823). 64 FRUCTUS II — PARS TRIMA. cordias suas continere, ad liberandum liominem mittere Filium suum decrevit et ordinavit. Et quia lioc erat maximum benefieium possibile homini conferri, incarnatio videlicet Filii Dei, utpote homo-Deus et Deus-homo, Deusque, teste Amos, 3, 7 : No7i faciet verbum, quod 2)rius non loquatur ad servos siios x>rophetas, hinc est, quod hoc donum se daturum pa- tribus promisit, scilicet Abrahae, Gen. 22, 18: In semine tao benedicentur onmes gentes terrae; Isaac, lacob, Duvid, Ps. 131, 11: De fructu venfris tui etc. ; suumque Filium in- carnanduni revelavit patribus et prophetis. Quo cognito, Deum afiuturum in carne humana praedixerunt, ut patet de lacob, Gen. 49, 10: Non auferctur sceptrum de luda et dux de femore eius, donec veniat, qui mittendus est; et ipse erit exspectatio gentiam; de Balaam, Num. 24, 17: Orietur stella ex lacob etc. ; de Salomone, Sap. 18, 14 : Cam quietum silentium tenerent omnia, et nox in suo cursu medium iter haberet, omnipotens sermo tuas a rec/alibus sedibus venit; de Isaia, 7, 14: Ecce virgo concipiet et pariet filium etc. ; de leremia, 31, 22: Novum faciet Dominns saper terram: femina circumdabit virum; de Baruch, 5, \: Exue te, lerusalem etc; de Daniele, 2, 44: In diebas autem regnoram illoram suscitabit Deus regnum caeli, quod in aefernum non dissipabitar etc. ; de Aggaeo, 2, 8: Ego movebo caelum et terram, et veniet de- sideratus cunctis gentibus ; de Zacharia, 9, 9: Ecce Rex tuas venit, etc. ; de Michaea, 5, 2: Tu Bethlehem terra luda; et sequitur: Ex te exiet dax etc. ; de Malachia, 3,1: Statim veniet ad templum sanctum suum dominator etc. ; et sic de aliis prophetis, quibus revelando Deus Pater sui Filii in mundum destinationem de eius adventu prophetarunt et venturum in mun- dum praedicarunt; et non solum eum affuturum praedixerunt in generali, sed eius vi- tam descripserunt typis et verbis in particulari, ut fructu praecedenti et conformitate est dictum. Quam promissionem Dei Patris et prophetarum praedictionem fideles attendentes et per longum tempus dilationem [deflentes] ad Deum clamabant, ut patet de Moyse, Ex. 4, 13: Mitte, Domine, quem missarus es ; de David, qui dixit Ps. 79, 3: Ostende faciem taam et.veni, ut salvos facias nos, et Ps. 68, 2; Salvum me fac Deus; qaoniam intraverunt aquae usque ad animam meam ; et Ps. 79, 4 et 8 : Ostende faciem tuam, et salvi erimus ; ostende nobis Domine mi- sericordiam taam et salufare taam da nobis ' ; et sponsa dicit, Cant. 7, 10: Veni, dilccte mi, etc. ; de Isaia, qui dixit, G4, 1 : Utinam disrumperes eaelos et desccnderes ; de Daniele, 9, 17: Propter temetipsum, Deus meus, inclina aarem tuam, et audi, aperi oculos taos, et vide desolationem nostram; de Habacuc, 1, 2, qui dixit: Usqueqao, Domine, clamabo ad te, et non exaudiesf vociferabor vim patiens, et non salvabisf de leremia in Thren. 5, 1, dicente: Recordare, Do- mine, qaid acciderit nobis, intuere et respice opprobrium nosfram etc, et sic de aliis. Quorum clamoribus Deus inclinatus et se compati dicit, iuxta illud, quod habetur in figura, Ex. 2, 23: Eilii Israel ingemiscentes propter opera vociferati sunt; ascenditque clamor eorum ad Do- minum, et aadivit gemitum eorum; et sequitur 3, 7, quod Dominus aitMoysi: Vidi afflictionem popali mei et clamorem eius audivi; et sciens dolorem eorum descendi, ut liberarem eum; et Isaias, 19, 21, praedixerat dicens: Clamabunt ad Dominum a facie tribulantis; ct mittet eis salvatorem et propagnatorem, qui liberet eos. Attamen ipse Deus, cuius sapientiae non est numerus ^, ctsi tot clamoribus sanctorum pulsaretur et precibus ac multos destinasset probos et sanctos viros ad informandum po- pulum ab eo electum, scilicet filios Israel, et lioc tempore legis latae praecipue, ante tamcn miserat quosdam ad totum gcnus humanum rcforinandum, videlicet primo tempore misit patres Seth, Enos, qui incepit invocare nomen Domini ', Henoch, qui translatas est in paradi- sum *, et sic de aliis; Noe, qui in dicbus suis, Eccli. 44, 17, invcntus est iustus, et sic de patribus aliis. Secundo misit patriarchas, Abraham, Isaac, lacob cum duodocim filiis suis. Tertio misit rectores, Moysen scilicet et Aaron. Quarto misit principes, scilicct Naasson, Aminadab et Salmon. Quinto iudiccs; sicut patct i)cr totum librum ludicum. Sexto misit reges, sicut David ' Ps. 84, 8. — ^ Ps. 146, '6. — => Gen. 4, 2G. — ' tccli. 44, 16. lESUS EMISSUS CAELITUS. 65 et alios. Septimo sacerdotes, ut Eleazar, Phinees et Heli, et sic de aliis. Octavo prophetas, sicut Samuelem, Nathan, Eliam, et sic de aliis. Nono misit duces, sicut Zorobabel et Salathiel. Decimo viros iustos et bonos, sicut tempore ludith, Esther, Esdrae et Machabaeorum, quorum temporibus fuerunt multi viri perfecti, ut patet de Tobia, Mardochaeo, Esdra, Nehemia, et sic de aliis. Hos et similes Deus Pater misit non ad redimendum humanum genus, sed ad re- formandum, loquens per eos patribus et fidelibus ; non tamen temporibus praefatorum Pater caelestis, etsi praefatos ad suam excolendam misisset vineam, Filium suum voluit destinare nec mittere; et ratio, quamvis sit notissima Deo, nobis tamen aliqualiter poterit apparere, si solutio quorundam videatur dubiorum. Primum dubium est : cur non statim post lapsum primi hominis Filius a Patre ad libe- randum hominem est missus? Ratio ad hoc est, quia qui cito dat beneficium bis dat; insuper cum misericordia misero sit semper praestanda, ac tali statim missione et primorum pa- rentum reparatione videtur, quod fuisset praeservatio humani generis a malo; quare statim, ut videtur, venire debebat et dirigi. Respondetur, quod multiplex congruentia ad hoc assignari potest, et ratio una sola est, quia voluntas Dei sic voluit exercere; cuius voluntatis causa non est quaerenda, cum ipsa sit prima omnium causa, et quae sapienter agit. Tamen congruentia prima assignatur a doctoribus, quod remedium sic est adhibendum morbo, ut morbus cognoscatur, medicina quaeratur, remedium concessum acceptum et gratum habeatur; ut patet experientia. In- firmus, si statim a. sua liberaretur infirmitate, non medico, sed naturae imputaret, nec suam cognosceret infirmitatem, quanta scilicet laborasset, nec beneficium sanitatis, uti est, acceptaret. Sed cum diu infirmitatem patitur, agnoscit, quid patitur, videns se per naturam non posse liberari, tunc quaerit medicum ; et si liberatur, magnum sibi putat a medico col- latum beneficium. Hac de causa voluit Deus hominem cognoscere suam infirmitatem, quam magna esset, ut diceret cum psalmista: Iniquitates meae supergressae sunt caput meum; et sicut oniis grave gravatae sunt super nie, Ps. 37, 4 ; et : Infixus sum in limo profimdi, et non est suhstantia, Ps. 68, 3. Totum enim genus humanum infectum fuit et infirmatum. Voluit etiam Deus, quod experiretur, si a sua infirmitate naturalibus poterat liberari, et hoc tempore legis naturae, et cognovit quod non; insuper si auxilio alicuius creaturae, et hoc tempore legis datae, et hoc non, quia lex non iustificabat, sed fides futuri. Quare videndo homo, infirmi- tatem suam nec se nec alio privato (a) posse iuvari, multiplicatae szmt infirmitates, postea acceleravernnt ^ , scilicet ad petendam liberationem dicentes ^: Libera me de sanguinihus, lihera me de aquis multis, quod figuratum fuit in filiis Israel tam exsistentibus in Aegypto, quam tempore ludicum exsistentibus in terra eis tradita a Domino, etsi a Domino recessissent, qui ingemisccntes propter illa, quae patiebantur, clamabant ad Dominum ; et quia infirmitatcs agnoscebant, descendebat Deus et mittebat eis Salvatorera, qui liberaret eos. Sic ergo hu- manum genus agnoscendo reatum suum et iniquitates ac infirmitates, ipsoque dicente cum propheta ': Miserere mei, Domine, qu,oniam infirmus sum. Sana me, Domine, quoniam defecit virtus mea, tunc ipse Salvator venit dicens illud Matth. 8, 7: Ego veniam et curabo eum. Venit enim tunc medicus, quando totum humanum gentis pcr mundum iacebat aegrotum, ut dicit Augustinus *. Tunc agnovit medicum et remedium sibi fore per omnia opportunum. Secunda congruentia assignatur [a doctoribus] ex parte descendentis: quia enim magnus Dominus et Deus veniebat, ne eius adventus ab hominibus ignoraretur, et ut debite recipe- retur, longa praeconum series praecedere debebat ; primo per patres, secundo per prophetas, tertio per legem, quarto per regnum et sacerdotium Deum incarnandum est praedictum; (a) As et ed. creato. "■ Ps. 15, 4. — 2 ps. 50, 16; 143,7. — 3 Ps. 6, 3; 70,9. — * Savmo ^l {aWa^ De verbis Domini 59) c. 11 n. 13 (P. L. 38, 537). Analecla — Tom. IV. 5 66 FEUCTUS II — PARS PRIMA. quiire statim, ne eius adventum homines non agnosccrent, noluit venire; sed postquam typis et verbis est declaratus hominibns, tunc Rex reguin venit in mundum. Tertia congruentia : modus in opcribus a sapiente debet servari, et modus est, ut de imperfccto ad perfectum procedat; et non econverso. Decuit Dei Filium incarnari non in initio tcmporum sed in fine temporum; ut sicut primus homo, qui fuit totius mundi sensibilis ornamentum, ultimo fuit conditus [videlicct sexta die], sic secundus homo, totius reparati conijilemcntum, in quo primum coniungitur cum ultimo, scilicct Deus cum limo, decuit, ut fieret in fine temporum, sexta videlicet mundi aetate, qua et tempus gratiae incepit, et ipse desideratus advenit. Quarta congruenlia: distulit Pater aeternus mittere Filium, quia locus dignus pro eius incarnatione non est repertus, scilicet virgo Maria. Quaesita enim est diu iu omnibus finibus Israel aliqua pro loco Dei nec est inventa ; quia nulla illa puritate nitebat, qua sub Deo maior nequit intelligi; et sic de aliis virtutibus et gratiis, quibus decebat eam, ut esset Dei Mater, adornari. Sed nunquid Deus potuit istum locum praeparare omni tempore, videlicet bea- tara Mariam? Certe sic; sed congruit, ut ipsa Dei Mater prius et eius perfectiones declararen- tur et postmodum a Deo in esse producerentur, ut quanta esset beatae Mariae excellentia et sanctitas, cunctis demonstraretur ; quare prius figurari debuit et verbis sua excellentia declarari. Quae duo, etsi aliquando sint facta simul, attamcn figurata est tempore patrum et declarata per prophetas. Cum ergo totum vetus testamentum horum duorum, scilicet pa- trum et prophetarum, temporibus decurrat, non in tempore praedictorum, sed in fine Deus Pater nasci voluit beatam Virginem; ut sicut ab aeterno eam deputarat Matreni pro Filio, sic et in tempore eam faciendo nasci locum aptum Filio disponeret et praepararet. Hac reperta et ad Dei Filium suscipiendum apta, tam natura quam gratia, a Deo Patre missus est angelus Gabriel, ut eidem in ea Dei Filium incarnandum nuntiaret, et fieret, ipsa assensum praebente. Congruentiae aliae multae possunt adduci, sed praefatae sufficiant, quia de hac materia di- ctum est per me sufficienter in opere De vita heatae Virc/inis, fructu XVI '. Sic ergo apparet, quare Pater aeternus Filium statim post peccatum non misit; et sic patet ad primum dubium. Secundum dubium, quare hoc beneficium in fine mundi non est protensum ad ipsum horaini conferendum, ex quo dilatum est per quinque millia annorum? Respondetur, quod hoc factum est decentissime; quia, si usque in finem incarnari distu- lisset, nec misericordia Dei apparuisset aliquando, nisi eius iustitia, quae puniebat, nec raisericordia suum tempus habuisset; insuper eius adventus nimis tardus fuisset, quia nec morbo remedium poenitcntiae, nec opportunitas ex tempore medio ante iudicium homini currendi ad bravium affuisset, ncc tempus gratiae melius fore quam peccati esset ostensum. Sacramentorum poenitcntiae aut doctrinae evangelicae tempus non fuisset debite ordina- tum ; quare his misericordiam suam Deus non retinuit, sed tempore plenitudinis gratiae adveniente, ad liberandum hominem Pater Filium direxit et misit. Sic ergo apparet, quod missio Filii a Patre non debuit cssc statim post poccatum, nec usque in finem dobuit dif- fcrri; quia de isto bcneficio loquendo, cum fuerit maximum, non dcbuit dari statim, scd prius praecognosci ; quia, sicut nullum bcneficium est dandum nisi praecognosceuti, sic nec istud. Insuper, et si istam misericordiam ultimam Deus non dedit homini, plures tamen dedit statim post peccatum, utpote ipsum in esse dimittendo, quo debebat privari de rigore iu- stitiae, ipsum ad poenitentiam reservando et gratiam infundendo; et sic de aliis. Et si dicatur: cur Deus ante peccatum Filium suum non misit? rcsiiondotur : primo, quia parvum tempus fuit inter conditionem hominis ct eius lapsum, ct tantum bonoficium agnosci debebat, quod fieri non potuisset; secundo, quia cum nasci deboret cx femina, et nulla tunc csset nisi Eva, si cx ca carnem sumsissct, ct tunc vcl fuisset cognita post ab Adam, ct sic * De vila d lavdibus beatae Mariae Virginis (Veneliis 1!)9(')), I. II ir. (i. lESUS EMISSUS CAELITUS. 67 inconveniens [fuisset], quod defloraretur per hominem, et si non, oportuisset Deum in adiuto- rium primi hominis aliam mulierem condidisse, ut ex ipsa genus propagaretur humanum ; tertio, quia vel Eva potuisset peccare post vel non ; si sic, indecentissimum esset, ut mater Dei ali- quando peccaret ; si non, et tunc fuisset confirmata in gratia et sic non potuisset mori, contra scripturam dicentem, Eccle. 7, 30, quod Deus fe.cit hominem rectum etc. ; sequitur, Eccli. 15, 18 : Posuit ante eum vitam et mortem etc, et contra doctores dicentes, primos parentes conditos esse, ut possent non mori, sed non, quod non possent mori. Sic ergo patet, quod nec ante peccatum nec iramediate post, seu in fine temporum circa iudicium, Pater misit Filium. Sed quo tempore? Respondet apostolus dicens, Gal. 4, 4, quod, ubi venit plenitudo tem- poris, misit Deus Filium suum. Praecesserat tempus legis naturae et legis scriptae ; restabat tempus gratiae. In hoc siquidem tempore missus est de valle Hebron loseph a patre, id est Dei Filius de caelis a Patre aeterno ad visitandum fratres suos, et sic venit in Sichem, id est in vallem hanc laboriosam et miseriae, ut in figura habetur, Gen. 37, 13. Tunc sermo Domini a rcgalibus sedibus venit, Sap. 18. 15 ; tunc venit David in Nobe, I Reg. 21, 1 ; et ad gentes apostatrices missus est Ezechiel, 2, 3; Moyses in Aegyptum, Ex. 3, 10; Elias in Bersabee luda, III Reg. 19, 3; Nehemias in ludaeam, II Esdr. 2, 2; Isaias est missus a Do- mino, Is. 6, 9; Habacuc venit in Babylonem, Dan. 14, 35; et lonas ad Ninivitas, lon. 1, 2; et sic de aliis figuris veteris testamenti figurantibus hanc piissimam Filii Dei a Patre missionem et ad nos adventum. Tunc arcus positus est in nube, Gen. 9, 13; columba a Noe emissa, Gen. 7, 10; arca foederis Domini posita sub tentoriis, Ex. ultimo, 19, et tabernaculum Domini positum in Silo, los. 19, 51 ; maiestas Domini ingressa est templum Domini, II Par. 7, 1 ; Dominus ingressus est nubem et Aegyptum, Is. 19, 1; a femina Dominus circumdatus, ler. 31, 22; per portam clausam ingressus est Dominus, Ezech. 44, 2; lapis abscissus est de monte sine manibus, Dan. 2, 34; et sol nube est tectus, Ezech. 32, 7; et sic de aliis. Sed adverte, quod apostolus dicit, quod in plenitudine temporis est Filius a Patre di- rectus; vocat enim tempus Christi adventus tempus plenitudinis : primo, quia tunc venit plenitudo, id est Christus, in quo est omnis plenitudo gratiae etveritatis, loan. 1, 14; secundo, quia Mater eius Maria in plenitudine gratiae et sanctorum est posita et locata, Eccli. 24, 16; nam Mariae plenitudo gratiae est coUata, ut dicit Hieronymus in Sermone de assumtione ^ : Hodie etc. ; tertio, quia primo gratia creata inerat humano generi, sed tunc gratia increata animae Christi et carni est iuncta et unita; et sic omnis plenitudo deitatis homini assumto est communicata; quarto, quia omnia prophetata, figurata et promissa per veritatem Chri- stum adimpleta et terminata; quinto, plenitudo gratiae ecclesiae pro suis membris ad me- rendum data et concessa, quia omnes accepimus de plenitudine eius, loan. 1, 16; sexto, quia summa gratia, id est beneficium summe gratuitae incarnationis Dei, est nobis a Deo Patre donatum; et demum tempus plenitudinis, quia sexta mundi aetate, qua non iustitia, ut prius, sed misericordia Domini et gratia cunctis apparet fidelibus, quo et merito tempus gratiae et misericordiae dicitur et vocatur. Hoc ergo in tempore Dei sapientia, id est Dei Filius venit; sed quid eius adventu est a nobis perceptum, fructu dicetur et conformitate sequenti. In hoc siquidem tempore verum Messiam, id est Deum hominem assumsisse et oculis apparuisse mortalium, ostendunt: Primo a prophetis vaticinata, scilicet lacob, Gen. 49, 10, in benedictione data ludae di- cendo: Non auferetur sceptrum de luda etc; quae impleta est tempore Herodis regis ludaeo- rum, qui non fuit ludaeus, sed Idumaeus; a Daniele, 9, 24: Post septuaginia hebdomadas annorum etc, quae prophetia impleta est decimo octavo anno Tiberii Imperatoris, quo tem- pore Christus passus est; ab Aggaeo, 2, 7, dicente: Post modicum ego movebo caelum et terram; sequitur: Et veniet desideratus etc; sequitur: Implebo domum hanc gloria etc, quae impleta est, beata Maria Filium in lemplo praesentante ; et sic de aliis prophetiis. * Epistola ad Paulam et Eustochium (inter opera Hieron.), P. L. 30, 127. 68 FRUCTUS II — PARS PRIMA. Sccundo hoc ostendunt, quae dicta sunt de Messia et figurata, in Christo terminata; de hoc dictum est seriose fructu I et conformitate, et quia illa debebant impleri in adventu Messiae et impleta sunt in Christo, patet propositum. Tertio ostendit hoc unctionis ludaeorum cessatio, Dan. 9, 24 : Cum venerit sanctus san- ctorum, cessabit unctio vestra ; sic allegatur haec auetoritas ab Augustino, et sic habetur in alia translatione; sed cum ludaei non habeant unctionem regalem nec sacerdotalem, patet propositum. Quarto, hoc ostendit ipsorum ludaeorum captivatio et statata desolatio, quae per mortem veri Messiae et Christi eis evenire debebat, ut habetur Dan. 9, 26; quae captivatio et dis- sipatio ac desolatio usque in hodiernum diem ab anno 1346 (a) viget. Quinto, ostendit hoc ludaeorum attestatio. loannes Baptista fuit ludaeus et sanctus, et ipse perhibuit Christum venisse dicens loan. 1, 26: Medius vestrum stetit, quem vos nescitis etc. ; et infra dicitur, quod loannes testimonium perhibuit, quod lesus est Filius Dei; Simeon lu- daeus fuit; pastores, qui Christum adoraverunt, etiam et ipsi Christum venisse perhibuerunt, Luc. 2, 9 sqq. Sic etiam losephus, qui fuit notabilis (6) ludaeus, XVIII Antiquitatum libro ', de Christo lesu loquens, ubi expresse ponit, quod lesus fuit vere Christus, id est Messias in lege promissus. Sexto, hoc ostendit gentilium assertio. Sibylla Erithea, quae fuit tempore Ezechiae et Numae Pompilii, secundi regis Romanorum, in expositione somnii visi simul a centum sena- toribus, qui viderunt novem soles, et per solem intelligendo novem generationes, sic inquit: « In diebus quartae generationis exsurget mulier de stirpe ludaeorum, noraine Maria, habens sponsum, nomine loseph, et procreabitur ex ea sine commixtione viri de Spiritu sancto Filius Dei, nomine lesus; et ipsa erit virgo ante partum et virgo post partum; qui vero ex ea nascetur erit verus Deus et verus homo; sicut omnes prophetae praedicaverunt » . Et de tempore subdit: « In diebus illis erit Caesari Augusto celebre nomen, et regnabit in Roma, et subiiciet omnem terram sibi ^ » . Et plura dicit ibidem, de quibus vide in opere a me edito De vita heatae Mariae, fructu XXVIII ', et de praefatis et dicendis, quia ibi copiose hic dicta ponuntur. Illa alia Sibylla Tiburtina non solum praedixit, sed virginem Mariam cum Filio Octaviano imperatori in caelo ostendit *. Albumazar VI maioris introductorii difFeren- tia I * ponit concordans cum astrologis Babylonis, Graecis et Aegyptiis, quod tempore Octa- viani imperatoris anno quarto puella virgo pulchra pareret filium, nomine lesum. Chalcidius super II Timaei Platonis ® ponit, quod stella quaedam creata fuit designans ortum et descen- (a) N ot R omittunt annum; odd. anno quadragesimo post passionem Domini. — (6) As et edd. nobilis. 1 C. 3 n. 3 (ed. Dindorfii l. i pag. 639). — « Krrat Pisanus; non Sibyliae l-rilhcae, sed Ti- bnrtinac illud vaticinium attribuobant. Ilabetur inter opcra lieddc (P. L. 90, 1181) sub titulo Sibylli- nornm verborum interpretutio. Cfr. Mcxandvc, Oracula Sibyllina, l. II (Paris 1856) pag. 290 sq., qui inlcr alia dicit, « scripta hacc csse non a venerabili Bcda, octavo saeculo incipicnto, vcrum ab aliquo sive Italo sivc (Jermano homine, tum quuni Ilcnricus sextus Germanis imporabat, sub duodocimi saeculi finem ». — ' L. c. pag. 392 ct 437. — * PUira de huius legondac ortu et cvolutionc vidcsis apud Alcxandre, I. c. pag. 303 sqq. Pag. 306 ait: « Vcrum liaclcnus arac [iti ecdesia sanclae Mariae in Capitolio] quidcin Virginisquc supra eam visae nicnlio facta cst, ininimc vero Sibyllac; quaerondum igitur, (luosnain illa niulior in lianc sccnam habuorit ingrcssus. Primuin de ea auctorem invenimus Martinum Potonum circa anniim 1268». — ^" Qui fuil ccleberrimus astrologus saeculi IX p. Chr. ; inler alia scripsil Introductorium in astronomiam (impr. Auguslac Vindelicorum U89), in cuius I. VI c. 2 circa mcdium liabentur su|u-a cilata. — " N. CXXVl (ed. Wrobcl, l.ii)siac 1876, pag. 190), ubi ail: « Lst (juoquc alia sanctior et vcnoiabilior hisloria, qiiao [>orliil)Cl ortii slollae ciiiiisdam non morbos mortcs(|uc (lonunliatas, sod (h^sconsum doi vonc- labiiis ad liiiinanae conservationis roruuKiuc mortaliiim graliam. Quam stcllam cum nocturno ilinore FRANCISCUS DESTINATUR. 69 sum Dei ad huinanae conversationis gratiam mortalium, cuius inspectione stellae sapientes Chaldaeorum quaesisse recentem ortum Dei, repertaque illa maiestate puerili, eam veneratos esse et vota tanto Domino convenientia ministrasse; Magos etiam, de quibus dicit Chal- cidius, adorasse et quaesisse Deum natum, scilicet Dominum lesum, in diebus Herodis regis, est certum. Centurio ille gentilis Deum advenisse cognovit in carnem Dominum lesura Christum, quando ipsura adire doraum suam non perraisit, indignum se esse prdfitendo, ut sub eius tecto tanta celsitudo intraret, Matth. 8, 8 ; alter centurio passionis Christi terapore, et Deura in carnera venisse et Dominura lesura Christum esse Filium Dei professus est, ut patet Matth. 27, 54. Nec rairum est, si per ora gentilium Dorainus adventura suum voluit esse cognitum et testatum, qiiia ipse ad redimendum tam geutiles, quam ludaeos venerat, et facere de eisdem unum populum et unum ovile, quorum omnium ipse esset pastor; et ideo David propheta dicit, Ps. 86, 6, quod Dorainus de Christi adventu et fiendis per eum narrabit, inquit, iii seripturis populorum. Septimo, ostendit hoc supernorum spirituum proclamatio ; eius enim adventum et incar- nationem angelus praedixit Mariae, Luc. 1, 31; dixit loseph, Matth. 1, 20; evangelizavit eius ortum pastoribus, Luc. 2, 10 ; angeli, qui in eius sacro ortu cecinerunt gloriam Deo, Luc. 2, 14 ; qui etiam ipsi servierunt in deserto, Matth. 4, 11; et eius resurrectionera testificarunt; ut patet in evangelio Matthaei, Marci, Lucae, loannis circa finem. Octavo, daemonum acclamatio hoc ostendit ; daeraones enira lesura esse Filiura Dei et venisse ad eos torquendum acciamarunt, ut patet Matth. 8, 29; Mar. 5, 7; et Luc. 8, 28. Nono, hoc ostendit miraculorura operatio ; suscitando raortuos et alias infirraitates curando solo iussu et verbo, ipsura esse Deum et venisse in carnem ostendunt. Decirao, ostendunt hoc iniraicorum Christi deiectio et prostratio, scilicet ludaeorum, imperatorum et tyrannorum lesum et suos persequentium, quorum non est memoria amplius ^, miserabiliter mortui et prostrati. Et licet sint raulta alia propositura ostendentia, praedicta sufficiunt ad praesens. Quibus arguitur Christura Deura esse et a Patre destinatura et missum esse; ut dicit prima pars praesentis fructus et conformitatis : videlicet lesus emissus caelitus. Et dicta sufiiciant pro eius brevi expositione. Seeunda pars secundi fruetus et conformitatis est: Franciscus destinatur. Expositio. Exposila prima parle secuiidi friiclus et conformilatis islius, videiicel lesus emissus caelilus, conscqucnler deciaranda esl secunda pars eiusdem fructus et conformitatis, 5 scilicet: Franciscus destinatur, id est a Deo ipse est emissus el destinatus. Circa cuius exposilionem sunl tria videnda: primum, quod bealus Franciscus fuit a Do- mino deslinalus; secundum, de tempore, quo fuil el debuit destinari et mitti; tertium, ad quid faciendum a Deo bealus Franciscus est directus et transmissus. Quibus visis, patebit expositio huius secundae partis fruclus cl conformitatis istius. 10 suspcxissent Chaldaeorum profecto sapientes viri et in consideralione rerum caelestium satis exer- citali, quaesisse dicuntur recentem ortum dei rcpertaque iila maiestate puerili venerati esse et vota tnnlo deo convenientia nuncupasse ». Ciialcidius « Christianus scriptor fuit et bene antiquus! quippe, si non temporibus vixcrit Constantini Magni, saltem iunior haud fuerit temjjoribus Tlieodo- sianis ■» (Vossius apud Wrobel, Introd. pag. Xii); cfr. etiam Switalski, Des Chalcidius Kommentar zu Plato's Timaeiis (Miinster 1902), c. 1. — ' Ps. 87, 5. 70 FRUCTUS II — PARS SECUNDA. 1. QiKintum ad primum, bealum Fraiiciscum (iircclum, missum el destinatum a Domiiio mulla osIcikIuiU. El primum csl sacrac scriplurae figura. Ubi adverleiKlum csl, quod, ut diclum est fruclu cl conformilalc praecedciili, quia hcalus Franciscus gralia divina facicnte 5 fuit pntriarcha, prophela, a[)ostolus, martyr, doctor, confcssor, virgo ac angelus, el Chrislo prae aliis sanclis conformior, ut praesens opus dcclaral, quare si figurae capitis Chrisli ad memhra possunt aliquando coaptari, id est ad sanctos, quare a for- liori beato Francisco, el quia similis omnibus sanctis el eleclis, per figuras omnium potest figurari; quarc per missos et directos ot dcslinatos a Domino el ab his, qui 10 Domini vicem vel figuram rctinent, videlicct per loseph directum a patre ad fralres, Gen. 57, 13; per ludam missum a lacob, Gcn. 46, 28; per Moysen in Aegyptum direclum, Ex. 3, \0 sqq.; per David missum ad Saiil, I Rcg. 17, 17 sqq.; per Eliam inissum a Domino Bethel, IV Reg. 2, 4et25; per angelum missum a Domino ad per- cutiendum castra regis Assyriorum, II Par. 52, 21; per Nchemiam missum in ludaeam, lo Nehem. 2, 6; per Habacuc missum, Dan. 14, 33; per Isaiam missum a Domino, Is. 6, 9; per leremiam, 1, 5 sqq.; per Ezechielem missum a Domiiio ad gentem apostatricem, Ezech. 2, 3; per lonam missum in Ninive, lon. 1, 2, ct pcr loanncm Baptistam, ul dicetur, missum a Domino, loan. 1, 6; el sic de aliis, quae ad beatum Franciscum possunl veraciter applicari, quia beatus Franciscus loseph est ratione vaticinii pro- 20 phetalis, ludas ratione collaudationis divinae, Moyses ratione immunitalis a scelere, David in diaboli superatione, Elias in observantia divinae legis, angelus ratione pu- ritatis, Nehemias in zelo, Habacuc [in] carnis suhiugatione, Isaias in sanctificatione, Icremias in compassione, Ezechiel in formatione, lonas [in] simplicilale el loannes Baplista [in] poenitentiae exhibitione. Quia igilur boalus Franciscus virlutis confor- 25 mitate praefatis esl similis, per ipsos habet figurari et per ipsorum missionem. Et quia multa virtuosa beatus Franciscus exercuil, el hoc circa diversos, ideo ad distincta loca el actus more praedictorum dicilur destinatus et missus, ut in se- quentibus apparebit, el praecipue conformitate X et fructu, quando de ipsius agetur pracdicatione. Succincte tamen polest dici, beatum Franciscum missum ut loseph ad 30 fratres, cum et fratres congregavil, profectum ordinis praedixit et eorum conscicnlias serenavil, et hoc ipso beato patre in curru igneo iam Iransforinalo '; ut ludas est missus a lacob ad loscph, cum omnom inlentionem tam suam quam fratrum agebat, el docebat iactare in Christum diccns fralribus eos millendo: lacia cogifalum tuum in Domino'^, ac omnia ad Chrisli gloriam refercndo et laudcm *; ut Moyscs ad 33 Aegyptum, quando multos de errore praesentis vitae et tenebris ad liimen sua prae- dicalione peiduxit veritatis, iit patuit in fralrc Pacifico el latronibus per ipsum con- versis; ut David ad Saiil est direclus, quando cilhara, id est cruce Chrisli, a daemonio (luamplures liberavil; iit Elias ad Bclhel, id ost ad .snnctiun Mariam de angelis, ad (piem locum zelum habuit ol amorem plus quam ad alia loca ordinis; ul angelus esl 40 missus ad percutiendum, quando a civitate Arctii plena dacmonibus omncs eiecil, et ad pacem civitas esl reducta; ul Nchemias directus in ludacam, ut aedificarel civi- latem lerusalcm, quia bealus Franciscus datus csl a Christo iii lucom gontium, ul dicctur, el reparationcm lerusalein, id esl ecclesiae lerrestris, ut Christus eidem dixit*, » Bonav. I. c. c. 4 n. 4. — ^ l»s. 54, 23. — •' iionav. 1. c. o. 3 n. 7. - Ml Cei. I, G. FRANCISCUS DESTINATUR. 71 et doininiis Iiniocenlius III in siislentalione ecelesiae Laleranensis a beato Francisco conspexit '; ut Hahacuc, quando, habita prima regula, beall Francisci precibus an- nonam sibi et sociis Deus ab bomine incognito direxil^; sic et in mari fecit Scla- voniae subveniendo naulis^; ut Isaias missus est, quando eius verba erant calculo ignito, id est Spirilu sancto plena, et lam saeculares masculos quam feminas ad S Cbristum convertit, ul paluit in tribus ordinibus ab eo institutis; ut Icremias est mlssus ad compaliendum cunciis, quia omnibus, quibus non poterat [dare] censum, se ipsum praebebal et atTeclum*; nulli enim rei parcebat, sed omnia dabat, etiam superimpendere semetipsum; ul Ezccbias ad infideles esl directus convertendos, et tandem Soldanum ad Cbristum convertil, ut patebit fructu et conformitate XXXIX; 10 ut lonas ad Niiiiven, quando beatus Franciscus eundo per mundum, tam exemplo eius quam verbo, multi omnia dimillentes ad Chrislum conversi sunt el vitam asperrimam actilarunl (a), adeo, ut fratribus per ipsum fuerit in quodam generali capilulo com- mendatum (6), quod loricas, circulos et huiusmodi omnino deberent de[)onere^; ut loannes Baptista est missus, ut dicetur, non solum ad poenilenliam praedicandum, 1S propler quod et ordinem unum fecit, qui lilulo fratrum de poenitentia praenolalur, sed etiam directus esl, ut viam pararet Christo, id est vitam Chrisli evangelicam reformaret el Christum crucifixuin in cordibus complantaret. Sic ergo apparel praefatis el similibus figuris directio beali Francisci et causa figurarum beato Francisco ap- plicatarum. ^^ Sed inter alias ad nostrum proposilum est figura de columba a Noe ex arca emissa, quae, teste loachim in expositione leremiae el in aliis locis pluribus, beatiim Franciscum et ordinem eius significavit ®; nam ordo Minorum ab ipso ordo columbinus vocatur, tam conformitate coloris in babitu quam proprietale in columbae effeclibus; a Noe ergo coiumba emittitur, quando beatus Franciscus a Deo Chrislo et Deo Patre 25 ad mundum destinalur, sed ex arca, (|uia insignitus fide perfeclissima sanctae ro- manae ecclesiae. Sed adverte, quod bis ex arca Noe emisit columbam, quia bis Francisco fuit revelalum, ut dicetur, quod non ad loca solitaria iret ad morandum, sed ad civjtates, caslra et villas, quia ad convertendum animas sua praedicatione a Deo erat directus; sed secunda vice beatus Franciscus portavit ramum olivae ad Noe, 30 quia secundo facta sibi rcvelatione a Chrislo. ut iret ad praedicandiim, slatim ac- cessit, nec solum pacem primo semper annuntiando, sed a Cbristo longinquos ad Chrislum pacificatos verbo suae praedicationis reducendo; nam praedicationem eius luiic homines de Canania (c) audientes, tam masculi quam feminae, castrum (d) vole- bant relinquere, propler quod tcrtium ordinem communem, qui fratrum de poenitentia 35 inlilulatur, constiluit '. Sic ergo, elsi Francisciis primo emissus, id est [cum] sibi primo revelatum fuil, quod iret ad praedicandum, magnum fccerit fruclum, in secunda lamen cmissione, id est post secundam revelationem, maiorem fecit, quia terlium ordinem de hominibus et mulieribus ad Christum conversis instituil. Sic ergo apparet missio et directio beali Franeisci sacrae scripturae figura. ^^ {a) As aptitarunt. — (b) As mandatum. — (c) Edd. Canario. — (d) As castra. ^ Bonav. I. c. c. 3 n. 10. — * Bonav. 1. c. c. 4 n. 1. — ' Bonav. I. c. c. 9 n. 5. — * Bonav. 1. c. c. 8 n. o. — ® Cfr. Specvium perfectionis (ed. Sabatier) c. 27. — ^ Cfr. supra pag. 55. — ■^ Actus c. IC. 72 FRUCTUS II — PAR.S SECUNDA. Secuiidimi, (jiiod beali Fi'ai)eisci osleiidil a Deo dcsliiuilioiieiii, csl ecclesiae censura; domiiius papa Grcgorius IX, qui eum calaloijo adscripsil saiiclorum, iii prosa, quam fecil de ipso, quae incipit * : Caput draconis iiUimum, ultorcm ferens glaclium, 5 Adversus Dei populum excital bellum seplimum, Contra caelum erigitur, et nititur atlraliere, Maximam parlem siderum ad damnalorum numerum, djcil bealum Franciscum a Chrislo deslinaUim, sic subdens: Verum de Christi latere novus legalus millitur, 10 In cuius sacro corpore vexillum crucis cernitur, Franciscus princeps inclytus signum regale baiulal, Et cclebrat concilium per cuncta mundi climatu, Conlra draconis scliismata acies ternas ordinat, Expeditorum militum ad fugandum exercilum, 15 Et tres catervas daemonum, quas draco semper roboral. Sic ergo patel auctoritate papaii bealum Fraiiciscum a Domiiio missum el de- stinatum. Tertium, quod beatus Franciscus sit missus a Domiuo, declaral dignitas car- dinalis; nam dominus fraler Bonavenlura, cardinalis et episcopus Albanensis, sanctitate 20 el scientia orbi toti praeclarus, iii prologo Legefidae maioris ipsius beali Francisci sic ad propositum dicit: « Apparuit gratia Dei Salvaloris nostri^ dicbus islis no- vissimis in servo suo Francisco, quem lanta benignilale Deus respexit ' excelsus, quod non solum de mundiali pulvere suscitavit egenum, verum eliam evangelicae perlec- tionis professorem, ducem ac praeconem effectum in lucem dedil credenlium, ut le- 25 stimo7iium perhibendo de lumine * viam lucis el pacis ad corda fidelinm Domino praepararel. Hic ctenim quasi stella matutina in medio nebulae ® claris vitae micans et doclrinae fulgoribus, sedentes in lenebris et umbra morlis irradialione praefulgida direxil {a) in lucem, et tancjuam orcws refulgens inter nebulas gloriae ® signnin in se dominici foedcris repraesentans, /^accw?. ct si\h\lQm evange/izavit liominibus, oxsislens 30 cl ipse angclus verae pacis, secundum imilatoriam (pioquc simililiidincm praccur- soris destinaliis a Dco, ul viafn parans in deserto ' allissimac panpcrlalis, lam excmplo (|uam vcrbo poeiiilcntiam pracdicarct ». Haec doctor et dominus iste. Quartum, quod propositum oslcndit de missione beati Francisci a Domino, esl Cbristi carilas visceralis; bcalus Franciscus, ut dicit II pars Legendae maioris ^ , in- 35 sliganle spirilu, cum deambiilando circa ecclcsiam sancti Damiani candcm inlrassel ad orandiim, ct ante Crucifixum orans consolationcm spiritus a Domino reccpissel, cum()ue lacrymosis oculis in dominicam cniccm inlcndcrcl, voccm Crucifixi ad se (o) Codex duxerit. ' Cfr. Clicvalier, Rcpertorium Ibimnnlngicum, n. 262o. — " Tit. 2, II. — ' Is. 66, 2 cl Ps. 112, 7. ~ " loan. I, 7. — * Eccli. 50,6; (I('inde l.uc. I, 79. — e Eccli. 50, 8; dcindc (ien. 9, 13 et Hnm. 10, 15. — ' Mair. I, 3 cl Luc. 3, 4. — " C. 2 n. I. FRANCISCUS DESTINATUR. 73 delapsam audivil ler diceiitem sibi: « Francisce, vade, repara domum meam, quae, ut cernis, (ota destruilur». Ad reparandum potius spiritualiter quam corporaliter ergo domum Dei mandatum (a) accepil, quod irel heatus Franciscus, et sic conse- quenter a Chrislo esl (leslinatus et missus. Quintum, quod oslendit beatum Franciscum directum a Domino, esl divinalis 5 revelatio; ut enim dicit IV pars Lcgendae maioris \ habita prima regulae confirma- lione a domino Innocenlio III, cum in vallem Spoletanam esset reversus, cum sociis « Iractare coepit, ulrum inler homines conversari deberent an ad loca solitaria se transferre. Sed Christi servus Franciscus non de sua vel de suorum confidens in- dustria per orationis instantiam divinae super hoc voluntalis heneplacitutii requisivil. 10 Supernae igitur revelalionis iliustratus oraculo, intellexit se ad hoc missum a Domino, ul Christo lucraretur animas, quas diabolus conabalur auferre; ideoque magis omnibus quam sibi vivere soli praeelegil, illius provocatus exemplo,' qui unus 'pro omnibus mori dignatus esl * ». Et vice alia, prout in XII parte habelur Legendae maioris^, dum dubitarel, an orationi vel praedicationi vacaret et dubilalionem fralribus expo- '^ suisset multa pro ulraque parle allegando, el quia de se nihil confidehat aut prae- sumebat, volens super hoc scire Domini beneplacitum certum et habere, fratrem Massaeum, unum ex sociis, cum alio fralre ad fralrem Silvestrum, qui crucem au- rcam progredientem viderat ex eius ore, qui lunc in loco, qui de Carcere nunc vo- catur, manebat, misil, ul super hoc divinum responsum perquirerei. Id ipsum sacrae -^ virgini beatae Clarae mandavit, ut |)er aliquam simpliciorem et puriorem de suis vir- ginibus nec non el per suam orationem scire a Domino mererelur. Qui frater Sil- vester et virgo Deo dicata Clara ac eius socia divina revelalione concordarunt healum Franciscum direclum a Domino, ut potius praedicaiet quam oraret. Quod vir Dei cum summa reverentia, quid Dominus vellet de ipso, percipiens, slatim assumtis -^ duol)us sociis, videlicet fratre Massaeo et fratre Angelo sanctis viris, ad praedicandum accessit, ut ad quod missus erat a Domino, perficeret sine mora et agerel. Sic ergo divina revelatione patet, patrem Franciscum a Domino esse directum. Sextum oslendens nostrum proposilum, scilicet beatum Franciscum a Domino directum, est Virginis gloriosae apud Cliristum Filium supplicalio; ut enim in Legenda 30 beali Dominici habetur *, Christus |)eccatis hominum, videlicet superbiae, avariliae et luxuriae irritalus, dum ires lanceas ad mundum deslruendum vellet vibrare, meritis Malris et supplicatione cum promissione destinationis beatorum Francisci et Dominici ad mundum converlendum ab ipsa Dei Genilrice iiiclinatus Dominus mundo pepercil et praefatos ad mundum converlendum destinavit. 35 Septimum, quod oslendil propositum, est diaboli attestalio, qui per os cuius- dam mulieris de beato Francisco et eius loquens ordine dixit, quod, Deus Pater pec- catis hominum cum finem mundi vellel malurare, Christus eius Filius Palri suppli- cavii, ul daret sibi aliquos, qui essent suae crucis baiuli, et numerus salvandoruui augeretur; et tunc a Patre aeterno datus esl sibi beatus Franciscus cum ordine suo, 40 cl ipsum Christus direxit cum ordine ad praefata. De multiplicatione ordinis el de (a) As mandato. ' C. 4 n. 2. — 2 II Cor. 5, 14. — « c. 12 n. 2. — * Vitns Fratrum Gerardi de Frachelo, p. I c. I (cfr. Acta Sanclonm, t. 1 augusti, De S. Dominico, n. 436-439. 74 FRUCTUS II — PARS SECUNDA. iiiiillis ;iliis, de (|ii!l)iis suis {licelui- iii locis infi;i ', diaboliis dixit pei- os illiiis mulieris cui(l;un l);ironi mor;iiili iiiter ;il|)cs Eugubii el .M;issam Tral):iriae. Oclavum, (]iio(l osleiidil l)e;ilum Fraiiciscum a Domiiio directiim, esl siii el fralrum desliiialio; stalim eiiim, iil oclo fialies fueruiil, eos beatus Fr;iiicit et qiiis spocialitor mittotiir, quia non nobis est corlnm, ideo iiihil ad praesons. Sic ergo patel dc tempore, qnod eral secundum pro praescnli declarandum. 3. Circa lertium, quod esl videndnm, videlicct ad quid a Domino beatus Franciscus 2S esl missus et direclus, est advertondum, qiiod, cum lomporc beali Francisci, quo missiis esl, oblillorata essct perfoctionis via, quae in Christi imilalione ol apostolorum fundalur, homincs peccatis irrolili poenilonliae formam ignornbnnl ac scientes pcr- agcrc doclinnbnnl; et benoficium pnssioiiis Christi a cordibus hominum abcrat tola- liter, utpolc, quia nec passio modilabalnr a quoquam, noc Chrislus crucifixus inlra 30 cordis viscera, velul fasciculiis myrrhae, slringobnlnr. Bcatus igilur Franciscus ad hoc direcliis a Domino est, ul poenitcnliam oxcrcendo poenilontiam praodicarel ol nd ipsam facicndnm fideles inducerot, obiittoralam Chrisli viiam ct apostoloriim renovarel, eam tencndo, profitondo ot ob-servando, et demum ad lesii crucem sectandam, mc- ditandam et cordis amplexibiis perstringondam omnos christicolas inducerel el vocaret; 3'i ad haec tria a Domino boalus Franciscus esl directus. Quod onim ad pocnitenliam laciendam beatns Frnnciscus est missus, patol primo, domini Innoconlii III maiidnto, qiii rogulnm npprobans dedit bento Frnncisco cl suis sociis « de poenilentin prnodicnndn mnndnlum ^ »; seciindo, pntet, (|uin conversiis ad ' N. 1. Cfr. cliam ca, qiiae Ubcrtiniis a Cnsali, I. c. !. V c. 2 iclcrl : « Kl cjjo niidivi a solcnini (loclorc istius ordinis, (|iio(l fratcr Conavcnliiia, limc gciicralis niinislcr ct (loclor solcn\nis, prac- sonlc pracfato doctor^', (pii milii dixit, (|MO(i in capiuilo Parisicnsi solcmnilcr prncdicavil, (inod ipsc cral (•crliis cl ccrtilicatiis, (piod bcatiis I'inncisciis crnl nngciiis scxti si{,'nnciili ». ctc. — * Cfr. cod. ms. coll, S. Ant. fol. fiS v. — ^ LryciHla S. Clarne, c. 3 n. 21 et 22. — * Hoiiav. 1. c. c. 3 n. 10, FRANCISCUS DESTINATUE. 79 Domiiuim coepil poenileiilinin praedicnre, ciiius verbis animnli ad poenitenliam exer- cenclam eidem plures, omnibus relictis, adhaeserunt; quos et fralres Minores vir humilis censuil appellnri; tertio, hoc palet vorbis domini Albanensis dicenlis in pro- logo Legendae maioris ' : « Seciinduin imilnloriam quoque simililudinem |)raecursoris destinalus a Doinino, ul viam parans in deserlo ^ allissimae paupertalis lam exemplo 5 quam verbo poenitenliam praedicaret », de cuius beali Francisci poenilenlia infra dicelnr fruclu el conforinitate XfX; quarlo, hoc palel exemplo ordinis el experientia a bealo Francisco inslituli; nam lerlium ordincm insliluil, Minorum ac ordinem pauperiim dominarum, qui ires ordines ad poenilenliam exercendam peculiariler a Chrislo snnl ordinati, etsi medianle bealo Francisco; el quol eius exemplo el verbo lo sint el fuerinl pocnitenliam exercenles, illins est scire, qui solus stellas numerat et sua intelligenlia cnncta comprehendil; qni enim cupit poenilentiam agere Deo pla- cabilem et acceplam, praefalorum ordinum normam amplexelur et mores, quod fa- ciendo dignos pocnilentiae fruclus facere, mcrcede tandem percepta, agnoscet. Bealus insnper Franciscus missus esl ad vilam evangelicam in se et aliis reno- 15 vandam, profilendam el observandam; nam ipse loluin evangelium observavit ad lil- leram, proiit de ipso cantatnr^: « Franciscus evangeliciim nec apicem vel uniciim transgredilnr, nec iola ». Hoc patel eliam tam ex prima regula, qiiam conflrmavil dominus Innocenlius III, quam ex secunda, quam conflrmavit papa Honorius III, quae regulae omnes sunt fiindalae in sanclo evangelio; el prinia verba sunl: « Regula et 20 vila fralrum Minorum haec esl: Domini noslri lesu Cbrisli sanclum evangelium obser- vare»; et in flne dicilur: « El sanctnm evangelium Domini nostri lesu Christi, qiiod firmiler promisimus, observemiis ». Et qnod regula fratrnm Minorum fnndelnr in evangelio, non solum palet experienlia, sed per delerminalionem patel ecclesiae, di- cenle domino papa Nicolao III in regulae declaratione — el esl posila in Corpore, 23 Extra, De verborum significatione ** — Exiit^ ubi dicit, quod regula frairnm Minorum « evangelico fundatur eloquio, vilae Chrisli roboralnr exemplo, fundatorum militanlis ecclesiae apostolorum cius sermonibiis aclibusque flrmalur». De isla regula mulla dicenlnr fruclu et conformilale IX. Nulla alia regula a beato Augustino seu Basilio scu Benedicto composita sic verbo et faclo in evangelio fundalur, ut regula Francisci, 30 et pcr consequens, quod sit vitae [Chrisli] expressiva et apostolorum; ac consoquenter, quia beatus Franciscus, andita forma vivendi aposloiorum, eam assumserit, ut dicit dominus Albanensis in III parte Legendae maioris in principio ®, ac ipsam Christus dictavil, inslituil el sic esse volnit, prout ipse Christus eloquio suo in monte Raincrio seu fontis Palumbae multis ministris expressil et fralribus, concludi potest per bealiim 35 Franciscum et suos vila Chrisli et aposlolorum sic renovata, approbata el observata; et per conscquens claret, beatum Franciscnm ad hoc a Christo directum, ut in se ac suis et per ipsum convertendis Domini lesu vita et suorum apostolorum per imita- lionem ipsiiis renovaretur et servaretur. Unde papa Alexaiider IV in privilegio de stigmalibus beatum Franciscum considerans destinalum a Christo tam ralione poeni- 40 tentiae insinuandae quam vitae Christi imitandae — et incipit privilegium Benigna divinae operatio volunlatis ® — sic dicit: « Benigna divinae operatio voluntalis in caelo polenler innovans signa et sapienler immutans miracula super terram, postquam 1 N. 1. — 2 Marc. 1,3; Luc. 3, 4. — » Ant. 4 in \ vesperis sui fesli. — * Tit. XIV c. 1. — ® C. 3 n. I. — « Sbaraiea, Bullarium franciscanum, t. II pag. 85. 80 FRUCTUS II — PARS SECUNDA. Dei Filius viclor morlis ad Palroin, imde (lcsceiKleral, vehiciilo propriae maieslalis ascendil, mirificae lorliUidinis viios in connrmalionem sanclonim diversis lcmporibiis suscilavil»; et subdil: « Inlcr alios auiem diebus noslris almns Chrisli confessor ap- paruit Franciscus signis et virliilibus gloriosus, qui clarissimis pie vivendi meritis el 5 excmplis fecundavil ecclesiam, et caliganlia praesenlis aelalis tempora fulgoris sui lam- pade illuslravil, viam perfeclae iusliliae parans in deserlo altissimae pau|)erlalis, quam ipsc currens alacriler et cxsullans conlra carnem, mundum el diabolum velut gigas, Iraxil post se de daemoniferis faucibus ct traduxil ad Domiiium popiilum bumilem boiiorum operum scclatorcm »; et scquilur: « Ul aulcm ad illuminalioncm gcnlium celebris 10 eius memoria, tanquam rulilum sidus in corusco firmamenli myslici aclberc, serva- relur, mullis divina potenlia et adhuc militanlcm inter homines et dcmum in san- cloriim agmine triumphaiilem dignala est dcificare miraculis »; el subdit postea de stigmalibus, de quibus infra fruclu et conformitale XXXI habetur. Slc ergo apparel,quod ad duo praefala bealus Franciscus a Domino est direclus. 15 Reslat ergo ostendcndum, qiiod directus esl ad crucem Domini praedicandam, baiulandam et cordibus fidclium implantandam. Et quod sic sit, hoc oslendilur primo figura prophelali; Ezech. 9, 4 habelur, quod vir quidam apparuit signa7is Thau super frontes gementwm et dolentium; qua signatione a percussionc angclica libcrabaiiliir; ct quod haec (igura, elsi [prinio] sit de Christo, secundario sit de Fran- 20 cisco, patct visione fralris Pacifici, qui vidit in facic beali Francisci Thau^ scilicel in fronlc; hoc enim signum bealus Franciscus scmper amavit, de ipso sacpius praedi- cando et suas liltcras consignando '; secundo hoc patct figura Apoc. 7, 2 sq., qiiod loanncs vidil angelum ascetidentem ab ortu solis, habentem signum Dei vivi; et signo crucis, ne percuterenlur, fidcles angelus (a) consignavit; haec figura esse bcaii Fran- 25 cisci ostcndit et Francisci stigmalizatio et fralris Silvestri visio, qui cruccm aurcam ex ore proccdenlcm vidit bcati Francisci, cuius splendoie draco fugabatur cl fideles liberabantur ^ Sccundo [)robatur faclura (6) Dci singulari;in signum huius, scilicel quod bcato Francisco pracdicaiida cral crux, ct multi cum qiioad hoc soqui dcbcbanl, ipsi beato 30 Francisco ostensum est palalium cum mililaribus armis, dictum(|ue est sibi, « sua forc militumque siiorum ' ». Visio fralris Silvcstri, duin adhuc csset presbylcr saecu- laris: ler visio sibi oslensa de cruce aurca cx ore beali Francisci procedcnle pcrtiii- genlc ad caclum et ad terminos mundi, cuius rrucis visione draco cffugabatur, prae- tcndit idipsum, scilicct per Francisciim mcdilatio passionis, quia ex ore, el pracdicalio 35 eius per attingcnliam ad miindi terminos. Idipsum oslcndit visio fratris Pacifici, qui bealiim Franciscum praedicanlcin vidil diiobus cnsibiis valde fiilgcntibiis transvcrsa- liter consignari (c), quo edoclus fiiit per bealuin Francisciim crux et mcdilari ct prae- tncari ac crucis gloria vcliil per gladiiim cordibiis fidclium infigi *. Apparct hoc cliarn beati Francisci in modiiin cincis siii rcpracscnlationo, vidcliccl fralribus iii ca- /jO piliilo Arelatcnsi, bcato Antonio fialribus prac(li(!antc ". Aslriiit cliam boc bcali Fran- (o) As et odd. ah angelis fideles. — (h) Etlil. (Igtira. — (r) Edd. rari/irl de etmihiig, qiiihiis Iraiis- versaliter heatm Franciscus erat consignatus. • Bonav. I. c. c. 4 n. 9. — M! Cel. 3, .'i2; Ronav. I. c. c. 3 n. W. — =' 1 Col. 5; nonav. I. c. c. I n, 3. — ■• II Cel. 3, 49; iJonav. I. c. c. 4 n 10. — "• I Col. 48; Uonav. 1. c. c. 4 n. 10. FRANCISCUS DESTINATUR. 81 cisci it) ornlioiie siihieviUio; iiiiiii ;i lerra vlsiis csl eievaUis iniillolics brachiis iii tnodiini criicis exlensis, cl luibecula clarissima circumdaUis. Hoc ideiu aslriiil visio fralris Leotiis, qiii cuiido de Pcrusio Assisiiim Clirislum crucifixum vidil praeeutilem beaUim Franciscum, ciiin sUinle slanlem et cum ciinlc eunleiTi el secum lo(nteiilcm '. Haec omnia indicanl bealum Franciscum babuisse ad GbrisUim specialetu (a) adecUim 5 el amorem; el qnia amatilium mos esl, ul amorem_suum silenlio legere nequeanl, (|uare el liiigua Francisci el conaUis (uil alios ad Crucifixi amorem provocare. Terlio oslendiUir proposilum beali Francisci sUidio; iiam, ul babelur in principio IX parUs Legendoe maioris el in tiuc Legendae maioris'^, loluin suum sUidinm lam publicum quam [irivalum circa passionem Domini erat, adeo « ut omnis eius vila 10 non tiisi crucis vesligia sequerelui", non nisi critcis dulcedinein saperet, non nisi crucis gloriam praedicaret », Qiiarto oslendiiur buc bcali Francisci eloquio; uiide iii IV parte Legendae ma- ioris ' (licitur, quod, carcntibus libris fralribus ad dicendum divinum ofTiciiim, « loco illoriiiu-, librum criicis Cliristi continiialis aspectibns, diebus ac noclibus revolvebant 1,5 exemplo beali Francisci palris el eloquio eruditi; qui iugiler faciobat cis de cruce Cbristi sermonem »; quo [)alel, (juod non soliim beatus Franciscus, sed fralres per eutu inducli suiil ad cotitem[)laii(lam dominicam passionem el crucetn. Quinto Crucilixi boc oslendil apparitio; bjcato Francisco ut conlemplalori ac crucis [iraedicatori voluit D(uniiius lesus Cbrisliis a|)|)arerc uli criici confixiis, et adeo cor 20 Francisci translixit liaec ap[)arilio el visio, ut quasi iugiler Domini phigas cerneret et vix a lacrymis conlinere valcrel. El ista visio, elsi in babitu saeculari exsislenli bealo Francisco esl facta, ad boc est eidem oslensa, ut qitid deberet contemplari el qttid praedicare [b), el quomodo crucifixio fuil amara, sibi a Domino monslrarelur. In ecclesia sancli Damiani Crucifixus fuit ei loculus; ut ecclesiam repararel, deman- 25 davii cidcm, ut per crucis praedicatioiiem ipse bealiis Franciscus praenosceret ec- clesiam lerrestiem ab eo fore re[)arandam \ Sexlo ostendil hoc habiUis designatio; ul Cbristus ad cruccm praedicandam beaUim Franciscum direxisse ostenderet, el iii habilii, quem [)ortare ipsuin voluil, declaravil, qui habilus in forina crucis est et crucis inluitu a beato Francisco sic 30 designatus, nt corde prius, habilu secundo ct demum verbo omnibus Crucifixum de- monslraret '. Seplimo oslendit hoc diaboli alteslalio praefato baroni, ut dictum esl supra ®; diabolus per os cuiusdani inulieris dixit, quod Chrislus a Palre petivil, ul darel sibi aliquos, qui essenl suae crucis baiitli, et Pater caeleslis dedit sibi bealum Franciscum 35 cum suo ordiiie (c); el dixil diabolus, (juod si lunc ordo beali Francisci essol parvus, supei- omncs alios ordines mulliplicaretur. Patel ergo pro[)Osilum. Oclavo hoc oslendit beati Francisci stigmalizatio a Chrislo; quod enim miseril eum ad cruccm et passionem [iraedicandain, imprimendo sibi sligmata cunctis evi- deiiler declaravii; et quia de hoc plene dicelur fructu et conformiUite XXXI, ad iO praesens omitlo. (a) As et edd. criicifixum singularem. — (6) Edd. addunt cerneret. — (c) Edd. om. a supra — ordine. ' Actus c. 38 ct 39; Chron. XXIV gener. pag. G8. — ' C. 9 n. 2 el Miracula % \Q n. 8. — * N. 3. — * Bonav. 1. c. c. 2 n. I. — '" Cfr. Legenda aniiqua, c. 27. — « Pag. 73. Analecta — Tom, IV. 6 82 FRUCTUS m — PARS PEIMA. Noiio hoc osleiulil iniinculonim operalio facla criice cl Criicinxi iiivocalioiie, dc (l(iil)us iniraculis habcs iiifra friicUi el coiiforniilale XIII. Quihus novem apparel healum Franciscuin (lirecluin a Chrislo, ul noii soliiin criiccm mcdilarclur, sed el crucis gloriam praedicarel, ac |)racdicaiido ad Cnicifixi 5 scctanda vesligia el suae passionis acceplanda insignia (ideles inducerenlur, Qiii cupil ergo poenilenliam excrcere, vilam Chrisli tenere ac lesu criicilixi maiiiialia vidcrc, healum Franciscuin inspicial, allendal el prose(pialur; (|uia ad praefala a Chrislo emissus iam dicta docenl, el docuil tam vila (|uain exemplo el verho. * Sed quia in secunda parle huius exposilionis, loquendo de sexlo sigillo novi lc- 10 stamenti, dicliim est prac aliis healum Francisciim directuin a Christo, quia pliires siinl etiain lunc destinati, sicul sanctus Bernardus ahhas, (pii anle healiim Franciscum parum lemporis fuil, sic etiam sanctus Doininicus fuil emissus el sic de aliis, videtur crgo aliis sanclis derogari nec dehere missio prae celeris heato Francisco atlrihui; respondelur, quod non esl uegandtim, (|uiii eliain |)rae(licli sinl missi, cum iu quolihet 15 sigillo el aetate lam novi quam vetcris leslamenli sinl inulti sancli a Doinino missi; sed praefali sunl expressi oh excelleiiliam sanclilalis ad alios. Quia enim heatus Franciscus venil el ascendil ah oriente, Dominicus el Bernardus ab occidenle, insu|)er et Franciscus in filiis (a) cl sanctitale, numero et scientia et uobilitate est exallatus, ut fructu et conformilale VIII paiehil, fuit eliam ipse solus maais conformis Christo 20 quam ipsi, ut hoc opus declaral, el suis sligmatihus consignalus, quo celsior aliis reperitur, iil ostendil fructus et conlormitas XXXI; his ex causis solum Franciscum dico anlonomastice a Deo deslinatum lali lempore et specialiler talibus finibus el fiiie. Ex |)raediclis patet, quomodo Franciscus esl destinalus a Domino, (juo lempore el ad quem fmem; el sic patei succincta declaratio hiiius secundae partis II h'uclus 2o el confoi'milalis, videlicet: Franciscus desiinatur. TERTIUS FRUCTUS ET CONFORMITAS: lesus Laete Progenitus — Francisco Vir Laetatur. Expositio j^rimae partis, scilicet: lesus laete progenitus. 1. Divini consilii inscrutabilis altitudo cx quo dccrcverat hominem a diubolo et a morte peccati redimendum et libcrandum, ac tcmpore gratiac supervenientc, ab arcc Patris missus est Dci Filius, ac carni nostrae in sacro Virginis utoro unitus in sua permancns deitatc, factus est homo verus; iu qua incarnationc mirifica innovata sinil sifpia divinae potcntiae, ct immutata siint mirabilia ' stupendiora prae solito Deus excelsus facicns. Et primum stupcndum et mirabile est Dci ad miscrandum inclinatio; pcr quinque raillia annorum continuit in ira sua misericordias suas *, non floxus lacrymis, non precibus inclinatus, ncc miseriis commotus sanctorum patrum ac luimani gencris; attamcn in liac iucarnationc quid ait? illud Ex. 3, 8: Dcscendi, nt liberarem popidum menm. (a) As figuria. » i:ccli. 3C, G. — ^ Ps. 76, 9. lESUS LAETE PROGENITUS. 83 Secundum stupendum et mirabile est Dei humiliatio; cum enim nihil vilius sit carne humana, et tamen eam apprehendere humiliando se dignatus est Deus, propter quod, Phil. 2, 7, dicit apostolus, quod Deus exinanivit semetipsum, formam servi accipiens. Unde non sohim est stupendum haec unio, scilicet mortalis naturae ad Deum, sed ipsa carnis vilis assumtio stuporem intuentibus ingerit singularem. Tertium stupendum est naturarum impermixtio; gutta aquae indita mari et iniecta nomen amittit et naturam, et tamen natura humana mari infinito coniuncta nomen retinet et naturam, ut sine naturarum, scilicet divinae et humanae, commixtione et confusione utraque permanet in una persona, quae est Christus, Deus et homo. Quartum stupendum est idiomatum comraunicatio ; Origenes libro I Super epistolam acl Bomanos ^ : « Propter indissolubilem unitatem (a) Verbi et carnis omnia, quae carnis sunt, attribuuntur Verbo, et orania, quae Verbi sunt, praedicantur de carne » ; et Augustinus I De Trinitate c. 13 ^ dicit, quod talis est illa assumtio humanitatis a deitate in Christo, « ut Deum hominem faceret et hominem Deum » . Quo patet, quod tali unione facta est naturarura communicatio, ut quae dicuntur de Deo, dicantur de homine, et econverso, saltem concretive; facta est enim communicatio: primo quoad perfectiones essentiales, ut homo est spiritus in- finitus, et Deus est corpus; secundo quoad proprietates accidentales, ut Deus est albus, et homo aeternus ; tertio quoad actiones, quia actiones naturarum communicantur ad invicera, ut homo creat, et Deus cortiedit; quarto quoad passiones, quia ex quo in actionibus est comrau- nicatio, erit et in passionibus, et sic dicitur Deus passus et homo aeternaliter generatus. Quintura stupendum est plenitudinis deitatis communicatio et concessio, quia entitative, formaliter et secundum oranem perfectionera ac gradura iramensum se homini assurato cora- municavit, ut dicit apostolus Col. 2, 9: In Christo habitat omnis plenitudo deitatis, et loan. 1, 14: Verbum caro factum est. Est tamen sciendum, quod non est coramunicata secundum omnem modum perfectionalem, quia, etsi homo dicatur Deus, non tamen deitas in abstracto ; ratio, quia, etsi natura humana sit facta una cum divina unitate personae, non tamen unitate naturae, quare ibi est distinctio, et sic ad propositum. Insuper tam animae quam corpori sic est unita deitas, scilicet secundum omnera perfectionem essentialem, carni tamen non ; sed animae unita est secundum modum {b) vitalis iramutationis. Ratio, quia corpus non, sed anima essentia est vitalis; nec etiam animae unita est secundum vitalera imrautationem imraense quoad gradum, sed solum quoad speciem et obiectura, quia anima non est capacitatis ira- mensae (c), etsi sit capacitatis infinitae. Sextura stupendum [est] duarum naturarum et substantiarura una personatio ; in Christo enim, etsi sint duae naturae, non tamen est nisi unum suppositum et una persona; natura enim humana non prius fuit condita, quara assumta in Christo; quare nunquara fuit per- sona, ut docet Magister sent. III d. 5 ' ; et sic, quod natura huraana divino subsistat supposito, est stupendura. Septimum stupendum est, quod in atomo, id est indivisibili, totius hominis assumtio, ut dicit Damascenus*, quia non prius corpus quam anima, vel econverso, sed siraul corpus et anima (d), etsi corpus mediante anima sit assumtum, ut dicit Magister III d. 2 c. 2 et 3, ut talis mediatio non dicat causam et prioritatem colligantiae, sed congruentiae ; ad quod se- cutum est illud stupendum, videlicet corporis Christi in instanti organizatio, animae creatio ct in eodem instanti corporis et animae cum deitate unitio, ut dicit Magister III d. 3 c. 4, contra ordinera naturae, quae quadraginta sex diebus corporis huraani quoad virura intendit formationi. (a) Codex veritatem. — (b) Ed. 1 mediiim. — (c) As et edd. infinitae. — {d) Codex animam. > N. 6 (P. G. L. 1 4, 852). — ^ N. 28 (P. L. 42, 840). — ' C. 3. — * 111 Dc fide ortho- doxa, c. 11 (P. G. L. 94, 1023). 84 FRUCTUS III — PARS PEIMA. Octavum stupendum ost istius unionis naturac liumanae non ad pcrsonam 1'atris ncc Spiritus sancti, scd ad solam personam Verbi terminatio, ctsi sint indivisa opcra Trinitatis ad extra, quia hoc uon est principaliter ad naturam, et consequcnter ad pcrsonam, sed econ- verso; hinc est, quod una persona potest incarnari sine alia; sed quare Filius et non Pater ac Spiritus sanctus, dictum est fructu et conformitate praecedenti. Nonum stupendum est naturae unitae sic copuhitio, ut nunquam dimissio. « Quod semcl assumsit, nunquam dimisit», ut Damascenus dicit ' ; etsi jjassionis tempore anima a corpore, ncutrum tamen a deitate cst scparatum; ct sic hace unio stabit sempitcrnalitcr, ut nunquam dcsinat Dcus esse verus homo; quo scquitur stupendum illud, quod nulla indissolubilior ct maior repcritur coniunctio, quam haec uuio benedicta ; patet omnibus modis coniunctionis et unionis pcnsatis cum communicatione idiomatum, quae cst in ista sacra unione. Decimum stu^^endum est animae Christi sapicntiae infusio, ipsius quoad portionem su- pcriorem beatificatio et in partc inferiori doloris perceptio, quae tria sunt miranda; nam anima Christi est omnisciens, III scnt. d. 13, nec Christus profccit quoad habitum scientiae, scd quoad experimeutum, et beatus fuit in portione supcriori ct non inferiori, ut dicit Ma- gister III d. 15 ^. Undecimum [stupendum] est talis naturae humanae assumtione hominis exaltatio, ut homo susceptus sit a Deo et Dcus factus — hoc est stupcndum et antea inauditum — ct conse- quenter super omnia sublimatus, utpote in bonis potioribus sublimatus et locatus, quia a dextris Dci, Marc. ultimo, 9. Duodecimum stupendum est per cultum latriae humanae naturae in Christo veneratio; talis enim cultus sibi congruit, ut docet Magistcr III d. 9. Hac enim naturae humanae as- sumtione facta, angeli, qui primo adorari se ab homine permittebant, deinceps non permi- serunt, ut patet Apoc, 19, 10 et 22, 9; quibus apparet, quod signa stupenda in Filii Dei incarnatione sunt a Deo operata. Possunt etiam alia stujDcnda videri facta hac incarnatione. Stupendum quippe est primo, ut una puella paupcrcula et modica Dei mater efficeretur; sccundo, ut puella sine virili complexu et virginitate permanente gravidaretur; tcrtio, ut dictum est, in instanti corporis Christi organizatio et formatio de purissimis beatae Mariae sanguinibxis; quarto, sine labe a Virgine contra morera aliorum corporis Christi decisio ; quinto Christi perfectio, in illo instanti perfectus homo fuit utens ratione iusta leremiae 31, 22 vaticinium: Femina circumdabit virum; sexto, corporis tam minimi, sicut fuit Christi, in instanti animatio contra morem aliorum; septimo, totius Trinitatis in Virgine descensio; octavo, Christi a Virgine sine pondere et gravamine in suo utero baiulatio; nono, Virginis mcntis, Christo in eius ventre stante, ad cerncndum superna evcctio ; decimo, illius animae bencdictac Virginis summa con- solatio et refectio; undeeimo, ultra morem aliorum Christi in ventre Mariae statio et per- mansio, quia perfectus homo novem stetit mensibus; duodecimo, Christi plus ad Matrcm suam quam sit aliorum germanitatis et consanguinitatis affectio et dilectio; nam corpu- lentam substantiam totam habuit a sola bcata Virgine, Alia stupenda possunt dici, sed ijraefata sufficiant. 2. Scd hic Dei Filius carne circumdatus, postquam in utcro Virginis novom stetcrat mensibus ad publicum nostrum volens ogrcdi ct sua pracsentia mundum visitare, ut («) antc muUifario mnltisfine modis fuerat jmtrilms hcntas ^, videlicct: primo per somnia iu visione, ut lacob, dum pcrgcrct Ilaran, dc nocte in visione scalam vidit et Deum sibi loquentem (a) As et cdd. addunt quia. ' De fide ovthodoxa, I. 111 c. 27 (l\ (J. L. Oi, 1098); clr. Bonav,, Opera omnia l. III pag. 138 nol, 8. — " C. 1. — » Ilcbr. 1, 1. lESUS LAETE PROGENITUS. 85 audivit, Gen. 28, 12 et 13 ; secundo vocali expressione, sicut Moyses, dum iret ad videndum rubi visionem, a Domino fuit vocatus, Ex. 3, 4; tertio pcr occultam inspirationcm, sicut fuit Daniel, quando iuvit Susannam ab impositione falsi criminis, Dan. 13, 45 sqq.; quarto per manifestam apparitionem, in qua constat Deum loqui, Ps. 84, 9: Audiam, quid loqimtur in me Dominus Deus meus, et Os. 1, 2: Principium loquendi Domino in Osee; quinto per an- gelicam informationem, ut patet Zach. 2, 3: Ecce angelus Domini, qui loquebatur mecum; quod fit ab angelis per modum luminis irradiantis vel speculum offerentis vel linguae efRca- citer exprimentis; sexto operum significatione, ut Isaias 20, 2 dicit: Solve saccum de lumhis tuis, ostendens, quod ludaeorum erat solvenda captivitas; septimo figurae ostensione, quo modo Deus loquitur angelis («), sed Moysi ore ad os, Num. 12, 8; octavo signorum et portentorum exhibitione, Ex. 20, 18: Cunctus populus audiebat voces et videbat lampades etc. ; nono scripturae impressione, ut Baltassar regi, Dan. 5, 5, qui vidit inanum scribentem in pariete, et per articulos manus Deus est ei locutus; decimo miraculorum operatione, ut Eliae, Moysi et aliis prophetis, quae miracula erant verbum naturale locutionis divinae, sicut est cffectus verbum naturale suae causae, iuxta dictum Christi, loan. 5, 36: Ipsa testimonium perhibent de me; undecimo flagellorum incussione, sic locutus est Deus pharaoni in Exodo, 11, 1 et 12, 29, et Heliodoro, II Mach, 3, 25 sqq. ; duodecimo doctorum eruditione, loquitur enim per linguas doctorum, ut patet de prophetis missis ad populum informandum, quibus dicit Christus, Matth. 10, 14 ': Qui vos audit, me audit; tertiodecimo peccatorum impropera- tione, sic locutus est Adae post peccatum dicens, Gen. 3, 9: Adam, ubi es? quartodecimo creaturarum informatione, Ps. 18, 1: Caeli enarrant gloriam Dei etc. ; quintodecimo benefi- ciorum collatione, Ps. 98, 7: Tn columna nubis loquebatur ad eos; tandem, quid egit Do- minus? Inquit illud Is. 52, 6: Ecce ego ipse, qui loquebar adsum, ita quod per scipsum, id est ostendendo se incarnatum, voluit nobis loqui, et hoc quando Dei Geuitrix ipsum peperit Filium suum primogenitum, Luc. 2, 7. Et inter alia duo fecit: primo, quia fuit nobis locutus multiplieiter, non lingua carnis, sed exemplo et effectu operis; secundo tali allocutione et suo ortu nos multipliciter laetificavit. 3. Primo dico, quod locutus est* uobis multipliciter, non solum ipse, sed iuxta modum lo- quendi apostoli, Hebr. 1, 2, Pater aeternus in Filio est nobis locutus,. Sed quomodo? Certe, inquam, Pater ipsum nobis largiendo Filium primo in prctium nostrae redemptionis, Gal. 1, 4; secundo in pabulum nostrae refectionis, Ps. 135, 25; tertio in speculum et radium no- strae cognitionis, Luc. ultimo, 31; quarto in modulum et titulum nostrae correctionis, loan. 13, 8 sqq. ; quinto in socium nostrae consolationis, Ps. 105, 44 sqq.; sexto in brachium per- severationis, Eccli. 24, 30; septimo in medium foederationis, I Cor. 5, 4 et Is. 42, 1 sqq.; octavo in vinculum nostrae adamationis, loan. 17, 3 sqq. ; nono in dominium gubernationis, III Reg. 3, 11 sqq.;decimo in baculum sustentationis, II Reg. 17, 40; undecimo ad studium bonae operationis, Is. 49, 6 sqq.; duodecimo in praemium nostrae remunerationis et beatifi- cationis, I Pctr. 1, 4 sqq. Ipsc denique Dei Filius speciali modo nascendo est nos allocutus, exempla nobis inge- rendo obedientiac, venit enim ad nostras calamitates, ut Patri obcdiret; humilitatis, dicit apostolus, Phil. 2, 7 et 8, quod humiliavit et exinanivit semetipsum, formam servi accijyiendo; paupertatis, ostendit in parentibus, in loco, in quo natus est, in lecto, ubi est reclinatus, in pannis vilibus, quibus fuit involutus, et in incommodorum susceptione; mundi despectibi- litatis (i), in suo enim ortu ac vitae progressu omnia mundana contempsit; caritatis, hac dedit se nobis, non nostris meritis; austeritatis, pocnitentiae statum in suo ortu incepit (a) As et edd. aliis. — [h) Edd. contempttis. * Potius Luc. 10, 16. 86 FRUCTUS III — PARS rRlMA. cubitando in paleis, in frigore stando et nuditate; piae et benignae conversationis, consi- deratis cum quibus est conversatus, cum animalibus mitibus, cum Maria ct suo sponso; evi- tationis pcecati, pro cuius expiatione natus et tot inconimoda suscepit; affectionis totalis ad patriam, dum enim mundum contemnit, exemplum praebet et patriam appetendi; perfectionis, omnia enim, quae gessit in suo ortu, perfectionem dicunt et osteudunt; dilcctionis divinae, a qua nunquam recessit, quia semper est Deus, etsi carnem assumsit; imitationis assiduae, ut quemadmodum fecit, sic et nos agamus. Sic locutus est nobis. Allocutus est lesus oriens multos et diversimode, et primo Matrem, quam continue il- lustrabat; secundo angelos, quos ad Deum et se laudandum incitabat; tertio pastorcs et Magos, quos ad se adorandum vocabat; quarto mundi priucipes, quos suo exemplo ad mundi contemptum invitabat; quinto sacerdotes, quos ad verum sacrificium de (a) se offerendum ordi- nabat; sexto pauperes et humiles, quibus se conformabat; septimo divites, quos, eorum statuoi fugiendo, declinabat; octavo crudeles, quos ut Herodem superabat; nono peccatores, ad quos liberandos se humanabat; decimo ignorantes, quos de se luce venustabat; undecimo patres antiquos, quos, ut dicetur, suo ortu laetificabat; duodecimo indigentes, quos ad accipiendum optata dulciter provocabat. Beatam Mariam suam matrem alloquebatur livffiia Chanaan, de qua Is. 19, 18, quae glorifieata interpretatur ; quia eam suo ortu gloria maternitatis et honore glorificavit. An- gelos allocutus est lingua iadaica, de qua habetur II Par. 32, 18, quae confitens Domino interpretatur; nam in suo ortu Deum confitentes laudaverunt. Pastores et Magos allocutns est lingua clementiae, de qua habetur Prov. 31, 26, quia clementer ad se adorandum vocabat. Mundi principes allocutus est lingna syrica, de qua habetur IV Reg. 18, 26, quac lingua inter- pretatur sublimis; quia per contemptum mundi ad sublimia appetenda mens elevatur. Sa- cerdotes lingua angelica, de qua habetur I Cor, 13, 1, est allocutus; quia ut angeli debent esse puritate, ut Deo placeant. Pauperes et humiles lingua humaoia et henigna, de qua ha- betur I Cor. 13, 1 et 4, quibus se conformavit. Divites allocutus est lingua ignea, Is. 30, 27, quia tales ut ignem de suo consortio emittebat. Peccatores allocutus est lingua lactea et mellica, Cant. 4, 11, quia ad dulcedineiu suae miserieordiae invitabat. Crudeles ailocutus est lingua fera et chaldaica; quia ipsos superavit. Ignorantes allocutus est lingtia criidita, Is. 50, 4. Patres antiquos allocutus est lingua exsidtationis, Ps. 125, 2. Indigentes allocutus est lingita sapientiae, Prov. 12, 18. Praefatis linguis iuxta proprietatem eorum, quos alloquebatur, puer et infans lesus in suo ortu est locutus. 4. Ad istam denique allocutionem dulcissimam et suavissimam Dei Patris in Filio ct Filii in se ipso et per se ipsum, quid secutum est? Certe nostra exsultatio et laetificatio; ct istud est secundum, quod erat videndum, de quo dicit prima pars huius III fructus et conformitatis, videlicct quod lesus laete quoad nos et omnia est a beata Maria progcnitus. Et circa hanc partem est sciendum, quod Ciiristus humanam carnem assumendo et postmodum ad nos egre- diendo, laetificavit omnia iuxta illud, quod David in Ps. 95, 12 praedixerat dicens: Tnnc exsultahunt omnia ligna silvarum etc, et Ps. 96, 1 1 : T,itx orta est iiisto et recfis corde laetitia, ct Ps. alio, 97, 1 et 4: Cantatc Domino canticum noviim, quia mirabilia fecit; sequitur: Jii- bilate Deo omnis terra etc. Exsultavcrunt et laetificata sunt oninia: et primo, supcrcaelestia, scilicet caelestes spiritus propter multa: priino, quia assumtione animae, quae est soror angoloruin, corum natura est nobilitata, quia Deo anima est indissolubiliter unita; .secundo, ipsorum ruina est reparata, etsi non Christi ortu, sed fine incarnationis; tertio, hostium ipsorum, scilicet duemonum, saevitia est mitigata, nam post incarnationein Ciiristi eorum audacia cst rcfrenatu ct spc- cialitcr Christi passione; quarto, quia eorum custodia circu liomines roboratu, nain unte (a) As ad. lESUS LAETE PROGENITUS. 87 nullum ad paradisum poterant deducere, sed diaboli ab eorum manibixs omnes liomines sive bonos sive malos accipiebant et ad limbum sive infernum deducebant; quinto, quia pax cum homine et concordia est celebrata, i^ropter quod cantaverunt: In terra pax hominibus bonae voluntatis ' ; sexto, eorum oratio pro homine a Deo est acceptata, ut parceret Deus homini, instanter exposcebant; septimo, quia ipso Domini misericordia est mirabiliter declarata, de honore divino gaudent, quare et videndo Deum incarnatum hanc misericordiam exhi- buisse homini ; octavo, quia gaudium eorum accidentale accrevit, animam Christi cernentes beatam et alios per Cliristum in brevi beatificandos; nono, quia a gloria animae Christi vita superna et civitas (a), utpote ab anima, super omnes beatificata est et splendore nimio {b) clarifice perlustrata; decimo, quia ipsorum puritas et integritas in Maria pariente et Christo oriente est declarata, et similia similibus gaudent; undecimo, est operatio divina excellenter demonstrata, quia Deus fecit effectum insoiitum, et de honore et gloria Conditoris (c) gaudent; duodecimo, quia munificentia summi Domini et Dei ipsorum est homini reserata, quia non dedit Deus se homini quoad partem, sed totum, quia Deus factus est homo et homo Deus. Quare laetificati cantaverunt in nativitate Domini : Gloria in altissimin Deo Patri mittenti et Filio venienti et Spiritui sancto naturam humanam cuin divina unienti. Secundo, laetificata sunt caelestia, quod patuit in stella oriente ; statim enim caeli stellam emiserunt, et si non suam, saltem suis similem et prae aliis stupendissimam, ut fructu et conformitate sequenti dicetur in parte. Tertio, laetificata sunt elementa et elementata; aer nova Christi ortu indutus est cla- ritate iuxta vaticinium Isaiae 9, 2: Populus, (pii amhulabat in tenebris, et corporaliter et spiritualiter (d), vidit lucem magnam ; aqua, quae se convertit Romae in oleum in taberna emeritoria et abundantissime fluxit; terra, quae in statuis idolorum emarcuit et ad nihilum ea redigendo se purgavit; templo Romuleo Romae cadente, terra Deum natum solum et adorandum est professa; ignis, scilicet sol, qui est igneus effectualiter, qui se triplicavit ^. Et sic elementa et elementata prae solito facta laetificata se esse Christi ortu professa sunt. Quarto, laetificata sunt animata. Si de animatis anima vegetativa, patet [in vineis Engaddi, quae floruerunt et balsami fructum dederunt. Si de anima vegetativa et sensitiva, patet] de bove et asino, iuxta vaticinium Isaiae 1, 3, qui eognoverimt i^ossessorem et praesepe Domini sui, ipsum Deum adorando. Si de animatis anima vegetativa, sensitiva et intellectiva, scilicet de hominibus, patet quod Christi ortu gavisi sunt et laetati, et primo generaliter ob beneficia percepta Christi ortu, incarnatione et nativitate; nam Christi ortu et incarnatione data est patria exulibus, panis esurientibus, aqua vitae sitientibus, portus naufragantibus, hunen ignorantibus, antidotum languentibus, requies laborantibus, vita morientibus, salus despcrantibus, venia peccatoribus, via errantibus et summum bonum in caelo commorantibus, propter quae merito debet homo gaudere. Alia etiam beneficia sunt homini coUata: primum divinae miserationis, quia deitas ad miserandum homini est inclinata; secundum est pacificationis, quia pax inter Deum et ho- minem et angelum facta est et celebrata; tertium est promissionis factae patribus adimple- tionis, quia quod locutus est et promisit patribus, perfecit, et sic quietavit eorum desideria et aftectus; quartum est deificationis, nam homo factus est Deus et Deus homo, utraque natura impermixta permanente (fi); quintum vencrationis, nam natura humana propter as- sumtionem a Verbo ab angelis et aliis veneratur et honoratur, ut patet Apoc. 22, 9, ubi angelus loannem non permisit eum adorare; sextum est diaboli subiugationis, quia per (o) As carifas. — (6) As modo. — (c) As comlitionis. — (d) As et edd. oui. et corporaUtcr et apiritualiter. — (e) Edd. iinpermixta et permanente. ' Luc. 2, 14. — 2 Cfr. Bonav. t. VIII pag. 95, t. IX pag. 123. 88 FRUCTU.S 111 — PAKS riJlMA. iiicariKitionein Filii Dei et passioiiein nh eius sumus inaaibus liberati; septiinum est exau- ditionis, nam per Christuin e.xaudiniur dieentein: Qnifhjiiid jM-Ueritis in nomine mco, dabitar vobis \ et ante: Ciim muUipUi-avcrili.s oraUoneti vaU-as, non exniidiam^; octavum gratiae collationis, quia tempus praesens vocatur gratiae tempus, et de plenitudine C'hristi(a) omnes arcepimns, loan. 1, 10; nonuin est hereditatis restitutionis, Ps. 15, 5: Tu es, ijiii rcstitiics licreditatem meam mihi; ipse est, qui apcruit librnm signatum, Apoc. 5, 0; decimum est nostrae e.xaltationis, quia a dextris Dei natura humana in Christo collocatur; undecimum super omnes dominationis, quia Chri.stus factus est imperator caeli et terrae, qui cst frater nostcr^; duodeciinuin est beatificationis, quia homo totus in Christo beatificatur quoad ani- inam in deitate, quoad corpus in humanitate. Sic ergo generaliter Iiis beneficiis natura hu- maua adventu et ortu Christi lesu exsultat et hietatur. Laetari debet quilibet homo liuius benedicti puerl lesu a Maria progeniti conditio- nibus consideratis, quas ponit sanctus Lucas 2, 1 sqq. in cvangelio suo, quod evangelium in nocte cantatur nativitatis ipsius; nam ip.se est primo orbis imperator, quia est caesar aiir/tistiis, et conscquenter inagnificus; secundo rnundi ordinator, quia cdictiim emisit, quare prudentia conspicuus; tertio plebis exaininator, quia mundnm dcscribit, et sic est iustificus; quarto fidei condonator, singuU enim suo ortu profitcnfnr, quare est pro nostra salute sol- licitus; quinto veri demonstrator, vadunt enim sinrfidi ad civitafem suani, quare in oranibus veridicus; sc.xto gratiae largitor et ministrator, quia Toscph asccndit etc, et sic est totus gratificus; septimo est fratrum exaltator, quia euin pepcrit Maria, quare et amator noster praecipuus; octavo Matris conservator, quia pepcrit FiUum suiim primocienitum, quare et actor mirificus; nono pompae abdicator, j^annis involutits, quare vir caelificus; decimo carnis macerator, quia in pracscpio rccUnaftis, quare iinitatione dignificus; undecimo cordis excitator, quia, pasfores etc, quare et operator vivificus; duodecimo mentis^ illustrator, quia claritas Dci ctc, quare ipse est fontalis radius; tertiodecimo gentis roborator, quia noUte timere etc, quare totus salvificus; quartodecimo noster consolator, cvangeUzo vobis etc , quare deificus; quintodecimo coetus adamator (6), quia omni populo et non uni etc, quare in donis munificus: sextodecimo a morte peccati liberator, quia Salvafor, quare in cunctis salvificus; deeimo- septimo Deus et Creator, quia Chrisfus, id est Messias, est, quare factor singularissimus; decimooctavo omnium gubernator, quia Dominus, quare rector assiduus ; dccimonono verax et promissi observator, quia hoc vobis erit signum, quare testis indubius; vigesimo solus trium- phator, statim enim miUtia caelestis ei congregatur, quarc victor exercitus; vigesimoprimo aptus praemiator (c) et caelibator {d), quia f/loria in altissimis est, quare noster finis per- petuus; vigesimosecundo noster mediator, quia pax etc, quare noster fidus et medius; vi- gesimotcrtio oinnis pcrfecti patrator, quia bonac vohtnfatis, quare bonus, sanctus, factor boni indcsinens ct continuus. Hac sunt conditiones pueri lesu ad nos egrcdientis; quare suscei)tione eius et tanti doni laetificari debemus. Quibus evidenter ostenditur, quod homo quilibct in nativitate Doinini gaudcre et laetari debet ct diccre cum Isaia, Gl, 10: Gaudcns gaudctjo in Domino etc. 5. Scd in speciali dcbctne hoino aliquis laetari et gaudere? Dicitur, quod sic ; et ])rinio sancta eius genitrix Maria. Nam nativitate Dei Filii eiu.s in utero et ortu, etsi ante multa haVxTct et habucrit, habuit tainen ea inodo perfcctiori, et aliqua, quae ante non habuit. Et quac habuit beata Maria, unde laetatur ct laetificata cst eius Filii benedicti ortuV Multa, inquiim, habuit: priiiio, (|iiia fiiit jierfcctissime sanctificata, Ps. 45, 5: Sanctificavit tabcr- niirit/iiiu niiiim A/fi.ssiiiiiis; secundo, fiiit gratia plene fccundata, Luc. 1, 28 sqq.; tertio, est (a) As ot 0(1(1. gratiae. — (b) .A.s ndntiatnr. — (<■) Codox praetiator. — (d) As caeUl»ajiilalor. • loaii. 14, i:i. — — -' Is. I, i:{. — ■' Madh. 12, ?iO. lESUS LAETE PROGENITUS. 89 in gratia et in plenitudine consummata, ut dicit Hieronymus in Sermona de ansumtione ' : Hodie ctc. et Richardus de sancto Victore in expositione: Ecce virgo concijnet, lib. II ^; tantam enim plenitudinem gratiae Deus animae beatae Mariae infudit, quantam eam pro futuro promereri conspexit; quarto, donis Spiritus sancti repleta et impinguata, quia Spi- ritus sanctus venit super eam excellentiori modo, quam super aliquain puram creaturam ; quinto, fuit in bono et in gratia confirmata; hoc asserit Richardus loco praeallegato et Bernardus \n Epistola ad lAigdnnenses ^; non euim habuit potentiam peccandi post secundam sanctificationem, ut dicit Bonaventura III sent. * d. 3 q. G, Thomas parte III q. 27 a. 5, in responsione ad secundum articulum, Alexander de Halis III parte 1 q. 88, et Richardus de Mediavilla III sent. d. 3 q. 4; sexto, de perseverantia in gratia et stabilitate finali cer- tificata; hoc scivit Magdalena de parte optima electa, Luc. 10, 42, apostoli de permansione Spiritus sancti in aeternum in eis, loan. 14, 16, Paulus apostolus de inseparatione a ca- ritate Christi, Rom. 8, 39; non debet hoc a Virgine negari, quia privilegia gratiarum secundum Bernardum aliis concessa ab ipsa negari non debent, sed concedi, et hanc certi- tudinem habuit vel habere jjotuit divina inspiratione vel revelatione vel alio modo ad hoc convenienti; septimo, fuit internaliter radiata (a), quia luce aeterna eam radiante (i) edidit canticum Mac/nificat, in quo triplici lumine prophetico, scilicet praesentis, praeteriti et futuri, se illuminatam deprompsit; octavo, sunt ei sacrae scripturae mysteria quoad incarnationem revelata, ut ipsa expressit in ultimo cantici sui versn, cum dixit: Siciit locutus est ad patres nostros etc. ; nono, fuit sibi Dei facies, ut pie creditur, revelata; saltem hoc pie credi potest Verbo in eius utero commorante esse factum; decimo, secundum quod est possibile in praesenti vita, recreata; hoc sequitur ad nonum praemissum ; Petrus, visa gloria Christi transfigurati, dixit^: Domine, bonum est nos hic esse ; quid beata Maria, visa deitate? un- decimo, Mater Dei vocata et facta, quo nihil potest dici maius ad Virginis honorem ; hoc solo posito, quod ipsa est Mater Dei, sequitur, quod beata Maria est purissima, quia Deus in mundissimo habitare dignatur; gratiis et donis plenissima, ut Mater Dei esset, hoc exigebatur; Deo acceptissima, quia ipsa sola hanc apud Deum invenit gratiam ; omni laude dignissima, quia ipsa sola prae aiiis hac gloria decoratur ; in mente elevatissima, spiritus eius in Deo exsultavit salutari suo ^; intellectu illuminatissima, habuit enim lucem inacces- sibilem in ventre suo, et consequenter in mente; vita singularissima verbo, cibo, potu, convictu et consolatione divina; sua anima perfectissima, saltem in esse perfectionis et gratiae est verum, et credendum est etiam de esse naturali; cunctis creatis amantissima, quia genuit Creatorem omnium ; ad dandum et influendum copiosissima, per eius gratiam largo Spi- ritus sancti imbre perfusa est omnis creatura, secundum Hieronymum ', super omnes mu- lieres excellentissima conditionibus et aliis, et super oinnia eminentissima, quia imperatrix est caeli et terrae; haec et alia Virgo beata habet, quia Mater Dei ; duodecimo, quia ipsa est super omnes puras creaturas exaltata gratia, meritis et gloria; magnitudo gloriae Mariae processit ex undecimo praemisso, quia Mater Dei; quare ex hoc fuit et est super omnes exaltata. Quia igitur haec duodecim singularia fecit lesus in beata Maria, virginitate servata in partu, matremque effecit, ipsa suo ortu in utero et ex utero est a Filio laetificata; propter quod ipsa haec considerando in se facta intonuit in laudem Dei dicens: Magnificat anima mea Dominum, cuius cantici expositionem, cum factis a lesu Filio in Maria, vide in opere edito a me De Virgine Maria, fructu XXII *. (a) As aeternaliter radificata. — (b) As mediante. » P. L. 30, 126 sq. (inter op. S. Ilieron.). — « c. 30 (P. L. 196, 664). — ' Epist. 174 n. 5. Cfr. Bonav. III sent. pag. 72, nol. 8. — * iNunc dist. III p. I a. 2 q. 3. — ^ Matth. 17, 4. — « Luc. I, 47; deindc I Tini. 6, 16. — ' Cfr. supra pag. 67 not. L — » Pag. 327. 90 FRUCTUS III — rAR8 PRIMA. Secundo, suo ortu lesus, etsi in utero, loannem Baptistam laetificavit; nam beata Maria pergens in montana ct intrando domum Zachariao, dum salutat cognatam, virtute Icsu iam orti in utero Mariac loannes in utero matris exsultavit, et mcrito, quia visitatione lesu et Mariae loannes fuit tunc primo ab originali purgatus; secundo gratificatus, quia gratia infuit; tertio Spiritu sancto repletus; quarto modo miro tam negative et privative quam modis aliis sanctificatus; quinto confirmatus in gratia, ut nunquam mortaliter peccaret; sexto cognitione virili et sensu illustratus secundum Augustinum et Hieronymum; septimo de deitate lesu certificatus; octavo exliilaratus, quia cxsdUavit in (jcuidio *; nono regem Cliristum vcneratus, eius adventum gaudio declarando; decimo summe refectus et consolatus, quia diem Christi vidit. Quapropter loannes gaudendo lesu nato, lesus est ei natus laetifice. De hoc plenissirne vide in Arhore de vita beatae Mariae, fructu XX *. Tertio, in suo ortu est Elisabeth, mater loannis («), laetificata. Nonne Elisabeth est Christi ortu in utero laetificata? quae repleta est Spiritu sancto praesentia eius visitata cum Filio, voccque salutata Mariae exclamasse voce magna evangelista testatur. Haec enim sancta mulier Domini praesentia visitata, Christo videlicet exsistente in Mariae ventre, cognoscendo lesum beatae Mariae Filium primo promissorum impletorem, ut sicut promiserat, sic in Maria incarnatus erat, ut ipsa agnoscebat; secundo veterum terminatorem, incarnando enim dicta et prophetata quoad multa sunt impleta; tertio cordium laetificatorem, patuit in filio, qui exsultavit; quarto miraculorum operatorem, filio loanni usum rationis contra consuetudinem infundendo; quinto mentium illuminatorem, quia se sibi et filio revelavit, unde filius exsultavit et ipsa exclamavit; sexto criminum purgatorem, se enim et filium a peccalo purgavit; septimo hominum sanctificatorem, ipsam enim cum filio sanctificavit; octavo recreatorem omnium et consolatorem, patuit filii exsultatione; nono donorum dif- fusorem, filium et ipsam Spiritu sancto replevit; decimo fidelium protectorem et adiutorem, patuit in Maria, quam cernebat per tantum iter ad se venisse infatigata, ac filium suum loannem deinceps a peccato servavit; undecimo omnium foederatorem, videndo ipsum coniun- xisse summa imis et Deum homini; duodecimo omnium dominatorem et gubernatorem, nam Mariam vocat Matrem Doraini ; tertiodecimo bencdictionis obtentorem et impetratorem, quia ipsum benedictum fructum dicit; quartodecimo hominum renovatorem dicit: ex quo facta est vox^ etc. ; quintodecimo ad laudandum Dcum incitatorem et excitatorem Elisabeth exclamat; scxtodccimo humilium dilectorem, quia Mater Domini, quare et dilecta ab ipso; decimoseptimo pauperum promotorem et exaltatorcm, dicit: Unde mihi hoc, ut veniat Mater Domini mei ad me*? Haec omnia Elisabeth videndo, merito de lesu nato in utero et ex utero debebat gaudere. Laetificatur etiam Elisabcth praesentia Mariae, talem filium habendo in utero et se visitando; quomodo enim non laetificabatur agnuscendo consanguineam suam esse primo obedientissimam et promptissimam, cum enim Maria impulsu divino ageretur cum festinatione ad Elisabeth eundo, obedientiam summam ostendit et promptitudinem; secundo in cultu honestissimam, ad eam, etsi accessit, ut serviret, ivit nihilominus, ut vitaret consortia ho- minum; tertio ipsam esse patientissimam, per tantum itcr ad ipsam accedendo; quarto sanctissimam, haec compreheudit et domum intrando et ipsam salutando; quinto eam esse virtuosissimain, quia cam salutando, salutem eidem prccata est et obtinuit; sexto ipsam esse singularem quoad operationem et eflicaciam, ad vocem Mariae commovetur infans et exsultat in utero; septimo plcnam esse Dei gratia et caritate, quia ipsam Elisabeth replevit Spiritu sancto mcritorie ct interccssive ; octsivo ipsam essc summae potestatis, quae sic eam commovit et exclamare coegit; nono ij)sam esse Deo acceptissimain, (juia (a) As et edd. addunt Daptistac. » Luc. I, 44. — " Pag. 281 sqq. — => I.iic. I, i4. — * Luc. I, i3. lESUS LAETE PEOGENITUS. 91 eain henedictam inter mulieres, id est snper omncs asserit mulieres; decimo ipsam esse Dci Filio fecundatam, quia clamat: Bencdictus fructus ventris tui, et Matrem Domini eam dicit; undecimo prae cunctis eam praedicat humilitate insignem : Unde lioc, inquit, mihi, ut veniat Mater Domini ad me? duodecimo ipsam esse excellentissimam quoad dignitatem, dicendo eam Matrem Domini; tertiodecimo purissimam esse, dum eam asserit Dei Matrem ; quartodecimo benignissimam, quia, inquit, ad me veniai, cuius non sum digna corrigiam calceamenti solvere; quintodecimo liberalissimam, dona ipsa recepit, inquit, ex quo facta est vox tua in aurihus meis; sextodecimo ipsam esse summae magnificentiae et bonitatis, quia heata, quae credidisti; decimoseptimo ipsam esse refulgentissimam, eam illuminando de multis et eundo ad ipsam et cum ea stando, propter quae ipsa dixit: Perficicntur in te, quae dicta tihi sunt a Domino. Quia ergo Elisabeth talem agnoscebat Matrem Domini et sic in se ortum habere Dei Verbum, merito gaudebat ipsa Elisabeth et laetabatur Christi ortu ; poterat dicere cum Habacuc, 3, 18: Ego autein in Domino gaudeho et exsultaho in Deo lesu meo. Et sic apparet, quare et quomodo antea est laetificata. De hoc vide plenius in opere a me edito De vita Virginis fructu XXI ^ Quarto, in Christi ortu est laetificatus ille senex antiquus et summus sacerdos Zacharias, pater loannis Baptistae, qui, prout in suo patet cantico, cognito Christi ortu et pro quo fine, gaudiose et laete Christum Deum Israel benedixit. Se enim gaudere deprompsit Christi ortu et consequentibus: primo, quia Pater aeternus Christo directo humani generis fecit redem])tionem, accipit praeteritum propter infallibilitatem divinae praescientiae et ordinationis pro futuro; secundo, Deus lesu Christo incarnato et nato nostram fecit sublimationem, carnem sumendo de David, sublimissimum cornu fecit nostrae salutis, hominem Deum fa- ciendo; tertio, ipsum lesum fecit terminatorem omnium promissorum, fideliter enim adim- plevit, quae locutus fuerat ^jer os sanctorum tam verbis quam figuris ; quarto, de ipso Christo fecit hostis diaboli deiectionem et prostrationem, eum privando potestate et sanctos patres ab eius manibus extrahendo ; quinto, ipso Verbo incarnato, quia reconciliati Deo Patri, indulgentiam et misericordiam ab ipso obtinuimus; sexto, quod patribus ad gaudium est promissum, Zacharias vidit impletum, scilicet Domini ad jjafres iusiurandum, quod se per incarnationem daret nobis. Quare praefatis generaliter Christi ortu collatis, inducit Zacharias ad gaudiose serviendum et laete Domino, et modum ostendit : quia in sanctitate vitae, in iustitia quoad Deum et proximum, cuilibet quod suum est tribuendo. Non solum autem gaudebat Zacharias factis lesu ortu circa homines generaliter, sed propter acta circa filium specialiter: primo, quia fecit eum suum fidelem servitorem, quia puerum Altissimi; secundo illuminavit, quia prophetam ; tertio suum praecursorem et de- claratorem fecit, ut eum advenisse mundo reseraret et sic scientiam dare de eo et agni- tionem ; quarto praedicatorem singularem, cuius praedicatione cum fide Redemptoris gentes haberent remissionem peccatorum; demum Zacharias laetabatur magis, quia ortus Christi nostris non est factus meritis, sed per viscera suae misericordiae ; et quantum bonum Chrjsti ortu est secutum, quo merito ipse et nos laetari debemus concludit, quia fidem dedit, qua illuminamur in hac valle fenehrarum, ac viam ostendit per quam ijcdes nostri, id est affectus et opera, diriguntur in viam obtinendae perpetuae x^acis. Ecce quam mira suo lesus ortu in utero et ex utero suo operatur; propter quae natus laetifice Zachariae declaratur. Quinto, Christi ortu laetatus est archangelus Gabriel, qui ipsum nascendum Matri Mariae nuntiaverat, quia, ut praedixerat, erat impletum, et quia Regem suum cernebat natum et finem sciebat propter quem et alia ; cum ipso angelo facta cst multitudo militiae caelestis exercitus laudantium Deum laete et gaudiose, Luc. 2, 13. Sexto, ipse loseph, vir Mariae, est Christi ortu laetificatus, quia etsi lesus non erat filius suus, erat tamen suus, quia mutua traditione corporum facta inter ipsum et Mariam, ^ Pag. 306 sqq. 92 FRUCTUS III — PARS PRIMA. lego tliori servata in inatrimonio, quidquid cx Maria exibat, erat ijisius; quarc et lesus. Et (]uia integritatein agnoscebat Mariae informatione angelica, sanctitatem ac Filii divinitatcm finemque, quia salutem humani gcncris fiendam por ipsum, gaudebat summe et lactatus erat. Quid enim loseph habuerit matrimonio et consortio Mariae et lesu, dixi in Arbore Virginis Mariac, fructu XV et XVI II. Gaudebat enim loseph videndo Christo et sua uxore Maria in loanne Baptista mira fieri, in Eiisabcth sua matre, in patre Zacharia, et specialiter iu Christi ortu caelestes spiritus gratulari, lucem inefiabilcm tenebras noctis expellentem terris dari, de lesu pastorcs informari, animalia puerum losum vencrari, Magos ad Christum ado- randum tali stellae signo duci, elementa deitatcm Christi protestari, Simeonem cum Anna puero lesu iucundari ac lesum speciosum ^j?-ae filiis homimim ^, Filium Dei Patris, sibi in cu- stodiam dari et assignari ; qui puer sua deitate ipsum illuminavit, sua sanctitate sanctificavit, sua gratiositate laetificavit. Non immerito ergo potera* dicere illud apostoli II Cor. 7, 4: Superabundo gaudio, repletus sum consolatione, et ipsi puero lesu illud Prov. 23, 15: Gau- dehit cor meum tecum; nec immerito, quia illum cernebat oculis, cuius diem Abraham videndo sola promissione gavisus est, qui est gaudium et laetitia onniium beatorum, et qui eum novis revolationibus et gratiis continuc tangondo, stringondo et cum eo stando replebat. Superlaetificati [sunt] alii Christi ortu, videlicct pastores, qui sunt septimi in ordine: octavo Magi; nono Simeon et Anna; et quia do his dicetur fructu et conformitate sequonti, ad praesens dimitto et venio ad alios, qui laetificati sunt Christi ortu, et sunt in hoc ordino, dimissis pastoribus, Magis, Simoone et Anna, soptimo, laetificati sunt sancti patres in limbo degentes. Si enim angelus ad gaudium Christi ortum nuntiavit pastoribus, pie credendum est. quod sanctis patribus ; insuper tripudium et gaudium ab angelis est factum Deo Patri in nati- vitate Christi; quare etsi sancti non audierunt, tamen ad ipsos angcli descendentes factum gaudium et causam nuntiaverunt, cum angelorum ad ipsos continuus esset descensus; aliter nullam consolationem, sed desolationem semper habuissent tam ex loco quam daemonum visione, cuius oppositum doctores dicunt. Insupor multi sancti in praesenti (a) exsistentes Dei revela- tione agnoverunt non solum Deum incarnandum, sed et tempus sciverunt; patet de lacob, Gen. 49, 10: Non auferetur sceptrum de luda; patet de Isaia 7, 14 sqq.; patet de Aggaeo 2, 8; patet de Daniele 9, 24 sqq., et sic de aliis; nec talium post mortem sunt obliti, cum recordentur practeritorum, ut dicit Augustinus super illud Ps. 108, 9 : Fiant filii eius orphani etc, et IX Confessionum ; et Gregorius exponens illud: Misericordias Domini in aeternum cantabo '•', et omnes doctores catholici idipsum dicunt, hanc matcriam tractantes IV sententiarum d. 44 et 45; quare de tempore Christi ortus advento (i) gaudebant. Sed qua de causa? Corto prima erat, quia videbant eorum dosidoria quiotata; optabant onim totis praocordiis Doum dcscendore por carnis assumtionem, dicente Isaia ^: Utinam disrumperes caclos et descenderes, et sic de aliis; et videndo Doum incarnatum morito gau- debant; secunda causa, quia promissa a Doo erant verificata et observata, sicut locutus est ad ipsos, quod incarnari deberet, sic ot focit Deus; tertia, sub figuris et aenigmatibus ab eis visa impleta erant et declarata; nam quod viderat Adam, Gen. 1, 3, lucem factam, impletum videbat, quia deitas incarnata; terram germinare herham virentem, quia Maria gorminavit Cliristum humilem ; soxta die sc factum ad imaginom Dei, Gen. 1, 27, sie sexta mundi aetate factus cst alius Adam, qui est imago Dei inrisifjifis; fonfon ascendentem c terra, Gen. 2, G, Christum ogrodiontem e Virgine Maria; ^^«'''fdisum jylantatum, Gon. 2,8 et 9, et lignum vitae positum in mcdio, Mariam paradisum cum anima Christi intelligobat, in cnius Mariac utero, ut in medio, vita nostra, Christus, esset collocata; Noe qiiod viderat de arcae (a) Eild. add. vila. — (h) As et edd. (ulvenisse C/irisli. ' Ps. 44, 3. — « Aug., Emrvnt. in Ps. lOS n. 17 (P. I.. :{7, I i.37 s(|.); Grog., IV Moral. c. 36 n. 72 (P. F.. 75, 678). — « C. 6i, 1. lESUS LAETE PKOGENITUS. 93 fabricatione, Gen. 6, 14 sqq., et eius ingressu, Christum intelligcbat Mariam condidisse et ipsam incarnando introisse; de arcu posito in nube, Dei Verbum in carne, ad quod respiciendo Deus recordatar misericordiac siiae ^ ; Abraham, cui dictum est, quod cneli s/dlas, si posset, nnmcraret, Gen. 15, 5, hoc videbat in Christo impletum, cuius anima ad instar caeli beata infinitis gratiis et virtutibus est repleta; Rebecca Isaac est iuncta, Maria lesu Christo est copulata, Gen. 24, 67; Isaac agram dicit benedlctum, Gen. 27, 27, anima Christi et Mariae omni benedictione sunt repletae; lacob, Gen. 28, 12, cernit scalam, cui stat innixus Deus, hoc videbat impletum deitate humanitati indissolubiliter unita; loseph, Gen. 40, 10, tres propagines uni viti videbat inseri, hoc cernebat impletum in unico supposito tria, scilicet deitas, anima et caro, insimul inesse; manipulus loseph sta^, quia deitas carne non inficitur, et humanitas latriae honore veneratur, Gen. 37, 7; Moyses rubum ardere conspexerat et non comburi, cernit impletum, quia deitas in carnem («) non mutatur, Ex. 3, 3 sqq.; exemplar in monfe ponitur, Ex, 25, 40, lesus plenus virtutibus in Maria; man caelicum in arca, Num. 11, 9, cum lesus in medio ventris est locatus Mariae Virginis; nubem cernit surgere de tabernaculo, Num. 9, 18 et 20, quia caro Verbi scinditur de Maria; virga statim floret, Num. 17, 8, quia in instanti corpus Christi couficitur ex Maria; losue cernit stare solem in medio caeli, los. 10, 12 et 13, quia lesus stat in Maria; Gedeon vidit rorem in vellus descendere, lud. 6, 37, id est deitatem carni uniri ; Salomon vidit gloria Domini templum repletum, III Eeg. 8, 11, quia humanitatem deitate; arcam collocat In sancta sanctorum, III Reg. 8, 6, quia anima Christi deitati unitur; Elias cernit nubem elevari a mari, III Reg. 18, 45, quia humanitas Christi de Virgine sumitur; Isaias vidit cum Ezechia solem decem lineis retrogradum, IV Reg. 20, 9, quia novem ordinibus angelorum praetermissis, decima drachma natura humana a Verbo est inventa et eidera unita; Daniel lapidem de monte sine manibus cernit scindi ^, quia sine corruptione Mariae caro Verbi accipitur; montem Isaias dixerat ponendum in vertice montium, Is. 2, 2, hoc intuebatur impletum, humanitate deitati copulata; portam clausam intrat Deus, ut viderat Ezechiel 44, 2, quia Mariam in- corruptam intrat deitas incarnando; Esther iungitur Assuero, id est humanitas nostra Dei Filio, Esth. 2, 16; et sic de aliis figuris, quae multa in sacro eloquio, ut attinet ad pro- positum, reperiuntur, quae, quia impletione erant declaratae, ad gaudendum de Christi ortu patres merito inducebat; quarta causa est, quia se exaltatos summae humanitatis assumtione et unitione ad Dei Verbum perpenderunt, quo videbant Deum factum hominem et hominem Deum, quo nihil maius; quinta, se de propinquo intelligebant redimendos, quia nostrae carnis a Deo susceptio ad hoc una ex causis ordinabatur, quare et a tali captivitate, in qua de- gebant, liberandos ; sexta hostem infernalem suppeditandum, quia eos tanto tempore sub tyrannidis habenis habuerat constrictos; septima, quia redemptione eorum a Christo facta per ipsum ad hereditatem amissam erant introducendi et restituendi. Quibus ex causis Christi ortum agnoscentes tam revelatione Dei intrinseca quam insinuatione angelica, laetati sunt laetitia magna, quae audita est procul, ut in figura habetur, II Esdr. 12. 42. Octavo, ortus lesu fnit laetificus et debet esse iuxta dictum psalmistae 96, 11 rectis corde, quia lux orta est iusto ct rectis corde laetitia. Lux est vere orta iusto, quia pueri lesu ortu, qui est sol iustitiae, Mal. 4, 2, et lux vera, loan. 1, 9, ac lux mundi, loan. 8, 12, lux et lumen datum est iustis multipliciter: primo, respectu credendorum, quia puer lesus natus e§t Dcus, secunda in Trinitate persona, a cuius deitate cum humanitate ortum habet fides catholica ; secundo, respectu colendorum, in nativitate Christi, in signum solius Dei adorationis, angeli non creaturae sed Deo gloriam concinunt, Luc. 2, 13; tertio, res- pectu abhorrendorum, vitia sunt detestanda, quae Deus homo, puer lesus, in suo ortu nou (a) As et edd. carne. » Luc. I, 54. — ^ Dan. 2, 34. 94 FRUCTUS III — PARS PRIMA. accepit, sed caruit, etsi alios defcctus liumanos accepit; quarto, respcctu contcinnendorum, nasccndo Cliristus iustis ostendit niundi contcmptum et abdicationcm, quia nihil i^ompae divitiarum et quae sunt mundi liabere voluit; quinto, respectu acceptandorum, virtutes ostendit totis praecordiis acccptandas, dum omnes se suscepisse et habuisse oriendo decla- ravit, ut supra dictum est; sexto, respectu subiugandorum et refrenandorum, scilicet sen- sualitatis ct carnalis contagionis, qualiter sint domanda praefata, in foeno iacere, parvo lacte nutriri, frigore angi et nuditate, et sic de aliis incommodis lesus nascendo ostcndit; scptimo, respectu peragendorum, quia Dei mandata (o) perficienda puer lesus dechirat, qui, ut Patris iniuncta perficcret, nostra suscipiendo, ad nostram miseriam est egressus; octavo, respectu patiendorum, ut non turbetur iustus illatis aut incommodis, puer Icsus non qucrimoniam edidit, sed corde tacito tolerando adversa, patientiam conservavit; nono, rcs- pectu expiandorum, ut pro te Deo Patri satisfaceret, scilicet pro peccato, carne se induit puer lesus et ad nos egressus est redimendos; decimo, respectu appetendorum, Deum nos semper appetcre debere et ei coniungi, lesus ostendit, qui natus nobis deitati sempcr romansit unitus; undecimo, respectu intelligendorum, prophetata tara quoad verba quam etiam figuras lesus oriens implevit, quare et intelligenda quomodo forent, himcn iustis infudit; duodecimo, respectu beatificandorum, nam lesus puer nasceus, in quo sit totius hominis beatitudo, deprompsit; in humanitate resurrectione beatificanda et in sua deitate corporis et aniraae nostrae beatitudinem consistere declaravit. — Sic ergo duodecira prae- fatis patet, lucem iustis ortam esse nativitatem Dei Filii; sed non solum lucem, sed et cordis lae.titiam rectis dicit psalmus fore progenitam. Sed quomodo? Attende, quod si Dei allocutio seu suae visionis communicatio fuit ad gaudium patribus, quibus sic sunt factae, multo raagis ad gaudium exstitit videre Deum incarnatum, natum, factuin nostrum fratrem, nostrum concivem, socium nostrum, nostrum servura et raitiistrum, nostrura liberatorem, nostrura medicum, nostrum panem {h), nostrum ducem, nostrum regem et Deum nostrura, nostrum bonum et finem nostrum. Gavisus est pater Adam Deura videndo in conditis et creatis et donis eidem traditis, Noc allocutione divina cum praeservatione a diluvio, Abraham in promissionibus a Deo sibi factis, Isaac in benedictione a Deo in cunctis accepta, lacob in Domini visione, loseph in occultorum revehatione, Moyses in legis perceptione et Dei ad ipsum, ut amici ad amicum, allocutione, losue in sua a Deo protectione, Gedeon in vohintatis a Deo irapletione, Samuel in Dci invoeatione (c), David in sua exaltatione, Salomon in acceptatione, Elias in com- raonitione, Isaias in sui destinatione, lereraias in sanctificatione, Ezechiel in mentis sublc- vatione, Daniel inscriptione, et sic de inodis aliis, quibus Deus sanctos patres et prophetas allocutus est; quibus inerito laetitia eis est imraissa. Quia aenigmatice Dcus eis loquebatur et non carnis assuintionc, hinc cst, quod cis laetitia, etsi magna affuerit, non tainen ut rectis corde, quibus Pater in nativitate locutus est in Filio suo, Deo vero carne humanato et nobis liberaliter condonato, quo dono in sanctis et rectig cordc lux nova orta est, gaudiim, honor et trijmdium, ut habetur Esth. 8, 16. Nono et ultimo, omnibus conditis ct creatis laete Dominus noster lesus Christus est progenitus; quod utiquc, etsi iam dictum sit supra, scilicet quod aj^paruit, ipsarum creatu- rarura omnium attcstatione generali, attamcn hoc ostcnditur cx dono cis dato singulari, raagnifico ct spcciali. Dictum est, quod exsultaverunt; scd de causa cst videndum; ubi sciendum, quod omnis entitas creaturaruin, etsi varic distinguatur, Christi ortu liabet gaudere: priino, considerato oriente {d), quia Deus est omnium conditor, gubernator ot conservator, quare, sicut omnia dona ab eo habent crcationis et assiduac manutcncntiae et gubcrnationis, sic crcaturain ad se assumendo, in eis est materia continuae iubilationis, quare eo oricntc creaturae coj^ulato (o) Codex mandala qnae. — (b) As ot cdil. jiatrvin. — (r) As ct cUU. vocalkiuc. — ((/) EiUl. o»;/»ii enle. rEANCISCO VIR LAETATUR. 95 in eis gaudium esse debet; secundo, considerata re a Dei Verbo progrediente, assumto vi- delicet homine; quia enim homo per esse convenit cum lapidibus, per viverc cum arboribus, per sentire cum animalibus et per intelligere cum spiritibus, hinc est, quod assumtione hominis a deitate exaltatio est omnium creaturarum, et cum talis assumtio hominis sit omnibus reserata Christi ortu et nativitate, quare tunc omnia debuerunt prae solito gaudere; tertio, fructu pensato proveniente et consequente; nam unione hac sacra hominis a Deo, quae ortu Christi est cunctis manifesta, omnis creatura potest dici ex participatione ad ho- minera primo Deo unita et copulata, secundo deificata, tertio specialiter adamata, quarto summe exaltata, quinto non vilipensa sed honorata, sexto perpetuata, quia perpetuo Deo unita, septimo digne venerata, quia latria colitur, octavo mundificata, quia nihil labis seu peccati in homine assumto reperitur, nono in suo esse conservata, quia etsi sit assumta, non tamen in Dei natui'am conversa seu mutata, decimo beatificata, quia prius anima Christi beatificata fuit secundum portionem superiorem et nunc (a) totum assumtum, undecimo, quia renovata et reparata, duodecimo est indissolubili foedere Deo pacificata. Quare praefatis diligenter attentis, omnis creatura Christi ortu et nativitate, etsi prius incarnatione, scilicet Christi ortu in utero, est gavisa et laetificata; ac consequenter patet prima pars huius III fructus et conformitatis, quomodo est intelligenda, videlicet lesus laete progenitus, quae erat declaranda. liestat declaranda secunda pars, videlicet; Francisco vir laetatur. Secimda pars tertii fructus et conformitatis cst: Francisco vir laetatur, Expositio. \. Poslquam visnm esl iii praecedeiilibus, quomodo inlelligilur piima pars III frnclns et conformilalis, reslaf consequenler videiuUim, quomodo secunda pars habet 5 inleiligi, videlicel: Francisco vir laelatur. Pro cuius evidentia esl sciendum, quod, sicut dictum esl supra per Amos 3, 7, quod Deus non facit verbum, qnin loqualur prius ad servos suos prophetas, et per hoc oslensum esl, heatum Franciscum et fuisse decla- ralum eloquiis piurium et aenigmalihus figurarum; quare el hi, quibus de advenlu beali Francisci est revelalum, ipsnm futnrum agnoscenles, propter eminentiam suae lo sanctitatis et frucluositatis, quae fienda erat per ipsum et suos copiose quoad animas, merito laelabantur. Unde, cum duplex esse reperialur, naturae el graliae, sic et duplex est orlus seu nalivitas: primus, cum quis ortns in utero egredilur ad puhlicum noslrum nascendo temporalitcr de matre, seciindus, cum quis haplismo primo et deinde per perfectam 15 Chrisli imilationem lenascitur Deo; sic et duos ortns oportet iios heali Francisci at- tendere: primum de matre, secundum in religione, quando omnihus dimissis, Christo lotaliter inhaerendo, spirilualiler mundo et ecclesiae est orlus et natns. Modo cum mulli sancli beatiim Francisciim viderunl alTulurum lani in esse naturae, quam gra- tiae, et hoc divina revelalione, sicul loannes evangelista, qui slalum lolius ecclesiac 20 us(pie ad finem divina agnovit revelatione, quare et Franciscum deslinandum ac stigmalibns decorandum et mundum ad Crucifixnm per eum revocandum; sic Cyrillus, sic Polycarpus diaconus, sic abbas loachim, et sic de aliis, de quibus diclum esl (rt) Edd. non. 96 FRUCTUS III — PARS SECUNDA. siipra fniclu I cl coiifoi-diilalo, parlo secuiula ' ; (|uarc pracfali sic ai,Mioscciilcs el (licm hcali Kraiicisci vidciilcs iuxla dicluui Chrisli, \on\i. S, oii: Abra/uun vidil dieni nmim, vidit el r/avisus esl, laclali suiil el gavisi; iii cuius siiriiuni ilixil ahbas loa- cliiiii, ul (liclum esl supra % supcr 7 c. propheliac Cjrilli: «0 (|uam gaudcrcm, ^ si laiilum palrcm cum filiis mcrcrcr videre ». Yidchal cuiii ulicjuc spirilu, scd cor- poralilcr oplahal vidcre; el sicul csl dc ipso, sic el dc aliis, qui ipsiim vciiluriim agiioveruiil; (piomodo cnim homo cxsislens iu gralia, facla sihi revclalioiie de ali(|uo sanclo luliiro cl iiiiris per ipsum facUiris, posscl gaiulio piivaii el laclilia sic agiio- sccudo? Quare iiec praelali de orlii heali Fraiicisci lam lu muiidum (piam iu religiouem 10 noii polucrunl non laelari. Sed sciciidum pro maleria dicciidorum, (juod, proul |)alcl scri|)iiira divina, ali- (piando (|uis gaudel de fuliiro, Hah. 3, 18: Gaudebo in Domino el exsuUabo in Deo lesu meo ; el de aposloiis dicilur, (juod Chrislus dixil eis: llerum videbo vos, el gau- dcbit cor veslrum. Ali(]uaiulo (juis gaiidel de praelerilo et exsullal, siciil Aniia malcr \'o Samuelis, qiiac dixil, I Rcg, 2, 1: ExsuUavit cor meum in Do7nino; cl psalmisla, Ps. 96, 8 dicil: ExsuUaverunt fiiiae ludae propter iudicia lua, Domine; cl Acl. 3, 41 dicilur, quod apostoU ibant gaudenles a cotispeciu conciUi^ rjuoniam digni habili sunt pro nomine lesu cojitumeliam pati; a|)Ostoli gaudcrunl ct lactariint viso Domino *; sic el Mariae, loan. 20, 10 s(|q. ; lacoh de loscph, Gen. 40, 30 ail: Laetus moriar, 20 quia vidi faciem tuam; et Estlier 8, 16: Judaeis nova hix oj'iri visa est, gaudium, elc. Aliquando laclatur (|uis ct gaudct dc praesenli iuxla illud Chrisli, loan. H, 15 ni suscilationc Lazari, (|iiando dixil: Gaudebo propter vos; ct aposlolus, Pliil. 2, 17: Gaudebo et congralulor vobis; et angelus dixil, Luc. 2, 10, Chrislo nalo, paslorihus: Ammntio vobis gaudium magnum elc. 23 2. Ad propositum noslrum: de ortu el nalivilalc heati P^rancisci, taiii in esse na- luiac (|uain graliac, quidam laetificati sunt ipsum fuluriini agnoscciiles. Et hi diipli- citcr distingiiunliir; (|uia quidam sunl supcrcaclcsles et su|)Ciiorcs, utpotc caelestcs spirilus, alii sunt infcriores ct lerrcstres, id esl homines. Superiores et caclcslcs, ciim hcatiim Francisciim in s[)eculo illo diviiio ccrnercnt ciim suis perfcclionihus, quia 30 ipsum non pulo ah eis ahscondilum cxstitissc, procul diihio de eiiis advcnlu (a) laetati siint; et geiieralilcr (juia eis prinio iii zelo animariim, secundo in amorc ad Domi- num, tcrlio in ohscrvantia divinorum mandalorum, quarlo iii puritatc, quinlo in ah- ieclione omnium terrenoriim, de (|iiil)us ipsi nihil in se hahent, ct scxto In agnilionc ahdilorum hiit similis et confoimis; el specialilcr quia ipsum sciehant ser.qiliim, 35 eorum iiiceiidio igniciidum et consorlio copulandum ac in sede lucifcri ipsiiin |)ro pracmio locandum, proiit rescraUim cst fralri Pacifico ct fralri Leonardo de Assisio, et diaholus per os uniiis mulieris, nomiire Zanlcsac (6) esl confcssus *; si ergo gaudeiit dc uliquo, qui ad corum ordinem assumiliir, et quo eorum reparalur ruliia, iiiullo fortius de heato Francisco, qui etsi fiiliirus eral in re quaiuloipic cl aliquando in 40 csse gratiae, (|uia laincn futura sunt cis praesenlia, laclali siinl incrilo hcali Fran- cisci orlu el natali; chcriihim ciim agnosccndo divinorum arcanorum mjslcriis (a) As et odd. ortu el adventu. — {b) As Zateaae; odd. nt supra dictum est. ' Pag. 42 scici. — * Pog. 52. — ' loaii. 20, 20. — * Cfr. BarlhoU pag. 37. FRANCISCO Vm LAETATUR. 97 imbneiidiim ; Ihroni in ipso Deo praeparari babilaculum singulare et Deo lolaliler uiiiendum; dominalioiies per ipsum edoceri cariiis supercilium spiritui subiicien- dum; virtutes per ipsum miracula fienda; polestates per eum intelligendo dae- mones et ipsorum virlutem ac dominium proslernendiim; principatus ipsum prin- cipem singulari Christi insignitione tam in ecclesia militanle quam Iriumphante in- 5 stituendum; archangeli per eum secreta caelestia hominibus intimanda; angeli eius praedicalione et suorum animas agnoscendo ad Dominum convertendas. Quare beati spiritus conformiter agendum ad se bealum Franciscum perpendentes in arce prima el s|)eculo divinali et consequenter per beatum Franciscum et suos ob praedica- lionem, vilam et exemplum mundum convertendum, quo ipsorum ruina reparatur, lO de beali Francisci adventu et ortu laetanter sunl gavisi. Item, sunt laetitia perfusi homines, inferiores scilicct angelis el terrestres, beati Francisci orta eum talem scientes futurum, ulpote prophetae veteris testamenti, qui lempora futura agnoverunt el consequenler sanctos futuros inspexerunt; multi etiam in novo testamento habentes spirilum prophelicum, utpote loannes evangelisla, apo- 15 stolus Paulus, Cyrillus, Polycarpus, abbas loachim; et sic de aliis, ut dictum esl supra conformitale et fructu I '. Hi enim divina insinuatione beatum Franciscum et sanctitalem eius scientes de ulroque eius ortu et nalivilate sunt laetali; David clamat se laetatum in his, quae dicla sunt ei, Ps. 121, 1 ; (juare et isti dicentes cum psalmista, 118, 162: Laetabor super eloquia tua^ sicut qui invenit spolia multa. 20 Quomodo, inquam, habentes caritatem Dei, scientiam Dei, et divinae voluntati conformes posscnt de beati Francisci ortu non gaudere? Ex quo videbant eum a Deo Patre direclum, ut mundum renovaret, a Deo Filio electum, ut suam vilam perageret el crucem baiularet, a Spirilu sancto, cuius lemplum debebat esse perfectum per sanctifica- ionem et virtulum ornatum, a caelestibus spiritibus adamatum propter ipsius beati 25 Francisci ad ipsos similitudinem, certe nequibant non laetari. Quare si angeli in paradiso laetati sunt ac homines hic degentes, etsi a Deo inspirati, quid homines in patria cum angelis et Deo conviventes? Inquam, gavisi sunl ortu, destinalione et nativilate beati Francisci utraque. Gavisi sunl patriarchae in filiis electis beatum Franciscum eis coaequandum, prophetae atlendentes eum spiritu prophetico ra- 30 diandum, apostoli eis vita et mundi contemplu conformandum, martyres voluntate el opere eis sociandum, doctores per eum coetum informandum, confessores in eorum numerum et collegium computandum, virgines puritate decorandum, sancli omnes per beatum Franciscum eorum numerum scientes multiplicandum. Et si de ortu iusti recte gaudent et iusti, ut dicit Ambrosius ^ quare el de orlu beati Fran- 35 cisci utroque praefati sunt gavisi et laetali, utpote in speculo divino de bealo Francisco magnalia intuentes. Sic ergo futurum aliqui beatum Franciscum atten- denles, in oius orlu sunl laetati. 3. Sunt plerique de Francisci ortu in praesenti laetificati, et gaudentes de eius ortu in esse naturae et gratiae laetali sunt sancti angeli; sicul enim in Christi ortu 40 tripudium magnum gessere, sic pie credondum esl factum in beati Francisci nati- vitale. Quod etiam astruitur per locum aboppositis; angeli et daemones, etsi natura sunt conformes, difformes tamen sunt gralia, merilo et voluntate; et quod uni placet. ^ Pag. 42 sqq. — ^ L. n Exposit. in Luc, c. 2 n. 30 (P. L. 15, 1563). Amlecta — Tom. IV. 98 FRUCTUS III — PARS SECUNDA. nlleii (lis|)lieol; el de quo iinus, scilicel (lacmon, deflel el plornl, aliiis, scilicel aiiiielus, canlal, laudal el iubilal; sed cum orlu el beali Francisci nalivilale daemones iiilernales, ul per os unius daemoniaci, (pii beali Francisci praesenlia in processu fuil lijjeralus, diclum esl ', maximum liabueriiil dolorem el lerrorem — fuil enim bora .■) nalivilalis beali Francisei lanlus lerror el commolio in inlerno, qnod liicifer cum aliis crediderunl Cbrislum ad iudicandum descendisse; sed iiiquisilione facla per eos solerli per orbem universum apud Assisium bealum Franciscum reperiunl naUim; de quo pro cerlo lali inferni commolione lenenles ipsorum bostem nalum el dcslru- clorem indicibili sunl dolore repleli; el lunc, ul dixil praefalus daemoniacus, de 10 exlinclione pueri, beali Francisci vidolicel, ordiiiaverunt, el si non valercnt, de eius perseculione per lentaliones, el demum si ipsum nequirenl superare, conlra ordinem ipsius per eum facluriim consilium inierunl;el quae tuiic slatuerunl contra ordinem peragcnda, nunc cerninuis fore complela — quo coneludilur, cum conlraria modis fieri babeant opposilis ci conlrariis, si hostes daemones trislati exstitere beati Fraii- lo cisci ortii, quod sancli angeli in caelo singulari gaudio sunt laelificati. De praesenli el fuluro gaudium babuit et laetiiiam maler ipsius beati Francisci, domina Pica vocata, quae morum praeclarilale el virlute praeclara, veliil altera Elisabelb, spirilu irradiala divino, cum bealum Franciscum genuisset (a), scieus fienda per filium, non solum laetala ul Elisabetb est in eius ortu, sed ipsum loannem in 20 sacro baptismo vocavit ^ dans inlelligere bealum Franciscum puerum filiiim suum loanni Baplislae similandum in pluribus el conlormandum. Si enim beatus Franciscus similis faclus esl Filio Mariae, lesu Cbristo, a fortiori loaiini Baptislae; beatus enim Franciscus loanni similis reperitur Baplistae; nam loannes Baptisla praecnrsor Cbrisli, Franciscus praedicator ct signifer Cbristi, quo ipsum loannem excedit; loannes poe- 25 nitcntiae praedicator, Franciscus et praedicalor el ordinis poenilenliae inslitulor ct ordinalor, et quoad boc Franciscus loannem praecedit, quia plures convertit et in pluribus locis per se et suos poenilentiam praedicavit, quia loannes in ludaeae gremio, unibilico ct populo, Franciscus cum suis in loto mundo, ac tres ordines poenilen- tiales instiluit, Minorum, Sororum et fratrum de poenilenlia; loannes omnia deseruil 30 el ad deserlum perrexit, Franciscus omnia coram episcopo dimisil, nibil mundi ba- bere voluit, et loca solitaria et deserta lolo afleclu sempcr quaesivit; convcrlil mullos per duos annos et parum plus loannes praedicando ad |)oenilcntiam, convertit plures Franciscus pcr annos dccem et oclo conlinue praedicando; vcrbum de pocnitenlia acccpit loannes a Domino praedicanda, accepit Franciscus de poenileiilia praedicanda 35 a Deo mandalum et domino papa; loannes, qualis csset luturus, per angelum palri et Spiriiu sancto per propbelas fuit declaratus, Franciscus a propbetis fuit declaratus el a Domino lesu Cbristo, ul dictum est supra conformilate el fructu I, per angelum fuil malri declaratus el famulae iii s|)ecic peregrini, ul dicetur fruclu el conlormitate sequenli; nam dixil bealum Franciscum tunc pueruni fulurum de melioribus bomi- 40 nibus de mundo; loannes matrem intercessive Spiritu sancto propbctico replcvil, Francisco Dcus matrem suam propbctam fecit, quac admirantibus vicinis de filio suo, sciliccl bealo Francisco, eum fulurum gratiae filium praedixil; loanncs sic esl vocalus (a) As gessisset; cdd. concejnsset. ' Cfr. siipia pag. »8 nol. 3. — * CAv. 11 (:<•!. I, I. PRANCISCO VIR LAETATUR. 99 a malre, Franciscus in baplismo loannes est a sua malre vocatus; loannes in ulero et exlra prophetavit, Franciscus in utero, id est in carcere apud Perusium captus, cum gaudio se magnum futurum in mundo praedixit ' et spiritu proplietico claruil; loannes amicus sponsi, Franciscus similis Christo; loannes obiurgalor' peccatorum, Franciscus detestator pravorum, patet in nobilibus de Perusio, quorum praedixit 5 expulsionem ob peccala % el patet de aliis in Legenda, ut dicetur Iructu et conforrnitale IX; loannes congregalor discipulorum, Franciscus aggregalor fratrum hominum san- ctornm; loannes vita singularissimus, Franciscus in victu parcissimus, utpote, qui vix sumebal suslentalionem naiurae, et in una quadragesima de duobus panlbus medie- latem sumsit unius ^; loannes mundo singularissimus sanctitate, Franciscus excellen- lo lissimus ad Chrislum prae aliis sligmatizalionis conformilate; loannes in ordine se- raphico sublimatus, Franciscus in ipso ordine in sede luciferi collocatus. Sic ergo praefatis quia Franciscus loanni conformis, mater eius divino spirilu illuminala eum vocavit loannem, ac velut Elisabeth in eius nativilate et ortu laetala est. Sed suntne alii gavisi de orlu beati Francisci? Certe sic; et pro quo haec secunda 15 pars principaliler ponitur, scilicet Henoch et Elias, hi ortum, missionem et nativilatem beati Francisci in mundum in esse gratiae el religionis agnoscenles, maximo gesliere gaudio. Ut enim in Legenda habelur fralris Benedicti de Aretio *, sanclitale praeclari, i]y\\ a beato Francisco fui( habilu indutus et minisler Anliochiae, ipse frater Benedictus de j)arlibus ullramarinis dum redirel ad Italiam, superveniente maris tempeslate j)ro 20 alleviatione navis sorte, ut aller lonas, missus est in mari, quem angelus Domini sus- cipiens, ad paradisum duxit deliciarum, ubi, dum esset inlerrogatus ab Henoch et Elia, cuius esset ordinis, respondit, quod beali Francisci; dixeruntque: ergo Fran- ciscus venit? Et eo respondente, quod sic, maximum coeperunt gaudium facere et Iri- pudium dicentes, quod tempus antichristi in brevi esset, et ipsorum per marlyrium 25 ascensus ad caelum, dictum fratrem cum laetilia ducentes per paradisum, omnia ostenderunt ei, qui post moram susceptus ab angelo in portu ante alios de sua navi est locatus Anconae. Sic ergo Henoch, vir sanclus, el Elias, propheta praeclarus, unus- quisque eorum Francisco est laetatus; nec immerito, cum simile simili congaudeat el laetetur; bealus enim pater Franciscus cum fuerit Henoch oratione, voluntatis di- 30 vinae implelione et Dei benevolenlia, ac Elias verbo ignito, zelo iustitiae, auslerilate, coutemplalione ac in curru igneo sublevatione et transfiguralione, de eius ortu sancli cl iusti gavisi sunt. Sic ergo apparet, quomodo aliqui de pracsenti gavisi sunt et laelati de beati Francisci ortu el nalivitate, tam in esse gratiae quam naturae. 35 4. Fuerunt et sunt muiti, qui laetantur ct gaudent de beati Francisci ortu utroque et nativitate pro praeterito, qui gaudenl de ipsius iu mundum ortu et destinatione. Gandet enim primo mater ecclesia, ad cuius direclionem et reparationem, ut Chrislus dixit bealo Francisco, erat a Deo destinatus et directus; secundo lerusalem superna, cuius civitatis habitaior factus et civis, eam nobilitat sua gloria cum comitiva suorum; 40 lertio omues angeli et sancti ceteri, quorum consortio inserlus inter ipsos stigmatum impressione praecellit privilegio speciali; quarto gaudet mater Maria, cui devolis- ' II Cel. 1,1. — Ml Cel. 2, 6. — " Actus c. 6. — * Cfr. Chron. XXIV gen., pag. 224; Miscell. Fvanc, t. Ylil pag. 6. 100 FRUCTUS IV — PARS PRIMA. sinuis serviilus fuil et filius, el per eins ohleiiUim mulliis gr;Ui;ts a Clirislo oblinuil; (juinlo lnel;Uur ipse ordo fralrum Minorum cum ordine Sororum el fralrum de poe- nitenlia, (juorum paler el iusiitulor fuil ipse beatus Franciseus, euius inslilulionibus optimis dirigitur el prolectionibus continue adiiivalur; sexto exsultal Assisii civilas, 5 quae hunc peperil orbi, cuius sanclitate el miraculis divulgalur in nuindo el decla- ralur; seplimo lola Italia cum |)rovincia Thnsciae, quae ipso celebris habetur ubique ct eius faclis et geslis prae aliis patriis honoralur et eruditur; oclavo g;iudent animae in pnrgatorio degentes, quae eius natalilio, et praeserlim si de aliquo Irinm ordi- iiiim fuerint eius, a poenis liberanlur; noiio gaiidenl omnes male li;ibentes cl variis 10 detenti iidirmilatibus, ciiius invocatione cum precibus a Deo perfeclissime liberanlur et curanlur; decimo gaudenl mortui, cuius meritis resuscilanlur a Deo, de quibus conformitate et fruclu XXXIX traclalnr; undeciino peccalores exsultant, cuius pre- cibus dc morte ad vitam resuscitaulur, ut poenitentiam peraganl, ut patel specialiler de domino Pelro Rodoueiisi episcopo '; qui graliam inveniunt in praesenti el gloriam 15 el misericordiam in fuluro, iuxla promissa a Chrislo bealo Francisco; duodecimo lae- tanlur infideles, quorum terra filiorum Francisci marlyrio coronatur et sanguine irro- raliir, ac per filios Francisci ad lumeu verae fldei deducunlur; tertiodecimo gaudent ipsiiis devoti, cuius patrocinio in praesenti proteguntur ab hostibus ct denium cae- lestibus innectuntur; ultimo gratulalur et gloriam recipil ipsa beala Trinit;is ex effe- 20 clibiis mirandis in bealo Francisco peractis et per ipsum bealum Franciscum (juolidic aclitatis, sicut arlifex in suo arlificialo el ex eo commendatur et laudatiir ac in ipso complacel et delectatur. Sic ergo apparet praefatis declarata seciinda pars huius III eonformitatis el fructus, videlicel: Francisco vir laelalur. QUARTUS FRUCTUS ET CONFORMITAS: lesus Magis Exhibitus — Franciscuf' Amplexatur. Expositio primae partis, videlicet: lesus Magis exliibitus. 1. Nato Salvatore, sicut eius ortus cunctarum creaturarum attestatione est mundo decla- ratus ad gaudium esse omnium conditorum, sic ipse a Deo Patre per suam Matrcm dulcis- simam, scilicct bcatam Mariam, multis traditus est ad ipsorum laetitiam, gaudium et conso- lationcm, videlicet sanctis pastoribus, Magis, Simconi et Annae, prout in parte superiori est tactum, etsi liic fructus et conformitas non de pastoribus, Simcone ct Anna faciat nientionem, sed solum dc Magis; pro tanto enim de ipsis specialiter ponitur, quia ipsi, ratione regiae dignitatis, ceteris celsiores aestimantur. Quamvis, ut dictum est, fiat de eis specialis mentio, dc aliis nihilominus inteliigitur; dccebat cnim, ut puer lesus, etsi humiliter natus esset, a quolibct genere creaturarum agnosceretur, et per conscquens, sicut ab angelis, rebus insen- satis, brutis animalibus est cognitus, sic ct ab hominc, proptcr quem vcncrat, agnosceretur ac cognitus lioiiorarctur ct vcnerarctur ct ab hominis statu quolibct ac sexu. Cum crgo in statu liominis quidam sint plcbei, et tales per pastores denotantur; aliqui nobilcs, et hi de- signantur per Magos regcs; aliqui de ordinc saccrdotali, et hi per Simeonem; alii vero sexu sunt inulieres, et hi designantur per Aiinain vi{(iiiui^,^ a pastoribus, Mjigis, Simcone ct Anna, Idem fusius fr. XXXIX. i LI3RA- V ^ i lESUS MAGIS EXHIBITUS. 101 tain a sexu utroque hominis quam statu quolibet agnitus puer lesus, quis, qualis et quantus esset, non solum talibus ad laetitiara est natus, sed exhibitus est a Matre proeul dubio ad gaudium et exsultationem ac consequenter, ut eius maiestatem quilibet panderet, eum digne excoleret, et iii humanitate pueri lesu eius deitatem homines agnoscentes Deum verum et hominem praedicarent. Maria enim non invida sed benevola, non superba sed humilis an- cilla, misericordiae mater et regina, laetificata sui Filii ortu, et propter fecunditatem cum virginitate et virginitatem cum fecunditate et sui Filii deitatem ac maiestatem, nec non et alia, de quibus dictum est fructu et conformitate praecedenti, benedictum Filium volens omnibus ostendere et ad laetitiam dare, non eum clausit in loco seereto, sed publico posuit, videlicet in diversorio, ut omnibus adventantibus pateret libere, qui ad ipsum debite acce- derent et devote. Sed licet, quantum in ea fuit, omnibus eum ad videndum exposuerit, quia tamen tanti pueri non quilibet dignus erat aspectu, secreto Dei consilio praebuit ad videndum quatuor generibus personarum prae aliis. 2. Et primo pastoribus, id est simplicibus seu humilibus, ad videndum praebuit et ado- randum et, ut pie creditur, ad osculandum; et quia, ut dictum est, Dei consilio Maria hoc egit, videndum est, quales hi fuerunt pastores et quid agnoverunt esse puerum lesum, et consequenter apparebit, quod non fortuito sed Dei prospectu tales prae aliis ad Deum vi- dendum humanatum sunt admissi; et sic patebit, qualiter Christi ortu et facta eis demon- stratione (o) sunt gavisi. Pro primi evidentia videndum est, cur beata Maria et Pater caelestis voluit prius Chri- stum exhibere pastoribus quam aliis hominibus, utpote Magis, sacerdotibus et potentibus. Respondetur, quod hoc actum est, ne Deus videretur esse acceptor personarum, ut magis videretur diligere potentes quam humiles et pauperes ; secundo, quia pauperes et humiles exaltat, superbos odit et humiliat ; tertio, ut eflfectu ostenderetur, quod postmodum per ipsum Christum est proclamatum, Matth. 11, 25: Confiteor tibi, Pater, Domine caeli et tcrrae, quia abscondisti haec a sapientihus et prudentibus et revelasti ea parvuUs ; quarto, ut quorum con- sortium diligeret, scilicet humilium, in pastoribus demonstraret ; quinto, quia ipse de pasto- ribus corpulentam traxit substantiam, ut patet de Abraham, Isaac, lacob, luda et David, qui pastores fuerunt; ad pastores loquendo, scilicet praefatos, se venturum promisit; cum pastoribus fuit prius amicabilis eius conversatio, patet ; cum Abraham non solum est multoties locutus, sed et comedit; locutus est Isaac, lacob, Moysi, David etc. ; pastorum prius sa- crificia acceptavit, patet de Abel, Gen. 4, 4, Abraham etc. ; pastoribus populi sui imperium et regnum dedit, patet in Moyse, David et aliis; quare et prius Christus est pastoribus exhibitus, quam aliis; sed sexto est in causa pastorum conditiones; licet enim quis possit dicere, quod pro tanto prius viderunt, quia propinquiores erant ad locum, ubi puer lesus erat, ut ostendit evangelium, attamen conditiones eorum Deo placentes in causa fuere; hi enim pastores, ut dicit Lucas in evangelio c. 2, erant a somno peccati elongati, quia erant vigilantes; sensus internos et externos soUicite gubernantes, quia erant custodientes cjregem siium; Dei dona considerantes, quia servabant vigilias noctis, in vigilia matutina percussit Dominus castra Aegyptiorum, Ex. 14, 24 sqq., per pastorem Moysen ; innocentia decorati, quia pastores et simplices Deo accepti ; angelus Domini stetit iuxta illos, non ante vel supra, nec post vel subter, quare et gratia repleti ; notitiam Dei habentes, quia claritas Dei circumfulsit illos ^ ; timorati, ideo dicitur, quod timuerunt; contTa. diahohim securati, ideo dicitur eis: iVb- lite timere; ad fidem evocati, ideo dicitur: Evangelizo vobis gaudium magnum; laetitia divina (a) Codex eis de ipso de more. ^ Luc. 2, 9; infra I. c. vv. 10, 1 1, 12 sqq. 102 FRUCTUS IV — PARS PRIMA. confortiiti, ideo f/aiidiiun niaf/ninn possident; in fide plenius instructi, quia cnt vohis Salvator natits, C/iristiis Doininiis in civitate David; ab omni haesitutione et dubitatione scparati, hoc erit vobis signum; caritate ct dilectione Dei ferventes, non solum unus angelus, sed plures eis apparuerunt, ut dicitur Luc. 2, 15: Factum cst, clum discessernnt angeli ab eis, quare plures viderunt; concentus angelicos audientes, scilicet cantantes angelos: Gloria in excelsis Deo^; prompti ad Dei mira (a) indaganda et veneranda, loquehantur ad invicem dicentes: Transeamus usc/up Betldelicm ; supra terrena pcr cogitationem elevati, quia Verbum intelle- xerunt carnem factum; sollicitudine non ])\gv\, vcnierunt fcstinantes ; a Deo prae cunctis aliis accepti, quia invenerunt Alariam et infantem positum in praesejno; de promissionibus factis patribus certificati, quia videntes coc/noveriint de verho etc; Dei magnalia pracdicantes, quia mirati sunt omnes, cpii andierunt etc. ; pro impensis bcneficiis Deo grati, quia laudantes et glorificantes Deiun. Quia ergo sic erant isti sancti pastox-es, Maria prius eis, quam aliis Filium suum exhibuit videndum et adorandum. Sed quomodo ad Christum videndum venerunt? Certe divina revelatione, quia angelus apparuit eis ; ac non naturalibus freti vident Deum, sed gratia divina, quia elaritas Dei circiunfulsit illos. Sed quid periienderunt Christum puerum FMlium Mariae esse? Certe impe- ratorem angelorum, quia ad ipsos angelum destinavit; illuminatorem cordium, quia claritas Dei circumfulsit illos; protectorem suorum, quia facit angelos stare iuxta ipsos; debilium roboratorem: Nolite timere; veri reseratorem, quia evangelizat eis; mentis recreatorem, quia cjcmdiam mac/niim dat ipsis et omni populo; Deum verum et hominem, quia Christus; omniura gubernatorem, quia Dominus; nostrum Redemptorem, quia Salvatorem; hominum devotorum rcfectorem, quia in civitate David Bethlchem nascitur; promissorum exhibitorem, quia lioc erit vobis .ngnum; mundanorum detestatorem, quia pannis involutum, etc. ; angelorum et aliorum iucundatorem, quia gloriam cantant angeli ipsi Christo nato. Qua in re haec atten- dentes (h) sancti pastores iuxta dictum angeli, lesu viso et adorato, gavisi et laetati fuere, ut in praecedentibus est dictum, et iuxta dictum angeli gaudium magnum habueruut. Et sic patet, quod beata Virgo Maria prius Filium suum pastoribus, id est humilibus, exhibet, et quibus de causis. 3. Secundo, beata Virgo Maria, ut dicit hic fructus et conformitas, sanctis Magis exhibuit et dedit ad videndum Filium suum puerum lesum, adorandum et osculandum. Sed sciendum primo, quod cum Christus puer esset Rex regum et Dominus dominantium *, licet ex humilitate in praesepio pauperrimus decubaret, quare decentissimum fuit, ut in suo ortu monstraretur regibus, agnosceretur a regibus, veneraretur a regibus, timeretur a regibus, inquireretur a regibus, divulgaretur a regibus, profiteretur a regibus, cum gaudio videretur a regibus et ut generalis imperator et dominus honoraretur a regibus. Secundo sciendum, quod, si ma- gnum fuit Christi ortum per crcaturas attestari sensibiles et angelos, sed quoad homines magnum fuit testimonium acccpisse a Magis, et ratione gentis, quia non ludaei, sed gentiles fuerunt; ratione officii et dignitatis, quia reges erant, ut dicit ecclesia; ratione intelligentiae et sufficientiae, quia in astrok)gia erant peritissimi, secundum Chrysostomum '; ratione certifi- cationis, quia Christi lesu stellam vidcrunt; ratione apparatus et ostcnsionis, quia non la- tenter, sed apparenter venerunt, quia Icrosolymam ; ratione tcstificationis, dicentos: Vidimus stellam eius in oriente; ratione professionis, dicentes: Venimus adorare eum; ratione de- votionis, quia af^orauerwwi e?m; ratione deductionis, quia, co adorato, deducti sunt per aliam viam in regionem suam. Tertio sciendum, quod lesum puerum, etsi viderunt eum postea per Mariam matrcm eis cxhibitum, eum tamen viderunt prius in signo insolito et singuiari, quo (a) Codex de Dei misericordia. — (b) Ilic (loficit codex (cfr. iiitroiluctionom). » Luc. 2, 15. — M Tim. (i, I.j. — ^* noviil. 3 iii cp. ad Tit. u. 2 (P. G.-L. G2, 678). lESUS MAGIS EXHIBITUS. 103 viso ad eiim videndum corporaliter et venerandum accesserunt, videlicet stella. Quod signum stellae et ipsa stella quoad causam efficientem fuit signum excellentissimum; ut dicit ^Zossa Matthaei secundo *, fuit a Deo, quia creatum; quoad materiam fuit singularissimum hoc signum, quia non de praeiacente materia, sed de nova; quoad formam fuit stella verissima, ut dicit Gregorius VI Moralium, sed pulchrior aliis in forma et figura, ut dicit Leo * et Augustinus ^; quoad refulgentiam fuit radiosissima, nam Magos multipliciter illuminavit, ut dicetur; quoad influentiam fuit efficacissima, nam dedit sanctis Magis intellectum de lesu Christo et audaciam in profitendo Christum; quoad ea, quae gessit, fuit stupendissima, patet in apparitione eius, occultatione, reapparitione, ductione ad Christum et operatione, quia Magos laetificavit, ad Christum perduxit et ministerio expleto esse desiit; quare hoc signum fuit singulare et alias insolitum et invisum, etsi per Balaam fuerit prophetatum, Num. 24, 17: Orletur stclla ex lacob etc. Huius ergo stellae visione admirati sunt Magi, utpote nunquam alias visa, consolatione spirituali repleti, ortum Dei per ipsam intelligentes, iucundati, Deum humanatum ipsa agnoscentes, ac gaudio magno repleti et laetificati ipsius demonstratione et ducatu ad adorandum Deum hominem pertingentes. Huius mysterio stellae sancti Magi et aliud viderunt et aliud mente conspexerunt, ut dicit Leo in sermone * ; unde hac stella, quae duo significabat, Mariam et Filium, saucti Magi, ut puto, de eis magnalia perpen- derunt; prophetia enim Balaam de stella lacob potest tam ad Mariam, quam ad eius Filium, ut in opere De Virginis Mariae vita ® declaravi, referri. Quare ad utrumque stellae mysteria coaptando et primo ad Matrem, deinde ad Filium, dico, quod sancti Magi per stellam, quam in aere primo viderunt, Virginem Mariam intellexerunt, quam et postea pculis corporalibus cum Filio aspexerunt. Ipsa enim stella ex lacoh nata et ex David, splendida et matutina; huius stellae radii sunt mirabiles et per Magos mysterialiter intellecti; intellexerunt enim huius stellae videlicet primum radium, scilicet eam esse quoad genus praeclarissimam, quia eius Filium regem ludaeorum professi sunt, quare et Matrem origine insignissimam ; ex 21 regibus orta est; secundum radium prophetis sanctis notissimam, patet, quia Balaam hanc vidit, Michaeas ortum praedixit Filii, quare propositum; tertium radium ipsam esse mun- dissimam, quia non habitat in carne Deus subdita (a) peccatis ^ ; in hoc istud ostenderunt se eius Filium Deum dicentes venisse adorare, quare et Matrem Dei eam asserentes ; quartum radium eam esse pauperrimam et cultu abiectissimam, hoc ex loco apprehenderunt, ubi cum Filio residebat, et utrorumque ornatum et apparatum; quintum radium ipsam esse humil- limam, cum Filio humiles diligente manere conspicientes ; sextum radium in aspectu vere- cundam, non ia publico vagantem, sed intus cum Filio stantem, oculos defixos ad terram habentem aspexerunt; septimum radium esse reverentissimam {b) in obsequendo, invenerunt eam cum puero eidem officiosissime obsequentem, nec in puncto, ut humilis ancilla, ab eo recedentem; octavum radium eam esse prudentissimam et in verbis ct in gestu, et ad hoc ostendendum evangelium nihil ponit beatam Mariam Magis locutam esse; nonum radium ipsam esse liberalissimam, cuius liberalitatem perpenderunt ex Filii ad videndum, osculandum et adorandum traditione et concessione, tantum donum eis largiendo; decimum radium eam plenam esse gratia et in donis copiosissimara, intelligentes enim eam Dei Matrem, conse- quenter agnoverunt ei concessa, quae ad Dei maternitatem exigebantur ; undecimum radium ipsam esse super omnes sanctos et sanctas sanctissimam, quia ad supremum sanctificationis (a) As subiecta. — (b) As reverendissimatn. • Gloisa interlinearis in Matth. 2, 2 (apud Lyranum). — ^ Sermo 31 (alias 30) c. 2 (P. L. 54, 23.5). — ' Sermo 201 (aiias 31 de Tenipore) n. 1 sec. sensiim (P. L. 38, 1031). — * Sermo 34 (aiiam 33) c. 3 sec. sensum (P. L. 34, 246 sq.); cfr. etiam Sermo 31 c. 2 et Sermo 33 c. 2. — ^ \n fructu VIII libri tertii (pag. 431), qui pUiries ad verbum supradictis convenit. — « Sap. 1, 4. 104 FRUCTUS IV — PARS PRIMA. gradum Dei matcrnitate pervcuit; duodecimuin radium eam esse Deo dilcctissimam, ct hoc ex cius electione ad Dei maternitatem prae aliis mulieribus intcllcxcrunt; tcrtiumdecimum radium ipsam esse illuminatissimam, quod ex radiatione stellae materialis apprehenderunt; si illa sic relucebat, quanto magis Maria per eam designata? quartumdecimum radium eam esse super omnes mulieres in benedictionc excellentissimam, quia sola ipsa Dei Filium generavit; quiutumdecimum radium ipsam esse super omnes creaturas eminentissimam, quia nihil maius potest effari, quam ipsam Matrem Domini dici, quare propositum couchiditur; sextumde- cimum radium cam essc omui laude diguissimam, quia virtuosissimam, gratiosissimam et Dei Matrem, quarc propositum. Hi sunt radii, quos de stella Maria procedentes sancti Magi videruut et intcllexerunt. Sdesi radios hos de beata Maria iuxta dicta Balaam, quae apud eos manebant, volumus intelligere, possumus dicere, quod sancti Magi bcatam Mariam primo viderunt esse patrum imitatricem, quia sicut a lacob, ut dicit prophetia, corporcam traxit substantiam, sic habuit virtutem per imitationem ; secundo parcutum et aliorum consolatricem, ad parcntum conso- hitiouem est, ut ex eis aliquis maguus oriatur; Maria est orta ex lacob; tertio sauctorum illuminatricem, si Balaam, ut cognosceret Mariam, fuit ilhiininatus, qui erat pravus et malus, multo fortius prophetae alii, quod ex lacob ipsa oriri debcret, sunt ilhimiuati, ea pro ftituro hoc merendo ; quarto diviuorum (a) iuspectatricem, unde per scahim lacob (b) stella ex eo nata ascendebat et exsurgebat, ut dicit prophetia ; quinto vitiorum exstirpatriccm, quia stella et consequenter purissima ; sexto omnium beuedictionum contentricem, quia ex lacob orta, et consequenter ut ijise omni benedictione, Geu. 27, 29, est benedicta; septimo errorum et haeresum dissipatricem, quia stella, quare clarissima et sine errorum macula et cx lacob orta, in quo non est idolum, Num. 23, 21 ; octavo rectorum operum exemplatricem, quia ut stella fulget, ut lacob duodecim filios, id est duodecim virtutes, emitteus, quae opus bonum ostenduut et efficiunt, quae sunt humilitas, mausuetudo, paupertas, caritas, austeritas, rigi- ditas, fidelitas, misericordia, pietas, iustitia, temperantia et in omni bono perseverantia; nono petitorum impetratricem, quia steUa cx lacob orta, quare cum nou minor lacob, exaudita iu cuuctis, ut ipse lacob, fuit; dccimo hostium supplantatricem et subicctricem, quia ex lacob, qui supphmtator iuterpretatur, sub pede Mariac hostis diabohis stat prostratus; undecimo arcanorum speculatricem, quia orta ex lacob, qui Dominum vidit facie ad faciem, Gen. 32, 30, quare et Dei secreta couspexit (c); duodecimo futurorum inspectatricem; quia orta haec stella ex lacob, qui propheta fuit, Gcu. 49, 10, quare et ipsam hoc donum habere diguum est; tertiodecimo christianorum dilectricem, quia orta ex lacob, qui amore tenerrimo suos dilcxit filios, quare et Maria christianos a Christo Filio suo progcnitos diligit et amat praecordio siugulari; quartodecimo douorum largitricem, quia ex lacob orta, qui suis douis fratrem placavit, Gen. 32, 13 sqq., Maria omnibus datafflucnter; quintodecimo illius muudi imperatricem, quia, ut lacob domiuus fratrum suorum, sic ipsa a Christo facta est imperatrix cunctorum ; sextodecimo servatricem mandatorum, quia lacob Dei praecepta servavit, sic et Maria eius vohxntatcm effecit dicens: Fiat mihi secundum verbum tuum; ecce ancilla Domini^, Sancti Magi, etsi uon ponatur expresse in sacra scriptura, quod praedicta viderunt de Maria, attamen iu luminc illo superno, quo cognovcrunt Dcum incaruatum, dc ipsa praefata et maiora coguoscere valuerunt, quibus agnitis de ista stelhi bencdicta, videlicet beata Maria, gaudium magnum et laetitiam habuerunt. Verum etsi stella, quam viderunt, beatam designaret Mariam, principalitcr tamen Do- minum Icsum Christum, quare ad fulgorem huius micantis sideris, scilicet pueri lesu Cliristi, (a) N futm-ornm. — (b) As stellam lacob. — (c) As et N occulta conspexerit. ' I-uc. I, 38. lESUS MAGIS EXHIBITUS. 105 oculos mentales elevantes, viderunt multa velut radios ab ipsa stella procedentes. Ostendit enim se puer lesus his sanctis Magis multos radios (o) erga ipsos emisisse, quibus de ipso notitiam singularissimam habuerunt; nam ab ijjsa stella lesu Christo viderunt Magi egredi ad se illuminandos primum radium, ostendendo se esse consolatorem afflictorum, quia na- tum se eis ostendit (5), cuius ortus ad gaudium magnum est omni x>opulo, Luc. 2, 16, ut dixit angelus ; secundum radium, ostendendo se veterum terminatorem et promissorum, dum in diebus Herodis regis natus est et a sanctis Magis adoratus, cuius in tempore pro- phetia lacob, Gen. 49, 10, impleta, est: Non auferetur sceptrum de luda etc; sic et Daniel, Dan. 9, 24 sqq., de septuaginta hebdomadis annorum ; tertium radium, ostendendo se excita- torem devotorum, nam ipse sanctos Magos excitavit ad se quaerendum, et ideo hoc ostendit, Matth. 2, 1 dicens: Ecce Magi ab oriente etc; nam eos excitavit et ad se adorandum per- duxit; quartum radium, ostendendo se esse cordium corroboratorem, corda enim Magorum adeo roboravit, ut non timerent Herodem seu Romanos, quaerendo regem ludaeorum (c); quintum radium, ostendendo se esse gubernatorera mundanorum, quia eum dicendo regem, patet ipsos iUuminatos a Christo fuisse, esse rectorem mundanorum; Ubi est, qui natus est, inquiunt, rex ludaeorumf sextum radium, ostendendo se mirorum patratorem et creatorem, quia inquiunt Magi hoc radio illuminati: Vidimus stellam eius etc, quam scilicet condidit et creavit ; septimum radium, ostendendo se esse obcaecatorem malignorum, quod utique agno- verunt videntes Herodem et Hierosolymitas {d) turbatos esse Christi ortu et nativitate, qui si oculos videntes habuissent, de Christo non perturbationem sed gaudium percepissent; octavum radium, se esse ostendendo ductorem et directorem insciorum, quod ostendit, dum eis a Hierosolyma discedentibus stellam, quam prius viderant, emisit, ut iter praeberet usque ad locum, in quo degebat ; nonum radium, se ostendendo recreatorem anxiorum, nam qui amissione stellae prius erant desohiti, ea recuperata, gavisi sunt et laetati gaudio magno; decimum radium, ostendendo se contemptorem mundanorum, nam ipsum reperiunt non in pa- latio sed in praesepio, non in loco odorifero sed foetenti, quia in stabulo, non amictum pannis sericis, sed contectum vilibus panniculis, non in culcitra sed in foeno cubitantem, quae videntes de eius paupertate et humilitate tanta mirati sunt; undecimum radium, osten- dendo se esse Deum verum et habere cum humanitate deitatem, et per consequens omnium entium primum et supremum, nam eo viso, statim genu flexo adoraverunt eum ; duodecimum radium, ostendendo se generalem Dominum mundi et habere imperiositatem, quia in signum subiectionis tria dedere munera, scilicet aurum, thus et tnyrrham; tertiumdecimum radium, ostendendo se esse cognitorem occultorum, nam inspecta mala intentione Herodis Magos monuit, ne ad ipsum redirent Herodem; quartumdecimum radium, se esse ostendendo provi- sorem futurorum, per aliam vi;im ipsos ad propria reducendo. Quibus radiis sancti Magi de puero lesu habitis et illuminati, merito de lesu a Maria eis exhibito ad oscuLandum, vi- dendum et adorandum sunt gaudio magno Laetati. Sic ergo patet quomodo beata Maria puerum lesum secundario exhibuit Magis; quo datur intelligi, quod sollicite quaerentibus lesum Christum et propriam patriam relinquen- tibus Dominus lesus se ostendit, dat et exhibet libenter cum summa consolatione, ut efFectum est in sanctis Magis. 4. Tertio, a beata Maria puer lesus exhibitus est Simeoni, sancto seni, qui non solum eum vidit, sed in ulnis suis accepit et habuit, quem tenendo in brachiis, propter multa, quae in ipso fecit puer lesus Christus et quae de ipso agnovit, gaudio magno repletus et consolatione psalmum: Nunc dimittis servum tuum, Domine etc devotissime peroravit. Sed qualis erat hic senex Simeon, qui lesum sic accepit, et beata Maria suum puerum libenter (rt) As radios gratiae. — {h) Ed. 1 oiii. natitin. — (c) As ut non timerent Herodem quaerendo re- gem Imlaeoruin seti Romanorum. — {d) As Israelitas. 106 FEUCTUS IV — PARS PRIMA. dodit et exliibuit, certe Liicas cxprimit, c. 2, 25 sqq. sui cvangelii, hunc senem commendans de multis, videlicet: primo de virtute et perfectione, qui erat homo scilicet virtuosus et non vitiosus, qui iumentis assimilatur; secundo de pacifica conversatione, quia in Hierusalem in loco pacis, correspondens locus locato, et econverso ; tertio de instantia in oratione, quia vocatur Simeon, qui exaudibilis interpretatur, loan. 9, 31 : Qui Dei cultor ftierit, hune Deus exaudit; quarto de operatione, quia erat iudus; quinto de devotione ad Deum, quia erat timo- rntus; sexto de vera devotionc ad proximum dilectione, qxiiSi exspectans non suam, sed eonso- lationem Israel; septimo de recta intentione, quia Spirltus sanctus erat in eo; octavo de eius cura Deo intima mentis coniunctione mente, quia responsum acceperat se mortem non vi- surum etc. ; nono de cognitione, quia venit in Spiritu sancto in templo et cognovit lesum natum et portatum; decimo de acceptatione a Deo, quia visio Christi ei concessa est ante mortem ; undecimo de innocentia et purgatione, quia eepit puerum lesum Christum in ulnas suas; duodecimo de gratitudine et gratiarum actione, quia benedixit Deum. Ecce qualis est homo iste senex, cui exhibet beata Maria Filium. Sed quid puer lesus in hunc scnem ab eo acceptum fecit? Vere multa et stupenda; nam ipsum primo ab omni macula, si qua inerat vel infuisset, purgavit et forte in gratia confirmavit, quare ipse Deum benedicit; secundo Deo gratum exhibuit et reddidit, beneficio accepto Deura benedixit; tertio quae Christus effecit generi huraano, per hunc senem reticere noluit, quia benedixit, id est benedictionem datam per Christum cunctis hic senex expressit; quarto ipsum sanctificavit et gubernavit, quare vocat eum Dominum dicens: Domine; quinto eius desideriura quietavit, appetebat enim eura videre, ideo dixit: Nunc dimittis; sexto ipsum, ut promiserat, secundum verbum suura visitavit, et sanctis patribus ; septimo Deo foederavit, quia inquit: in pace, scilicet eura posuit; octavo iUuminavit, ut eius intelligeret divinitatem, ideo dicit: viderunt oculi mei; nono a morte peccati liberavit praeservando eum, ideo sa- lulare eum vocat; decirao se prosequendum et iraitandum ab ipso et aliis indicavit et re- seravit, ideo dicit eura paratum a Deo Patre ante faciem omnium populorum; undecimo ad discernendum Dci magnalia facilitavit, ideo lumen ad revelationem (fcntium dicit; duodecirao glorificavit, quia f/loriaui plehis tuae Israel, scilicet ei daturura, repromisit. Quare non iraraerito hic sanctus senex Siraeon Christi ortu et donatione pueri lesu a Maria matre est gavisus et laetatus. Et non solum ob praedicta in ipso efifecta laetatus est, sed et cernendo lesura, quem in uhiis tenebat, talem et qualem, cum declaraavit («) dicens: Nunc dimittis etc, ubi ostendit, puerura lesum Mariae Filium esse prirao afflictorura conso- latorera et sohitiura, quia est consolatio Israel, quam exspectat; secundo ad Deura hiudandum incitatorem, quia eura ad Deura benedicendum incitavit; tertio generalem mundi imperatorem, monarchara, Dorainura et gubcrnatorera, quia eura Dorainum dicit; quarto veridicum imple- torem, quia secundum verbura suum dicit sibi et aliis fecisse ; quinto mirificum foederatorem, Dei scilicet et horainum, quia in pace scilicet nos posuisti; sexto cordium gratificum conso- latorem et quietatorem, quia diraittis me scilicet consolatum; septimo illuminatorera deificum, quia oculi mei per te aperti viderunt tua deifica; octavo huraani generis Rederaptorcm et Iil)eratorem, quia salutare est, id est Salvator noster; nono reseratorera almificura, quia in se, velut in exeniplari perfectissimo, omnera declarat perfectionem, ideo dicit eum praeparatum ante faeiem omnium populornm; decimo doctorem clarificum, quia lumen estet doctor perfectus gentiuin; undecirao maloruin punitorem, quia dicit eum ])ositum in eorum 7va»mm ; duodecimo glorificatorera perfectissiraum, quia, inquit, ad gloriam plel)i,s Isracl, scilicet datus et ordinatus; tertiodecirao suorum fidelium subliraatorera, quia in resurrectionem est multorum in Israel; (|uarto(lccirao dot(\statorera omnis j^ravitatis, quia sif/num cui confradicetur; quintodecimo vi- vificatorein nostrae inortalitatis, (luaiulo, in(|uit, tuaui pertransi/)it (/l((dius animam ; sestodc- ciino reseratorein cordium et occultorura, et hoc teinpore generalis iudicii et aequitatis. («) As declaravit. lESUS MAGIS EXHIBITUS. 107 Haec sunt testimonia pueri lesu, quae agnoseendo Simeon de ipso palam et publice pro- fitetur. Sic ergo praefatis apparet, qualis fuit hic senex et quid in ipso puer lesus effecerit et quid de ipso sit attestatus, cui Maria tertio loco suum filium exhibuit; quo et merito est laetatus et gaudio repletus, per quem patet, quod servantibus divina praecepta lesus datur et communicatur. 6. Quarto loco et ultimo a Maria puer lesus est Annae vetulae exhibitus et monstratus, ut patet ex serie evangelii, Luc. 2, 36 sqq., beati Lucae, cuius laudes declarans evangelista beatus Lucas loco praeallegato ostendit, eam fuisse primo Deo acceptam ex nomine, quia Anna interpretatur gratia; secundo Deo gratam pro impensis, qu\a de temj^lo non dlscedebat ; tertio promptam ad Deo parendum, quia dicit evangelium : Deo serviebat; quarto eleemosy- narum largitricem, nam Anna donans, id est largiens, interpretatur ; quinto a Deo pluribus praeventam gratiis, quia Anna donatio interpretatur, scilicet a Deo ei facta de suis donis; sexto Dei contemplatricem, quia filia Phanuel, quae contemplans Deum interpretatur ; septimo motus sensuales coercentem, quia Phanuel, cuius fuit vera filia, facies Dei interpre- tatur, quia imaginem mentis, quae facies Dei est, mundara tenuit, quare propositum; octavo a Deo de futuris illuminatam, quia prophetissa fuit; nono a Deo visitationibus et consolationibus visitatam, quia erat de tribu Asser, qui divitiae vel beatitudo interpretatur, quia divitiae consolationis et beatitudinis per visitationem a Deo sunt ei datae; decimo vero coniugio alligatam, quia septem annos cum viro suo stetit, quare et matrimonio sancte usa fuit; undecimo vita famosam propter antiquitatem et morum religiositatem, processerat in diebus suis etc. ; duodecimo Deo dicatam, no7i discedehat de templo, quare locus locato congruebat et econverso; tertiodecimo carnem macerasse, quia ieiuniis; quartodecimo depre- cationibus pro se et aliis contiuue intentam, quia, inquit, occupata erat obsecrationibus ; quintodecimo divinis praeceptis per omnia mancipatam, quia, inquit, Deo serviebat non uno tempore, sed die ae nocte. Has laudes de ista Anna dicit evangelista, ut, cui Maria Filium exhibet, perpendatur. Sed haec sancta domina videndo puerum lesum quid egit? et quid de ipso omni volenti audire et redemptionem Israelis exspectanti promisit? Certe miranda; haec enim sancta vetula puerum lesum praedicat primo Deum verum et hominem, confitetur eius deitatem et hu- manitatem, Redemptorem dum eum nominat; secundo dicit eum omnipotentissimum, quia se faciendo hominem et Deum homini coniungendo, infinita potentia concurrit; hoc dicit, dum eum Redemptorem asserit; tertio sufficientissimum, quia Redemptorem eum nominat; quarto benevolentissimum, quia redemptionem nostram nostris non egit meritis, sed sola sua bene- volentia et pietate; quinto veracissimum, quia redemptionem patribus promissam facere de- bebat; sexto iustissimum, quia non potentia sed iustitia nostram redemptionem voluit exer- cere; septimo humillimum, in tantum enim inclinatus est, ut carnem assumeret, et ad redi- mendum nos mori decrevit; octavo sanctissimum, ex quo fecit redemptionem nostram, san- ctissimus et Deo acceptissimus fuit; nono providentissimum et sapientissimum, tanta sapientia nostram redemptionem oporando; decimo vigorosissimum faciendo nostram redemptionem, consequenter a diabolo nos eripuit; undecimo efficacissimum, quia nos redemit a morte peccati et reduxit ad vitam gratiae; duodecimo pandit eum gloriosissimum, quia ipse solus de nostra redemptione triumphum reportavit. Hoc asserit Anna, dum dicit evangelista, quod ipsa de puero lesu loquebatur omnibus, qai exspectabant redemptioiiem Israel, designans ipsum Re- demptorem esse et nostram facturum esse redemptionem. 0 quam laete haec vetula de puero lesu loquebatur, nec immerito, quia interius laetificata; os gaudium et lingua exsultationem habebant. 6. Sic ergo patet praefatis quatuor cum antedictis in praesenti fructu et conformitate, quod beata Maria ad gaudium et laetitiam Filium suum parvulum exhibuit; sicut exhibuit 108 FRUCTUS IV — PAES SECUNDA. gratiose oiniii lioiinnuin statui, sic et sexui ; et Icsu ortu, visione et contrectatione omnia sunt gavisa et laetificata, nec mirum, quia videndo illum, qui est gaudium nostrum et solatium, ac ipsum tangendo; si enim fimbria vestimenti lesu et herba tangens eius vestimenta mirabilem efficaciam habebat, quanto magis eum tangendo, cum scriptum sit, Luc. 6, 19, quod, quotquot tangebant eum salvabantur (o), et corporaliter et spiritualiter; quare consolatione recreati interna divino gaudio et laetitia consolabantur. Sed adverte, quod, etsi per Mariam sit datus puer lesus in suo ortu et post omnibus laetifice, tamen quibusdam est datus diversimode; nam datus est lesus Mariae Filius loanni Baptistae in aolatium, Elisabeth in radium, pastoribus in gaudium, Magis in praeconium, Simeoni in pacis vinculum, Annae in fastigium (b), Aegyptis, ad quos accessit, in lucis spe- culum, loseph ad meritum, apostolis in magisterium, pauperibus in socium, aegrotis in re- medium, perfectis in exemplum, iustis in subsidium, peccatoribus in refugium, populis in pabulum, nobis in pretium (c), beatis in praemium, matri Mariae ad omne bonum, subli- mationem et super omnes consolationem et plenissimum gaudium et contubernium. Sic ergo praefatis apparet declarata prima pars huius IV fructus et conformitatis, vi- delicet: lesus Magis exhibitus etc. Secunda pars huiiis quarti fructus et conformitatis videlicet: Franciscus amplexatur. Expositio. Reslal niinc tleclnranda secunda pars IV fructus el conformilalis, scilicel: Fran- 5 cisciis umplexatur. Quia enini bealus paler nosler Franciscus, elsi non in inilio sui orlus cl nalivilalis in nuinduin, fiicrit gralia cl virlulibus plenus ac perfectus, sed in secundo orlu et iialivilale, videliccl in esse graliae et religionis, quando mundo ap- paruil paupertatis professor, poenileniiac forma, veritatis {d) praeco, sanctitalis spe- culnm, evangelicae perfcclionis exemplar, pudicitiae liUilus, carnis maceralor el omni 10 virlule conspicnus, altamen, quia scriptura aliquando dicit esse, quod in proximo fiendum esl iiidubie, ac in Dei prospeclu beatus Franciscns el praedestinatione, gratia ct virtiitibus soinper fuerit amictus, idcirco in primo orUi et naiivitale Deus voluil sibi, videlicet bcato Francisco parum anle iam (e) nalo, fierl, qiiod fiendum eral temporis in processu, ct hoc per angclum suum, qui orliim beali Francisci Deo pla- 15 cilum ostenderel, ipsum pueriim ut sancli Magi langerel, in suis ulnis acciperel ul Simeon, el quid facturus esset Franciscus ut Simeon et Anna clarius reserarel. El hac cx causa principaliter ponitur haec sccunda pars, scilicet Franciscus (/') ad inslar Christi est liaditus ad videndum el amplexandum. Ut enim Legenda pandit antiqua \ et fratcr Nicolaus de Assisio, guardiaiius post {g) Spoleli ', habuit a domina Margarila («) As sanahatitur. — {b) ka vestiginm. — (c) Xs praeiniutn. — {(1) A.s oirtutis. — {e) As ta»i. (f) As Francisciis amplexatiir. — (g) As oni. post. ' Cfr. LP(jendn (mliqua (edila a Minocclii) c. 31; idoni le^ilur in prologo Legendnc 3 so- ciorum, proul exslal in codice Vancano 7339, (Ti-. Ut Leggemla di S. Francesco, eilii. a P. Mar- ccilino ct P. Tiicophilo, pag. fi. — ^ In (;od. Ottob. 522 (vide Analecta Franciscana l. I pag. 113) fol. ^.So V liacc liahcnliir: « Nairavit libi fiater iSicohtus de Assisio: Domiis, inqiiil, patris inci con- iiincta cst (lomui bcali Francisci. Uofcrchat autom sic inalor inea: ctini (iuiosiorot in loolo post partiiin niator beati Fiancisoi, ul solcnt niiiiieios in |)iiorpcrio, ol vicinnc muliores niiqiine ciroa cain esscnl, pcrcgrinus ad oslium quasi clcemosynam petcns, cuin acccpisscl partein puili a inatrc FRANCISCUS AMPLEXATUR. 109 sua malre, vicina et nola mali'i beali Francisci, malre referenle el pedissequa beali Francisci, ipso die, quo nalus fuit beatus Franciscus, ad oslium domus beali Francisci quidam advenit angelus in specie peregrini, petens inslanter a famula, ul pucr Frain ciscus eidem ad videndum et tangendum exhiberetur. Sed cum famula timeret hoc agere, ac ille in rogatu persisleret, landem mandato matris beati Francisci peregrino 5 Franciscus est oblatus, qui eum in suis ulnis accipiens, slringens et osculans, eius humeris in parle dextra crucem impressit dixitque: « Hodie in isto vico nati sunt duo pueri, hic Franciscus et alius; hic erit de melioribus hominibus de mundo, et alius erit de peioribus ». Demum praedixit infantulum Franciscum magna cuslodia gubernandum propter insidias daemonum, qui de eius ortu lurbati ad necandum eum 10 muilas insidias praepararent cidem; alque his dictis, statim disparuit, nullibi in dicta Assisii civilale amplius visus. Quibus apparel Chrislum beato Francisco in amplexu et visione et datione in manibus alterius, ut faclum est de ipso, sibi voluisse similari, ut sicut beata Maria lesum Iradidit Mago quaereuti, sic mater beati Francisci dedil eum peregrino peleuti; el sicut Simeon plura de lesu et circa eum fuluris dixit, sic I5 el de Francisco angelus in specie peregrini matri reseravit. Palet ergo, ad quid haec conformitas ad Christum pro secunda parle sit posita. Sed sciendum ulterius, quod, si bealus Franciscus, etsi non in primo ortii sil datus omnibus, sed modo solum praefato, attamen in secundo orlu, videlicel gratiac el religionis, ipse datus et exhibitus est a Christo diversis generibus personarum, a 20 quibus dulciter, non corporaliter, sed spirilualiter slrictus est et amplexatus. Nam est exhibilus: [primo] sanctis prophetis per spiritus luculentiam ad ipsum considerandum fulurum, et cum quanla virtuositale, ut dictum est supra fructu I et conformitate. Secuudo, matri ad gaudium el laetitiam, quae spiritu futurum agnosccndo fdium et videndo ipsum mira facere in orbe, laelilia est replela. 25 Tertio, mundo ad renovationem; nam, ut dicit 11 fructus el conformitas, beatus Franciscus ad mundum lolum renovandum a Domino est direclus, quod et fecit vila, doclriua et signis, ut patet omnibus evidenter. Quarto, ecclesiae militanti ad eius reparalionem, ut Chrislus Francisco dixil, et dominus Innocentius papa in visione vidit ecclesiam Lateranensem per beatum Fran- 30 ciscum sustineri, ne caderel, ac in Iribus a beato Francisco inslitulis ordinibus patuil luculenter. Quinlo, civibus ad conversionem; Assisinatibus beatus Franciscus prae aliis datus esl ad eorum conversionem ad Dominum, sicut patuit de fratre Bernardo de Quinla- valle, fralre Petro, fratre Aegidio; quorum primus nobilitate, divitiis, scicntia et sensu 35 fuil famosior de dicta civilate, qui vitam agnoscendo Francisci, reiectis omnibus et pauperibus datis, primus filius et frater fuit beati patris Francisci. Sexto, fratribus ad imitationem; nam multi, .«^aeculo relicto, post Francisci ve- stigia velut per callem tulissimum et sancti hominis semitam incedentes, ad apicem omnis sanctitalis pervenire meruerunt, ut fruclu et conformitate VIII dicetur. 40 beati Francisci miltente, instare coepit et dicere, veile se videre piiernlum natum; et cum re- pelleretur a mulieribus, quae ibi erant, coepit asserere,'quod nullo modo recederet, nisi puerulum istum parvum videret. Quem complexum... dixit: ,Hac nocte nati sunt duo pueri una die in vico isto, iste et alius; unus, hic scilicet, erit de melioribus hominibus mundi, altcr pe.ssimus erit', ([uod revera processu temporis verum esse rerum exitus docuit ». 110 FRUCTUS IV — PARS SECUNDA. Scplimo, iii siihiiini posilis i-egihus el pi"iohUis el aliis praesidcnlihiis in devo- lionem; nonne domini miindi Cln'islo iiilKiereic oplanles healo Fi'ancisco vita el bahilii cohaescrunl? sicul rex loannes, rex lerusalem el im|)eralor Conslaniiiio|)olilanus, loannes rex Armcniae, el mulli alii, dominus Viceplaccnlintis iii cardinalalii, cl sic dc aliis, ■) iil dicclur fruclu Ylil el conformilale, qui facli sunl fralres Minorcs. Oclavo, dacmonihus ad lerrorem el deicclionem, quos pracdicalione el ad Cliri- slum conversione a fidclihus cxpulil, ipsos de corporihus ohsessis eiecil el de civiialc Arelii solo imperio eflugavil. Noiio, devolis ad pcrfeclionem; qiii ipsiim lesum cu|)il prosequi, Deus exliihuil 10 healo Francisco (a), qiii evangelii nec iola de ohservanlia dimisit, adeo exslitit vir perfcclus, ul in rcgulariim condilorihus ei similis noii hahcalur, quare, ul perfccla proscquaris in regulis Irium ordinum secundum slatus lui decentiam a healo Fran- cisco insliluta. Dccimo, scieiilihus ad illuminaiionem; nam viris eruditis iion ul homo scieii- 15 lificus, sed Dei spirilu illuminalus ahdila pandidil divinorum eloquioriim, ul paluil in responsione dala sacrae Iheologiae magislro cl sanclae romanae ecclcsiae cardiiiali '. Undecimo, angclis in amiciliam el complacenliam, qui hcalum Franciscum elsaepius visitare el cum ipso stare ac mclodiam peragere, ut ipsorum fido amico, suiil dignali. Duodccimo, sanclis iii s|)ccialem servum ct reverenliam; hahuil enim healus 20 Franciscus specialem dileclioncm ad healam Virginem, Michaelem archangclum, loaii- nem Baptislam, Pelium cl Paulum, et sic de aliis, quoruin dcvolioni iii scrvum fidclcm sc tradidil, ieiunando et alia faciendo; qui versa vice ipsum heatum Franciscum di- ligentes mullas consolaliones apparendo, amplexando el cum ipso manendo peregcre. Terliodecimo, populo ad informalionem; nam oh animarum lucrum ihal cir- 25 cumcundo civilalcs el caslra, non in doclis verhis, sed iii Dei virtule praedicalionis el populuin inslruendo; cuius inslruclione mirahilem fecil frucliim, ul fruclu X ct coiiformilale dicelur. Quarlodecimo, peccalorihus ad conversionem; palel in mullis lalronihus *, quos verho convertil el apud Chrislum pro eis veniam misericorditer impelravit; ul de 30 fratre Angelo (6) et aliis iii processu operis palebit. Quintodecimo, perfeclis ad virtulum consummalionem; vis ad apicem venire per- fcclionis, vitam ciiiii Minorihus allende heali Fiaiicisci, quam fralres Bcrnardus, Aegi- dius et alii, ul dicelur friiclu VIII et conformilale, attendentes, ad omiiis sanclilatis proposilum pcrvencrunl. 3;) Scxlodecimo, activis in operalionem; el quam? cerle, ut serviant summa cuin diligcnlia suo excmplo lcprosis et horrihilihus, et sic fralrihus mandahat statim or- dinciii ingressis, ut iii lalihus ohsequiis Deo studerent placere. Decimoscplimo, paiiperihus in amorem et dilcctionem, (|Uos speciali dilcxit af- fectii; quihiis omnia, etiain paramciita allaris, ut palchit infra fruclu el conformilalc 40 XVI, largiehatiir ct scmetipsum; ad niillos sic a(liciel)aliir ut ad pauperes, lam iii liahilu .saeculari quam in religione consistens. («) Ed. 2 prosequi imitetur regulam evangelicam, quam Deus exhibuit heato Francisco. — (b) N Agnello. > Cfr. II Cei. 3, Ui et -47. — >* Clr. Actiis c. 2<). FEANCISCUS AMPLEXATUR. 111 Decimooclavo, allis corde iii abnegalionem et luimilialionem; non laudes quae- rebal de se audire sed viluperia, nec in allis sed in minimis de se senliendo am- bulavil, omnia ad humililalem pertinenlia efficiendo, ut fruclus XVII ostendit, Decimonono, pravis ad poenilentiae exhibilionem; mulli enim variis irretili peccatis et pravis moribus deordinati exemplo beati Francisci deserentes vana ad 5 poenitentiam convcrsi ad caeli alla ascendere meruerunt posl decessum, sicut in fratre Pacifico patuit et pluribus aliis; ob hoc enim ipse solus de poenilentia ordinem specialem fecit et instiluit. Vigesimo, bonis ad crucis et passionis Christi meditationem; cum enim beatus Franciscus sludium baberet totum circa passionem et crucis meditalionem, fratres et 10 alios ad id peragendum inducebal, unde sic allecti ad meditaudum Domini passionem die cum nocte insistebant. Vigesimoprimo, piis ad misericordiae continuationem (a); non semel bealus Fran- ciscus indigenlibus imparliebatur, sed assidue; statim enim videndo miseros, spoliando se habitum porrigebat vel manteHum. 15 Vigesimosecundo, avaris ad mundi contemptum; nihil enim voluit habere proprium cum mundo, sed omnia penitus contempsit et despexil; nullus tam avidus thesauri, quam iste contemplor. Vigesimotertio, malis ad punitionem; non parcebat peccanlibus, quin el verbo et quandoque facto feriret, quia non adulalor, sed iustus erat reprehensor; patet in 20 hominibus de Grecio el nobilibus de Perusio, Gedeone praebendario ac muliere in castro Cisternae, quae monilioni palris non acquiescens a diabolo fuit asportata, ut fruclu X et conformitate habetur. Vigesimoquarto, animabus omnibus ad indulgentiae oblentionem; procuravit in- dulgentiam a Christo et Matre eius ac a domino papa Honorio pro omnium pecca- 25 torum remissione obtinenda in inlroitu sanctae Mariae de Porliuncula secunda die augusli, quolibet anno, omnibus christianis poenilentihus et confessis. Vigesimoquinlo, lubricis el carnalibus ad carnis macerationem; bealus Franciscus ieiuniis, disciplinis et aliis rigidilalibus carnem coegil servire spiritui, ut fructus XIX el conformilas ostendit; unde in fine habuit dicere, quod de nullo habebat culpam re- 30 cognoscere, nisi quia fralrem corpus, qui se sponle spiritui subdiderat, male tractasset '. Vigesimosexlo, praelalis ad sui deieclionem et humilitatis inclinalionem; bealus Franciscus noluit fratres suos in praesidenlia esse, sed ut Minores vocantur, in imis persislere; ac ipse generalis cedens oflTicio sub unius sociorum suorum usque ad finem voluit obedienlia victitare. 35 Vigesimoseplimo, religiosis in considerationem; nam tanta fuit sanctitas beati Francisci, ut beatus Dominicus diceret de eo, quod omnes religiosi ad eum attendere deberent, prosequi et revereri ^ Vigesimooclavo, fidelibus in mirorum executionem; nam beatus Franciscus non solum operibus sanclitatis, sed signis el rniraculis exstitit celeber et orbi gloriosus, 40 de quibus babes fruclu et conformitate XIII, et praecipue Irium mortuorum susci- tatione; vide ibi. (a) As intimationem. ' Cfr. 11 Cel. 3, 137. — « n Cel. 3, 87. 112 FRUCTUS IV — PARS SECUNDA. Vigesimonono, Dei amicis iii oi';Uionem, iil est in normain oralionis el orandi; nam « ambnlans el scdcns, laborans cl vacans, inUis el foris, vi menlis scmper eral oralioni inlenlus, ul quidquid eral in eo operis el lemporis, oralioni dedicassc videreUir ' » Trigesimo, Dcum guslanlibus in conlcmplalioncm; non solum, qualiler ad con- 3 tcmplaUoncm bomo vcnil, bealus Franciscus oslcndil, scd qnalilcr miris cxccssibus cl visionibus de ipso babiUs in conlcmplalione vir Dei se dcbcl babcrc, clare ex- prcssil, de quibus babcs IVuclu cl conformiiale XV. Trigcsimoprimo, ad Cbrisli adbaesioncm; nani qiialilcr cl quomodo bomo Cbrislo debeal inbacrcre, l)eaUis Franciscus oslcndil dimissionc omninm, lolo affcclu ad ipsum 10 cl inlra nbcra suae devoUonis CbrisUim babcndo cl lcnendo ac pro ipsius amore morlcm oplando. Trigesimosecundo, animalibus in dulccdinem cl compassionem; ipsi bealo Fran- cisco lanquam vero Trinilalis cullori, siciil omnis creaUira, ul diccUir, parebal ad mUum, sic animalia inulla libcntcr inbacrcbant ; quibus ct vcram oslcndil pictalcm el 1.^ magnam pro lcmporc cxbibuil compassioncm; palcl de lupo fcrocissimo apud Eugubium sicut agnus effcclo el de aiiis animalibns, ul fruclus XIII el conformilas ostcndil. Trigcsimotertio, cordi in pcrscrulalioncm; cordium enim vidil arcana, sicul paluil de fratre Massaeo, Riccrio, fralre Lconardo de Assisio, el sic de aliis. Trigcsimoquarto, tcmpori in agnilionem; vidil enim, quae venlura cranl pro 20 icmpore futuro; sicut ordiiiis dilatalioncm, persccutioncm el deviationcm pracdixit. Trigcsimoquinto, aflliclis in fiduciam el consolalioncm; patuit dc fralrc Lconc lentato, fralrc Riccrio, fralre Rufino el sic dc aliis, quos a lcnlalione el afllictione liberando gaudium cis dedil et consolationem. Trigesimosexlo, deficicntibus in sublevationcm; patcl, quando fratri de nocte de- 25 ficienli subvenil, Iriginla fratres el amplius de tribus panibus cibavil cl in mari Scla- voniae de paucis elcemosynis multos dicbus pluribus mulliplicatis sublevavil. Trigesimoseptimo, acgrolantibus in liberalioncm; omncs enim morbos expulil cl infirmilales, et quod maiiis cst, lcprosos suis manibus contreclando libcravit. Trigcsimooclavo, infidclibus in salvationem; nam soldanum Babyloniae convcrlil 30 el alios infideles, lain per se quam per suos filios fralres, ad viam salutis deduxit. Trigesimonono, condilis in dominium ct praesidentiam ; omnia enim condita sibi obcdicbanl, aer sibi lucendo, ignis calorem mitigando, lcrra in domo mcdici se glu- tinando, aqua se in vinum mulando, el sic dc aliis. Quadragcsimo, pa[)ac et cardinalibus in praccipuam rcgulam; nam papa et car- 35 dinalcs praccipua ad ipsum rcvcrcntia et dcvotionc fcrcbantur, eum bonoranles in omuibus el libenlissime sciscilantcs, sicul in operis buius pluiibus locis palcbil. Quadragesimoprimo, sanclis in sluporem cl admiralioncm, dum sligmalibus esl a Cbrislo consigiiatus siiac sacralissimac passionis. Quadragcsimosccundo, caelcslibus iu bonorcm, gloriam cl iubilalioncm, duni est 'i" intcr eos collocatus, gloria ct boiiorc |)rae aliis sublimatus. Qiiadragesimotcrlio, moituis in vivificalioncm, ciim cius invocalionc cl incrilis ipse Domimis Icsiis suscilavil iiilra Iriginla morUios, iit palcl friiclu XXXIX el con- formitale, el .siiscilal conlinue el spirilualilcr ct corporalitcr, si dcbilc bcatus Fran- ciscus invocelur. ' Bonav, Leg. mni., c. 10 n. I. lESUS PARVUS INSEQUITUR. 113 Quadragesimoquarlo el ullimo, chrisUcoIis omnibus iu exsullationem, sublima- lionem el honorem; quod tanlus sit et talis bealus Franciscus effectus a Deo, ad gloriam est cunctorum fidelium exsistentium tam in ecclesia triumphante quam mi- lilanle, cum inter sanclos sit singularissimus meritis et dignitate sligmatizalionis. Sic ergo bealus pater Franciscus a Christo exhibitus iam praefatis ab eis am- plexatur et slriclus est brachiis tolius amoris. Quibus diligenter inspeclis, patet expo- sitio secundae partis huius IV fructus et conformitatis, videiicet: Francisciis ample- xatur, tam rntione primi, quam consequenter dictorum, quomodo Franciscus est a Christo multis varie exhibitus et monstratus. QUINTUS FRUCTUS ET CONFORMITAS: lesus Parvus Insequitur — Franciscus Agitatur. Expositio primae partis, videlicet: lesus parvus insequitur. 1. Virtutum omniuin Dominus lesus Christus, cum sit Rex et Dominus, ut ait psalmus 5, 3, ac fons et origo, ut ait Bernardus *, virtutum, ac inter virtutes virtus patientiae homini ne- cessaria pro statu isto multipliciter comprobetur, utpote, quia assidue impugnatur a diabolo, carne et mundo, ut se praefatis valeat praeservare, defendere et custodire, hanc debet habere pro thorace, galea, scuto, spata et lancea, scilicet patientiae virtutem ; quae, teste Cassiodoro super psalmo ^, « omnia vincit adversa, non colluctando, sed suflPerendo, non mur- murando, sed gratias agendo ; ipsa est, quae faecem totius voluptatis abstergit ; ipsa est, quae limpidas animas Deo reddit » . Hinc est, quod hanc virtutem, cum in vitae suae processu pluries ostenderit facto verboque docuerit, in suae vitae principio eam opere placuit demonstrare. Ipsam enim ostendit nascendo, si considerentur incommoda, quae sustinuit quoad locum, quia in praesepio foetido; quoad lectum, quia in foeno et palea amota culcitra cubitavit; quoad vestitum, cum frigus esset intensum et igne caruit et pannos ad se cooperiendum non habuit; quoad alia necessaria, quia natus est pauperrime; multaque alia incommoda percepit et tamen non murmur, non querimoniam edidit, sed patientissime omnia portavit, ipsamque veraciter ostendit, quando, dum mensium vix esset duorum, ab Herode ad mortem quaesitus, monitu divino loseph ipsum cum beata Maria matre eius in Aegyptum fugiendo deduxit. Sed qualis quantaque eius fuerit patientia, hac persecutione Herodis et ad Aegyptum accessu et ibi per septennium mansione patere potest, si consideretur ipsius lesu altitudo, quia Deus, et sic mirum (o) fuit, quomodo a creatura Deus persequi se permisit; si consi- deretur sanctitudo eius, quia sanctus sanctorum, quare non persequi, sed venerari a quolibet decebat; si consideretur teneritudo, quia infans, nullus deberet ei obesse, sed prodesse; si consideretur eius pulchritudo, quia speciosus forma prae filiis hominum ^, omnes deberent in eo complacere et nuUus displicere; si consideretur gratiae plenitudo, quia plenus gratia et virtute, quare adhaerere et non repellere quis deberet a se; si consideretur magnitudo, super omnes deos est magnus, quare omnes eum debent adorare (6), et sub eius manibus corpus et animam committere ; si consideretur eius dignitas, qui Rex regum et Dominus do- minantium, a subiectis non debet abiici, sed suscipi; si consideretur gratitudo, quia suavis et dulcis, quare debet a quolibet diligi et non odiri; si consideretur rectitudo, quia iustus (o) As patiens. -^ (h) N et edd. exorare. * Sermo in nativ. Ss. Innocent. n. 1, secundiim rcm (P. L. 18.3, 129). — ^ Exposit. in Ps. 32, 20 (P. L. 70, 231). — =» Ps. 4i, 2. Analecta — Tom. IV. 8 114 FRUCTUS V — PARS PRLMA. et nuUuin offendit, offendere ergo euni pravum ct iniquum est; si consideretur fortitudo, quia potest persequentes annihilare, unde non est insectandus; si consideretur liinpitudo, oninia enim videt, quare et consilia, quae per malos fiebant contra eum ; si consideretur eius bea- titudo, cum enim sit omnium beatitudo, et beatitudo naturaliter a quolibet appetatur, puer lesus insequi non deberet, sed omni affectione suscipi et acceptari. Sic ergo conditionibus pueri lesu pensatis, ei nullam persecutionem decebat inferri. Quare cum oppositum sit factum, ut dicit prima pars huius fructus et conformitatis, scilicet: Icshs parviis inseqnitur, hanc persecutionem suscipiendo mitissime, patientiae virtutem opere omnibus declaravit. Quam patientiam declarat ulterius aetas ipsius, quia parvus et vix duorum mensium; prolixitas itineris, quia ultra viginti diaetarum est iter per viam, quam accessit, unde Mater et loseph fatigabantur, et ipse puer lesus, etsi in gremio seu brachiis portaretur et foveretur suae Matris ; viae incommoditas, quia non homines, sed bestiae, non arbores, sed terra sterilis, nec aqua ad potandum, nisi bis in tanto itinere, invenitur, quare ibi aderat indigentia et necessitas rei familiaris; dolor Mariae videndo Filium persequi, a finibus proi^riis expelli et ad terram incognitam se cum Filio deduci; magnitudo timoris tam Mariae quam loseph, in cuius signum de nocte surrexit et ad Aegjptum perrexit ; in Aegypto permansio per tantum tempus cum summa paupertate, incogniti, linguam nescientes, nec habentes hospitium, nec ad conducendum pecuniam possidentes. Haec et alia, quae debent circa hoc cogitari, si pen- sentur, persecutionem habuisse diram lesum, Matrem et sponsum apparet, ac patientiam magnam eius pandunt, clamant et ostendunt. 2. Sed quare hanc patientiam et virtutem voluit opere sic ostendere in sua infantili aetate, nisi quia iustis voluit esse conformis etelectis? Quis enim fuit iustorum, qui persecntionem non habuerit in hoc mundo? Abel a fratre Cain mactatur; Noe subsannatur et deluditur, dum diluvium praedicaret futurum; Abraham in igne ponitur; Isaac ab Amalech expellitur; Loth omnia perdit; lacob ab Esau et Laban fatigatur; loseph a fratribus venditur; Moyses ad mortem quaeritur; lephte, Samson et Gedeon persecutionibus agitantur; David insidiis un- dique circumvenitur; Tobias excaecatur; lob flagellatur; Ezechias a Sennacherib concluditur; losias occiditur; Isaias secatur; leremias obruitur; Daniel in lacum mittitur, et sic de aliis prophetis et iustis, qui variis sunt lacessiti iniuriis et patientiae virtute probati. Ut enim praefatis lesus fuit conformis quoad corporalem substantiam, quia homo, sic et similis eis esse voluit quoad patientiae virtutis susceptionem. Voluit etiam hac virtute probari, ut ipsam nobis facto et demum in vitae progressu facto et verbo declararet a nobis suscipiendam. Haec enim est virtiis, qua primo homo vincit se ipsum ; multi sunt, qui urbes magnas in sua redegerunt potcstate, sed ijauci, qui se (a), ut dicit Seneca in Quaesfionibus natura- libus ^ •, secundo reddit hominem invictum, glossa * super illud lob 4, 6: Ubi est fortitudo tuaf dicit: « Qui se vincit, contra omnia fortis est»; vere patiens unus homo a toto mundo vinci non potest, et Seneca ' : Facilius est gentem unam quam unum hominem vincere ; tertio de hoste gloriose triumphat, diabolus patientia superatur; in Vitis patrum* daemoniacus cum percussisset senem in maxillam, et ille cum patientia praeberet alteram, diabolus statim aufugit; quarto facit hoinincin sui possessoroin, Luc. 21, 19: In ^^ofientia vesfra possidebitis anijnas vestra; quinto iram Dei mitigat, Prov. 25, 15: Patientia leniefur princeps; David patientia Dcum placat, II Reg. 15, 25 sqq.; sexto homo reddit vices Deo hac virtute, I Petr. 2, 21: Ckristus passus est etc, et sequitur: Ut sequamini vestigia eiu^; Christus piscem assum comedendo dedit reliquias apostolis; ct apostolus, Col. 1, 24: Adimpleantur, quae desunt pas- (a) As se ipsos vincant. ' In praefntione ad libriim ill. — '^ Ordinaria apud l.yianum in Imnc locum. — ' Cfr. 1. c. — * L. V, lihcil. I.") dc iMimiiilale n. 14 (P. L. 7.3, 9.'i7). lESUS PAEVUS INSEQUITUR. 115 sionum Christi in carne mea; septimo hominem martyrem facit, Gregorius^: « Sine ferro vel flammis martyres esse possumus, si patientiam in animo conservamus »; octavo mira agit, Grregorius / Dial. ^: « Virtutem patientiae signis et miraculis maiorem puto»; rubus ardet et non comburitur, sic et vir patiens, etsi malis pulsetur, tamen non deiicitur; nono sa- pientiam inducit, Prov. 14, 29: Qui patiens est, multa gubernatur sapientia; et c. 19, 11. Doctrina viri per patientiam agnoscitur; decimo animam perficit, lacobiis in canonica c. 1, 4: Patientia opus perfectum hahet; habent et aliae virtutes opus suum, quantum ad sufBcientiam, sed haec quantum ad sufficientiam et efficaciam, quia omnia consummat; undecimo animi magnitudinem ostendit, Seneca ^ : « Magni animi est, iniurias in sua patientia pati » ; duode- cimo et ultimo caelum acquirit, Matth. 5, 10: Beati qui persecutionem patiuntur propter iustitiam; quoniam ipsorum estregnum caelorum. Quia (o) ergo tot bona facit patientia, utnobis suscipiendam ostenderet puer lesus, hanc accepit insecutus iniuste ab Herode et a ludaeis. Ulterius pro evidentia patientiae Salvatoris in pueritia inspice causam. lesus parvus in- sequitur, scilicet ab Herode, cuius regnum non accepit nec accipere venerat, quia regmim eius non est de hoc mundo; eum non irritaverat verbo, facto non lacessiverat, ad cuius sa- lutem et aliorum natus erat, et ei se daturum gloriam et gratiam, si vellet, advenerat; sic non ludaeos, qui de eius ortu turbati sunt, qui una cum Herode ad insequendum ipsum erant armati; non offenderat unquam, immo suis beneficiis semper iuverat et se eis benevolum osten- derat ; quare, cum nulla suppeteret causa persequendi puerum lesum, et Christus patienter omnia tolerando, suam ostendit patientiam magnam et persecutionem atrocissimam fuisse et crudelem. 3. Sic ergo apparet, quomodo intelligitur prima pars huius V fructus et conformitatis : lesus parvus insequitur. Nam eum Herodes et ludaei extinguere voluerunt; et hoc in in- fantili aetate, quamvis id perficere, divino praeventi consilio, non potuerunt; sed hunc lesum, quem necare puerum voluerunt, et ut ipsum extingueret, Herodes crudelis pueros innocentes necavit, temporis in processu iam defuncto Herode, ab eius persecutione abstinuerunt? Certe non, immo iniuriis innumeris sunt insecuti; ipsum enim reddere contemptibilem et despecti- bilem populo sunt conati, diversas vias et modos invenientes, ac famam eius denigrare : primo, eius vitae detrahendo dicentes de eo *: Hic homo vorax est et potator vini, puhlicanorum et peccatorum amicus; secundo, eius miracula contemnendo, Luc. 11, 15: In beelzehuh principe daemoniorum eiicit daemonia; tertio, eius famae et favori invidendo, dicentes, loan. 11, 47 et 48: Ecce, totus mundus vadit post eum ; quidfacimus? si dimittimus eum sic, omnes credent in eum; quarto, eum despiciendo: quomodo hic scit litteras, cum non didicerit? Nonne hic est fabri filius ? ® etc. ; quinto, suae doctrinae insidiando, Matth. 22, 15 : Consilium inierunt, ut eum caperent in sermone; sexto, ipsum personaliter persequendo, voluerunt enim eum lapidare et capere, Ps. 7, 6 et 10, 3; septimo, ei non credendo, dicentes, loan. 8, 13: Tu de te ipso testimonium dicis, tesfimonium tuum non est verum; octavo, eum blasphemando, loan. 8, 48: Nonne bene dicimus nos, quia Samaritanus es et daemonium habes ? nono, in passione illudendo, dicentes, Luc. 22, 64: Prophetiza nobis, quis est, qui te percussit ; decimo, ipsum deridendo, Matth. 27, 40: Vah! qui destruis templum Z)ej etc. ; undecimo, accusando Pilato ®: Sinon esset hic malefactor etc. ; duodecimo, mortem turpissimam inferendo et condemnando, quia, ut cru- cifigeretur, petierunt. Hae iniuriae, et si aliquae fuerunt reales, ut plurimum tamen verbales fuerunt. Verum ipsi non contenti verbis ad opera accedentes, ipsi Christo lesu, nostro Salvatori, magnas (a) R Quare. * Homil. 35 in evang., n. 7 (P. L. 76, 1263). — " C. 2 (P. L. 77, 161). — ^ W De ira, c. 32 Dc rcmcdiis irae. — * Luc. 7, 34. — « MalUi. 13, 54 et 55. — ^ loan. 18, 30. 116 FRUCTUS V — PARS SECUNDA. iniurias irrogarunt; et lioc primo in ordinatione suae captionis, eum capere cum discipulo pro parvo pretio ordinaverunt; secundo in captione, quia, ut ad latronem capiendum accesserunt; tertio in deductione, quia eum ligaverunt; quarto in domo Annae vclatione diccntes: Pro- phetiza, etc. ; quinto in maxillae percussione, in loco tara solemni et tali corporis parte et sine causa et a tam vili persona; sexto in facie in sputis deturpatione; septimo in traditione ipsius in manibus Pilati, ut esset male'factor; octavo in missione ad Herodem et despectione ipsius ab Herode et suis; nono in Barabbae (a) petitione et dimissione; decimo in flagella- tione, quia Pilatus voluit eum corripere; undecimo in condemnatione ad mortem, ut esset latro; duodecimo in crucifixione; tertiodecimo in latronum cum ipso crucifixione et associa- tione; quartodecimo in aceti cum felle potatione; quintodecimo in tituli appositione; sexto- decimo in spoliatione et denudatione; decimoseptimo in exprobratione et derisione latronum et aliorum; decimooctavo post mortem lanceatione. Tot ergo iniurias inferentibus ludaeis, quid egit Christus? Inquit Petrus in sua canonica I, 2, 23: Cum malediceretur, non male- dicebat; cum pateretur, non comminabatur. Sic ergo patet, quae et quanta Dominus lesus sustinuit, ut nobis capiendam virtutem patientiae indiceret, exemplo suo instrueret et doceret ac pro inferentibus exorare, ut fecit, Luc. 23, 34, dicens: Pater ignosce illis, quia nescianf quid faciunt. Patet ergo praefatis succincte expositio primae partis huius V fructus et conformitatis, videlicet: lesus parvus insequitur. Secunda pars quinti fructus et conformitatis videlicet: Franciscus agitatur. Expositio. \. Expedila primnc parlis luiius V friicliis el conformilalis cxposilioiie, vidondiim 5 est de iiileliigeiilia seciiiidae parlis, videlicel: Franciscus agitalur. Pro cuius evidenlia est scicndum, quod ul patct ex scriplura divina et snnctorum exemplis, vir per pa- lientiam pluribus modis probalur et paliens esse cognoscilur, el primo, carnis infir- mitate el percussione, lioc a bealo Gregorio iu IV Dialogorum ' commendalur vir Dei Sanctulus, qui omni tempore vitae suae iacuil in lcclulo membris omnibus deslitutus; 10 secundo, in displicenliae omnis illatione, de hac CbrisUis in cruce commendalur, qui se cousolanlem non invenit; terlio, verbis iniuriosis imperlilione, de bac commen- datur Sara {b), quae ab ancilla maximas iniurias audivil et palienter porlavil, Gen. 10, 5 sq. ; quarto, nulla habita compassione, sub bac probati sunl filii Israel, Ex. 1, iO sqq., quibiis praelecli pbaraonis niillam bnbebtinl compassionem in laboribus; 15 quinlo, mala sui traclatione, de hac commendalur loseph, qui vendilus a fratribus, infamatus a fcmina, conicclus est in vincula, Geii. 59, i sqq.; sexlo, sui a patria expulsione, sub hac fuit Moyses expulsus de Aegyplo a pbaraone, Ex. 2, 3.; seplimo, flagellorum perciissionc cl vcrberalione, in hac praccipue fuil lob perciissus el flagel- lalus a diabolo, lob. 1, 12 s(iq. ; octavo, assidua perseciitione, hanc perpessus est 20 David, I Reg. cnpilulis pliiribus, a Saul, qui usque ad inorlcm non deslitit David per- (a) R Barnabam. — (b) A.s Sara Tobia. ' Le^'otuluni videtur Sn'vulus ; vidc I. IV c. 14 (P. L. 77, 341 sq.), ubl cius mirn palicntia in inliiMiilate coinmeiKliilur; dc Siuuliilo vido I. III c. :n, iii (|iio hiiiiis s. viri mira siniplicilas ot cariliis dc.scrihitur. FEANCISCUS AGITATUR. 117 seqiii, ut palet ibitlem. ; nono, bonoriim temporalium amissione (a), de hac lauclalur sauctus Euslacliius et lob, a quibus bona fortunae et naturae, scilicet filii, fuerunl ablata; decimo, consolationis subtractione, in hac fuit Abraham, Gen. \i, 51, m Ur Chaldaeorum^ 'u\ est in igne; Ires pueri, Dan. 3, 15, in medio ignis per tem- pus; Susanna, Dan. 13, 22 sqq., qui omnos in principio privati videbanlur homini- 5 bus consolatione, landem palientia sunt recreati dulcedine ipsa divina; undecimo, diaboli infeslatione assidua, uti luil in Paulo apostolo, cui erat datus carnis slimulus; duodecimo, illius, quod homo appetit, subtraclione, hac fuit probalus Tobias senior, lumine oculorum orbatus pro lempore, sed patienter ferendo reiterato a Deo lumen visus recepil. Praefatis ergo modis, ut patet ex scripturis, virtus palientiae decla- 10 ratur;et si doclores alios assiguent, ad praedictos vel aliquem praemissorum possunt reduci. Verum, cum sancti iam diclis modis probali a Deo fuere, nec praedicta conlra iuferentes turbati aut maluni pro malo corde, voluntale, nec opere reperti sunt reddere, immo eis compati, pro inferentibus deprecari, eisque misericorditer et benigne indul- gere, ob patientiam perfeclum opus habentes, patientiae vicissitudine praemiantur 15 a Chrislo. 2. Quorum exemplo vir gloriosus beatusFranciscus inductus quoad praefata ostendit virtulem palientiae, non solum poslquam Christum perfecie induit religione incepta, sed in habitu saeculari exsistens sub praefatis palientiae modis agilatus, quia loleravit cuncta palienter, Christo lesu iu hoc reperitur conformis, prout hic fructus V et con- 20 formilas pro secunda parle nititur demonslrare. Fuit enim beatus Franciscus sub prae- diclis modis: sub primo modo, scilicel infirmitate et corporis passione, saecularis exsi- stens; quia enim ignorabat caelestis allocutionis arcanum, facla esl manus Domini super eum el casligatus fuit exlerius prolixi languoris gravedine el clarificalus fuil interius sancti Spirilus unctione. Factus frater, quia naturae erat debilis, semper erat infirmus, 25 el praecipue infirmitale hepalis, splenis et stomachi, et haec ei acciderant ex corporis dira pertractatione. Circa finem vero variis coepit infirmitalibus laborare et doloribus continuis comprobari, non lamen aliquando est couquestus, sed poenas ipsas sorores suas vocabal. Adeo enim in hoc divinae voluntali concors erat, ut semel dicenli sibi fratri, quod rogaret Chrislum, ut secum milius ageret, respondit cum maximo eiulalu: 30 « Nisi noscerem in te simplicem puritalem, tuum ex nunc abhorrerem consortium, qui ausus fueris circa me divina iiidicia reprehensibilia iudicare»; et proslratus in terram ossibus collisis, ad Dominum inquit: « Gratias tibi ago, Domine Deus meus, de omnibus his doloribus meis, teque, mi Domine, rogo, ut centuplum addas, si libi placuerit, quia hoc eril mihi acceptissimum, ut affligens me dolore non parcas, cum 35 luae sanctae voluntatis adimplelio sit mihi consolalio superplena ' ». In suis infirmi- lalibus non didicit pater conqueri, sed semper laelitiam ostendere singularem, non conquestus aliquando, sed scmper Deo grafias agens. Sub modo fuit secundo beatus Franciscus, videlicet displicentiae omnis ilialione; pluries enim et multoties displicentias accepit et sustinuit. Nani saecularis dum esset 40 et guerra esset inter Perusium et Assisium, captus cum pluribus ex suis civibus, in (a) As amotione. ^ Bonav. 1. c. c. 14 n. 2. 118 FRUCTUS V — PARS SECUNDA. carceroin missus, ibidcm piM' aniuim slclit, doncc pax inler Assisinalcs et Perusinos finnala csscl. In quo carcere dum essel, cum displiccnliam habere deberet ex his, quae in carceribus habcntur, ct libertate, qua carent, vir Oei Franciscus aliis con- dolentibus caplivis ct tristaiilil)us, ipse iucundus stabat ct alacer adco, ul ad slul- •5 titiam sibi imputarclur; supcr quo ab uno rcprehcnsus ex sociis, cur lanto gaudio hjelnrelur, respondit viva voce: « Ouid putatis dc me? adhuc adorabor per tolum mundum ' >;. Concaplivus ergo manciis Pcrusii, vchit allcr Tobias, suis concaptivis servicbat, ul polerat; ac uni milili, qui alteri iniuriam irrogarat, proplcr quod cmis- sus erat ab aliis, bealus Franciscus ncc socictale dcscruit, nec a ministratione ces- '0 savil ^ Postquam vero mundo rcnuntiavcrat ct fratrcs habcrc inccperal, omnis con- solalio aberat, ct quantum ad tcgumcntum, quia vilissime indutus; quantiim ad locum, quia in quodam stabulo prope Assisium, quod cos capere non poteral ; quanlum ad lectum, quia lcrra; quantum ad cibum, prac famc ct quia non dabanlur cis elee- mosynac, utpotc incognilis adhuc, rapas cos comederc oportcbat per loca, ad quae 15 ibant; quidam diccbant cos insanos, et luto cl lapidibus impetebantnr cl quandoque per caputia trahcbantur et rctro rcportabantur; quidam diccbant eos fures et latrones, nec eos volebanl sub teclo aut porlicibus recipere ad hospitandum ', et lamen omnia Dei amore libentcr et paticntcr fcrebant. Qnapropter bealus Franciscus huiic palientiae modum volcns ostendcrc ct de hoc dcclararc sociiim suiim fralrem Leoncm, dum iret 20 cum co lcmporc magni algoris de Pcrusio Assisium (a), dixit fratri Leoni: « Quamvis fralres Minorcs in omni terra dcnt exemplum magnac sanclilalis, honcstalis cl aedi- ficationis, ibi tamcn non cst pcrfccta lactilia. El quamvis fralcr Minor illuminet caecos, contractos extcndat et dacmoncs pellat, surdis auditiim, claudis grcssum et inutis reslituat verbum, cl quod plus esl, qualriduanum resuscilet mortiium, ibi non esl 25 perfecta lactilia. Etsi fralcr Minor sciret omnes linguas ct omncs scicntias ctscripturas, ita (b) scirel prophetarc et revelarc non soUim futura, sed eliam conscientias aliorum, ibi non esl perfecta laelilia. Et si fratcr Minor loqualur lingua angclica el sciat stel- larum cursus et virtutcs hcrbarum, et sint ci rcvelati omnes thcsauri terrarum, el si cognoscerel ct proprietates avium, piscium, animalium, hominum ct radicum, 30 lapidum, arborum et aquarum, ibi non est perfccta lactitia. El si scirct tam so- lcmniler prncdicarc, quod convcrteret omncs infidclcs ad fidcm, ibi non csl pcr- fccta lactitia ». Et cum fralcr Lco pclcrel ab ipso, in quo cssct perfccta laclitia, rc- spondit dicens: « Quando veniemiis ad sanctam Mariam dc Angclis sic balncati, plu- viaquc ct frigorc congclati ct luto ctiam delurpati ac famc alllicti, el ad porlam loci 33 pulsabimus, cl portarius veniel iralus dicens: ,Qui estis vos'? Et nos diccmus: jSuinus duo de Iratribus veslris'; el ccontrario diccrct: ,lmino cstis duo ribaldi, qui ilis circiimquaque per mundum paupcrum elccmosynas rapiendo'; et non apcrirel nobis, scd faccret nos stare ad nivem ct aquam in frigore ct fame usquc ad noctem; tiinc si nos tot impulsus ct iniiirias sine lurbatione et murmurationc tolcrabimus pa- 40 ticnler cl cogitavcrimus hiimiliter el caritalivc, quod illc portarius veraciter nos co- gnoscil, ct quod Dcus linguam suam cxcrccrct contra nos, o fratcr Lco, scribc, quod ibi cst perfccta lactitia. El si nos pcrscveraverimus in pulsando, el illc porlarius lan- (rt) R om. (htin — Assisittm. — (t) As ita ut. ' 11 Ccl. 1,1. — - II Col. ib. — ^ Legenda 5 sociornm, n. 39. FRANCISCUS AGITATUR. 119 qiiam coiilra importuiios exeal contra nos, el durissime nos afficiat alapis, diccns: .Recedite hinc, pullrones vilissimi, et ite ad hospilale; qui estis vos? penitus hic non manducabitis', el si nos haec palienter portabimus, et iniuriati cum amore pe- percerimus lolo corde, scrihe, frater Leo, qnod ibi est perfecta laetitia. Et si nos undique afflictos, fame urgente, frigore affligenle, nocte insuper appropinquanle, pul- 5 sabimus, clamabimus, fletu inslabimus, ut aperiatur nobis, et ille deinde stimulatus dixerit: ,Isti sunt homines procacissimi et prolervi, et egopacabo(a) eos', et exiens cum uno fusle nodoso capiens nos per caputium, et ad terram super lutum et nives proiiciet el taliter nos verberabit cum fuste nodoso, quod undique nos plagis im- plebil, si tot mala, tot iniurias et vcrbera cum gaudio loleremus, cogitanles, quod lO poenas Christi benedicti nos lolerare el porlare debemus, scribe, h-aler Leo, quod ibi est perfecla laetitia». El addidit: « Inter omnia charismala Spiritus sancti, quae cunctis suis amicis concesserit Chrislus et concedat, cst vincere se ipsum et li- benter propter lesum Chrislum el caritatem Dei opprobria sustinere. Nam in omnibus mirabilibus supradictis, non possumus gloriari, quia non sunt noslra, sed Dei; sed 13 in cruce tribulalionis et afiliclionis possumus gloriari; quia illud est nostrum; ideo dixit apostolus ^: Mihi aulem absit gloriari^ nisi in cruce Domini etc. ». Haec beatus Franciscus ^ Sub lertio modo, fuit beatus Franciscus, videlicet verbis impetitus iniuriosis; dum enim perseculionem patris voluisset ad tempus vitare el in quadam occulta 20 fovea stetisset, tandem spirituali quadam cornpletus laetitia et virtute indutus ex allo, relicta fovea, civilatem intravit Assisii. Quem cum iuvenes cernerent et « cives facie squalidum et mente mutatum ac per hoc alienatum putarent a sensu, lulo platearum et lapidibus impeterent, et tanquam insano et dementi clamorosis vo- cibus insullarent, famulus Dei nullus fractus aul mutatus iniuria, ut surdus in omni- 25 bus pertransibat ^ ». Factus religiosus et frater, ut docel dorninus Bonaventura in VI parte Legendae maioris *, « stultum iudicabal mundanis extolli favoribus, gaudebal de opprobriis et de laudibus tristabatur; malebat quidem de se vituperium audire, quam laudes, sciens, quod haec ad se emendandum induccrent, illa aulem ad cadendum. Et cum laudaretur a populis, fratri mandabal socio, ut verba ipsum vilificanlia suis 30 auribus inculcaret (6); et licet invite hoc socius expleret, rusticum, mercenarium, im- peritum et inutilcm dicendo, exhilaralus tam mente quam facie, respondebat: ,Be- nedicat te Deus, fili carissime, quia verissime loqueris, et talia filium Petri Ber- nardonis decet audire'». Immo ad sibi dicendas iniurias et opprobria inferenda po- pulos inducebal, occultos defectus palam reserando. Unde in Legenda antiqua ^ ca- 35 pitulo de perfectione humilitatis, ipse beatus Franciscus aliquando dixit socio: « Non mihi videlur, quod sim frater Minor, nisi essem in slalu, in quo tibi dicam. Ecce, fratres cum magna reverentia et devotione invitant me ad capitulnm, ei motus ex devotione vado ad capitulum cum eis; ipsi autem congregati rogant me, ut an- nuntiem verbum Dei et praedicem inter eos; el surgens praedico illis, sicul me 40 docuerit Spiritus sanctus; finita praedicatione, ponatur, quod omnes fratres clament (a) N et As pagaho. — (6) As insultaret ; rusticum. 1 Gal. 6, U. — » Actus c. 7. — » Bonav. 1. c. c. 2 n. 2. — * N. 1. — * Specuhm perfectionis (ed. Sab.) c. 64; cfr. II Cel. 3, 83 et Bonav. 1. c. c. 6 n. 5. 120 FRUCTUS V — PARS SECUNDA. adversum me, (licciiles: ,Noluinus, le regnare super nos, non enim es eloquens, sicut deccl, et es nimis simplex et idiola, et verecnndnmur nimis, inlcFn hahcre praelalum, ila simplicem et despectum supcr nos; undc dc cclero non praesumas le noslrum vocare praclatum'; et sic eiiciunt me cum vituperio ct opprohrio; non crgo mihi vi- 5 detur, quod sim frater Minor, si codcm modo non gandeo, (piando me vilipendunl et cum verccundia mc eiiciunt, nolentes, quod sim praelalns ipsorum, sicul quando vene- ranlur ct honorant mc, corum profeclu ct ulililate (a). Nam si gavisus sum, cum exal- lant (6) el honoranl mc, propler profectum et devolioncm ipsorum, uhi lamen animae meae periculum esse polcst, mullo magis dehco gaudcre, dclcctari et iucundari de pro- '^ feclu el salule animae mcac, cum vilu|)cranl mc, uhi est certum meae animae Incrum». Hoc idem in VI parte Legendae maioris haheltn'. Et idco hcalus Franciscus in suis Admonitionibtis * de hoc tcrtio modo palicntiac loqucns dicit: « Bcalus servus, qui, cum reprchendilur el accusatur, illam rcprchcnsioncm cl accusalioncm ita paticnter su- stinet ah aliis, sicut a semelipso. Bealus servus, qui rcprehensus henigne ac(|uiescit, 15 verecunde ohtemperat, humilitcr confilelur ct lihcnter satisfacit. Bcalus servus, qui non esl velox ad se excusandum cl humililcr susiinet vcrccundiam et reprchcnsioncm de peccaio, uhi non commisit culpam ». Hacc hcalus Franciscus. Suh quarto paticnliae modo fuit heatus Franciscus, vidclicet si nulla ei hahehalur compassio. Francisco saeculari cxsistenle, videnle cum palre a civihus impeli luto 20 el lapidibus, hahuitnc sibi compassioncm? Cerle non. Audito siquidcm patre rumore, quem cives conlra filium facichant, « accurrens omni niiseratione nalurali et compas- sione subtracla, non ad liherandum eum sed perdcndum, pertraclum domi primo ver- beribus, deinde vinculis angit ^ ». Prius cnim patcr eius inseculus esl cum ob pannos et equum venditos pro reparationc ccclcsiae sancli Damiani, de cuius reparalione 2o a Christo mandatum acceperat, cuius perseculioncm healus Franciscus dcclinans in quadam occulta fovea uni soli de sua domo nota pluribus slelit diebus. Insupcr cum iam abrenunliasset omnibus el palri etiam veslimenta tradidissel, nudo ipso remanente, pater non fuil piclate commolus, ut aliquid ei de vestimcntis darel; el quod iniquius csl, ipsum videndo, iam Chrislum indnisse ct algore deficientem, 30 ad Iradendum ci pannum |)ro tunica aliqua nullatenus fuit pietatc commotus (c). Sicque Franciscus a suis dercliclus, a Patrc palrnm, qui in caclis est, in qucm af- fectum totum posucrat, bcnignissimc susceplus, abundanter oh palientiam cuncla peroplata accc|)it. Et ideo ipse pater bealus Franciscus dixit in suis Admonitionibus ^, loquens de hoc quarto paticnliac modo: « Non potest cognosci servus Dei, quanlam 35 habcat palicnliam el humililalcm, dum .salisfaclum cst ci sccundum volunlalcm et necessilatem suam; cum autem veneril lcmpus, quo illi, qui dcbent salisfacere ei, faciiint sihi conlrarium: qiianlam habct ibi palicntiam et humilitatem, lantam habet et non plus (rf) ». Fuil etiam bealus paler Franci.scus sub qulnto modo paticnliac approbalus, iO videlicet sui mala tractalione (e). Saecularis a patrc, ininste videlicct, ut viam Dci (rt) Etl. Speculi add. utrolujue acquaUter .se hahente, — (h) N, As ot odd. 1 ot 2 e.rsultant. — (c) As om. daret — commottis. — (d) As quanlam hahet et non plus. — (c) As contractatione. ' Opusciila S. /'. Francisci (cd. Ad ('larns .\(|iias), pag. IG (ii. XXIII). — '■* Bonav. I. c. c. 2 n. 2. — " L. c. pag. 12 (n. XIII). FRANCISCUS AGITATUR. 121 desereret et muntliim prosequeretur, fuit nequiter traetatus, utpole verberibus attritus el vinculis alligatus ac verbis inclecentibus lacessilus. Frater iam exsistens, ab episcopo Imolensi fuil expulsus intlebite; et quia patienter tulit, iterato reversus, ab episcopo laudabiliter est susceptus '. Sic ipsius ad soldanum accessu caplus a saracenis, « qui tanquam lupi accurrenles in oves feraliler comprehensos crudeliter et contemplibi- 5 liter pertractarunt, aRicientes conviciis, affligenles verberibus et vinculis alliganles», ut dicitur in IX parte Legendae maioris ^. Sed quia sciebat bealos diclos a Chrislo, qui patiuntur propter iustitiam, quoniam ipsonmi est regnum caelorum, Matlh. 5, -10, praefata omnia et Christi amore gaudenter suscepit. Et ideo dicit in Admonitionibus suis ^ exponens illud Matth. 5, 9: Reati pacifici, quojiiam filii Dei vocabuntur: « Illi lo sunt vere pacifici, qui de omnibus, quae in hoc saeculo patiuntur propler amorem Domini nostri lesu Christi, in animo pacem servanl». Fuil beatus Franciscus sub sexto modo palientiae, videlicet a patria expulsione, probatus. Fnit enim persecutione paterna ab Assisio effugatus per dies nonnullos; quia eum vidit, quod revocare nequiret, de provincia saltem conalus est effugare, ut 15 dicit II pars Legendae maioris *; verum vir Dei Franciscus, cum bonis abrenuntiasset paternis, et a patre et omnibus liber effeclus civitate relicta Assisii, Eugubium per- rexit et ibidem per dies aliquos mansit. Et quia foi'ti viro omnc solum patria esl, nec iuxta apostoli dictum /mbemus hic ynanentem civitalem, sed futuram inqiii- rimus, Hebr. 13, 14, hinc est. quod, sicul ipse beatus Franciscus plus de una patria 20 non curavit quam de alia; ita et specialiter de hoc fratres in regula admonel, c. 6 dicens: « Fralres nihil sibi approprient, nec domum, nec locum etc. ». Non de expul- sione curat a patria, qui locum nullum habet. Bias, ut dicit Valerius ^ amissa palria cum rebus, nihil se amisisse causabalur, quia non sua iudicabat illa, quae forluna aliquando possit auferre. Sic beatus Franciscus, caeli iam civis, de patria mundi 25 penitus nihil curavit. Fuit eliam beatus Franciscus sub seplimo modo patientiae (a), videlicel flagel- lorum percussione. Beatus Franciscus a patre prius diris flagellis est attrectactus, a sarncenis, ac demum in hospilio domini cardinalis Leonis a daemonibus esl crudelitcr flagellalus et verberatus *; verum quia carnem suam continue disciplinis flagellabat et '^^ abslinentia edomabat, non conquerebatur de flagellis corporis, ubi (6) causa non esset in ipso facinoris; immo, ut iam dicta demonstrant, Dominum deprecabatur, ut sibi flagella et poenas renovaret; unde cum psalmista 57, 18 dicebat: Ego in flagella paratus sum. Et ipse ideo beatus Franciscus in suis Admonitionibus ' dicebat: « Beatus servus, qui semper manet sub virga correclionis » ; nam Deus flagellat omnem filium, 35 quem recipit, ait apostolus ad Hebraeos 12, 6. Fuit eliam sub octavo patientiae modo probatus, videlicet assidua perseculione. Dum saecularis essel, persecutus fuit a patre et sociis, quos deseruerat, a quibus luto et lapidibus est impetilus. Sed ipso ad Deum converso, palerna persecutio non cessavit; nam « ubicumque eum reperiebat, sibi maledicebat. Quod bealus Franciscus 40 (a) As probativo et. — [b) N et As nisi. » II Cel. 3, 83. — » N. 8. — 8 L. c. pag. 13 (n. XV). — * N. 3. — ^ L. VII De sa- pienter dictis aul factis, De Bia Priennensi. — ® 11 Cel. 3, 61; Bonav. I. c. c. 6 n. 10. — ' L. c. pag. 17 (n. XXIV). 122 FRUCTUS V — PARS SECUNDA. allendeiis, qucndam honiinem panpercnlum el despectum in palrem assumsil; cui et de eleemosynis dabat, cui el dixil: ,Cum videris palrem meum maledicenlem mihi et ego di.xoro libi, benedic mihi, palor, signabis me et bcnedices vice ilhus'. Sic ergo isto |)aupere benedicenle sibi, beatus Franciscus dixil ad patrem: ,Non credis, 5 quod Dominus possit mihi dare palrem bcnedicenlem mihi contra Uias maledictio- nes' ? Sic el mulli deridenles eum omnia palienter sulTcrre, mirabantur '. Frater quoque ipsius carnalis nec a persecutione ccssavil, immo eum cum aliis deridebat; unde tempore inlensi algoris, cum vidisscl beatum Franciscum pauperculis conlectum in- dnmenlis, dixit uni ex suis concivibus ironice: « Dicas Francisco, quod tibi unam 10 nummalam (a) vendat de sudore »; cui beatus Franciscns respondit gaudio perfusus gallice: « Ego care vendam Domino meo istum sudorem * ». Et quia servos Dei noverat persecutionibus assiduis comprobari, velut aurum in fornace, hinc esl, quod de lalibus perseculionibus nihil curabal, sed polius appelebal; talesque, qui huiusmodi vexa- bantur persecutionibus, singularibus verbis demulcebat. Unde cuidam fratri tentatione 15 gravissima laboranli, cum Deum exorarel pro amolione eius nec obtinendo, quod pelebal, se a Domino rolictum piilarel, talia depromsit bcatus Franciscus: « Crede mihi, fili, quoiiiam magis propter ea servum Dei tc credo, et quo magis lenlatum, magis a me dilectum le novoris. Nullus onim se servum Dei reputare debet, quo- usque per tenlationes el Iribulationes transiorit. Annulus est quodammodo victa ten- 20 tatio, qno Deus sibi dosponsat animam servi sui. Plures sibi de annosis merilis blan- diunlur el nulla sustinuisse tenlamenta (6) lactantur; sed quoniam ante congressum solus eos terror oliderot, sciant spirilus sui debililalem consideratam a Deo; vix enim obiiciunlur corlamina fortia, nisi ubi fuerit virlus perfecta. Signum amplioris est graliae, nihil in scrvo suo impnne relinquere, dum vivil in hoc mundo ». Haec 25 beatus Franciscus, ut dicit fraler Thomas in sna Legenda ^. Sub nono modo probalivo |)ationliae fuit bealus Franciscus, vidclicet omniiim bonorum lcm[)oralium amolione. Nam, otsi spontc omnia loinporalia reliquoril, sub sanctac paupcrtatis et indigontiae ac incommodilatis camino et patienlia fuil. Licct enim paupertatom prao aliis dilcxorit ot tonuoril, oam tamon servando multis indiguit, 30 quorum indigenlia oi ad morilum fuil palionliae, et praecipue in ordinis cxordio habendo rornm penui"iam; quia non agnoscobatur ipse ncc socii, nec aliquis paupor crat voluntarius dimillondo el osliatim mondicando; quia habenles defoclum panis et aliorum, eoinodere rapas cnm sociis suis est compulsus ob famem. Insuper, ubi non agnoscebatur, quia bealus Franclscus oral parvus el despoclus, panis frusla non 35 dabantur sibi lam bona nec pulchra, sicut .sociis; ul paluil, quando ipse ivit proxime cum fratre Massaco, .socio suo, qnia fralor xMassaeus eral pulcher hoino, el beatus Franciscus non, meliora el pulchriora frusla eloemosynae habuit quam ipse; el tamcn in (|uomo(locumque collatis bealus Franciscus gralias agoiis immonsas reddobat Al- tissimo, proul dicil l.cQenda anliqua *, iii(ligiinm se tanlo eleemosynae dono profi- 40 lendo; propter quod tcmporis in |)rocessu scmper de eloomo.^^yna abiectiora ct de- leriora accipiebat frusta pro S(% meliora ct albiora aliis fratribiis diinillcndo. Et quia (ff) As gutlam. — (h) N ct As tormenta. • Leg. 3 soc, n. 23. — » Lrg. 3 soc, I. c; cfr. II Cei. 1,7. — Ml Ccl. 3, 60 el 61. * Adus c. 13. FRANCISCUS AGITATUR. 123 rebus lemporalibus inops fuit et palienter eorum penuriam supportavii, Deus sibi ad nutum in cunclis paruit, ut fructu XVI et conformitale dicelur. Quapropter ei Do- minus polerat dicere illud Isaiae 48, 10: Elegi te in cami^io 'paupertatis ; nam reliclis omnibus, secutns est eum^ Matth. 9, 9. Sub decimo modo patientiae probatus fuit beatus Franciscus, videlicet consola- 3 tionis sublractione. Ubi sciendum, quod, cum bealus Fronciscus in habilu adhuc esset saeculari el Deum fervenler orarel, dictum cst iili a Domino: « Francisce, omnia, quac carnaliter dilexisti el habere desiderasti, oportet le odire et conlemnere, si meam vis agnoscere voluntatem; quod poslquam inceperis facere, quae libi prius suavia et dulcia videbanlur, erunt tibi imporlabilia el amara; alque in his, quae prius horrebas, hauries '0 magnam dulcedinem et suavilatem immensam ^ ». Quo faclum est, ut in his, in quibus ponunt homines suas consolationes et gaudia, beatus Franciscus per oppositum ad desolalionem putavit et aftliclionem; ncmpe mundani in diviliis, deliciis, voluplatibus corporis, pulchro amictu, carnis delectationibus el huiusmodi suas ponunl delecla- tiones; sed beatus Franciscus opposilum, nam divitias abhorruit, delicias evilavil, 13 frenum sensibus posuil, vcstimenlis pauperrimis et vilissimis usus fuit, carnem novis continuae abstinentiae modis coercuil, el quae perlinebant ad carnis deleclalionem, omniiio non scivit. Et quia talibus carere poenale esl et durum, sic beatus Franciscus talium delectaliones fugiendo, sub consolationis omiiis saecularis sublractione fuit, sciens dictum ab apostolo, Gal. ultimo, 24: Qui autem. siinl Christi^ uti beatus Franciscus 20 fuit, carnem suam crucifixerunt cum vitiis et conciipiscentiis. Quomodo vero id efTe- ceril, multis in locis palebit huius operis, et specialiler XIX fruclu et conformilate. Et non solum praefatis carere omnino curavit, verum etiam in consolalionis divinae sublractione, aliquando a Deo probatus fuit; nam semel per plures menses in ma- xima non carnis sed spirilus tentatione probatus fuit, pro cuius amoUone prae solito 25 se affligebat ieiuniis, disciplinis macerabat et orationi fervenlius insistebat; el adeo haec tentalio erat valida, ut ab ipso omnem dulcedinem spiritus propulsaret in tanlum, quod se a Deo derelictum beatus Franciscus omnino putaret; et cum magno tempore sub hac tribulalionis vexatione a Deo fuisset probalus, die quadam, cum Chrislum oraret cum lacrymis, Dominus apparuit dicens: « Nescis tu illud evangelii ^: Si fidem 30 ut granum sinapis habueris et diceres huic monti: Mitte te in mari^ et fiet? {a) i\Ions est lentatio tua »; et cum beatus Franciscus diceret summa fide et devotione Chrislo: « Fiat volunlas tua », slatim lenlatione fugala, consolatione fuit replelus divina ^ Sub undecimo modo patientiae {b) declarativo beatus Franciscus fuit positus, vide- licel diaboli infeslalione assidua. Et quia de hoc dicelur fructu VII et conformitale, 35 sufTiciat pro nunc islum modum tangere el leviler declarare. Diabolus enim, ut di- celur, diversis viis et modis conaius est beatum Franciscum vexare et a proposito revocare. Nam adhuc saecularis exsistens, dum die (juadam ad quandam cryplam ad orandum perrexisset, diabolus sibi apparens ei limorem inculere voluit et horrorem; « nam quaedam mulier erat Assisii eibbosa deformiter, quam daemon viro Dei Francisco 40 apparens sibi ad memoriam reducebat, comminans eidem, quod gibbositatem illius mulicris iaclaret in eum, nisi a concepto proposito resiliret; sed Christi miles fortis- (a) As faciet mons. — (h) As patientiae cleclarativo. "■ Leg. 5 soc, n. II. — « luc. 17, 6. — Mi Cel. 3, 58; Spcc. perf (ed. Sab.) c. 99. 124 FRUCTUS V — PARS SECUNDA. siiniis minas diaboli vilipeiKlens inlrans crypkun, ut Deus eius dirigerel viam, devole oravil ' », Persecutionem {a), quain beatus Franciscus passiis esl a palre cl civibus, quis suscitavil, nisi hostis anliquus? quem cnim agnoscebal sui fulurum percussorem el dcslructorem, ul ipsum a Dei via rctialieret et ad suam proseqiiendam volunlalem, 5 omni via esl conalus et modo. Et quia slaiim dicetur in VII fruciu et conformilate, ad praesens dimitlalur. Sul) duodecimo et ullimo probalionis palienliac modo fiiit bealus Franciscus, scilicet illius, quod appelil, subtractione. El pro islius evidenlia est sciendum, quod homo naiuraliter tam inclinalione nalnrae instilutae quam peccalo proslralae appetit 10 multa, quae Franciscus, elsi aliquando aliqua appetierit, nonnulla lamen abborruit. Quidam, ul babeant divilias, ab eleemosynis manus retrahunl; Franciscus naluraliler fuil liberalis et virUile indutus ex allo; pelenli pro amore Dei, si possibilitas afforet, dabal libenter. Lascivia mundi appelilur a multis; banc borruil beatus Franciscus corpus suum a tali praeservans appetitu. Aliqui appetunt slatus magnitudinem; Fran- 15 cisciis elsi militiam appetierit, facta cidcm revelatione, nullatenus amplius appetivit. locis quidam intendunt et ludis; Franciscus, etsi quandoque, omnia reliquit. Orationem fugiunt quidnm; Franciscus saecularis adhuc orationi instabat. Crucifixum attendere inter christicolas pauci optant; Franciscus adhuc saecularis passionem alle deplorat et oculos ex passionis illacrymalione sanguinolenlos habet. Quidam Dei non obse- 20 cundant mandatis; Francisciis voci divinae votive obcdit, dum reparare sancti Damiani ecclesiam nitilur. Multi naturaliter horrent infirmilales Iepro.sorum et ulcera; beatus Franciscus ipsos visitat, tangit, eleemosynam dal ct osculatur. Paternam haeredilatem habere conantur omnes; hanc coram episcopo patri beatus Franciscus resignat. Quidam tolis stringiint mundum affectibus; Franciscus nudus prosilit e mundo. Incommoda 25 dcclinant multi et labores; Franciscus laboribus corpus suum exponit el oneribus lapidum. Aliqui inter siios mendicare crubescunt; Franciscus verecundia dcposita eleemosynam de minimis petere non horret. Cibo el potu el aliis suum cum alTectu reficiunt corpus; Franciscus tenui cibo et polu, adeo, ul vix necessaria sumat susten- lalioni nalurae, cainem suam siib abstinentia cohibct. Flagella el disciplinas sibi ap- 30 poni plurimi negant; Franciscus hoc corpori suo « fratri asino » ingeminat. Mollia ferunt ad carnem plures, Franciscus cilicium latenter gerit ad carnem, vestem delicatam nunquam admiitens. Poenas fugiunl omnes; Franciscus in poenis delectatur el infir- milatibus. Lumen oculorum ab omnibus desideratur; hoc Franci.scus non curans lacrymis est orbatus. Velle famani quisque inhial; Franciscus vituperaii a cunctis 35 peroptat et mandat. Mortcm omnia condita formidanl et horrent; beatus Franciscus ler eam h.nbere pro Chrisli nomine anhelat. Scientiam mundi quidam carius amplc- cluntiir; bcatus Francisciis hac dimissa docet orationi instandum; qiiia tota beali Fran- cisci vita appclitiii mundanorum el natiiiali conlraria fuit, (juare sub boc patienliae modo declarativo, scilicet omnia, (|uae alii appelunl, rofiigiendo et a se rcmovendo. 40 Quare diligenlcr diiodecim praelalis cogilatis apparet, quod beatus Franciscus ad simililudinem Chrisli sub palientia agilatus, probaliis in patienliae virlute, perfectus invenliis esl, |)rout dicit seciinda pars istiiis V Irucliis el conformilatis, videlicel: Frunciscus agilalur. (a) Ed. 1 persecutio. * Leg. 3 soc, n. 12. lESUS ABIECTUS CERNITUR. 125 SEXTUS FRUCTUS ET CONFORMITAS : lesus Abiectus Cernitur — Franciscus Separatur. Expositio primae partis, videlieet: lesus abiectus cernitur. 1. Licet Salvatoris vita et conversatio tam in sui exordio quam in processu fuerit omnis humilitatis, abiectionis et contemptus mundi expressiva, sui tamen abiectionem, etsi ostendit in incarnatione et nativitate semetipsum exinaniendo, formam servi accipiens ac in fine inter latrones volendo crucifigi, hanc praecipue voluit demonstrare, quando maiorem honorem, aetate considerata, a sapientibus ludaeae recepit, annorum duodecim dum esset, quam post ipsorum doctorum informationem suis interrogationibus et responsionibus, in medio eorum sessionem et ipsorum de eo stupendam (a) admirationem reseravit, videlicet sui contemptum et mundi despectum et abiectionem. Pro cuius evidentia est sciendum, quod Salvator et Deus noster Dominus lesus, cuius sapientiae non est numerus ^, in aetate duodecim dum esset annorum, quoad corpoream substantiam multa peragere complacuit, quae solerter intuentibus exprimunt in primis abiectionem sui et contemptum, et consequenter mundanorum cunctorum ; exercuit enim plures actus et singulares. 2. Et primo templum adeundo ostendit, se legi esse subditum et subiectum ; cum enim lege non astringeretur, sed supra legem, quia Dei Filius, voluit se legi subdere; sed qua de causa, nisi, ut ipsam bonam hactenus ostenderet fuisse? circumcisus fuit hac de causa, ad templum ductus a Matre, sic et templi ascensu idem ostendere voluit ; secunda de causa, ut se legi submittendo, quia lex iusto non est posita, sed peccatori, se tanquam peccatorem tali observantia declarando, semetipsum abnegasse cunctis declararet fidelibus; tertia de causa, ut exemplum praeberet, nos divinis omni affectu mandatis obtemperare debere, quia in custodia eorundem retributio multa ^; et quantocumque magnus, etiam ad quae non tenetur, pro sui humiliatione aliquando operari condecere suo exemplo monstravit. Ac post dimissam infantiam, dum homo incipit ratione vigere, servire Deo incipiat, ut egit ipse, duodecim dum esset annorum. Sui abiectionem et despectum Christus ostendit in alio actu, videlicet secundo suos pa- rentes deserendo; nam, ignorantibus Matre et loseph, in lerusalem solus mansit. Sed hic sunt aliqua dubia removenda {h). Primum : quod cum Virgo summa diligentia Christum custodiret, quomodo potuit Christus eam sic dimittere, ut de hoc ipsa nullo modo perpenderet? Eespondet Beda ', quod cum per aliam viam incederent viri et per aliam mulieres, beata Maria credidit, puerum esse cum loseph in comitatu, et econverso loseph, ipsum esse cum Matre ; sic potuisse remansisse, igno- rante Matre. Aliter respondet Origenes *, quod « sicut insidiantibus ludaeis elapsus est de medio eorum et non apparuit; sic et dicit factum, cum remansit in lerusalem, ignorantibus parentibus » . Secundum dubium: cum nihil magis lesus diligeret, excepta humanitate assumta, quam beatam Virginem, cur eius consortium sic dimisit? Eespondetur, quod hoc fecit primo, ne in disputatione fienda parentes eius essent ad impedimentum ; secundo, ne si parentes scirent (a) N stiipidam. — (6) As movenda. » Ps. 146, 5. — 2 Ps. 18, 12. — ^ Comment. in Luc. 2, 46 (P. L. 92, 349). — * Homil. 19 in Luc. (P. G.-L. 13, 1850). 126 FRUCTUS VI — PARS PRIMA. et aliud vellent, et ipse illud noii faceret, de inobedientia possit quoquomodo reprehendi; tertio, ut ostenderet, quod Deo potius est obediendum quam parentibus; quarto, ut quae Deus inspirat, non debet parentibus propalari. Tertium dubium : an debuit Cliristus, inscia Matre, sic latere et tantum dolorem in eam permittere? Respondetur, quod Christus decentissime se habuit sic faciendo: primo respectu SAii, et hoc, considerato primo tempore, quia homo statim, quod incipit uti ratione, debet incipere inquirere et tenere, quae Dei sunt, exemplo Tobiae, qui ah infantia docuit filium Deum timere et mandata eius servare, Tob. 1, 10; secundo, loco pensato, aptior locus ad honorandum Deum nuUus reperitur, quam ecclesia vel templum, quare ad ipsum est ac- cedendum, ut Deus a nobis honoretur; tertio, societate cogitata, quia bene facit puer consor- tium spernendo puerorum, conversetur cum probis, scilicet doctoribus et rectoribus cultus divini ; quarto, modo habito respectu, caute enim debet impedimenta evitare, quae ad bene- faciendum communiter dantur a parentibus; quare Christus, cum tempore congruo fecerit, scilicet duodecim annorum, locum aptum adierit, quia Dei templum, societatem proborum, scilicet doctorum, elegerit et modura cautum tenuerit in vitando parentes; quare quoad se optime in hoc facto se habuit. Hecundo se habuit decenter, incipieudo quaerere, quae sunt ad Dei honorem; quod utique fecit inquirendo primo a personis scientibus, quia doctoribus, quos interrogabat; secundo, tales audieudo, libenter enim audiebat illos; tertio, interrogando, nam eos interrogabat ; quarto, in perseverando, quia sedebat in medio doctorum, scilicet cum illis. Tertio se habuit decenter, quia Deum praetulit omnibus amicis et parentibus; et quia hoc est consonum rationi, quare decentissime Christus se liabuit, et hoc respectu sui, sic faciendo. — Secundo se habuit decentissime respectu Matris, quia hoc actu fuit primo amor maternus ex dolore suscepto a Matre declaratus; secundo declaravit, quantam (a) confidentiam haberet in Matre, quam sciebat sibi condescendere in omnibus, sicut illa, quae Deo erat sem- per conformis; tertio reseravit eam plus Christus diligere amore spirituali quam carnali, dum sic egit; quarto, ut in tali actu se Deum esse demonstrando, quanta esset Maria, quae ipsum genuit, declararet. — Tertio habuit se decentissime quoad nos ; nam ostendit paternitatem divinam praeponendam paternitati carnali, nec parentum querimoniis ab his, quae Dei sunt, cessandum, ac in his, quae sunt contra Deum, non obediendum. Et si insciis paren- tibus ab eis absentamur, non faciamus gratia male agendi sed bene; quia ipse templum adiit et Dei Patris honorem quaesivit. Quare praefatis patet dubium : quare (6) lesus de- center se habuit. Quartum dubium: quare sic agere voluit? Respondetur: primo, ad Virginis patientiam comprobandam et demonstrandam, quia ad tempus Deus consolationes suas retrahit et affli- ctiones immittit, ut probet, ut factum est in Tobia; secundo, ut soUicitudo ipsius ad lesum inquirendum Filium suum, quanta esset, ostenderetur; tertio, ad commendandam eorum, scilicet Mariae ct loseph, devotionem, quia Christum cum eis non esse videntes, semper inquieti fuerunt; quarto, ut declararet, quanta custodia est Christus a nobis retinendus, dum apud nos est, cuius absentia ingerit tantam moestitiam et dolorem ; quinto, ad ostendendum, quod Deus non ex afifectu carnali se revelat, sed potius spirituali, a Matre pro tempore se abscondit; sexto, ut declararet, quod Deus non omnia uni et simul revelat, sed unum post aliud pro loco ct tempore. Quare praefatis sic agere vohiit; cx quibus declaratis apparet, quod Christus volens ostendere abiectionem sui et abnegationem, non parcntos amplcxus est, scd deserit, quorum (c) comitatu nec despectus viderctur nec derelictus. Tertio ostendit despectum et sui contemptum, nullis adminiculis corporalibus se mu- niendo, sed omnibus spoliando; nam sicut in lerusalem remansit solus, sic privatus pecunia, domo, lecto et victu, quia nec panem nec vinum sccum habuit; quare sic omnia dimittendo et 8e soli divinae providentiae comittendo sui contemptum cum abncgatione ostendit. (o) As ut quandam. — (i) N et As responsio ud (liibium quod. — (c) N ot A.s cuius. lESUS ABIECTUS CEENITUR. 127 Quarto idipsum, videlicet abnegationem et abiectionem, ostendit quarto actu, de se nihil praesumere declarando et ostendendo ; si enim se ad docendum iniecisset, fastum et elationem appetere fuisset visus; quia vero non docuit, cum esset Deus et homo et doctor maximus, sic agendo, videlicet interrogando et respondendo et non principaliter docendo, non laudem sui appetere, sed contemptum velut inscius velle addiscere declarando ostendit. Quinto, in actu alio ostendit se abnegasse veraciter, videlicet se reverenter habendo; quod patuit, quia non rectus stetit, ne imperare seu docere velle ostenderet, sed sedit; nec supra eos sedit nec in capite, sed in medio eorum ; quare locus ostendit Christi innatam hu- militatem et eius a se abnegationem, cum supra eos, ut Deus et Imperator, debuisset residere. Sexto, in alio actu hoc idera ostendit humiliter respondendo; sicut maximus fastus apparet multoties ex loquela, sicut patuit in Nabal Carmeli David despiciente, I Reg. 25, 10 sq. ; et in Seba filio Bothri, II Reg. 20, 1; et in Roboam, filio Salomonis, III Reg. 12, 4 sqq., sic et sui profunda humilitas et contemptus in humili responsione; quod utique egit puer lesus non docendo, sed humiliter ad interrogata respondendo; quo declaravit et suam abiectionem et nobis exemplum praebuit, quem modum in respondendo tenere deberemus. Septimo, ostendit sui contemptum in alio actu, videlicet morigerate in cunctis se ha- bendo, in ipsorum doctorum non despectione, sed veneratione, in responsione et interroga- tione. Et quia prudenter, humiliter et benigne se in cunctis gerebat, merito super doctrinam tam morum, quam ex interrogationibus mirabantur; mores enim exterius compositae mentis et humilis sunt signa evidentia. Cuius oppositum plures faciunt, despiciendo omnes et quoad mores, statum et doctrinam ; sicut ludaei egerunt circa caecum a nativitate a Christo illu- minatum, cuius verba despexerunt, loan. 9, 28. Octavo, Deo omnia tribuendo; hoc expressit non de se alta sapere, sed contemptum. Nabuchodonosor civitatis Babyloniae structuram non Deo, sed sibi tribuebat, Dan. 4, 27; Herodes idipsum fecit de sua eloquentia, Act. 12, 21 ; quare a Deo puniti fuere. Sed puer lesus omnia tribuit Patri ; patet ex loco, in quo stabat, quia in templo ; quare non contraria peragebat fiendis in templo («), quae sunt regratiari Deo et omnia tribuere eidem, sicut egit David, quando dixit, I Par. ultimo, 14: Quae dedimus tihi, liaec tua sunt, et de manu tua accepimus; patet etiam ex responsione data Matri. Et ideo dicere poterat tunc, quod postea dixit ludaeis, loan. 8, 16 et 50: Ego gloriam meam non quaero, sed eius, qui misit me; quare Deo omnia tribuendo seipsum abnegasse hoc actu ostendit, Nono, Dei Patris quae sunt ad honorem, exsequendo. Non sua debet quis quaerere, quia nec suam voluntatem facere, qui semetipsum abnegat cum Christo, sed voluntatem eius, qui misit eum, scilicet Dei Patris ; quod Christus ostendit temporis in processu, dicens loan. 8, 29 : Quae placita sunt ei, facio semper; et: Non veni, ut faciam voluntatem meam, loan. 6, 38; sed eius, qui misit me, Patris ; quare et puer lesus idipsum Matri deprompsit dicens *: Nescie- batis, quod in his, quae Patris mei sunt, oportet me essef id est, quia me ipsum propter /ormiam servi, quam suscepi, abieci, oportet me esse et quaerere, quae sunt, scilicet pro honore Patris mei? Decimo, ostendit sui abiectionem in triduo, stipem secundum Bernardum ^ ostiatim quae- rendo. Cum enim remanserit in lerusalem sine pecunia, et tanta de sua sapientia {b) ostensa virtute, non fuit invitatus ab aliquo, nec hospitio receptus, sed inter pauperes commorando, quos amabat, amore eorum mendicando victum quaesivit. O quanta abnegatio sui et con- temptus, ut Deus homo, puer delicatus et verecundus, panem ostiatim expetendo (c) accepit ! Confunditur humana superbia tanta et ad talia inclinatione summi Dei. Hic est actus, per {d) (a) As assistendo in templo. — (6) As patientia. — (c) As exspectando. — {d) As propter. ' Luc. 2, 49. — * Potius Aeiredus, Traci. de lesu puero duodenni (inter op. Bcrnnrdi), n. 6 (P. L. 184, 833). 128 FRUCTUS VI — PARS PRIMA. quein praesens fructus et confonnitas principalitor ponitur, quoad primam sui partem dicens: lesiis abiectits cernitur. Nonne tibi abiectus videtur lesus derelictus ab omnibus, a nuUo receptus et invitatus, stipem quaeritando per domos, et forte sic quaerendo expulsus a plu- ribus, nec ei victus datus, ut petebat, nec hora, qua indigebat, nec forte in tanta quantitate, ut ei opus erat? Quare hunc actum prae aliis meditando, lesum se contempsisse omnibus apparet evidenter, qui omnes pascit et alit, sibi parvi cibi et potus denegat subventionem, nisi acquirat mendicando. Filios Israel pavit in deserto qtiadraginta annis ' cibo misso de caelo; Eliam pavit per corvum primo et demum per angelum *; nonne poterat sibi per angelos dcferre facere cibos, sicut fecit suo peracto ieiunio? Certe sic; sed id fecit, ut in nullo esse et statu de nostra abiectione confunderemur ac Dei amore omnia libenter suflFerremus, et nosse se ad perfectionem nullatenus pervenire posse, si homo sibi ipsi non sit per omnia abnegatus. Undecimo, ostendit sui contemptum Christus consortium magnorum deserendo et humilium appetendo. Cum enim simile iungatur simili, lesus noscens humilitatem et abiectionem suae piissimae Matris et superbiam doctorum, ipsos deseruit et ad Matrem pergens sibi similem, cum ipsa permansit. Duodecimum, quod Cbristi acclamavit abiectionem et ostendit, se Matri et loseph per omnia supponendo et subiiciendo; quod Deus se subiiciat et specialiter uni mulieri, hoc est signum evidentissimum suae abnegationis et abiectionis, contemptus sui et despectus. Quo pacto lesus non solum perfectae suae abnegationis dedit exemplum, sed multorum ostendit disciplinam, primo, ut homo non attendat, cui subiicitur, sed propter quem, lesus mulieri et loseph personis abiectis subiectus, sed propter Deum; secundo ostendit, quorum (o) consortium abnegans se debet habere, quia non superborum — non enim stant duo contraria simul — sed humilium; lesus Christus deserit consortium doctorum et vadit ad standum cum Matre et loseph ; tertio ostendit cuncta obedire suae Matri Mariae, ex quo ipse, qui omnium Creator, obedit reverenter. Multa alia possunt deduci, sed sufficiant praefata. Praefatis duodecim non solum nostri Salvatoris ostenditur abnegatio et abiectio, sed et consequenter mundi contemptus, abdicatio perfecta et despectio. Et quod sic sit, apparere poterit discurrendo per modos praefatos, primo (b), quia, si quae sunt mundi dilexisset, nec templum adiisset, ut faciunt mundani, nec siibiectum se legi ostendisset, immo supra legem, cum superbia vigeat in mundanis, I loan. 2, 15 sqq. ; secundo, non parentes declinasset, immo secum habere voluisset, quia cum desertione parentum stat mundi contemptus, ut dicit ipse Salvator; tertio, non se exuisset adminiculis corporalibus, cum mundani non in Deo, sed in mundo spem suam figant; quarto, non reverenter se ad alios habuisset, sed praesum- ptuose se ad docendum iniecisset, proprium et non aliorum honorem quaerendo, iiam mun- dani, teste Psalmista, Ps. 11, 5, dicunt: Liiif/nam nostram magnificahimiis, labia nostra a nobis siint; quis noster Dominus est? quinto, nec locum in medio eorum, sed supra eos vel primum quaesiisset; sicut quaerebant mundani pharisaei, Luc. 14, 7, primos aceubitus, et primam cathedram in synagogis, et salutationes in foro, et vocari rabbi ab hominibus; sexto, non humiliter respondisset, immo oppositum, uti pharao fecit Moysi dicens, Ex. 5, 2: Nescio Dominum, et Israel non dimittam; sic fecit Sedecias, qui pcrcutiendo Michaeam *prophetam in maxillam voluit, quod suum servarctur verbum, et non Michaeae, III Keg. 22, 23 sqq.; Achitophel, quia superbus non videns factum consilium suum se suspcndit, II lieg. 17, 23; septimo, in suis verbis se morigerate non habuisset nec in gestis, quia numdanis est patens guttur eorum, ut dicit psalmus 5, 11, ac mores mali consequcnter (c), quia mores bonos corrum- punt colloquia mala; patet hoc in lasone ludaeo, qui moribus sanctis dimissis, mores induit Graecorum et mundanorum, II Mach. 4, 13 sqq. et 5, 7 sqq., et quales fucrint, habentur in (o) N quomodo. — (h) As et cdd. oui. primo. — (c) li ostendunt. • II Esdr. 9, 21. — * III Reg. 17, «i. lESUS ABIECTUS CERNITUR. 129 libro eodem ; octavo, Deo omnia noa attribuisset, immo mundani dicunt semper illud ^ : Gloriam memn alteri non clabo; patet hoe generaliter in hypocritis, qui, quae agunt, non Deo, sed sibi volunt attribui; nono, quae sunt ad Dei honorem, non quaesiisset, quia mundani omnes, quae sua sunt, quaerunt, ut dicit apostolus, Phil. 2, 21, non quae lesu Christi; de- cimo, non abiecisset divitias nec mendicasset, quia muudanis est inimica paupertas neque voluntaria, immo ad habendum divitias assidue inardescunt, quia tales omnes student ava- ritiae, ut dicit scriptura ^ ; undecimo, non humilium appetiisset conversationem et societatem, sed magnorum; nam mundanus dives consortium pauperis Lazari despiciebat, Luc. 16, 20; sic et ludaei dicentes, loan. 9, 28, se noUe societatem Christi: Tu discipulus, inquiunt ad caecum illuminatum, illius sis (a), nos autem Moysi, etc. ; duodecimo, non fuisset sponte subiectus humilibus, nam mundani potius ad praesidentiam habendam student, quam subiectionem, sicut patuit in Nabuchodonosor, qui omnem terram suo imperio optabat subiici, ludith 2, 3 ; sic Alexander Macedo, I Mach. 1, 2 sqq., et sic de aliis. Quare, diligenter attentis omnibus supradictis, apparet evidenter Salvatorem nostrum et se abiecisse et mundum penitus {h) despexisse abiectione sui ; mundi contemptus ab eo ap- paret, et non econtrario, cum multi abnegent mundum, qui non se ipsos, sicut hypocritae faciunt et multi alii religiosi voluntatem propriam nunquam deponentes. A Christo exemplum accipiendum est mundi contemptus, qui, cum omnibus licite posset uti, omnia tamen abiecit cum se, et fecisse sic, prima nostri huius fructus pars dicit, quod lesus abiectus cernitur. 3, Sed cur lesus Christus voluit se abnegare et mundum sic despicere? Certe, ut ageret prius, quod postmodum praedicaret; abnegationem docet sui exemplo, ut dictum est, et verbo, Matth. 16,24: Quivultpost me venire, abneget semetipsum etc; mundi abnegationem ostendit, quando discipulos, omnibus spretis, habere voluit, nec ipsos, quae sunt mundi, habere vel possidere, ut patet Matthaei 10, 9 et 10. Exemplo ergo Christi et verbo inducti, primo abnegemus nos, et demum mundum funditus contemnamus; ad cuius contemptum non solum Christus inducit, sed multa alia ipsum contemnendum docent: Primo scripturae sacrae monitio et auctoritas; clamat enim loannes, I loan. 2, 15 et 16, dicens: Nolite diligere mundum neque ea quae in mundo simt; et sequitur qua de causa: quia omne, quod est in mundo, aut est concupiscentia carnis, oculorum et superbia vitae; et cum baec tria radices sint omnium vitiorum, qui vitia a se vult separare mundum debet abdicare; clamat dicens loan. 1, 10: Mundus eum non cognovit, qui Dei ergo cupit notitiam habere, mundi caliginem a se debet abiicere ; clamat dicens loan. 14, 30, diabolum mundi principem, qui ergo non vult sub diabolo stare, mundum debet abnegare; clamat loan. 16, 33, mundum pressuram inferre, qui, optat pacem habere, mundum debet a se removere; clamat loan. 16, 20, mundum sanctos odire, qui ergo cupit consortium sanctorum, contemptor debet esse mun- danorum; clamat Paulus I ad Cor. 3, 19, mundum stultitia plenum, quare qui vult sa- pientiam possidere, ab hac mundi stultitia debet cavere ; clamat, I Cor. 7, 31, mundum esse fugacem, quia praeterit eius figura, quare, qui semper esse desiderat, mundum certe non diligat; clamat, Eph. 6, 12, mundum guerris et pugnis versari, igitur qui securitatem con- siderat, mundum iam abiiciat; clamat loannes, I loan. 5, 19, mundum laqueis hostium plenum, qui libere cupit incedere, debet mundum abiicere ; clamat, I loan, 4, 1 sqq., mundum plenum falsitate et vacuum veritate, qui ergo scire optat veritatem, mundi fugiat falsitatem ; clamat loan. 14, 17, mundum ineptum ad Spiritus sancti susceptionem, quare qui Spiritum sanctum cupit accipere, mundum debet repellere; clamat Paulus, I ad Cor. 11, 32, mundum damnan- dum, quare, si cupis salvari, ad mundi contemptum debes animari ; clamat, in oblivione Dei (a) Edd. scis. — (6) N et As ftmditus. Is. 42, 8. — 2 ler. 6, 13. Analecta — Tom. IV. 130 FRUCTUS VI — PAES PRIMA. ct hominum essc mundi amatorem, quare liomines non debent essc mundi amatorcs. Multa alia scriptura ponit, quibus inducit, ut mundus a nobis nou diligatur. Secundo, ipsum mundum dcspiciendum ostendunt ipsius mundi praclia et mala conditio ; mundus cnim est primo vallis lacrymarum et flctuum, lud. 2, 5 sqq., ad quam flentes intraraus; secundo, mundus est positus in potestate tenebrarum et daemonum, I loan. 5, 19; tertio, omni gcnere jjericulorum plenus, utpote mare, Ps. 103, 25; quarto, omni dolo et fallacia refertus, ler. 6, 13; quinto, sc amantes non pcrmittit caelestia cogitarc, sed solum terrena, Gen. 14, 22 sqq.; sexto, homines pessimos iu se permittit habitare, in ipso enim Jtahitant 7ibilae, pilosi etc, Is. 13, 21 et 22; scptimo, est tenebrosus et veritate privatus, Sap. 6, 5; octavo, instabilis lubricitate, Eccle. 2, 17; nono, plcnus laboribus et doloribus, Sap. 5, 7 sqq. et Eccli. 2, 3 sqq. ; decimo, immundus, contagiosus et plenus immunditiarum stercoribus, Sap. 14, 25 sqq. ; undecimo, est rota volubilis et impermanens, Ezech. 10, 13; duodecimo, est fornax horaines diversis flammis vitiorura incendens. Quibus inspectis, a mundo pcr eius con- teraptum cst egrcdiendura. Tertio, ad raundi conteraptum inducit nos quae in raundo reperiuntur consideratio, Os. 4, 1 ct 2: Non est verifas, non est misericordia, non est scientia in terra; nam maledictum, mendacium et homicidinm, furtum et adulterium inundaverunt super terram; Eccle. 1, 2 et 14: Omnia vanitas, et afflictio spiriius. In raundo siquidem reperitur nihil boni, sed mali, nihil perfectionis, scd imperfectionis, nihil vitac, sed mortis, nihil veritatis, sed vitiorum. In ipso siquidem est superbia, iactantia, arabitio, arrogantia, irreverentia, inobedientia, contcmptus, convitiura, contcntio, dissensio, praesumtio, invidia, dolus, fraus, odium, detractio, raalitia, nequitia, ira, inimicitiae, rancor, dolor, tepor, accidia, clamor, blaspheraia, contumelia, tri- stitia, planctus, luctus, inquietudo, iramunditia, avaritia, fallacia, inconsideratio, praecipi- tatio, dcrisio Dci et suorum raandatorura, rautabilitas, iraperseverantia, inconstantia, ten- tatio diaboli et afilictio mundi ; raerito quia haec, ut patet iutuentibus, in raundo reperiuntur, quare consequenter qui amicus est huius mundi, concluditur, quod sit Dei inimicus, ut dicit lacobus in canonica sua, c. 4, 4. Quarto, ad raundura contemnendum inducit horainum diligentium mundum pertractatio. Quid fucrunt, quid sunt et ubi sunt? Si quaeras, quid fuerunt imperatores et monarchae, re- ges, duces, comites, satrapae, magistratus, tyranni, consules, praesides, praefccti, principes, barones et nobiles et alias dignitates et gradus habuerunt, ita quod magni fuerunt, non exeraplificando dc praefatis brevitatis causa; omnes tamen homines mortalcs, ut nos sumus, fuerunt (o). Scd praefati quid sunt? ccrte mortui sunt, nihil secum de mundo portavcrunt praeter peccata. Sed libet intueri mente et attendere, ubi sunt horum raundi araatorura, scilicet Cain crudelitas, qui fratrera suum Abcl occidit? gigantura proceritas, qui fucrunt in diebus Noe? Nemrod oppressio, fiiit enim robustissimus venator hominum, id est opprcssor? Nini imperium, qui fuit primus rex Assyriorum? Semiramidis intemperantia, quae etiam proprium filium cognovit? Zoroastes Bactrianorura regis, qui i^rimo incantatorias artes magicas invenit? Rcgura Pcntapolim carnis spurcitia, quia sunt caelitus conflagrati cum suis? Pharaonis rcgis Acgypti rebellio populura mandato Dei nolcntis diraittcrc? Cadrai Thcbae couditoris felicia exordia, qui a Tyro venit Boetiam et Thebas aedificans, ibidem regnavit, uxore dotatus et filiabus, sed non sic feliciter decessit interfectis filiabus, vidclicet a viris et ncpotibus, ipse factione Agenoris a regno pulsus usquc in exitum infcliccm duxit vitam? Ubi est Aetae Colchorum rcgis magnificcntia, quam ostcndit lasonem Thessalum rccipiendo cum suis? Ubi est lasonis proditio, qui proditionc Mcdeani filiam dicti Actac capicns, ipsam ctiam prodidit et dcccpit? Pclci sagacitas, qui lasoncra dircxit pro aurco vellcrc, ut niorcrctur? Ubi Icges Minois regis Crctcnsis? Adonibczcc iniquitas, sub cuius mensa ut canes comedebaut scptua- (a) As om. fuerunt — fuernnt. lESUS ABIECTUS CERNITUR. 131 ginta reges amputatls manuum et pedum summitatibus ^ f Ubi Eglon regis Moab ad filios Israel hostilitas? Ubi Sisarae regis Madian in finibus Israel dissipatio? Ubi Lai, ne filius eum interficeret, praevisio? Ubi est Oedipi valor, qui nesciens matrem suam probitate sua accepit uxorem, patre ab eo interfecto, sed tandem dolore caecus vita infelici decessit? Ubi est Thyestis et Atrei discordia, ob quam Atreus, occisis tribus filiis Thyestis, carnes ad com- edendum et sanguinem in vino mixtum, ad bibendum patri dedit? Ubi Thesei vigor, qui tot probitates gessit cum lasone pro aureo vellere, cum Hercule contra Amazonum reginam, in inferno mira fecit, liberavit Athenas a Cretensibus, et multa proba gessit et facinora, sed expulsus a suis infelicem duxit vitam? Ubi Herculis furor? Ubi Laomedontis strenuitas, regis Troianorum? Ubi Priami maiestas, quae digna imperio censebatur? Agamemnonis regis et ducis Graecorum prudentia? Ulyssis dolus? Diomedis loquacitas? Hectoris fortitudo? Paridis concupiscentia? Achillis impetus? Pyrrhi in Polyxenam et Troianos vindicatio? Ubi Saulis Hebraeorum primi regis proceritas? Ubi Goliath exprobratio («)? leroboam contra Deum ingratitudo? Zara {b) Aethiopum gentis multitudo? Sardanapali incontinentia et mu- liebritas? Sennacherib contra Deum contemptus? Astyagis providentia, ne a Cyro nepote suum regnum toUeretur? Ubi est Cyri Persae dominandi aviditas? Ubi Darii carnalitas? Ubi Xerxis exercitus? Ubi Nabuchodonosor superbia? Baltassar insania? Candauli Ly- dorum regis opulentia? Ubi Croesi divitiae? Amulii (c) ambitio? Fuffetii versutia? Hostilii severitas? Prisci deceptio? Tarquinii invasio? Holofernis ferocitas? Ariopastis fraus? Mil- tiadis Atheniensis victoria? Alcibiadis pulchritudo? Hannonis Carthaginensis appetitus? Dionysii tyrannides? Polycratis fortuna? Agathoclis cautela? Philippi Macedonis saevitia? Alexandri Magni audacia? Demetrii arrogantia? Ptolomeorum regum Aegypti vita infamis? Vezoris {d) dominium? Seleuci improbitas? Antioehi philosophi mendacia (e)? lugurthae exer- citatio? Ubi Marii aspectus? Mithridatis custodia? Caesaris sagacitas? Pompeii expeditio? Octaviani prosperitas? Marci Antonii temeritas? Herodis impietas? Caii ad malum aviditas? Neronis voluptas (/)? Ubi Vitellii gulositas? Domitiani praecipitatio? Diocletiani adversus Christum contemptus? Maximiani inconstantia? luliani apostasia? Ubi improborum Roma- norum imperatorum quoad plures dira dominatio? Ubi Theodorici malignitas? Ubi Totilae flagellum? et sic de similibus. Isti fuerunt in saeculo et mundo ob dignitates et dominia viri famosi, mundi gloriae intendentes, eam optantes et habentes. Sed quis eorum exstitit finis et terminus? Certe cuiuslibet eorum fuit malus et pravus. Nam Cain fuit a suis descendentibus, videlicet Lamech, sagitta petitus, Gen. 4, 23. Gigantes submersi sunt in diluvio, Gen. 7, 21 sqq. Ninus, rex Assyriorum primus, ab adversariis {g) sagitta illisus obiit. Nemrod linguae divisione suo desiderio imperandi omnibus fuit frustatus. Semiramis a filio stuprata {li) est occisa. Zoroastes {i) Nini gladio infeliciter est mactatus. Reges Pentapoleos {l) igne caelesti sunt cremati. Pharao in mari rubro cum suis est ne- catus. Cadmus (ut dictum est) post felicia infelix factus, latebras apud IUyrios petens (m), post regni amissionem, morte periit ignota. Aetes {n), Colchorum rex, filio Aegialeo inter- fecto a filia Medea ac Medea furtive a lasone rapta, eius senium infelicissimum reddide- runt. lason decepta Medea, ipsius factione Medeae, filios proprios, ipsa tradente comedit. Peleus regnum dare invite suo nepoti lasoni est coactus. Minos, filius Pasiphaes, solis filiae, et Cretensium rex, filii mortem dum cupit vindicare, a Theseo expulsus adulterio uxoris et filiarum cum Theseo, fugacem dum Daedalum sequitur, apud Siculos a filiabus Cretali ipse («) As fortitudo. — (6) As Sarath. — (c) As Annibalis. — {d) As Nesores. — (e) As An- tiocJii mendacia. — {f) As Ciceronis voltiptas. — {g} As xjrimus adversaritis. — {h) As a stupra- tore. — {i) As Cordastes Nani. — (?) As Pentapolim. — (w) Ed. 1 om. latebram petens. — (m) As et edd. 1 et 2 Oetes. "■ lud. 1 , 7. 132 FRUCTUS M — PARS PRIMA. mortem invenit. Adonibezec ab Israelitis cai^tus, summitatc manuum ct pedum amputatis, quac aliis gesserat, ipse excepit. Eglon ab Aiotli sicca in adipem immersa obiit. Sisara a label clavo in tcmpore (a) infixo occiditur. Laius iuxta accepta a diis (b) a filio Ocdipo incognite est occisus. Oedipus dosponsata matre et occiso patre, dum haec scivisset, regiis insigniis de- positis, dolore oculis sibi erutis, et tandem post mutuam caedem filiorum, Creontis imperio catenis onustus, in exilium est actus. Tyestes ob stuprum commissum in cognatam et Atreus crudelitate ambo infeliciter obierunt. Theseus post multa facta, Hippolyto filio suggestione falsa Phaedrae uxoris occiso, ab ingratis civibus repulsus, apud Tyros (c) minorem insulam infelicis vitae diem clausit extremum. Laomcdon in praelio a lasonc et Hercule prosternitur. Priamus post tam magna facta in Troia ct rcgnorum subiectione a Graecis decennio obsessus, fraude Troiae capta civitate, a Pyrrho crudeliter jjost amissionem filiorum et omnium est mactatus. Agamemnon Clythemncstrae uxoris ab Aegistho cognitae factione occiditur. Her- cules effeminatus a lole tandem Nessi Centauri veste et sagitta furore est prostratus. Ulysses a filio incognito sauciatur crudeliter. Dioracdes expulsus a regno infeliciter consummatus est. Hector proditorie ab Achille perimitur (d). Paris filius Priami a rege in praelio morti sociatur. Achillcs in templo in Troia sagittis Paridis mortem gustavit acerbam. Pyrrhus eius filius post reversionem a Troia fraude Macharei sacerdotis in templo Apollinis ab Orcste est interfectus. Saul inobcdieus Deo, rcgno privatus, diabolo ad vexationem traditus, in monte Gelboe cum tribus filiis est prostratus. Goliath a David puero funda et lapide est deiectus. leroboam cum suis omnibus ad internicionem est a Deo datus. Zara ab Asa et suis con- turbatus et fugatus est, II Par. 14, 10 sqq. Sardanapalus inter mulieres scortans ab Ar- bato Medorum pracfecto aggressus, cum se ncquiret defendere, regia incensa, cum omnibus voluptatibus concrcmatus est. Sennacherib post damnum suorum, interfectis de suis per an- gelum centum oetoginta quinquc millibus, fugiens a filiis duobus, dum oraret Nesdach deum suum, est mactatus, IV Reg. 19, 37. Astyages, rex Medorum, a Cyro nepote ex filia privatus regno Medorum, in Hyrcania sibi tradita ab eodem moritur. Cyrus, bellum dum Amazonibus intulisset, circumventus cum ducentum millibus Persarum occisus et decapitatus, in utrem sanguine repletum eius caput est, ut biberet, proiectum. Darius rex Persarum, cum reginam Scytharum vi habere vellet, amissis ultra centum millibus de suis, et deinde apud Mara- thonem dcbellatus a Graecis, ad infclicem mortem dcvenit. Xerxes millc millibus amissis de suis in Graecia pcr Leonidam Sjjartanorum duccm cum quatuor millibus, naves cius omnes submersae vel captae per Themistoclem et Cimonera, duces Athenienses, in Persiam reversus, odiosus omnibus, ab Artabano praefecto est obtruncatus. Nabuchodonosor, rex Babylonis, primo divino volito a regno pcr scptem tempora pulso et deinde post in regno reposito, mortuum cadaver eius in treccnta frusta divisum, datum cst trccentis vulturibus a filio. Baltassar, dum vasa Domini raale tractat, regno ct vita a Dario et Cyro est privatus, Dan. 5, 30. Candaulus rcx Lydorum felix aliquando coniuge et regno, ab amico Gygc tandcm vita, uxore et rcgno privatur. Crocsus etiam Lydorum rex ditissimus fuit omnium regum; hic captus a Cyro cum Baltassar Babyloniae rcge rogo superimpositus, etsi imbris super- ventione liberatus sit, regno tamen privatus remansit. Amulius, Numitore fratre a regno cxpulso, solus in Albano (e) regnat; sed llemi et Romuli auxilio Numitor regno potitur, Araulio interfecto. Fuffctius Mettius rex fuit Albanorum, cum contra venientes cum Tullio Ilostilio ct Ilomanis ivisset, sc cum suis in partcm subtraxit, ut victori in auxilium cssct, cuius fraudem Tullius cura attcndisset, eo capto et virgis caeso, demura pcr manus ligatus et pcdes ad quadriga.s, impulsis equis, cius corpus spectantibus Albanis et Romanis in partes divisas est concisum. Tullius Ilostilius praefatus Romanoruni rcx post mira pro Romanis ab eo facta cum rcgina a fulgurc cst crematus. Priscus Tarquinius rex Roma- (a) As ot odd. 1 ct 2 tinijwre. — (b) As vaticinia. — (c) As et odd. 1 ot 2 Cyros. — (d) A.s pu- nitur. — (e) As Ano. lESUS ABIECTUS CERNITUE. 133 norum, deceptis filiis Anci Martii, regis Romanorum, ex mercatore factus rex, ab eisdem cum securi percussus regnum amisit cum vita. Tarquinius Superbus, septimus et ultimus rex Romanorum, expulsus ab urbe ob scelus Lucretiae commissum a filio, nec repetere urbem unquam valuit, Cumas pergens cum Aristomene tyranno senectutem suam tabefactus con- sumsit. Holofernes, Nabuchodonosor regis Assyriorum princeps militiae, ferocitatem sui pectoris luditb Hebraea amputando caput extinxit. Miltiades, rex Atheniensium, apud Mara- thonem Darium cum suis expugnavit et lib.eravit Athenas; captus deinde ab Atheniensibus et onustus catenis in carcere est trucidatus. Alcibiades, dux Atheniensium, forma, genere, divitiis, bello et facundia admirandus, post multa felieia et infelicia, tandem domo incensa, in qua manebat, ab insequentibus crematus et privatus iacuit sepultura. Hanno, Hamilcaris ducis Carthaginensium in Sicilia (a) filius, ditissimus fuit; hic Carthaginis dominium dum appeteret, primo senatum veneno occidere operam dedit, secundo mq,nu servorum fretus, dum imperare optat, captus, in conspectu populi nudatus, virgis caesus, oculis extractis, am- putatis manibus et pedibus, confractis cruribus, ferro vita eiecta, corpus vulneribus confossum, in cruce altissima est suspensum, filiis, nepotibus, parentibus et amicis cum ipso pariter enecatis. Dionysius Syracusanorum rex fuit; post multa infanda commissa in fratres, co- gnatos et cives, deos et exteros, expulsus a regno, Corinthum missus est in exilium; ubi primo lenonibus iunctus, deinde pueros docens in triviis et ludos agere (6), vitam, ut cre- ditur, miserabiliter terminavit. Polycrates Sami insulae tyrannus fuit; omnia sibi fortuna ad votum pro tempore impendit, sed in fine captus ab Oroete, Darii praefecto, inculpatus, quod adversus Darium hostibus praeberet auxilium, in summo Midalensis montis vertice in cruce est suspensus. Agathocles, Siculorum rex, ab Afris in Syracusis obsessus, civitate munita fratri relicta, cum exercitu transivit in Africam, ibique victoriosus contra Cartha- ginenses, Syracusas reversus ad obsidendum Brutios contendit; ubi dum eseet, regno capto a filio filii privatus est, ac timore Aegyptum petens ibidem morbo et peste consumtus est. Philippus Macedo, versutiis suis Graecis subiectis et phiribus aliis iuxta vaticinia, a gladio habente in manubrio quadrigam sculptam per Pausaniam interfectus est. Alexander Magnus Macedo post subiectum vi orbem et timore apud Babyloniam venenatus a Cassandro trium- phum morti dedit. Demetrius rex Syriae post impie multa commissa, relictus ab uxore, filiis et aliis, cum iret in Tyrum ac in portum descenderet, iussu praefecti loci obtruncatur. Reges Aegypti plures fuerunt dicti Ptolomei, qui proditionibus mutuis, rapinis, luxuriis, crudelitatibus et regimine pravo notati, vitam nequam ducentes, diversis cladibus interierunt. Vecores rex fuit Aegypti, qui ambiens Scytharum dominium, ab ipsis de regno Aegypti, quod habebat, expulsus, vitam infelicem duxit, alieno et proprio privatus regno. Seleucus (c) rex post multas victorias et insignem militiam sub Alexandro peractam Ptolomei Cerauni insidiis captus et necatus est. Ultimus ex Alexandri principibus Antiochus rex Syriae post multa infanda in Deum et ludaeos illata, ultione divina doloribus et corrosione vermium mise- rabiliter e vita recessit. Hannibal Poenus duodeviginti annis attritis Romanis in Hispania et Italia et multis crudeliter gestis, superatus a Scipione Africano, ad Prusiam regem, hostem tunc Romanorum, fugit; sed pace facta inter Prusiam et Romanos, cum sciret se tradendum Romanis, veneno hausto, quod secum semper ferebat, infelicem animam emisit. Prusias Bi- thyniae rex, dum filios novercae filio legitimo vellet praeponere, a filio expellitur de regno, qui cum paucis servis recedens, ab eis solus senex diraissus, dum timore filii pergens per incognita loca et se alium esse dicens quaerens stipem de die residendo in tenebris et noctu ambulans, ultimo ad manus filii deveniens occiditur. Perseus spurius rex fuit Macedoniae ; qui suae conditionis oblitus, post multa nefanda ab eo patrata victus a Paulo Aemilio, senatus iussu ad perpetuum carcerem cum filiis est damnatus; verum cum horrore carceris ac dolore diem clausisset ultimum, filius eius ob inopiam Romae artem aerariam didicit et exercuit. (a) As inscia. — (6) As traphis et ludos agere. — (c) As Solendtts. 134 FKUCTUS VI — PARS PRIMA. Pseudo-Philippus inendacio se tingens Persei fnitrem, Macedoniam a Romanis accepit; qui tandem captus a Metello ante eius currum ductus Romam, ibidem ignominiose est necatus. lugurtha, rex Numidiae, etsi naturalis fuit; hic tribus fratribus occisis legitirais regnum Numi- diae obtinuit; sed fratrum mortem non ferentes Romani per Cneum Marium multis praeliis ad deductionem redactus, captus ante currum eius pro triumpho et catenatus est, et non multo post mole ad coUum suspensa ex lapide Tarpeio in Tiberim proiectus est et necatus. Marius Arpinas, primus consul ex plebe, septem consulatus habuit; hic multa peragens iniqua Prae- neste cervicem feriendam servo praebuit. Mithridates rex Ponti, hic plures linguas scivit; inimicos per viginti annos non permanendo in loco evitavit; crudeliter se habuit ad Ro- manos, omnes enim in regno suo et mercatores et alios occidi iussit; bellum per quadra- ginta (rt) annos et ultra habuit cum Romanis; victus a Pompeio, obsessus a filio Pharnace, sumto prius veneno, sed nihil ei nocente, tandem a Gallo milite est occisus. Caesar lulius habita victoria de Pompeio et suis, Roma potitus, non multo post coniuratione quorundam ci- vium pluribus vuhieribus confossus occubuit. Pompeius Magnus in sua iuventute et post per tempus in bellis felicissimus fuit; nam cum viginti duobus regibus bella gessit, sed discor- dante a Caesare apud Epirum multis suffultus regibus pugna habita succubuit; qui dum peteret Aegyptum, Ptolomeo mandante a suis satellitibus decapitatur; corpus eius quisquiliis semiustum a Codro, quaestore ipsius Pompeii, cum lacrymis positum est sub arenis. Octa- vianus post triumphos multos habitos, etsi in pace regnaverit magno tempore et decesserit, infelix fuit in filiis, qui omnes ante ipsum mortui sunt, sed infelicissimus in filiabus, quas omnes ob stupra mandavit occidi ; et demum filium non habendo Tiberio privigno in filium adoptato dimisit regnum. Caius Caligula imperator luxuriosissimus, adeo ut non se a soro- ribus abstineret, insolentissimus pro deo se coli faceret, crudelissimus fuit; nam parentes, senatores et alios multos occidit; et post eius mortem, quae scelestissima fuit, diversa venena sunt reperta, quae in mare proiecta pisces innumeros occiderunt. Nero factione matris Ro- mano adepto imperio, nefandissimus homo fuit ; hic stupratis sororibus, matre occisa, omnibus parentibus necatis, incensa maxima parte urbis, depraedatis omnibus, hostis (6) adiudicatus a senatu, proprio pugioni incubuit. Marcus Antonius, lulii Caesaris nepos ex sorore, cum multa improba ageret et Octaviano insidias moliretur, adversus quem Octavianus profectus apud Actium eum debellando in Alexandriam fugere coegit, quam obsidendo angustiis (c) et fame omnes periclitaverunt, ad regalia monumenta accedens Antonius cultro se ipsum transfodit. Herodes Ascalonita, ob ortum Christi pueris in Bethlehem necatis et filiis propriis quam- plnribus occisis, doloribus insectatus et vermibus, ultro animam a se abscidit. Vitellius ab exercitu imperator creatus, gulositati et voracitati prae aliis deditus fuit; cum multa impia ageret, relictus a militibus, catenatus ct incarceratus, primo ligatis manibus post tergum ac collo laqueo imposito, coeno et luto ac stercoribus deturpatus, minutim a carnificibus spectante populo usque ad necem discerptus est; et iniecto unco in naribus tractus et in fluvium Tiberim est proiectus. Domitianus Cacsar post multa mala commissa a cubiculariis mandato senatus interemptus est. Diocletianus abiecto imperio timens a Constantio, quem Caesarem fecerat, sibi inferri mortem, vcneno se occidit. Maximianus, cum genero suo Con- stantino insidias pararet, ope Constantini trucidatus est. lulianus apostata, homagio facto diabolo, abnegata fido, ex clorico factus est imperator, quod per annum cum tenuisset, a sancto Mercurio niandato beatae Virginis cst occisus. Thcodoricus subita morte decedens per loanncm papam ct Symmachum patritium, quos occidcrat, in oUam Vulcani est proiectus. Totila flagellatus tandem a Deo vitam cum dominio amisit. Imperatores Romani, videlicet Galba, Otho, Commodus, Pertinax Aclius, lulianus, Caesar Pescennius ct Albinus, Aurelius, Caracalla, Marcus, Ileliogabalus, Aurcus, Alexander, Maximus ct Gordianus, Decius, Gallus, Hostilianus, Aemilianu.s, Valerianus, Galienus, Quintilius, Aurelianus, Tacitus, Florianus, (a) As octo, — (b) Edd. 3 hoslibus. — (c) Edd. awjHstm. lESUS ABIECTUS CERNITUE. 135 Probus, Carus, Numerianus, Galerius, Maxentius, Valens et sic de aliis, omnes vel a se vel ab aliis sunt trucidati. Multos omisi de magnis mundi principibus, de regibus Chaldaeorum, Persarum, Medorum, Assyriorum, Aethiopum, Aegyptiorum, Graecorum, Francorum, Hispa- norum et aliorum regnorum, qui toto conatu constrinxere mundum, quem ad votum habere putantes et regno et vita caruerunt; ut de quibusdam ostendit Orosius in suis libris De ormesta mundi ^. Sed, ecce dum discurrimus per homines mundi amatores, dignitatibus variis fulgentes, nunquid idipsum patet in mulieribus, quod evenit eisdem? Certe sic. Nonne Semiramis, de qua est dictum, regina Assyriorum, uxor Nini, vanitatibus mundi dedita a filio ob stu- prum exanimata est? Dido, Carthaginensium regina, amore Aeneae, ut docet Virgilius ^, eius abscessu cultro se peremit. Phaedra, uxor Thesei, regis Atheniensium, incusato Hippolyto a Theseo, quod eam violare tentasset, et occiso Hippolyto a Theseo, audita ipsius Hip- polyti morte et dolo reserato, Hippolyti gladio se occidit. locasta, uxor regis Lai Thebanorum, demum coniux (a) Oedipi filii sui; quo cognito, gladio Oedipi, quo Laium patrem occiderat, se peremit. Athab'a ludaeorum regina, post caedem omnis stirpis regalis, ut facilius domi- naretur, dum regnasset pro tempore, demum excerebrata est. TuUia, Prisci Tarquinii regis Romanorum filia et uxor Tarquinii Superbi, regis Romanorum, crudelissima, cum viro ab urbe abiecta, infelicem finem habuit. Olympias, Alexandri mater, cum post mortem filii in nobiles debaccharetur, a Cassandro, qui Alexandrum occiderat, mortem impavida suscepit. Barsames, uxor Darii, et Rosanes, filia Darii regis Persarum et uxor Alexandri Magni, incarceratae ab Antipatro a Cassandro demum interfectae sunt. Thessalonice, Aridei regis filia et Cas- sandri (5) uxor, ab Antipatro filio, nihil valentibus lacrymis, est occisa. Cleopatrae quatuor fuerunt: prima filia Ptolomei Epiphanes et nupta Philematori, Philematore occiso, Evergeti se tradidit; cuius filium ipso die nuptiarum vir in eius gremio confodit; filiam susceptam ex ea stupravit et eam in uxorem(c), repudiata uxore, accepit. Cleopatra Alexandri Zebennae, regis Syriae, primo uxor, inde Demetrii, tertio Antiochi Syriae regis; haec occiso filio, causa domi- nandi, dum Crispo alteri filio parat venenum, id sumere ipsa est compulsa. Cleopatra, altera uxor Evergetis, a filio in exilium acta et necata est. Quarta Cleopatra non tradita viro, quem volebat, sed alteri a viro sororis, decisis manibus, propter vulnera multo sanguine fuso exspiravit. Cleopatra alia fuit regina Aegypti, per Pompeium Ptolomeo eius fratri nupta, a quo postea ipse Pompeius fuit occisus : haec primo Ptolomco, secundo Caesari stupro iuncta, ac filio ex ea suscepto, quem Octavianus postea occidit, tertio Marco Antonio iuncta, cum post mortem eius Octaviano sua pulchritudine studeret (d) placere, et frustra, videns se pro triumpho servari, sepulchrum ingressa Antonii, apertis venis et appositis serpentibus in- felicem vitam terminavit. Messalla uxor fuit Claudii Imperatoris, etsi formosa, incredibilis fuit libidinis; nam ut multos haberet, mutata veste lupanaria adibat, sed tandem a viro confodi iussa est. Agrippina mater fuit Neronis et uxor Claudii imperatoris; cuius factione Nero adoptatus est in filium Claudii et ad imperium sublimatus est; quam nudam ex palatio Nero eiecit, praecepto dato, ut nullus eam reciperet; deinde Puteolum, ut absorberetur, in navi solubili posita et vix liberata, apud Baiolos misso decurione eam iussit occidi. Rosi- munda, filia Turisundi regis Gepidorum, et uxor Albuini regis Longobardorum, quae virum fecit occidi, ab Emelchi, quem in virum post mortem datam Albuino suscepit, sed post, Emelchi displicente eidem, cum eum veneno occidere vellet et nubere Longino patricio, ve- nenum bibere coacta, ambo pariter sunt extincti. Brunchildis, Francorum regina, filia Levicaldonis, regis Hispaniae, et uxor Sigisberti, regis Francorum, quae accusata filio iam (a) As iixor. — (h) As Alexandri. — (c) N coniugem. — (d) N conaretur. ^ Sub hoc nomine saepius exhibentur Orosii libri Ilisloriarum ; cfr. Du Cange ad vocem Or- mesta. — * Aeneid., 1. IV in fine. 136 FRUCTUS VI — PAKS PRIMA. reguante est iniuste, ligata ad pedes indomitorum equorum, oquis dimissis, membratim est discissa. Romulda uxor fuit Sisulphi, nepotis Albuini Forlivii ducis, qui interfectus a Ca- tano, rege Avarorum; Romulda cum filiis in quodam castro se claudit, quam Catanus dum obsideret, visus a Romulda in pulchritudine armorum, immemor viri recenter occisi, philo- capta de eo, promisit castrum reddere, si eam vellet in suam accipere uxorem; quo an- nuente, castro dato, omnibus filiis et filiabus Romuldae occisis, eam Catanus in uxorem ac- cepit, et se fruendum ei tota nocte concessit; sed mane Catanus acceptis duodecim fortioribus de suis, eis successive abutendam tradidit nequam Romuldam; quam diu cum illusissent, in locis genitalibus coram omnibus Romuldae palum iussit infigi; et sic cum palo duci per totum exercitum ad illudendum, quae misera iilusione et dolore exanimata est. Irenes imperatrix post ambitionem dominii, qua(rt) multa improba commisit, a Nicephoro fratre deiecta, in Lesbos insula misera senectute contabuit. Martesia cum sorore Lampedia, regina Amazonum, post multas victorias circumventae a barbaris occisae sunt. Panthesilea, Amazonum regiua, ob amorem Hectoris in bello Troiano multa fecit mira, sed tandem a Graecis est occisa. Hecuba Troianorum fuit regina, undeviginti inter filios et filias genuit; viso excidio Troiae, inter- fectione filiorum, filiarum et viri in rabiem versa, apud Thracios agros vitam finivit. Polyxena, filia Priami incredibilis pulchritudinis, tandem post excidium Troiae a Pyrrho, filio Achillis, supra eius sepulchrum intrepida est interfecta. Cassandra filia regis Priami captiva data Aga- memnoni (b), eo interfecto a Clythemnestra, et ipsa necata est. Helena, per cuius raptum a Paride Troia est destructa, infeliciter decessit. Clythemnestra carnaliter iuncta Aegistho, sua factione ab eodem Agamemnon, Mycenarum rex, vir suus, occisus est ; sed post annos septem cum Aegistho amasio a filio Agamennonis Oreste est truncata. Camilla Volscorum regina limites transcendens femineos se dedit armis, et Turno regi Rutilorum dum fert opem contra Aeneam, sagitta in mammilla percussa interiit. Sophonista (c), Hisdrubalis Gisgonis filia, Siphacis Numidiae regis uxor, et demum post eius mortem uxor Massinissae, ne in manus Scipionis veniret, veneno se necavit. Mariannes, Hebraea, filia Aristoboli, regis ludaeorum, Herodi regi iuncta in matrimonium ; cuius imago non videbatur mortalis, sed caelestis ; haec incusata viro in eius mortem ordinasse iussa est mori. Semiamira mater Heliogabali im- peratoris fuit, cuius industria filius ad imperium est sublimatus, cum filio et ipsa inter- fecta est. Niobes, Tantali Phrygiorum regis filia et uxor Amphionis Thebanorum regis, septem filios et totidem filias habuit ex marito; haec letali morbo filios omnes amisit; vir eius orbus efi"ectus se gladio occidit proprio, ipsa vero dolore quasi lapis est effecta. Sabina Poppaeia invisae formositatis fuit; liaec tamen a Nerone imperatore suscepta coniugio, cuius factione Nero occidit matrem, filiam Claudii Octaviani in exilium destinavit; dcmum ipsa secundo praegnans, calce a Nerone percussa, diem clausit extremum. De multis aliis probis mulieribus exempla ad propositum possunt adduci ; sed sufliciant praemissa, quia idem iudicium est et de aliis. Quia ergo mundus suis amatoribus fallacis- simus reperitur et deceptorius, debet a prudente dcrelinqui, ut patet in praedictis, quos decepit. Sic crgo apparet, quid fucrunt; scd quid sunt, patet, quia morte violenta omncs exterminati sunt. Et quia veram non habuerunt sapicntiam, 2>(")'i<">'itnt propter suam intiipirn- tiam, Bar. 3, 28. Sed ubi, quaeso, sunt, quos ambiebat civium multitudo, custodiebant satel- litum turmae, quos timebat orbis? quibus fiebant applausus et festa praeclara? quibus superi, inferi et omnia videbantur ad nutum parere? nonne in paucis versibus vitae eorum memoria est? Vide sepulchra; ct discerne, si potes, quis scrvus, quis dominus, quis pauper, quis dives. Discerne vinctum a rege, debilem a forti et pulchrum a deformi. Amatores huius mundi biborunt, comederunt, riserunt, duxerunt in bonis dics suos, et in puncto ad infcrna desccnderunt ct vadunt. Hic caro eorum vermibus datur, et illic animae eorum sempiternis deputantur incendiis; nec immerito, quia caclestia non inquisierunt, sed terrena, digne terrcnis pcrpetuo submerguntur. (a) N quo. — (h) N Agamemnone et ipsa necata est. — (c) As Solduista. lESUS ABIECTUS CERNITUR. 137 Quinto, ad mundi contemptum inducunt despicientium ipsum exaltatio et divulgatio. Considera diligenter, quam divulgantur per orbem qui mundum contempserunt; patet primo in apostolis, quorum sonus in omnem terram exivit '; iu sanctis aliis tam martyribus, videlicet Laurentio (a), etiam de aliis, qui omnia pauperibus dederunt; quam confessoribus, videlicet Antonio, Hilarione, Macario et aliis patribus, Benedicto, Francisco, Dominico et aliis, quorum nomina vivent in aeternum, in saecula saeculorum. Vide quam solemniter talium memoria a fidelibus colitur, non in uno loco solum, sed per orbem. Fitne sic pro imperatoribus, regibus et aliis principibus mundum diligentibus ? certe non ; quia periit niemoria eorum cuni sonitu ^, ac si nunquam fuissent in mundo. Hodie non nominantur, immo quod maius est, de multis imperatoribus, ubi iacent eorum cineres, minime invenitur. Sancti vero mundum relinquentes nominantur, praedicantur eorum facta, cum summa devotione visitantur eorum sepulchra ; et quare? quia corpora eoriim in pace sepulta sunt *, et in memoria aeterna crit iustus *. Ad habendam laudem et famam philosophi omnes sunt conati, sic {h) et antiqui Romani hoc fine illi studuerunt, et alii pugnaverunt. Comparetur Petrus ad principes quoscumque mundi, Petrus piscator pauper et vilis mundum contemnens, tanta est gratia repletus, ut eius umbra infirmos curaret; quis principum huius mundi hanc habuit virtutem? certe nullus? Petrus suscitabat mortuos, sed mundi principes mortificaverunt viventes. Ecce, Petrus gaudet innumeris ecclesiis, et magnus Alexander, Octavianus, lulius et alii in incognitis et vix in uno (c) reconditi manent locis ; et sicut dictum est de apostolo Petro, sic dicendum de aliis sanctis, quare hoc inspecto ad mundum abdicandum debet prudens animari. Sexto, ad mundi contemptum inducit praemiorum quantitas, excellentia et remuneratio ac exspectatio. Quid exspectant mundi amatores nisi mortem utriusque hominis? horum finis mors est et gloria in confusione, qui terrena sapiunt. Sed mundi contemptores, quid ex- spectant? Certe vitam aeternam possidebunt^. Quantum est praemium? Certe maximum. Si quaelibet stella visu notabilis est maior omni terra, et quantum est praemium repositum super stellas et super caelum stellatum ? Certe dicit lesus, Matth. 19, 29 : Centuplum accipiet. Tantum est praemium beatorum et contemnentium mundum amore Dei, quantum est ipse Deus, qui est infinitus. Sed quale est hoc praemium? Certe ut dicit Isaias ® et Apostolus ^: Nec oculus vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis ascendit, quae praeparavit Deus dili- gentibus se. Nolimus ergo fratres pro modica terra amittere stellam, quae maior est terra et consequenter summum bonum, quod est maius omnibus stellis, et omnibus insimul creatis. Cogitemus ergo, quanto gaudio et gloria animae in caelis perfruantur, quorum corpora hic miraculis sic coruscant et venerantur ; talium enim reliquiae cum reverentia tenentur et pro magno munere habentur; cuius oppositum evenit mundi dilectoribus, quorum corpora ver- mibus et canibus saepe traduntur. 0 cogita, quid fit per daemones eorum animabus in in- ferno, quorum reliquiae sic tractantur in terra? Propter praedicta et alia plurima ad propositum adduci possibilia et nostri Sal- vatoris exemplum, mundum, etsi non corpore, saltem mente totaliter abiiciamus, nos ipsos abnegemus, quae retro sunt dimittentes, ad caelestia appetenda tota mente simul anhelantes, ut tandem iuxta Salvatoris dictum *, ubi est thesaurus tuus, ibi sit et cor tuum. Sic ergo apparet ex iam dictis, Christi abiectio et per ipsum mundi contemptus, et con- sequenter est declarata prima pars istius VI fructus et conformitatis, videlicet: lesus abiectus cernitur, et quomodo habeat intelligi et declarari. (a) As Laurentio, Stephano. — (b) As sic et etiam. — (c) As uno loco. 1 Rom. 10, 28. — 2 Ps. 9, 7. — ' Eccli. 44, 14. — •» Ps. 111, 6. — ^ Luc. 10, 25. — « Is. 64, 4. — M Cor. 2, 9. — « Matth. 6, 21. 138 FKUCTUS VI — PAES SECUNDA. Secunda pars sexti friictus et conformitatis, scilicet : Franciscus separatur. Expositio. Secuiula pars liniiis sexli fructiis et conformitatis cst: Frmiciscus separatur; quae 5 pars dupliciter potesl inleliiiii, videlicel primo, ut inlelligalnr: Franciscus separatur, scilicet a se ipso pei sni perfeclam abiicgalionem; alio modo: Franciscns separalur, scilicet a mnndo per abdicationem; el iuxta dnplicem intelligentiam praefatam hacc pars dupliciter exponeiur, primo de boati Francisci abnegatione ct abicclione, et se- cundo de abdicatione inundi ab codem. ^Q 1. luxta primum intellectnm exponendo istam parteni Franciscus separatur est scicndum: quod beatus Franciscus se abiecerit et abiicgaverit perlecle, duodecim de- clarant. Primum esl mendicatio; ul enim babetur in Legejida Irium sociorum \ beatus Franciscus in habitu saeculari cxsistens, ad visitandum limina apostolorum Romam ■15 adiit, el inlrans ecclesiam beali Pelri, considerans aliorum oblaliones, quod modicae essent et indecentes tanto principi apostolornm, in fervore spiritus inanum ponens ad bnrsam plenam denariis Iraxit, eoscpie per fenestram altaris proiiciens tanUim sonum fecit, quod de lam magnifica oblatione omncs aslantes sunt plurimum admi- rati; exiens portas ecclesiae animatus ad sui contemptum et Christi paupcris amore, 20 qui eleemosynam petiil, cum vidisset mullitudinein panperum, non despexit con- sortium eorum, sed dilexit. Nam acceplis secreto cuinsdam panperis pannicnlis el suis depositis, in gradibns stans ecclesiae cum aliis pauperibus, gallice, etsi non bene sciret lingnam, eleemosynam poslnlavit; el cum sic fecisset cl slelisset per spatium, depositis diclis panniculis el propriis reassumtis, devenil Assisinm; quo 23 perveniens, cum iam muiido coram episcopo abrenuntiassel, id, quod Romae fe- ceral, poslea habitu religionis assumto servavil semper, videlicct libenlissime pro sni abiectionc et pauperis Christi imilatione pro eleemosyna eundo. hi principio, cum fratrcs habere coepisset, parcens illorum verecundiae et honorans eos, solns quotidie ibal pro eleemosyna; cumque hoc multnm fatigaretur, quia debilis erat complexione 30 ct abstinentia nec posset tantnin laboiem sustinere, et sciens fratres ad sui abiectionem vocatos, elsi ipsi nondiim plene intclligcrenl, dixit beatns Franciscus ad eos: « Ca- rissimi fralres et tilioli mei, nolile verecundari ire |)ro cleemosyna; quia Dominus pro nol)is fccit se pauperem in hoc mnndo; haec eiiim est hereditas noslra, quam ac(|uisivit ct reliquit nobis Uominus lesus Chrislus ct omnibus, qui suo exenqilo vo- 33 luerunt vivere in sancla paupertate, cuius cxem|)lo elegimus viam verissimae pau- pertatis. In verilale dico vobis, quod multi ex nobilioribns et sapientioribiis huius sacculi venient ad istain congregatioiiem, et pro magno honore cl gratia habebunt irc pro elcemosyna. Ite ergo confidentcr et anirno gaudenti pro eleeinosyna cum bc- nediclione Dci; el magis libere cl gaiidenter debelis irc pro elcemosyna, (piam ille, 40 qni de una nummata alTcrrcl cenlum denarios, (pioniam olTeretis eis amorein Dei, a (piibus petelis elcemosynam diccntes: Amore Dci facialis nobis clcemosynam, cuius » N. 10. FRANCISCUS SEPAEATUK. 139 comparalione nihil esl caeliim et lerra ». Quibus verbis accensi fralres, cum magna alacrilale iverunt per loca adiacenlia pro eleemosyna, et eleemosynas, quas invenerant, cum gaudio maguo ostendebant beato Francisco el dicebanl unus alteri: Ego plus de eleemosyna quaesivi, quam tu. Unde bealus Franciscus gavisus nimis, cernens eos ila hilares et iucundos, el ex tunc quilibet libenter pelebat licentiam eundi pro elee- 5 mosyna ^ Beatus Franci.scus, licet vellet fratres ire pro eleemosyna, tanlum pro die uno et non pro allero volebat ipsam eleemosynam haberi a fralribus, ne (ieret contra evangelium dicens^: Nolite sollicili esse de craslino l Et quod fratres dcberent ire pro eleemosyna, in regula antiqua * sic posuit beatus Franciscus dicens: « Omnes fratres sludeanl sequi humilitatem et paupertatem Domini nostri lesu Chrisli, et recordenlur, 10 quod aliud non oportet nos habere de toto mundo, nisi sicut apostolus dicil : Uabentes alimenta et quibns tegamur, his contenti sumus ^. Et debent gaudere, quando conver- santur inter viles el despectas personas, inter pauperes el debiles, infirmos et leprosos et iuxta viam mendicantes, el cum necesse fuerit vadant pro eleemosynis, el non verecundentur, quia Christus ivit pro eleemosyna et beata Maria; et magis recor- 15 dentur, quod Dominus noster lesus Christus Filius Dei vivi omnipotentis posuit faciem suam, ut petram durissimam ^ nec verecundatus fuil, et erat pauper et hospes, et vixit de eleemosynis ipse et beata Virgo et discipuli eius; et quando facerent eis homines verecundiam et nollent eis darc eleemosynam, referant inde gratias Deo; quia de verecundiis recipient magnum honorem ante Iribunal Domini lesu Christi. El 20 sciant, quod verecundia non patientibus, sed inferentibus imputatur. Et eleemosyna est hereditas et iustitia, quae debetur pauperibus, quam nobis (a) acquisivit Dominus noster lesus Christus; et fratres, qui eam ac(iuirendo laborant, niagnam mercedem habebunt et facient lucrari et acquirere tribuenles; omnia enim, quae homines re- linquent (6) in mundo, peribunt, sed de caritate et de eleemosynis, quas fecerunt, 25 habebunt praemium ». Et in regula nova '^ dicitur, « quod fratres vadant pro elee- mosyna confidenter; nec oportet eos verecundari, quia Dominus se fecit pauperem in hoc mundo ». Cuius praeceptis fratres, anlequam essent multiplicati, per omnia intendentes et etiam iam multiplicati, cum irent per mundum praedicando et essent invilati ab aliquo quantumcunque nobili et divile, ut comederent et hospitarentur apud ipsum, 30 semper hora comestionis, anlequam irent ad eum, ibant pro eleemosyna prius propler bonum exemplum et dignitatem dominae paupertatis. Beatus etiam Franciscus dicebat his, qui invitabant eum: « Ego nolo dimiltere dignilatem meam regalem et heredi- tatem ac professionem meam et fralrum meorum, videlicet ire pro eleemosyna ostia- tim ». El aliquando ibat cum eo iste, qui eum invilaverat, et eleemosynas, quas beatus 35 acquisierat, accipiebat et pro reliquiis conservabat l Invitatus semel a domino Ostiensi, ivit prius pro eleemosyna osliatim, et cum esset reversus, iarn dominus Ostiensis in- traverat ad mensam cum multis militibus el nobilibus, Accedens beatus Franciscus, illas eleemosynas super mensam posuit coram domino Ostiensi, quas inveneral, el intravit ad mensam iuxta ipsum, et verecundatus fuit inde aliquantulum dominus 40 (a) As vohis. — (h) As quae homines in mundo faciunt. ' Cfr. Speculum perfectionis (ed. Sabatier) c. 18. — ^ Matlh. 6, 34. — ' Cfr. Speculum cit. c. 19. — * C. 9 (cfr. Opuscula S. P. Francisci, pag. 36). — ^ i Tim. 6, 8. — ® Is. 50, 7. — ' C. 6. — 8 Cfr. Speculum cit., c. 22. 140 FRUCTUS VI — PARS SECUNDA. cardinalis, co qiiod iveral pro eleemosynis el posueral eas super mensam, sed niliil ei dixil lunc propler recuinbenles. Cumque hcalus Franciscus comedissel aiicpian- luhim, accepil de suis eleemosynis el cuilihel milili el capellanis domini cardinalis misil parum ex parle Domini Dei, qui omncs cum magna reverenlia el devolione 0 accipiebanl, cxlrahenles capulia ct infulas; et alii comedchant ct alii rcponchant propler cius devotionem; ex hoc gavisus csl dominus cardinalis videns eorum devo- lioncm, et maxime, quia istae eleemosynae non eranl dc humenlo. Sumlo prandio, dominus Cardinalis vocat heatum Franciscum et dixit ci: «Quarc fecisli mihi ve- recundiam? vcnicndo ad mcnsam meam ivisti pro elcemosyna ». Rcspondit heatus 10 Franciscus: « Immo, domine, vohis magnum honorcm exhihni, dum maiorem dominum honoravi. iMe oporlet esse formam el exemplum fralrum meorum, maxime quia scio, quod multi in hac religione fralrum sunl et erunt fralres Minores nomine el opere, qui proptcr amorem Domini Dei et Spirilus saucti uuclionem, quae docebit eos, dc omnihus humiliahuntur ad humililalem omnem el suhieclionem el servilium fratrum 15 suorum; sunt etiam et erunt de illis, qui aut verccundia dctenli aut propter malum usum verccundahuntur ct dedignabuntur se humiliaie et declinaie ad eundum pro elccmosynis el faciendum alia opera servilia; propter quod oportet me opere docere eos, qui suut el erunt in rcligione, ul in hoc sacculo el in fuluro sint inexcusabiles coram Deo. Exsislens ergo apud vos et alios nolo verecundari irc pro clecmosynis; immo 20 volo hoc hahere et lenere secundum Dcum pro magiia nohilitate ct dignilatc rcgali atque honore ipsius, qui cum csset Dominus omnium, pro nobis fieri voluil servus omnium, ct cum cssel dives et gloriosus in maiestate sua, venil pauper ct dcspcctus in humilitale noslra; unde volo, quod fralres scianl, qui sunl et qui erunl, quod pro maiori consolatione animae ct corporis haheo, quando sedeo ad mensam paupcrculam 25 fralrum el video ante me pauperculas eleemosynas, quac acquirunlur ostiatim amore Domini Dei, quam cum sedeo ad mensam veslram el aliorum dominorum divcrsis fcrculis pracparalam; panis enim elecmosynac csl panis sanctus, quem sanclificat laus el amor Dei; quoniam, cum fraler vadit pro eleemosyna, prius debel dicere: .Laudalus el benedictus sit Domiiuis Deus'; poslea debct dicerc: ,Facilc nohis 30 eleemosynam amore Domini Dci'». De quihus verhis dominus Cardinalis fuit valdc aedificatus el dixit illi: « Fili mi, quod bonum esl in oculis luis facias; quoniam Dominus tecum esl el lu cum ipso ». Voluntas fuil bcati Francisci, siciit ipsc mul- lolics dixil, quod fratcr non dcberet diu slarc, quod non iret pro elcemosyiia, pro|)tcr mcritum magnum, ct ne verecundaretur poslca ire '. Nam semel cuidam fratri vcnienli 35 ab clcemosyna de Assisio ct alta voce Dcum laudanti ohviam ivil et tascam de collo accc|)it, prius eiiis collo osculalo *. Sic ergo bcatus Francisciis et similis esse Chrislus voliiit iii cleemosynae acquisitione, el siii hoc primo modo ahicclionem iiobis ostendil. Sccundo, sui abicctionem ostendil heatus Franciscus €um scutclla cibaria quae- rendo ct procurando. Cum cuim ipse bealus Francisciis, relicto mundo, slarel cum sa- 40 cerdole ecclesiae sancli Damiani, ac sacerdos sihi lacerel coquinam, quia faligahalur multiim iii opere dictae ecclesiae, beatus Franciscus hoc advertens, « ad se ipsiim con- versus, ait: ,Iuvenies tu qiiocumque ieris hunc sacerdolem, qui libi lanlam pracslel humaiiitalcm? Non csl haec vila pauperis hominis, (piam clcgisli; sed sicul pauper » L. c. c. 23. — * L. c. c. 24. FRANCISCUS SEPARATUR. 141 vadens oslialim porlat (a) in manu paropsidem, et necessilale coactus diversa in ea cibaria coadunal, ita voiuntarie oporlet vivere amore istius, qui pauper nalus pau- perrime in saeculo vixit ac remansil nudus el pauper in palibulo, scpultusque in alieno sepulchro'. Surgens igitur quadam die accepit paro|)sidem et ingressus civi- tatem ivit pelendo eleemosynam ostiatim; cumque diversa cibaria poneret in sculella, 5 mirabantur mulli; quia sciebanl, eum lam delicale vixisse, videntes ipsum ad tantum sui contemplum sic mirabiliter Iransmutalum. Quando autem voluil comedere illa cibaria simul posita, horruil primo; quia non solum comedere, sed nec videre talia consueverat; tandem vincens se ipsum coepit comedere, el visum esl illi, quod in comedendo aliquod elecluarium nunquam fuit sic deleclatus (6). Proinde tanlum cor 10 eius exsultavit in Domino, quod caro ipsius, licet debilis et alinicta, corroborata est ad quaecumque aspera et amara laetanler pro Domino toleranda. Gratias insuper egit Domino, quod amarum sibi in dulce converteral et eum multipliciter confortarat. Dixit ergo illi sacerdoli, quod de celero pro se aliqua cibaria non faceret nec fieri procurarel * ». Ecce vilipensio beali Francisci el eius abieclio. 15 Tertio, bcatus Franciscus ostendit sui abncgalionem leprosis serviendo. Nam poslquam Chrislus eidem dixil oranti: « Francisce, omnia, quae carnaliler dilexisti et habere desiderasli, oportcl te contemnere et odire, si meam vis agnoscere volun- tatem ; quod poslquam inceperis facere, quae tibi prius suavia et dulcia videbanlur, erunt importabilia tibi et amara, atque in his, quae prius horrebas, hauries magnam 20 dulcedinem et suavitalem immensam ^ ». Et cum ipsi beato Francisco videre leprosos esset horribile, die quadam, duni equitaret, « leprosum quendam habuit obvium, et vim sibi ipsi faciens de equo descendil el obtulil sibi denarium, osculans ei manum, et accepto osculo pacis ab ipso, reascendit equum. Et exinde coepit magis ac magis se ipsum conlemnere, donec ad sui vicloriam perfecte Dei gratia perveuiret. Post 25 paucos dies assumens magnam pecuniam ad hospitale leprosorum accessit; et con- gregans omnes simul, dedit singulis eleemosynam, osculans eis manus ' ». Et sic quae erant sibi prius amara, scilicet de visione et cohabitatione leprosorum. facta sunt ei dulcissima. Et hoc dum esset in habilu saeculari. Mundo vero abrenuntiato, ut dicit dominus Bonavenlura in II parte Legendae maioris S coram e{)iscopo « ad leprosos 30 lotius humilitalis amator se Iranslulit, eratque cum cis diligentissime serviens eis », propler quod « lavabat eorum pedes, ligabat ulcera, educebat plagarum pulredinem el saniem abslergebat» ; « inaudili quoque fervoris excessu ulcerosarum plagarum ruebal in oscula, os suum ponens in pulvere, ul saturalus opprobriis * carnis supercilium legi spiritus polestalive subiiceret, suique dominium, hoste subaclo domeslico, pacifice 35 possidcrcl ». Quanlum vero fuerit leprosorum amicus et medicus et fratres voluerit esse, quia infra fruclu XVII et conformilate plenius dicelur, haec sufficianl pro probatione tertia abnegationis sui. Quarto, beatus Franciscus ostendit sui abnegationem et abieclionem pro rcpara- lione ecdesiae sancti Damiani devolissime mendicationi insistendo. Cum enim a cru- 40 cifixo exsistenle in ecclesia praefata, dum oraret, mandatum accepisset, ut lunc beatus (a) As portmis. — (h) As delicatum. * Lcgenda irium sociorum, n. 22. — ^ Le(j. 3 soc. n. II. ^ Leg. 5 soc. 1. c. — * N. 6. — « Thren. 3, 30. 142 FRUCTUS VI — PARS SECUNDA. Franciscus inlelloxil, quod ipsain ccclesiam repararel, quae miuabalur ruiuam; el idem bealus Fraucisctis, proliuus inullis veudilis, pro eius reparalione sacerdoli ec- clesiae pecuuiam oblulissel, quam sacerdos ob limorem parenlum accipere dum uollcl, cam bcalus Franciscus iu quandam ecclesiae feneslram, velul pulverem, abieclam vili- S peudil, quam paler poslea invrnieus asportavil; abdicalis omuibus, quae sunl mundi, operi dictae ecclesiae tolum se dedit; unde civitalem ingrediens, omni verecundia postposita, lanquam ebrius spirilu, per vicos ct plateas coepit Dominum collaudare; qua laudationc coinplcta, ad acquirendos (a) lapides coepit inlcudere diceus: « Qui milii dederit uiuim lapidem, habebit unam mercedem, qui duos, duas, qui tres, tres » ; 10 el sic dicebal de aliis. Quidam eum audientes ipsum iusanum putabaut et deridebaul, aiii vero commoti movebantur ad lacrymas, videnles eum de tanla lascivia el saeculi vauitate ad lantam ebrielatem spiritus et divini amoris tam cilo venisse; at ipseabieclor sui derisiones contemnens in spirilus fervore gralias Deo referebat '. Iii opere diclac ccclesiae multum laboravil, corpus suum confeclum ieiuuiis supponendo oiieribus la- ''^ pidum; et non solum cum sui derisioue et abnegatione sancti Uamiaui mcndicaudo reparavil ecclesiam, se.d ct beati Pelri ct Virginis gloriosae; quibus cousideralis, beatum Franciscum se abnegasse apparet evidenler. Quinlo, ostendit beatus Franciscus sc abnegasse, habitu abieclissimo el vilissimo se indupudo. Bealus enim Franciscus, mundo abnegato, cum uudasset se coram epi- 20 scopo, palre cl aliis, et nihil sibi reservasscl, sed patri omnia Iradidissel, oblalus esl ei quidam manlellus pauper el vilis cuiusdam ruslici episcopo servicnlis, de quo ipse sibi lunicam formavit cum caemento in modum crucis et pauperis crucilixi ^; quam lunicam sive habilum per duos annos in modum homiuis eremitae porlavii; landem, audito evangelio, cum corrigiam, baculum, peram et cetera omnia ad modum apo- 25 stolorum abiecisset, tunc fecit sibi tunicam valde contemptibilem et incultam; nain in vilitale tuuicae et contemplibilitate, ul fructus XVI dicil el conformitas, nullus eum quantumcunque pauper, modicus et despectus, excessit. Homo apparebat in parvitate el vilitate habitus alterius saeculi, et sic voluit idipsum fratres peragere, undc man- davil in regula ^ quod « fratres omnes vestimentis vilibus induantur » ; ad quid? 30 cerle ad sui contemplum el observantiam sanclae pauperlalis. Sexto, bealus Franciscus ostcndit sc abiecisse, divina consilia suo in omnibus praeponendo. Quando fraler Bcrnardus, lunc vocatus dominus Bernardus de Quinta- valle, bcalum Franciscum voluit sequi et mundum rclinquerc el id dixisscl bealo Francisco, bcatus Frauciscus dixil, quod super hoc Dei consilium erat quaerendum, 35 El luuc ecclesiam sancli Nicolai iuxta plaleam civitatis Assisii intrantcs, orationi prius insistcnlcs, finita oralione, beatus Franciscus missale clausum accipiens aperuil, et in prima apeitione occurrit illud Domini consilium: Si vis perfeclus esse, vade et vende omnia etc. *. Sed quia cullor ipsc Trinilalis triuo testimonio voluil confirmari, secuiido ct lertio lihrum aperiens, in secunda apertioiie occurrit illud: Nihil luleritis in 40 via etc. ^ in tcrtia a|)crtione occurril illud : Qui viilt venire post me^ abnegct semet- ipsum clc. °. Quo comperto, bealus Franciscus cousilio Domiiii pcr omnia acquicscens, (o) As accipiendos. * LcQ. cit. n. 21. — "^ Bonav., Lcg. maior c. 2 n. -i. — =* C. 2. — * Mallli. 19, 21. — » Faic. 9, 3. — " M.illli. IG, 24. FRANCISCUS SEPARATUR. 143 ait praefato tloinino: « Haec est vita et reguia noslra et omnium, qui voluerinl noslrae socielali coniungi ' ». Sic eliam saecnlaris dum essel, solum a Deo eius vo- luntatem supplicabat ostendi, quid ipsum vellet peragere. Voluntalem divinam suae praeposuil, quando voluil scire, an inter homines conversari deberet vel ad loca soiilaria pergere; sic etiam quando ad praedicandum accessit, divinam suae prae- 5 posuil volunlalem. El quia divinae voluntati se in omnibus subdidit, beati Francisci voluntati Deus per omnia acquievil, nihil ab eo aliquando petiil, quod non obtinuerit, ut patel eius legendam inluenlibus. Seplimo, beatus Franciscus ostendit se abnegasse, omnem laudem a se declinando; nam cum beatidcarelur ab hominibus, dicebat: « Filios et filias adhuc habere possem, 10 nolile me laudare ul sanctum. Nemo laudandus, cuius incerlus est exilus»; et sibi dicebat: « Latroni si tanla conlulisset Altissimus, gralior te foret, Francisce»; et fra- tribus saepe dicebat: « De omni eo, quod peccalor polest, uemo debet sibi iniquo applausu blandiri; pcccator aulem ieiunare polesl, orare, plangere, carnem propriam macerare; hoc solum non polesl, Domino scilicet suo esse fidelis; in hoc itaque glo- l^ riandum, si suam Domino gloriam reddimus; si fideliter servientes, ipsi quidquid donat ascribimus * ». In civilate Interamni, dum praedicasset populo in plalea (a), et episcopus affuisset, post |)raedicationem cum episcopus dixissel populo, quod Do- miniim laudare debebant, quia per ora simplicium eos sic informabat, exhilaralus beatiis Franciscus proiectus ad pedes episcopi, regraliatur eidem dicens, quod ipse 20 solus scivit separare nobilissimum a vilissimo, quia non sibi, sed Deo attribuit prae- dicalionis gloriam et honorem \ Octavo, oslendit beati Francisci abiectionein iniuriarum et quoad verba et ver- bera susceplio; de quibus dictum est fructu praecedenli et conformilate. In iniuriis deleclabatur dicens, quod talia audire decebat filium Petri Bernardonis *, immo dicebat 25 de se {b) fratribus. Quando persuaserant domino Ostiensi, ut dicerel beato Francisco, quod ipse consilia sapientium fialrum sequerelur, quia sic docent regulae Auguslini, Benedicti et Bernardi, et Cardinalis dixisset hoc beato Francisco, bealus Franciscus nihil rcspondendo duxit eum per manus ad fratres dicens: « Fralres mei, fralres mei, Deus vocavit me per viam simplicilalis, el humilitatis; et hanc viam ostendit mihi in 30 veritate pro me et pro illis, qui volunt mihi credere et me imilari; et ideo nolo, quod nominetis mihi aliam regulam praeter illam, quae mihi a Domino misericordiler cst oslensa et donala; et dixit mihi Dominus, quod volebat esse me iinum fatuellum in hoc inundo, et noluit nos ducere per aliam viam, quam per istam scientiam; sed per vestram sapienliam et vestram scientiam Deus confundet vos^». Fatuum ergo 35 se ipsum dixit, ut vere se ipsum abnegasse et abiecisse declararet. Nono, oslendil beatus Franciscus se abnegasse, non de se alta sentiendo, sed per oppositum alta declinando omiiino (c). Cum enim vas esset virlutis et gratiae, se maximum profitebatur peccatorum. Sed quid de se ipso senliret, frater Pacificus, eius tunc socius, fuit expertus. Cum enim beatum Franciscum dimisisset eius iussu io de sero et ipse beatus Franciscus in ecclesia remansisset sancli Petri de Bovario («) As om. iti platea. — (b) As dicehat quod de se. — (c) As altitudinis decKnatio. * Bonav. 1. c. c. .3. n. 3. — « Bonav. 1. c. c. 6 n. 3. — * II Cel. 3, 80. — * Bonav. I. c. c. 6 n. 1. — ^ SpeciUum perfectiQnis (ed. Sab.), c. 68. 144 FRUCTUS VI — PARS SECUNDA. iuxla caslruin Trcvii pcr loUwn noclcm, ubi pugnas horrihiics (laemonuni scntil, mane aulen) ad eum fraler Pacificus rcvcrsus invcnil bcalum Franciscum anle allare oranlcm. Cumque el ipsc sc oralioni dcdisset el fcrvenlissime oraret, clcvalus esl ct raptus in caelum, sivc in corpore sive extra corpus solus Deus novil. El vidit in caelo muilas 5 sedes, inler quas vidil unam emincntiorcm aliis alque prae omnibus gloriosius ful- genlem et ornalam omni lapidc prelioso et admirans eius pulchriludincm, cocpil co- gilare, cuius essel, et slalim vocen» audivil dicenlem sibi: « Haec sedes fuil luciferi el loco eius sedebil bumilis Franciscus ». Et in sc reversus slalim ad eum bealus Franciscus exivit. Cumque pcr viam dc Deo loqucrentur, frater Pacificus visionis 10 memor incepil inquirere a Francisco, quid de se ipso sentirel; cui beatus Fran- ciscus: a Vidcor, ait, mihi esse maximus peccalorum »; el cum socius diceret, quod salva conscicntia non |)oleral dicere ncc senlire, subiunxit bealus Franciscus: « Si quanlumcunque sceleralum homincm lanta fuisscl Chrislus miscricordia proseculus, arbilror sanc, quod mullo plus quam cgo Deo gratior esscl». Sicque fralcr praedi- is ctus dc beato Francisco rcpulatione et abnegalione informatus exslitit*; el quia de se alla noluit senlire, in conspectu suo el omnium ipsum Dcus magnificavit; quia bcalum se reputabat, qui possel eum tangcre, ut paUiit, quando per Burgum sancti Sepulchri transivit; qui posscl eum lenere, ul patuil de domino Cardinali Leone; qui possel eum alloqui, sicul patuil de domino Orlando, qui dedil ei sacrum montcm 20 Alvernae, de quibus onmibus infcrius dicetur in suis locis exlense. Decimo, beati Francisci abncgalionem ostendil aliorum obedientiae subiectio. Ipse oiricio cessit gcneralalus, et frater Pelrus Calanii est faclus; unum de sociis pelivil sibi guardianum dari, cui usque ad morlem obedirel in omnibus; solitus eliam eral socio ilineris quanlumcunque modico obedientiam promiltcre el servare, et dicebat, 2S ul suam veram abncgalionem fralribus oslenderet: « Hanc gratiam mibi Dominus conlulil, quod ila diligenlcr novilio unius diei obedirem, si mibi guardianus daretur, sicul anliquissimo et discretissimo fratri. Subditus, inquit, praclatum suuu) non ho- minem considerare debet, sed eum, pro cuius amore est subicctus; (juanlo autem conlen)|)tibilior praesidet, tanlo magis humilitas obedientis Deo placet''». Hanc obe- 30 dienliam beatus Fi^anciscus voluit in se experiri; ut nullum leinpus sine merilo el lucro Iransirel, el sui abiectionem cunclis ostenderet. Undccimo, bealus Franciscus se ipsum contempsisse ostendil defectuum suorum publicatio. Ipse enim heatus Franciscus virtules el gratias in sui pecloris abscon- dcbal arcano, nisi quajilum divinus inslinclus (a) ad revelandum induceret aut zelus 35 fralernae salulis; defcctus suos eliam (b) publice omnibus dicebat. Abnegalo mundo, dum semel iret pcr Assisium quacrendo olcum pro lampade ecclesiae sancti Damiani, quam renovaverat, el ad locum venissel, ubi eral hominum mulliludo, verecundalus fuil eleemosynam peterc; ad se tandein reversus, ad dicluin locum accessit, dicens coram aslantibus culpam suam, quomodo |)ropler eos verecundatus fucrat elcemosynam 40 pctcrc '; peliil ergo el ad ipsum locum prac aliis sacpius ivil. Dcdcrat semel man- lellum uni vclulae, dum pcr civitalem iret A.ssisii, el vanam gloriam habuit; slatim (o) As imtnictus, — {b) As iamen. ' Specnhim cil. c. 59 ct GO; cfr. il Ccl. 3, (KJ. — " II Cci. 3, SS; lloiinv. I. o. c. 6 n. L — "11 Cci. 1,8; Legenda trmm sociormi n. 24. FRANCISCUS SEPARATUR. 145 sequentibiis se prodidit, qiiomodo (a) vanani gloriani babueral dando '. bi hoc luit lotum suum sludium, ut uec coram Deo nec coram hominibus hypocrita invenirelur. Incusnvit se semel chorda posita ad colkim et nudus populo Assisinali, quomodo sanctus non erat, quia in infirmitate sua comederal carnes et brodum conditum; sic etiam in pubUca praedicatione in quodam eremitorio se populo incusavit, quod in 5 quadragesima sancti Martini comederat cibaria condila cum lardo ^ — Haec et his similia reserando latentes defectus beatus Franciscus manilestabat {b), ut se veraciter contemneret et abnegaret. Duodecimo omnis virtutis et boni Deo attributio. Hoc beato Francisco displicebat, si aliquid perfeclionis sibi attribueretur, et lunc gaudebat, quando Deo(c); el ideo 10 dicebat ipse beatus Franciscus: « Sicut enim in picturis Domini et beatae Virginis in ligno depictis honoratur Dominus et beata Virgo, et tamen lignum vel pictura sibi nihil attribuunt, sic servus Dei quaedam est Dei piclura, in qua Deus hono- ralur propler beneficium suum; sed ipse sibi nihil debet attribuere, quia respeclu Dei minus est, quam lignum vel pictura, immo est purum nihil. El ideo soli Deo 15 honor et gloria est reddenda, sibi autem solum verecundia et tribulatio, dum vivit inter miserias huius mundi ^ ». Quod enim omnia referret in Chrislum, patuit in cantilena, quam ordinavit de laudibus Creatoris per creaturas, quam vocabat ean- ticum fralris solis, ubi ostendit, quod omnia sunt Deo altribuenda; patuil etiam quo- dam facto ab ipso. Ipse enim beatus Franciscus, cum propter suam sanctitatem hono- 20 raretur multum a populo, et non solum oscularentur eius manus, immo etiam pedes, nec talem reverentiam renueret, socius de hoc scandalizatus dixit ad eum: « Frater, non vides et non attendis quid facis? nam homines te tantum honorant, el tu talia non reuuls, immo in eis videris complacere ». Respondil beatus Franciscus dicens: « Isli homines nihil faciunt de reverentia respectu eius, quod deberent facere »; quod socius 25 audiens fuit magis turbatus. Cui beatus Franciscus dixit: « Frater, vide, totam istam reverentiam, quae mihi fit, non mihi approprio, sed ipsam totam ad Deum remitto, et me ipsum conservo in faece meae humililalis, et totum honorem (d) reddo Deo. Ho- mines aulem ex hoc lucrantur, quia Deum recognoscunt et honorant in sua crealura et in membris»; quo audilo, frater aedificalus remansit. Et quia beatus Franciscus 30 omnia a Deo esse tenebat et recognoscebat, ideo omnia ad ipsum referebat, ut dicit dominus frater Bonaventura in IX parle Legendae *: « De omnibus sibi scalam faciebat, doncc ad ipsum perveniret, qui est (olus desiderabilis '^ »; et quia Deum in omnibus co- gnoscebat, ipsum in omnibus possidebat, laudabat et glorificandum censebat, et ipsi soli sit honor el gloria omnis, prout in prima regula habelur c. 23, — et ponitur infra 35 fruclu XII et conformitate in c. de diligendo Demn, vide ibi — ipse beatus Franciscus fiendum fratribus mandabal. Sic ergo duodecim praefatis modis patet, beatum Franciscum se ad instar Chrisli abiecisse funditus et abnegasse, proul prima pars exposilionis exigebat, dicens: Fran- ciscits separalur, videlicet a se ipso per sui contemptum et despectionem. De hac 40 maleria mulla et plura habes infra fructu XVII et conformitate, ubi de humilitatc Iractatur beati Francisci, et specialiter in responsione ipsius beati Francisci facta (a) As qtiam. — (h) As et R faciehat. — (c) As quando de Deo. — (d) R hominem. ' II Cel. 3, 72; Specnlum cit. c. 63. — "^ Specnlnm cit. c. 61 et 62; cfr. II Cel. 3, 71. — * Speculum cit. c. 45. — * N. 1. — ^ Cant. 5, 16. Analecta — Tom. IV. 10 146 FRUCTUS VI — PAES SECUNDA. fratri Masseo cius socio diconli bealo Francisco, untle sibi, quotl lolus ujundus irel posl ipsum elc. ; vide ibi. Sic ergo boalus Franciscus implcvil consibum, quod in terlia libri apcrlione ropcril, vidclicel: Si quis vtilt venire post me^ abneget semel- ipsum clc. '. 5 2. Doclaralo ergo, (|uomodn inleiiigilur uno modo, Franciscus separatur, decla- randiim csl, (|uomodo inlelligiiur secundo modo de separalione ipsius beali Francisci a mundo, et licet infra Iruclu et conformilalc XVI plcne dicalur de lioc, oslendcndo bcalum Franciscum paupertalem prae omnibus dilexisse, attamen succincte esl hic ostendendum. El licet pars hacc paloat ex dictis in prima exposilione praemissa, sicut 10 diclum ost de Christo, (juia non conslal (a) aliquem perfecte se abnegare et mundum diligere, licel non e converso, lamen bealum Franciscum mundum tolaliter abdicasse plura oslcndunt. Primum est diviiiarum despeclio; faclus enim frater, et posl mundi abronunliationem coram episcopo, licet omnem pecuniam ut diabolum horrucrit, tamen saccularis exsistens ol mcrcator, non speravit in pecunia el Ihesauris, Eccli. 31, 8 ; is immo naturaliter liboralis fuit el « dispensator erat vanissimus », unde sociis et aliis curialissimus fuil, cocnas et prandia el talia huiusmodi facicndo, prouf dicit Legenda trium sociorum ^ el adeo fuil liberalis, quod faciebat et expendebat ullra suam facul- tatem, ac de sua liberalitate per totam vallem Spoletanam rumor exiverat. Verum, cum haec fecisset aliquando pro mundi fama, a Domino respectus, ad semotipsum 20 conversus ait: « Ex quo largus et curialis es apud homines, a quibus nihil rocipis, nisi favorcm transitorium et inanem, iustum est, ul propter Deum, qui largissimus esl in rctribuendo, sis largus et curialis pauperibus ^ ». Ex tunc proposuil omni pelenti, si possibilitas afforet, pro amore Domini tribucre, « maxime si divinum allegaret amo- rem * », quod usque ad mortem servare uon destilit. Et quia omnes mundani cliUgunt 25 munera, Is. \, 23, hoc fuit signum in beato Francisco, quod mundum contempsit, quia ipsum non dilexit. Nonne beatus Franciscus, cum pro reparatione ecclesiao sancti Damiani sacordoti pecuniam oblulissct el ille nou accepisset, in quandam fenestram proiccit, ut pulverem vilipcndendo? Secundum, quod ostendit mundi contemptum, est humilium personarum amor et 30 diloctio. Abiectas enim personas, scilicet paupores, dilexit eis benofnciendo, dando clecmosynas; unde prae solito panem sompor poncbat in monsa adhnc saecularis monsam panibus replendo; et cum a malre intcrrogarclur, quarc hoc facercl, res- pondobat, quod « pro eloemosynis daudis pauperibus, quia proposuerat omni petenti pro Deo elcemosynas largiri ^». Extra domum vcro semper pauperibus de denariis 35 providebat, ct si quando pocunia non adosscl, ad locum secrelum pcrgcbat, exuebat camisiam el pauperi dabat vcl millobal ^ Nonno milili ogeno vcstimonla, quae sibi ipsi dc novo paravcral, se exuendo Iribuit? Unde die quadam morcantiarum abstractus (^) lumultibus, cum pauporom elecmosynam petentem repulisset, gratia divina prospe- ctus (c) se ipsiun arguit, aclum sc egisse magnae rusticilatis dicens: « Si pro magno 'lo comitc vel barone pauper ille a te ali(piid postulasset, certe postulatum sibi dcdisscs; (o) R stat. — (b) As abstractis. — (<•) As profectus. * Matli). 10, 24. — '^ N. 2 cl 3. — " Lcg. .) soc. 1. c. — * lUmav. Leij. maior. c. 1. n. 1 "^ Lc(j. 3 snc. n. 9. — " Lcg. 3 soc. n. 8. FRANCISCUS SEPARATUR. 147 (jiuinlo ergo mngis pro Rege rogiim el omiiium Domino id facere (lebuisll »? Et tunc proposuil pro lanlo Domiuo poslulala de cetero non negare \ Non solum pauperibus bcnefecit, immo eorum consorlium saecularis exsistens libenler babebat. Patet, ut dictum est supra, quando Romae stetit cum pauperibus et cum leprosis conversabalur, cis serviendo et benefaciendo; ipsorum etiam pauperum slatum prae aliis sanctis 5 amavit ct tenuit; (juibus ipsius amor ad pauperes esl expressus. Tcrlium, (|uod oslendit bealum Franciscum mundum despexisse, est parentum despeclio, dereliclio et declinatio, iuxta consilium Chrisli, Luc. di, 26: Si quis venit ad me, et non odit patrem suum et malrem et fratres, etc. Et bealus Franciscus boc egit; nam patrem cleseruit sibi conlrarium in Dei servitio, volenlcm ipsum infleclcre 40 ad ea, quae sunt mundi ; ipsi publice coram omnibus cum sua facultatc renuntiavit, et coram praelato, scilicet episcopo, dixit ad patrem: « Usque modo te vocavi palrcm in lcrris; amodo possum secure dicere: Pater noster, qui es in caelis ^ ». Et vide (a), quod parenlum abrenunlialio per beatum Franciscum facta est in loco palenli, cum deliberatione, coi'am persona publica et aulbentica, scilicet episcopo. Et quoad voluu- 15 lalem, ul ageret quae sunt mundi, nec minis nec vinculis nec verberibus beatus Fran- ciscus poluil per patrem inclinari. Et non soluni patrem, sed eliam matrem, quae ipsum lenerrime diligebat, Chrisli amore reliquit; sic et fratres et parentes aliosque quocumque gradu sibi atlinenles. Quarlum, quod declarat mundum contemplum a beato Francisco, est omnium 20 reiectio. Aposloli, etsi navem et alia reliquerunt, non tamen vestimentum, quod in dorso babebanl; beatus vero Franciscus non solum terrenorum omnium facultati abre- nuntiavit, sed et pannos el femoralia reiecit, nudum corpore et menle se offerens bracbiis Crucifixi; quod de nullo alio sancto mundum abrenunliante alicubi iegitur. Unde poterat dicere Christo veraciter: Reliqui omnia et secutus sum le ^. Et sic in 23 boc beatus Franciscus singularis ab omnibus reperilur. Quinlum oslendens, beatum Franciscum mundo (6) abrenunliasse, esl vilae apo- stolorum electio; licet enim, ut dicelur fruclu XVI et conformitale, multi divitias ct mundum contempserint, nullus (c) tamen, ul apostoli, qui omnia dimittenles, quae habebant et habere poteranl, Christum sunt seculi; quorum vita fuit, quae sunt mundi 30 abdicare et Chrisli vestigia prosequi. Beatus Franciscus evangelium servavit ad in- tegrum, ut de eo cantatur ^: « Franciscus evangelicum nec apicem vel unicum traos- greditur nec iota(rf)». Christum ergo sequendo, nec in communi nec in proprio aliquid voluil possidere, nec pro se, nec pro suis fratribus; et tamen (e) papa loannes delcrminavit (/"), quod in communi habuit Salvator et apostoli ^; et licet beatus Fran- 35 ciscus nec in communi habere voluerit nec in proprio, non est dicendum, dicit dominus papa loannes, quod vila beati Francisci fuerit perfectior vita Chrisli et apo- slolorum, quia nulla perfectior ea invenilur. Sic ergo eligendo servare evangelium el vitam Cbrisli et apostolorum prae aliis, qui anle eum fuerunt, beatum Franciscum mundum abdicasse ex hoc declaratur. 40 (a) As itide. — (b) As mimdum. — (c) As mdli. — (d) As et R om. versiim. — (e) As ct R tU. — (/■) As ct R determinat in communi. » Leg. 3 soc. n. i. — « MalUi. 6, 9 ; cfr. Bonav. 1. c. c. 2 n. 4. — » Mattli. 19, 27. — * Offi- cium S. Prancisci, ant. 4 in I Vesp. — '^ in constidilione Cum inter nonnullos de 12 nov. 1223 et Qnia qnonmdam de 1 0 nov. J^4 ; cfr. Eubel, Bullarium t, V p. 256 et 271 . 148 FRUCTUS VI — PARS SECUNDA. ScxUim oslcndens mundi conlempliim a bealo Francisco esl paupcrlalis arreplio, dcspousalio ct acceplio, de qua, quia fruclus csl XVI cl conformilas, niiiil dicitur ad pracsens. Scplimum cst in aedificiis nulla ostensio. Mundani optanl domos altas, pulchras, 5 sumpluosas ct lalas. Bentus Franciscus nihil talium oplavit, nec haberc voluil, immo volchat, quod domus cl loca Iralrum quoad materiam non cssenl de lapidihus, vi- deliccl (ie saxis aul laleribus, scd de viminibus et luto palcis conserlo (o), quoad coperluram de paleis, quoad latiludinem esscnl parva tuguriuncula, el sic de allilu- dine cl longitudine. Undc, ul dicelur fruclu XVI et conlormitale, omnia talia aedificia, 10 quae summam non practenderenl paupertatcm, displicebant sibi, et offendehatur; nam domum factam per communilalem Assisii in loco sanclae Mariae voluit dcslruere, sed impedilus fuit ab hominibus civilalis. Vicarium suum fralrcm Pctrum Catanii re- prehendit, qui domum parvam aedificari fecerat et vilem ad onicium dicendum el recipiendum fratrcs, quia mulliplicaliones domorum sibi displicebant. Et post morlem 15 quendam Iratrem, qui locum mutavcrat el domos latiores aedificaveral, reprehcndil acritcr, ct quod eum pacaret post mortem, praedixil '. Octavum, quod beatum Franciscum oslendit mundum contempsisse, esl vestium et lunicarum devitatio, et quoad sumptuositatem, quia de panno vilissimo et rudi indutus esl semper, et quoad multitudinem; nam tunica sola hahituali, chorda fuit 20 conlentus et femoralibus; nam vestitos dupliciler oderat et signum exslincti spirilus hoc esse dicebat; quia tunc caro ad petendum sua inclinalur. De hac matcria habcs fructu el conformilate XVI. Nec lunica sua eral sua, immo dabal libenler petenti, sicut paluit, quando eam fratri Rufino post impressionem sacrorum stigmatum ab ipso requisiliis dedil; sic et in loco de Grecio cuidam fratri de Francia eam petenli;sic 23 cl pauperibus, si aliquid {b) non haberet; unde nec cellam nec tunicam nec aliquid habcre voluit, quod suum censerelur. Quaerendo semel beatus Franciscus ab uno fratre, unde veneral, et ille diceret: « de cella lua », quia audivit « tua », in cella illa noluit amplius habitare. Bononiae ad locum accedere pro fratribus (c) praeparatum noluit, quia locus fratrum dicebatur; sed legato aposlolico locum accipicnlc nomine 30 ecclesiac el fratribus cum concedenle, in eo stelit ^ Noniim mundum ostendens a beato Francisco contemplum est regulac ipsius com- positio; rcgula enim fralrum Minorum, qua utunlur nunc fratres, facla est a Christo et diclala, ul fruclu IX et conformilatc dicctur. Ipsa enim prae aliis, ut patct inluenti, lOtum mundum cum suis abdicat et suadet ipsius conlcmplum. Et quia eam ad lil- 35 teram scrvavit, argumcnlum est eius observantia ad mundl conlemplum. Decimum oslendens mundi conlemplum est beali Francisci fralrum ad ordinem reccptio; nullum fralrcm voluit ad ordinem recipere, nisi expropriatum, et lerrenis dalis omnibus pauperibus. In Marchia qucmdam, qui dederat sua parcnlibus ct non pau|)cribus, noluil ad ordinem recipere, dicens cum indignum iungi pauperibus 40 Chrisli, (|ui pauperes defraudavil ^ Contenq)tum omnium terrenorum dicebat sui ordinis csse fundamentum, unde ad ordincm venienlibus dicebat verbum cvangelii*: Si vts imfeclus essc, vade et vende omniaj quae hobes, el da paiiperibiis, ne alitcr faciendo ad scandalum animae essenl fratribus loculi reservati. (a) As confectis. — {b) As aliud. — (c) As om. 2)ro fratrihns. > Fnsiiis iiifra fr. XVI. — = Fiisius fr. XVI. — ' Cfr. II (aM. 3, 20. — •• Matlli. 19, 21. lESUS HOSTI EXPONITUE. 149 Undecimiim oslencleus proposiliim beali Francisci de miindi conlenipUi esl fralrum in staUi vocaUonis eoriim permansio; nam, ul iralres ad nihil mundi afficerenUir, ipsos noluit ad eccleslasticas dignilates promoveri. Unde domino Osliensi, qui fuil postea papa Gregorius IX, sciscilanti ab eo, si sibi placeret, quod fratres promoverentur ad diguitales ecclesiasticas, respondil: « Domine, Minores ideo vocati sunt fratres mei, 5 ul maiores fieri non praesumant; si vultis autem, ul fructum faciant in ecclesia Dei, lenele illos et conservate in statu vocationis eorum; et ad praelaliones ecclesiasticas ascendere nullatenus permittatis ^ ». Unde nec ambivil (a) gradum ecclesiasticum nec fralres voluit ad talia anhelare. Duodecimum et ultimum ostendens beatum Franciscum mundum despexisse, est 10 ad nihil mundi affeclio, sed lola menle et desiderio ad patriam suspiralio et inlentio; unde non praelationem, quia hanc deposuit, non pecuniam, quia hanc despexit, non honores, quos declinavit, non aliquid terrenum appetiit, sed tota affectione suspirabat ad patriam, ut Chrislo uuirelur per gloriam, cui incorporatus manebat per imita- tionem et dilectionem; et sicut mente erat ad aeterna suspensus, sic et corpore et 15 praeserlim facie ad caelestia stabat totus affeclus; ut enim dicil dominus frater Bo- naventura iu IV parte Legendae maioris *, « videbatur intuentibus homo allerius saeculi, quippe qui mente ac facie in caelum semper intentus omnes sursum allra- here conaretur». Nec immerito sic videbatur; quia cum eo pergenle Christus cru- cifixus ibat, cum slaute Christus, beata Maria, sancti loannes bapUsla el evangelista, 20 Petrus, Paulus et alii sancti morabantur. Hunc sancli angeli saepe visitabant ac gra- liarum divinarum influentia pertangebant (6), quare caelibatus superni magis quam incolatus mundani effigiein praetendebal. lam dictis ergo potesl clarescere, servum Allissimi beatum Franciscum mundum funditus despexisse, quod erat declarandum pro exposilione secunda huius fructus et 25 conformitatis, videlicet quoad eius secundam partem, quae dicit: Franciscns sepa- ratur; fuil enim ad instar Chrisli separatus a mundo per ipsius totalem abdicationem et despectum. Et sic palet, quomodo bcatus Franciscus primo se, deinde muiidum abiecit, ab- negavit et contempsit; et consequenter apparel declarata huius sexti fructus et con- 30 formitatis secunda pars, quae erat videlicet: Franciscus separatur„ a se per abne- galionem et a mundo per abdicationem. SEPTIMUS FRUCTUS ET CONFORMITAS: lesus Hosti Exponitur — Franciscus Molestatur. Expositio primae partis, videlicet: lesus hosti exponitur. Quia in huius fructus VII et conformitatis prima parte agitur de tentatione Domini nostri lesu Christi facta per hostem diabolum, ipso exsistente in deserto, hinc est, quod pro eius expositione tria sunt videnda: primum, quibus modis genus humanum a diabolo impetitur (a) As ambire. — (h) As et R pertangehat. 11 Cel. 3, 86; cfr. Speculum cit. c. 43. — * N. 5. 150 FKUCTUS VII — PARS PRIMA. et tentatur; secunduin, quare Dominus noster voluit a diabolo tcntari, et quuli modo tenta- tionis ab hoste propulsatus est; tertium, quibus modis ab homine diaboli tentatio superatur et abiicitur (n). Sed ante omnia sciendum est, quod hic agetur dc tentatione diaboli, prout tota tentatio cst a diabolo (b), et superatio a tentato ipsum abiicit ct repellit; fructu vcro et conformitate XXI agetur, quomodo diabolus ab hominc cxpellitur per ipsius supcrationcm ab 60, quem diabolus impetiit, et tandem divina gratia est et fuit iiberatus (c). 1. Pro primi evidentia est sciendum, quod hostis antiquus diabolus leo ct draco est et vocatur; draco propter malitiam et nequitiam, de quo dicit psalmista, Ps. 103, 26: Draco ifife, queiii formasti ad illadendam ei etc. ; et Apoc. 20, 2, diabolus draco et serpens appel- latur; dicitur ctiam leo rugicns, I Petr. 5, 8, et hoc ratione violentiae ct potentiae, quia quem non potest vincerc nialitia, multoties superat poteutia. Quia ergo lco et draco est ipse hostis diabolus, hinc est, quod duobus modis nos tentat: primo, ut draco malitia et versutia, se- cundo, ut leo potentia et violentia. Tentandi {d) modos diaboli declarando praefata duplici via, et primo, quomodo tentat malitia ut draco, est sciendum, quod sic multis modis tentat et tentavit genus humanum. Astutia crgo tentando et malitia ipse tentat: primo modo, videlicet suasione, suadendo et quasi rationabiliter quod suggcrit fieri debere ostendendo, et hoc modo, Gcn. 3, 13, tcntavit Evam ct decepit ; secundo modo, blanda allocutione (e), et sic tentavit genus humanum, videlicet filios Seth, qui dicebantur ^^« Dei, Gen. 6, 2; hos tentavit esca, scilicet pulchritudine filiarum Cain; et sic earum ad invicem commixtione iratus Deus perdidit omnem carnem, Noe cum uxore, filiis et uxoribus eorum praescrvando ; tertio modo, in errorem deductione ; hoc modo tentavit filios Israel in deserto, Ex. 32, 4 sqq. et Num. 25, 2, ad idololatriam perducendo; quarto modo, promissione; promisit enim primis parentibus deitatem et Christo, ut dicetur infra, omnia ref/na mundi, si perageret quod suadebat; quinto modo, difficultatis ad bonum pcr- agendum ostensione, dicens, quod arcta via est, quae ducit ad vitam, Matth. 7, 14; et sic ten- tavit filios Israel, qui ob difficultatem nolebant ire ad terram promissionis, Num. 14, 3 sqq. ; sexto, tacdii post bonum inceptum, ne perficiatur, immissione; et sic etiam tentavit alios filios Israel, qui libenter exierunt de Aegypto et desertum intraverunt, Ex. 16, 3, sed labore itineris fatigati ulterius ire nolebant, Num. 20, 5; et sic quosdam tentavit (/) de sequentibus Christum, qui audientes Christum dixerunt, loan. 6, 61: Darus est hic sermo, et ab eo recesse- runt; scptimo modo, ad dubietatem mentis perductione; sic tentavit Balaam, Num. 23, 7 sqq., qui ab angelo retardabatur, ne iret ad maledicendum filiis Israel, et diabolus ad oppositum cum inducebat etc. ; sic et filios Israel tempore Eliae, quibus ipse Elias dixit, III Rcg. 18, 21: Usquequo in duas partes claudicatis etc. ; octavo modo, importunitate et assidua inquieta- tione; hoc modo tentare voluit loseph, Gen. 39, 7 et 10 per mulierem Aegyptiam, quae sibi erat importuna et ceperat eurn; nono, subito ct improvise (//) animae aggressione, et praescrtim, quando otiosam invenit et malo disjjositam ; sic tentavit ludam Iscarioth, qui vidcns un- gucntum cffundi super lesu caput et murmuravit statim, Marc. 14, 3 sqq., et eius raortcm ordinavit; dccimo modo, occulta insidiatione; hoc modo tentavit Ananiam et uxorem eius Sa- phiram, Act. 5, 3 sqq., ut occultarent dc pretio possessionum suarum et mentirentur apo- stolis; undccimo modo, fraude et deceptione; sic tentavit illum iudicem (/i) nequam, qui dcceptione diaboli credcbat diu vivere, Luc. 12, 16 sqq., et subito fiiit mortuus; sic de- cepit Acliab promissionc victoriae, III Reg. 22, 20 sqq. ; duodecimo, se in angelum lucis iuxta dictum Apostoli transformatione ' ; sic multos in Vitis patriim decepit, apparendo in («) K vincilur. — (b) \l Deo. — (c) As ot oilil. oiii. Uberatus. — (d) As tvntaiido. — (e) As allectione. — [f) Hic, pergit Codox. — (. 73,769 ct 981). — ^ Legcnda Assidua n. 12 (cd. Kerval pag. 46). 152 FRUCTUS VII — PARS PRIMA. ei, ut factum est ipsi Christo. Sed hic sunt aliqua dubia: et primum est, quis fuerit istc hostis et diabolus? Respondetur, quod creditur, quod fuerit lucifer, qui primos tentavit parentes; quia hic hostis Christo promittebat omnia regna mundi, etsi faUaciter; lucifer est rez super omnes filius superbiae ^; ad ipsum tentanduin sagacior venit et astutior, quare, et ipse princeps mundi lucifer, quem superando et fugavit a mundo et ligavit, Apoc. 19, 10 sq. Secundum dubium, an in propria forma tentaverit. Respondetur, quod non, ne, quis esset, agnosccretur; sed nec homo in proprio esse substantias separatas cernere valet; quare creditur, quod in forma humana eidem se ostenderit. Tertium dubium, in quo loco Christum tentaverit. Res- pondet evangeliura, quod in deserto, Matth. 4, 1, ut videlicet ostenderet: primo, quod dia- bolus maxime bene volentes operari aggreditur; secundo, ut sancti post eum futuri, qui ad deserta pcrgerent, scirent se perlaturos hostis tentationes; tertio, ut ostenderet, quod so- litarios diabolus aggredi conatur; quarto, ut ostendat, quod omnia et se relinquentes, quia tales sunt in deserto, etsi a diabolo invadantur, non tamen superantur; quinto, ut quanta sit difficultas in bene agendo, ostenderet ; Christus non ivit ad desertum, ut tentaretur, sed ut ieiunaret; sed ad hanc operationem consecuta est diaboli tentatio; sexto, ut quando fit rectum aliquid a nobis, et diabolus impedire conetur suis modis, non debet dimitti, sed pro- sequi, quia perseverans in campo certaminis triumphum obtinet peroptatum. Viso ergo, quare Christus voluit hosti quoad tentationem subiici, videndum est, quare diabolus ad tentandum ipsum accessit. Et dicunt doctores, quod volebat experiri, an esset Deus vel purus homo, quia argumenta habebat pro utraque parte: quod esset homo, quia ieiunio expleto, esurivit ut homo; quod esset plus quam homo, quia, nuUo alio cum eo exsi- steute, ieiunavit 40 diebus et 40 (a) noctibus; quando Moyses iciunavit, ipse erat cum Deo; Elias ex cibo px-ius sumto sic ieiunavit; sed Christus cibum non sumpsit, et solus esse a diabolo est inventus; et ideo hoc videndo, ut agnosceret, an esset Deus, ipsum tentarc voluit, et ideo dicit in prima et secunda tentatione: Si filius Dei es ^ etc. Sed quomodo potuit diabolus Christum Deum (i) esse ignorare, cum tot signa in nativitate eius sint facta? Respondetur, quod divina virtute ipsos latuit. Restat ergo videre, quomodo diabolus Christum tentavit. Ubi sciendum est, quod tentatio diaboli fit tripliciter, videlicet suggestione, delectatione (c) et consensu ; item tentatio alia interior, quae fit a carne, et aliquando a diabolo, alia exterior, quae fit a diabolo. Dictum est etiam, quod diabolus tentat ut draco et ut leo. Ad propositum: diabolus ut leo Christum tentare non potuit, quia vim ei inferre non potuit; sed ut draco tentavit, scilicet malitia et astutia, ut sicut primos homines {d) tentavit de gula, de superbia et de avaritia, scilicet de cupiditate habendi scientiam honi ct mali ^, sic Christum praefatis modis tentavit, de gula, de praesumptione, quae est filia supcrbiae et de avaritia, omnia regna mundi promittendo. Sed (^lhristum interiori tentatione tentare non potuit; quia nihil impellens ad malum in ipso fuit; sola tentatione exteriori ipsum pulsavit(e), nec delectatione aut consensu potuit Christum tentare, quia Christus peccare non potuit; quare solo primo modo, scilicet suggestionc, ipsum tentavit. Quibus apparet, quomodo hostis antiquus Christum tentavit. Sed quia dictum est, quod Christus voluit tentari, ut nobis praeberet excmplum, posset quaeri: An nos tentari appetere debeamus? Respondetur, quod a carnenon; ratio, quia talis non est sine peccato, saltem veniali, ut dicit Magister II (sent.) d. 21 *; a diabolo non a viris impcrfectis, scd pcrfectis. Christus non dcdit exemi)Ium tcntationcm appctcndi, scd excmphim pracbuit, ut si tcntatio afforet, cam vinccndi ct superandi. (a) A:: ct odd. tolidem. — (h) CuJcx Deuin iion esse. — (r) A.s tentatione. — (d) As ot odil. pa- renles. — (c) As i\t edd. tentavit. • lub il, 2;i. — 2 .M;,it|,. i, 3 ct 6. — ' (Jcn. 3, .'i. — " C. (i. lESUS HOSTI EXPONITUR. 153 Et sic patet secundum, quod erat videndum, videlicet, cur Christus hosti fuit expositus; et de modo. 3. Eestat videre de modo tentationes diaboli superandi, quod est tertium videndum. Circa quam partem, etsi doctores diversimode loquantur; nam quidam dicunt, quod suggestioni diaboli si non attendatur, utpote ad aliud se convertendo per cogitamen, tentatio superatur; alii (a) cogitando statim, quando diabolus tentat, poenas infernales ; alii dicunt, quod cogi- tandum est praemium, quod promittitur tentationi non consentientibus. Attamen Salvator noster in sancto evangelio ostendit modos aliquos: primo per ieiunium carnis extenuatione; nam, ut ipse apostolis dicit, Marc. 9, 28: Hoc genm daemoniorum eiicitur ieiunio et oratione ; et hanc viam ostendit ipse Salvator, quia ieiunavit 40 diebus et 40 noctibus, ostendens ieiu- nium appetendum propter multa, videlicet quae facit, ut dicunt doctores de ieiunio trac- tantes (b) ; et quia (c) instrumentum diaboli sit caro nostra, ieiunio atteritur et domatur. Secundo fide et tota in Deo spei et fiduciae impositione ; nam aniraa debet esse in deserto, id est ab omni spe alia desecata, et tunc, si habebit fidem et dicet monti, id est tentationi, ut transferat se, id est abscedat, fiet, ut lesus beatum Franciscum docuit, ut dicetur. Tertio sacrae scripturae memoria et attentione ; ipse Salvator in tentatione sua ad ipsam superandam et diabolum convincendum sola scriptura est usus divina ad ostendendum, quod ipsa docet diaboli tentationem evitare. Et pro huius evidentia investigandum est, quomodo scriptura docet hoc. Ubi sciendum, quod diabolus de bono non tentat, nec inducit hominem ad bonum peragendum, sed malum, etsi malum sub specie boni, saltem delectabilis. Modo de nuUo malo speciem boni praeferente potest diabolus tentare, de quo sacram scripturam inspi- cientem diligenter non informet et verbo et exemplo. Si enim diabolus tentat te de aliquo vitio, utpote de superbia, debes videre, quid scriptura verbo promat et exemplo; nam, quod non assentias huic tentationi, te docet ostendendo, quam mala sit superbia, dicens illud Eccle. 10, 7 : Odibilis Deo et hominibus superbia, et lac. 4, 6 : Deus superbis resistit, humilibus autem dat gratiam; et beata Maria dicit, Luc. 1, 51: Dispersit sup^erbos mente cordis sui. Et non solum verbo docet, sed etiam exemplo, quomodo superbia non est appetenda, ostendendo mala, quae de ipsa proveniunt. Superbia angelus supremus diabolus efficitur, Is. 14, 12 sqq. ; Adam e paradiso in hanc miseriae vallem deiicitur; Arphaxad regno privatur, ludith 1, 4 sq.; Sen- nacherib gente ab angelo spoliatur, IV Keg. 19, 35, et sic de aliis. Tentatus ergo a diabolo de pertinentibus ad superbiam, ut de appetitii dominii et status et similibus, et quia videt, quod scriptura verbo et exemplo oppositum ostendit, debet nolle ipsam in se locum habere ; quare non assentiet diabolo sibi hoc persuadenti, immo accipiet oppositum, videlicet humili- . tatem, quam assumere scriptura inducit verbo, dicens illud ludith 9, 16 : Humilium et man- suetorum Deo semper placuit supplicatio, et Psalmus 101, 18: Respexit in orationem humi- lium etc. ; exemplo : David humilis fit rex, et Maria humilitate fit Mater Dei, et sic de aliis. Modo tentatus debet dicere : quod bonum est et facit bonum habenti, est prosequendum, et quod malum est in se et facit malum habenti, est fugiendum ; ergo nolo sequi superbiam, sed humilitatem; quare, daemon, tuae non assentio tentationi. Et sic patet de modo vincendi tenta- tionem diaboli per scripturam. Et sicut dictum est de vitio superbiae, sic etiam est de aliis. De luxuria cum tentat, vide quid scriptura dicit verbis. Certe illud Eph. 5, 5: Omnis for- nicator, aut immundus non hahet partem in regno Christi et Dei. Quid ostendit exemplo? Certe, quod ipsa est fugienda; quia ea genus humanum in diluvio submergitur, Gen. 7, 23; Sodomitae caelesti igne comburuntur, Gen. 19, 24; Amnon ab Absalon occiditur, II Reg. 13, 29, et sic de aliis. Quid de opposito dicit scriptura, scilicet continentia et castitate? Certe illud I ad Thess. 4, 4: Unusquisque vestrum sciat vas suum possidere etc. Qmd ostendit de hoc exemplo? Certe, (a) As et edd. addunt dicunt. — (6) As et odd. propter multa, quae facit ieiunium, ut dicunt doc- tores de ipso loquentes et tractantes. — (c) As ot odd. q^uia cum. 154 FRUCTUS VII — PARS PRIMA. quod castitatc homo a Dco diligitur et ad gloriam sublimatur; patct in loseph, Gcn. 39, 12, et sic de aliis. Hoc perpendens tentatus non assentit iibidini, sed diligit castitatem et muuditiam. De ira si tentat diabolus, vadat tentatus ad scripturam et videat, si suadet ipsam vel eius oppositum, et videbit, quod dissuadet iram verbo, dicens illud Eccli. 30, 26: Ze.las et iracundia minmmt dies ; exemplo : Cain a Deo despicitur et damnatur, Gen. 4, 11 sqq.;Saul a diabolo captivatur, I Reg. 16, 23, et sic de aliis. Suadet autem irae oppositum, scilicet pacem et tranquillitatem, dicens illud Ps. 33, 15: Si vis videre dies bonos, inquire pacem, et persequere eam; exemplo Moysi, qui fuit mitissimus et pacificus et a Deo dilectus, Num, 12, 3. Debet ergo tentatus dicere tentatori : ego volo vivere, quare nolo iram sequi et pacera habere, quia ero Dei amicus; et sic a tentatione irae libcrabitur. De avaritia si tentatur, respiciat, quid de ipsa dicit scriptura verbo. Certe illud Eccli. 10, 9: Avaro nihil est scelestius, et Apostolus, Col. 3, 5: Avaritia est idolorum servitus. Quid ostendit exemplo? Ccrte Balaam avaritia necatum, Num. 31, 8; Achor a populo lapidatum, los. 7, 25, et sic de aliis. Et de opposito dicit (aj illud Prov. 28, 16: Qui odit avaritinm, longi fient dies eius; exemplo quid ostendit? Tobias fuit liberalis ad pauperes, et domus eius bonis repletur, Tob. 11, 14 sqq. Quia ergo avaritia est tam mala, et eius oppositum est sic bonum, dicet tentatus tentatori: ego nolo primum sequi, sed secundum. De invidia si quis tentatur, ei occurrit scriptura ostendens malum invidiae, dicens verbo, Sap. 2, 24: Invidia diaboli mors intravit in orbem terrarum, et sequuntur eum, qui sunt ex parte illius; exemplo, Achitophel invidia se suspendit, II Reg. 17, 23; Chore cum aliis asserit a terra vivos absorptos (b), Num. 16, 31, et sic de aliis. Oppositum ostendit dicens, Matth. 19, 19: Dllige proxinium taum sicut te ipsum, et Matth. 5, 44: Diligite inimicos vestros; exemplo, David et lonathas intimi fuerunt, II Reg. 1, 26 etc. De accidia si tentatur, vide scripturam dicentem, Eccli. 33, 29: Multa mala docuit otiositas, et qui sequitur otium non videbit bonum, exemplo Sodomitarum, ad quod peccatum, ut dicit Ezechiel, 16, 49, induxit accidia. Oppositum suadet dicens illud Eccle. 9, 10: Quidquid potest manus tua, operare etc. ; exemplo, quia operantibus in vinea datur vitae aetcrnac praomium, Matth. 20, 8, sq. Quare non est acquiescendum tentationi de accidia, dicat tentatus, sed opposito. Degula si tentatur, quid scriptura dicat verbo, videat, Eccli. 31, 39: ylrti«Jv7»f?o ax/wcte vinum multum potatam etc. ; exemplo, Holoferues a ludith truncatur, et Simon Machabaeus occiditur, I Mach. ultimo, 16. De sobrietate dicit, I Petr. 5, 8: Sobrii estote etc. ; exemplo Salomon, qui se abstraxit a vino etc, et Danieli Deus dedit sapientiam, Dan. 1, 17. Quia ergo gula insipientem et sobrietas facit sapientem, dicat tentatus tentatori: ego nolo esse impru- dens, quare nec gulam sectari, sed volo esse sapiens, quia oppositum volo proscqui; et sic eiua tentationem superat et vincit. Dc multis aliis exempla patent in scriptura et verba, quae si diligenter intucantur, homo a tentatione non superatur; verum, quia hic modus est hominum intelligentium solum et non ignorantium, et sic non omnium generaliter, datur a Christo modus alius diaboli tentationem superandi in evangelio. Quarto modo, scilicet oratione; nam in deserto ipse nihil aliud facicbat, nisi orabat. Oratione diabolus expellitur, ut ait Salvator, Marc. 9, 28; Moysc orante ignis, scilicct ten- tatio, absorptus est, Num. 1(5, 46; Tobia orante, daemonium ab angelo expulsum est, Tob. 8, 3. Quinto humiliatione; Christus in descrto ostcndit huniilitatcm, de se non praesumendo, Deum solum adorando et cum bestiis conversando ac permittcudo se a diabolo sic duci et tangi. Quod humilitas diabolum pellat, patet visione beati Antonii, qui in aere sublcvatus, vidit totum mundum laqueis diaboli plenum, et cum Antonius dicerct: quis evadetV dictum cst: liuinilitas '. Contraria contrariis curantur, diabolus superbus ab humili superatur. Frater (rt) As ot edd. dicit vcrbo. — (b) As ot odd. Cliorc citin (iliis a lerra i>ivits absorptus. ' Vitae Palrum, lib. V libell. \'6 dc huuulUate ii. 3 (!'. L. 73, 953). lESUS HOSTI EXPONITUR. 155 Rufinus visus a daemone in homine habitante, quod ibat pro pane, statim quem possidebat dimisit dicens, quod eius tantam humilitatem ferre non poterat ^ Scxto Dei timoratione ; cum dixit * : Dominum Deum tuum adorabis, et ilU soli servies, scilicet non servili timore, sed filiali. Sed quod timor filialis omnem superet tentationem, patet scriptura dicente, Eccli. 1, 27 : Timor Domini expellit peccatum ; nam si homo de qua- curaque re servire Deo tentetur a diaboio, si est timor Dei in eo, statim dicit: ego debeo servire Deo timore filiali, et filius debet sibi cavere ab omni eo, quod est patris offensivum ; sed cum Deus sit meus pater, et hoc, de quo tentor, non est in Dei complacentia, immo op- positum, quare ego ut bonus filius patrem ipsum nolo turbare, et consequenter, quod mihi suggeritur, nolo exercere. Et ideo bene dicit scriptura ^ : Beatus, cui datum est habere timo- rem Domini ; quia timore Domiui filiali exsistente in anima, cum praeservet eam ab omni, quod est oflfensivum Dei, et per consequens a peccato, homo a nuUa potest superari tentatione. Istos sex modos Salvator, dum superat hostem, ad ipsum vincendum nobis clementer ostendit. Sed nunquid alii modi reperiuntur a praefatis? Certe sic, et multi: et primus modus est: lesu benedicti nominis invocatione tentatio superatur, Marc. 16, 17: In nomine meo daemonia eiicient; et dixerunt apostoli lesu, Luc. 10, 17: In nomine tuo daemonia subiiciuntur nobis. Secundus modus est Virginis gloriosae Mariae nominatione dicendo: Ave Maria gratia plena, etc. vel illam orationem * : « Maria, mater gratiae, mater misericordiae, tu me ab hoste protege, et hora mortis suscipe » , qua expertum est diabolum abscedere statim. Tertius modus est alicuius sancti devotione, lob 5, 1: Ad aliquem sanetorum convertere; beatus Andreas apostolus sibi episcopum devotum a diabolo et tentatione liberavit. Quartus modus est huius versiculi personatione mente et attentione, videlicet: Deus, in adiutorium meum intende: Domine, ad adiuvandim me festina, statim homo tentatus liberatur, ut dicit loannes Cassianus in II Collatione ahhatis Isaac ^. Quintus modus, crucis Christi facta in fronte et membris (a) devota figuratione et signatione statim tentatio vel mitigatur vel abscedit; quia diabolus cum statim crucem fugiat, abscedit et eius tentatio ; hoc modo beatus Basilius a diabolo et sua tentatione quendam signando eum liberavit ®. Sextus modus, oculorum ad caelum elevatione, dicendo : lesu, fili David, miserere mei ^ ; haec dicendo Chananaea a Christo meruit obtinere filiae suae a daemonio liberationem ; huius autem efiFatione in purgatorio sancti Patritii stantes ab insidiis diaboli statim liberantur, ut dicit Legenda sancti praedicti *. Septimus modus, pas- sionis Christi memoria et recordatione; David citharam percutiendo diabolum a Saul abigebat; cithara passionem et crucem Christi, ut dicunt doctores, significabat. Christus multis apparuit diversimode tentatis, sed crucifixus de plagis sanguinem eiiciens, et praefatis dixit, quod, quando tentarentur, dictas plagas inspicerent et sanarentur, ut fructu IX et conformitate habetur. Octavus modus, continua carnis maceratione et iugi sensuum gubernatione ; contra carni deditos diabolus praevalet, ut dixit Raphael ad Tobiam, Tob. 6, 17; et Christus dicit ^: Cam fortis armatus custodit afrium suum, id est mentem et sensus suos, in pace sunt' omnia, quae possidet; sanctus Benedictus carnis maceratione diaboli tentationem superavit. Nonus modus, exercitio et operatione; Hieronymus '": « Semper aliquid boui facito, ut diabolus te inveniat occupatum » ; Evam otiosam tentatione vicit, et Paulum apostolum intentum operi nunquam superavit. Decimus modus, teutationis per confessionem revelatioue; statim enim, ut homo tentationem patri spirituali confitetur, et diabolus videt se detectum, fugit et re- (a) As mente. 1 Acius c. 33. — 2 Matth. 4, 10. — » Ps. 1M, | et Ps. 127, 1. — * in hymno Ofiicii parvi B. M. Virginis, ubi loco « Mater miscricordiae » liabetiir Leg. 3 soc. n. 2 et 7. — 2 n Cor. 10, 4 — 3 loan. 14, 26. 158 FRUCTUS VII — PARS SECUNDA. Chiislo; et de meiile enorem abiiciens Franciscim» impelit. quo pergal. Sed Fraii- cisciis loliim rescrans, quod suo vertebalur in peclore, iiiquil Ciirislus ad eum.- « Quis potesl libi melius facere, dominus an scrvus »? El cum aissel Franciscus, quod dominus, inlulil ipse Chrislus: « Cur ergo rclinquis pro servo dominum ct S principem pro cliente »? El eiTorcm abiiciens a Francisco, cum ipse dicerel: « Do- mine, quid me vis facere »? lesus, lux vcra, respondit: « Revertere in tcrram tuain; quia visio, (juam vidisli, spirilualem prac(igural efleclum, non humana, sed divina in le disposilione complendum * »; quo audilo, Franciscus, errore abiecto, Assisium securus reversus el gaudens praeslolalur Domini volunlatem. 10 A diabolo beatus Franciscus persequilur quinto variis ostensionibus, quam arduiim foret Domini viam velle ingredi el per eam ambulare. Dum cnim Franciscus deditus esset pronitate naturae ad prosequendum mundana, patrem ad hoc impellenlem haberet et a bouo tolaliler retrahcntem, socios solatiis el iocis et aliis viis provo- cantes ad vana sequenda, nullumque haberet, qui eum ad bonum propellerel, nisi 15 Christum, qui nondum plene se eidem expresscrat, hinc est, quod summa cum dil- ficultale Franciscus bonum peragere polerai; et polius ad dimittenduni aggressam viam Domini, ubi coepisset, quam ad prosequendum praefalis viis suggeslione dia- bolica impellebatur ; quibus per lempus commotus Franciscus, viam non prosecutus spiritus sed mundi, stelit, quoadusque visitalus ex alto, vetera abiiciens et quae 20 rclro sunt, ad nova et anteriora spirilus se extendit. Ipso denique a Spolelo reverso, post dics paucos sero quodam in dominum cleclus a sociis, el coena, sua disposi- lione, affluenlissime praeparala, ac ipso refecto cum sociis, non dat pro impensis Christo gloriam, sed per civilalem eum sociis praecedentibus, decantando ciim baculo, ul dominus eos subsequilur vanus vir Franciscus. Verum cum talia peragerct igno- 25 ranler, a Domino visitalur, cl quod mundana gaudia nihil sunt, superinfusa dulcedinc eiiis cordi, Dominus ei expressit; qua dulcedine non solum in virum mulalur allerum, sed sensu, molu privalur et lingua, ut nihil aliud sentire vel audire nisi dulcedinem illam valeret, et, slcut postea ipse rctulil, si totus fuisset incisus, se de loco illo movere non poluisset *. 30 Aggressus est diabolus bealum Franciscum sexto terroribus, eumque iuxla posso, poslquam Chrisli coepit scanderc viam et mundana dimillcre, rcvocare conatur; nam cum ad (piandam cryptam ad orandum pergerct, ut eum Dominus dirigeret in agendis, hoslis anliquus, ul eum a bono proposito rcvocarct, timorem incussit paritcr ct hor- rorem; apparens enim visibililer cuiusdam mulicris gibbosae dcformiler in civitale 35 exsistenlis Assisii mcmoriam ei impressit, comminans gibbositatcin illius mulieris in ipsum iaclare, nisi a conceplo proposito resiliret; sed ipse miles Chrisli iam factus, minas diaboli parvipendcns intra dictam cryptam devotc orando, ul eum Dominus dirigerel, permansit ^ Diabolus beatum Franciscum alio modo aggressus est, videlicet seplimo du- /iO bietatibus el dislraclionibus. Non cst po.ssibile pedem lenentibus iii mundanis, quae sunt Dei, tola menle in eis perfici iicc ab eis; nuilta cnim ct varia occurrunl, el se in portu posilos in mcdio maris tumultuum et distractionum sc invcniimt pro- " Donav. Le(j. mniov, c. 1 n. 3 ; ofr. Letj. .7 soc. n fi. — ^ Le{i. .1 soc. n. 7. — '' Leg. 5 soc. n. 12; cfr. II Ccl. 1, 5. FRANCISCUS MOLESTATUR. 159 iectos. Bealiis enim Franciscus, 6tsi gnslalo spirilu plura peragcrel perfectionis, quia [nondnm] (a) mundum lotaliler dimiserat, liinc esl, quod dislraclionibus mullis dis- Irahebatur. Si bonum agere volebat, impellenlem aul consulentem ad hoc non ha- bebat, sed ad opposilum; quare non tota mente complexabatur Altissimum, el mul- toties timori terreno cor eius subiiciebatur. Nonne haesitare visus est beatus Franciscus, 5 dum posl allocutionem divinam sibi factam in Spoleto de via Domini assumenda, cum (6) se scenis daret et iocis, praeferebat pravum bono, et, quae erant spiritus, submiltebat appelilui sensuali? Nonne ipse post venditionem [)annorum, ul ecclesiam sancti Damiani repararet, dum patris et parenlum eum persequenlium minas au- divit, lerrore concussus, nec suflisus de divino auxilio, latebram fovet? Quare minis, 10 lerroribus el distractionibus, ut nesciret quid ageret, ab hosle fuit impelilus. Ve- rum quia Dominus suae consolalionis et illuminationis radiis iam eius scintilla- verat mentem, elsi pro tunc non perpenderet, dislractionibus sepositis, et melius decernens servire Altissimo quam mundo, timore et dubietale abiectis, de fovea exit ' el civitalem constanter intravit. Temporis in processu in lanta tcntatione eum posuit 15 diabolus, subtrahente Domino solitas consolationes, ut se dcrelictum haesitaret a Christo. Octavo diabolus beatum Franciscum aggressus est imporlunilatibus. Nonne dia- bolus eral importnnus beato Francisco. cum palrem eius et parentes assidue indu- ceret, ul bealum Franciscnm revocarent ad vomitum, non (c) semel, bis vel ter, sed 20 conlinue, non verbis solum, sed minis, vinculis et verberibus? Haec pugna, quia as- sidua, ceteris praecedentibus validior fuit, etsi a beato Francisco gralia freto di- vina sit superata, abnegatis parenlibus et mundo coram episcopo, el Ghrislo prorsus innixus. Nono aggressus esl beatum Franciscum subilis agilationibus. Multoties enim 23 creditur diabolum ab homine abscessisse, qui semper est praesens, ut, dum non sic creditur, cum mens torpescat, eam subito et improvise ipse hostis aggrediatur. Quod in parte bealo Francisco semel evenit inter alia, cum nocte quadam propter infirmitalem capitis et oculorum praeter solilum morem cervical de pluma positum haberet ad capul, slatim diabolus ipsum inlrans usque ad matutinum inquietatum 30 multimode, a sanctae oralionis studio perturbavit, sed socio vocalo pulvinar cum daemonio extra cellam fecit exportari, quo deferente, stalim mcmbrorum omnium vires amisit, quousque ad vocem beati Francisci hoc cognoscentis in spiritu vigor pri- stinus cordis et corporis fuil eidem plenarie restitutus \ Aggressus est aliquando beatum Franciscum hoslis decimo occultis perlurbatio- 35 nibus. Diaboius aliquando non per se inquietal sanctos, sed per alios fieri hoc pro- curat. Beato Francisco exsistenti saeculari persecutiones paravit per socios, qui videnles, eum suum consortium dimisisse, et fatuum eum putantes lulo et lapidibus impetierunt. Facto iam denique perfecto, occultius insidialur per mulieres; dum ad sol- danum ivisset, ad peccandum a muliere saracena invilatur; sic et imperatoris, satellitis -iO diaboli, iussu femina inclusa cum bealo Francisco in camera, beatus Franciscus in- quielationibus diaboli conturbatus declaratur; de quibus suis in locis dicetur infcrius. (a) Codex om. nondum — {b) As itt. — (c) As ttf. > II Cel. 3, 10; Speculum ci(. c. 98. 160 FRUCTUS VII — PARS SECUNDA. Bealus Franciscus aggressus esl uiKleeinio fraudc ct dcccplionibus; el lioc sibi exliibuil, dum in ercmo dc Sailiano bcaUis Franciscus babilarcl. Ibl euim, dum va- carcl oralioni, ler a diabolo « Francisce, ^'rancisce, Fraiicisce » iiiclamaUir, cui cum, quid quacrerel, rcspondissel, fraudulcnter cl fallacitcr subiunxil ille: « Nullus esl in 3 mundo pcccator, cui, si conversus fueril, non indulgoal [Deus]; sed, qui se poeni- tentia dura nccavcrit, misericoidiam iion invenict in aetcrnum »; cuius fallaciam vir Dei pcr revelationcm cognovit; el quid cum vellel peragcre, cvenlus sequens ostcndit; nam vcbemens eum carnis apprebcndil tenlaUo; quam ut pracscnsit ipse sanclus ca- stitalis amator, dcposila veste et cborda (a) coepit se vcrberare forlissime, el in nivcm l*^ magnam dcmergens corpusculum iam niidatnm per poenascorporis incendium exstinxit libidinis '; quo et tenlator slatim abscessit; et tale quid nunquam persensit in posterum. Duodecimo Iransfigurationibus bealum Franciscum diabolus conatus esl tcnlarc; et quia, quod mcmbris fit, capiti inferri dignoscitur, pracsertim capite quod fil membris agnoscentc. Licet enim bealus Franciscus diabolum nunquam viderit in an- ''S geli lucis specicm transfiguratum, ul de eo Icgatur, nisi velimus diccre eidem in forma alia quam sit sua frequcnter apparuisse, altamen, quia fralri Rufino, quem beatiis Franciscus ut filium et se diligebat, diabolus in forma Cbristi apparore mulloties pracsumsit, ut eum ab inceplis innecterel, de quo dicelur fruclu cl conformitatc XXI, ct bealo Francisco non latuil, immo omnia vidit, et ipsum a deccptionibus diaboli 20 libcravit, sibi id factum polcst dici. Sic ergo modis et viis praefatis ul draco diabolus beatum Franciscum aggre- diens ab co est viclus tandem et superatus. 2. Et non sohim ut draco beatum Franciscum diabolus impcUif, sed etiam ul leo, 25 lam ipsum qnam eidem Iratres adbaerenles, sicut in fruclu ct conformitatc sequenti patebit de pluribus fratribus a diabolo impptilis, qui ipsum viriliter superarunt. Volens igilur hostis antiquus beatum Franciscum aggredi ut leo, voxare cum coepil primo temporalibus aftlictionibus. Si loquimur de slatu eius in saeculo, hostis anliqui faclum esl opcratione, ut ipse bcatus Franciscus saecularis oxsistcns a Perusinis ca- 30 peretur ct pcr aniium in cuslodia alHigeretur. SuggesUone diaboli factum cst, ul a patre vcrberaretur, stringerclur loris et vinculareUir. Insligatione inimici actum csi, ut Franciscus a sociis hito et lapidibus impelcretur. Agilatione ciusdem daemonis peracliim est, ut bealus Franciscus et sibi fratrcs in princi[)io adbacrontos lam a saecularibus aflligcrontur quam a praelatis vilificarentur, fame cruciarcntur el aliis 35 incommodis vexarcntur. Et cum « mali omnes sinl, stante corum malitia, diaboli mcmbra », prout dicit bcalus Gregorius ", el si mali cbristiani, multo fortius infidclcs saraceni, bcatus Franciscus ab ipsis tormenlalus el muUipliciter afflictus est in ac- ccssu ad soldanum; sub isto modo hostis diaboli tcnlaUone est probalus(6). Vcxatus est a diabolo beatiis Franciscus sccundo modo carnis flagollaiionibus. A 40 domino cardinali Leone sanclac Crucis sibi devoUssimo invitalus bealus Franciscus, ul in urbe secum aliquanlulum moraretur, et acquicvissel; et cum post oralionem quicscere vellct, superveniuiit daomonos in ipsiim atrociter insurgentcs; ()uom, diii (rt) As om. et chorda. — (fc) As est tentatione liberatus probattis. ' II Cel. 3, 5'.). — '' III Moral. c. 16 n. 29 (P. L. 75, GU). FKANCISCUS MOLESTATUR. 161 cum verberassent ac dmc, ad ullimum quasi seminecem rcliqucrunt; qui talibus subaclus flagellis, valefacicns cardinali abscessil ' ; sic bealus Franciscus a daemonibus exslitit flagellalus (a). Tertio bonorum fortunae subtractionibus. Licet enim beatus Franciscus immo- bililer paupertatis votum servaverit, attamen socios pie credendum est de divitiis et 5 aliis fuisse a diabolo tentatos sub diversis coloribus; quandoque in communi habcre volebant aliquid, quandoque proplcr supervenientes fralres hospiles volebanl de rebus intrantium, quod quaedam servarenlur, aliquando pauperum inluitu, ul eis posset provideri, diabolus slalum paupertalis infringere est conatus; sed semper a beato Francisco est superatus, quia nec in communi nec in proprio, voluit fratres aliquid 10 habere, nec de fratribus inlranlibus quidquam reservari, nec pecuniam inventam quocumque colore tangi. Nam per Apuliam transiens {0) iuxta Barum dum iret, per viam bursam magnam ipse et socius in itinere posilam invenerunt; verum ipse sciens, hoc esse diabolicum figmenlum, socio instanle, ul bursa ad dandum pauperibus lolleretur, praemonitus, ut caute eam tolleret, dum eam tangit, stalim diabolus in specie colubri 1S ab ea egressus et simul cum bursa disparuil ^ Alius frater, conlradicente socio, dum denarium in via repertum ad dandum pauperibus suscipit in ore, per diabolum lingua et membris statim privatus fuit; sed denarium dum ab ore proiicit et poeni- tentiam peragit, liberalur ^ Sicque non dubium, quod talium bonorum subtractioue, cum esset poenalis, diabolus aliquando filios beati Francisci et Iratres tentavit, quae, 20 quia minime ipsum bealum Franciscum latebant, in flliis bealum Franciscum (c) hoc modo lentasse potest dici. Vexatus est beatus Franciscus quarto modo aliorum, quos beatus Franciscus amabat, inquielationibus. Diabolus enim videns beatum Franciscum non posse tentare aut superare, ad fratres lentandos et filios se convertit. Frater Bernardus, ut beatus 25 Franciscus cognovit, a « subtilissimis daemonibus » fuit tenlatus {d), a quibus, ut li- berarelur, beatus Franciscus Christum devotissime exoravil *. Frater Rufinus a diabolo lentalus et deceptus per ipsum bealum Franciscum ad lumen veritatis est perduclus \ Frater Aegidius, ut palebit fructu et conformilale sequenti, a diabolo fiiit midti- pliciter afllictus. Frater Angelus socius beati Fraucisci, cum a diabolo inquietaretur 30 et ipsum valde timeret, nec vellet propler hoc stare solus, beato Francisco hoc re- vclante, eidem sanctus mandavil, ut montem altum ascenderet et daemones vocaret dicens: « Superbi daemones, omnes ad me venite, et facite in me quidquid potestis », scd nullo advenienle impavidus deinceps remansil ^ Tentavit ergo alios patris socios, ul dicelur, et tamen ab eis est victus. Nonne ipse beatus Franciscus vidit totum 35 locum sanctae Mariae de Angelis a daemonibus obsessum, ut fratres tenlarenl? Qui ad solum unum meditanlem (e) conlra fralrem vindictam unus de praefatis daemonibus est ingressus, quem beatus Franciscus, ul dicelur fructu et conformilale XXI, libe- ravit '. Nonne bealo Francisco capitulum gencrale apud sanclam Mariam dc Angelis (a) As 0111. Sic-flagellatus — (h) As et edd. pergens. — (c) As beati Francisci. — (d) As et odd. impetitus. — (e) As unam medietatem. ^ II Cel. 3, 61 ; Bonav. 1. c. c. 6 n. 10. — '^ II Cel. 3, 14; Bonav. 1. c. c. 7 n. 5. - » Cfr. II Cel. 3, 12, ubi non expresse legitur, quod suscepit « in ore ». — * Cfr. II Cel. 2, 17 et Spe- culim cit. c. 107. — ^ Actus c. 31. — « Cfr. infra fr. Vlll De fr. Anijelo. — '^ Actus c. 26, Analecta — Tom. IV. 11 162 FRUCTUS VII — PARS SECUNDA. celcbraiilo, iii (|iio ad scx millia frnlrum fucrmil, (lcccm et oclo millia (lacmonum coni,M'cgali sunl in liospilali Pariclis, i\\m\ csl inlcr saiiclam iMariam dc Angclis cl Assisium, (jui conlra hcalum Franciscum cl Iralrcs capilulum ct consilium inicrunl, (piomodo ipsum el ipsos aggrcdcrcntur tcnlalionibus? Et cum multi plura dixisscnt, 5 tandcm unus dc sublilioribus dacmonibus dixil: « Coiisulo, (piod, cum P^ranciscus el sui sinl abstracli a mundi amorc cl Ocum ita fcrvcntcr diligcnles el corpus aflli- gentes, idco iiiliil possct fieri contra cos, quod dimitlamus eos modo, el exspectalc, donec inter eos inlrenl iuvenes el scncs infirmi cuin fcrvore modico, et tunc impu- gnabimus eos ct paulativc rcduccmus eos ad mundi amorem ct siii et divitiarum, cl '0 sic habebimus de eis vicloriam »; el sic omnes huic consilio adhaescrunt '. Ulinain non essel hoc consilium in nobis et pracdccessoribus adimplclum! Daemoncs crgo fratres varie lcntando, cum tan(|uam filii diligcrcntur a bcato Francisco, iiKiuictando eos, ct bcalum Franciscum inquietavcrunt. Quiiito modo persecutionibus ct spccialilcr, (juac naluralitcr quis odil, ingercndo. 15 Duo prac aliis homo amat, videlicct lumcn oculorum ct quiclcm; ulroque diaboliis bcalum Franciscum cum inse^iuendo privare csl conatus, et hoc spccialitcr (piodam semel. Qui, cum essel in sancto Damiano cum beata Clara, ndeo fuil in oculis, di- vina permittcnlc sa|)icntia, gravi infirmilalc percussus, quae, ctsi cx fletu evcnial, subilo tamen et cum summa molestia faclum est diaboli opcralionc; (|ui a loco non 20 vnlcns disccdere, beato Francisco (a) fecit de storiis quaudam ccllam, ubi cum dicta gravissima infirmitate per dies quadrnginln in summo dolorc permansit; nec destitil diabolus cx hoc ab eius perseculionc, sed in specie murium et rattorum sc fingens, eum non pcrmisil in dicla infirmitale quielem aliqunm obtincrc; quod dum palcr Franciscus adverlit, et diaboli esse vexalioncm cognoscens, Deo gralias, qunnlum 25 valuil, rcddidil rognns, ul supcraddcrct, si suac cssel placilum volunlali ^ Scxto coulinuis ngitalionibus eum tentavit. Adco enim diabolus bcalo Francisco fuil molestus, ul cum sine sui vexatione esse non sincrcl; el hoc pcr mngnum lcmpus durn- vil; cl ideo ipse bcntus Franciscus dixil: « Si scirenl fralrcs, quol Iribulaliones faciunt mihi dacmoncs, nullus cssct illorum, quin piclatcm mngiiam ct compassioncm de mc(^) 30 haberent ». El ideo hac de causa mullolics dicebnl sociis, quod non poteral dc se satis- facere fralribus cl ostcndcrc illis aliquando familiaritalcm, sicul fralres dcsiderabanl '. Bcalum Franciscum diabolus lenlavil scplimo apparentibus visionibus; non cnim aliquando simulala specic appnrcbnt diabolus bcato Francisco, sed clara ct apcrta visionc sc in proprio esse ad cum lcrrendum ostcndebal. Et quam lcrribilis 35 sll eius efligics, ipse bealus Franciscus expressil snncto fratri Acgidio, qui, cum a diabolo valde molestarctur, iiitcrrogavii bcalum Franciscum, si aliquid est ila tcrribile in mundo, quod homo per [unum] Pater nostcr non possct sustincrc. Respondit bcalus Franciscus, diabolum esse, qucm nullus rcspiciendo posscl sustincrc pcr medium Paler («) As ot edd. heatm Franciacus; Codox paulo post sestorm. — (/>) As ut edd. add. »io>i. ' Invcniliir in nonnullis codicibus niisccllaneis (cx. gr. Cod. 1/184 Coll. S. Isidori dc Urbe, cfr. Lcmmcns, Docimenta antiqm frnnciscam, lli pag. 71) capiU: « Quaiilcr diaboli fccoi-iinl apnd liospilalc, (juod cst inlcr .sanclam Mariam ct Assisium, ronsilium ». Similis relalio habctur apud licclcston, l)e adrentu minnnnn iii Antjtiam, (011. 1.3 (Anai. Franc, t. I paj;. 245). Cfr. Chron. XXIV (jcn. |)ag. 27 cl 268 ac Lcij(jeii); ct bacc omnia boslis agebal, ulquem in se su|)erare nequibat, turbalionc de aliis obtinerct. Sic crgo patet, quot modis et quomodo Franciscus ad instar Domini lesu Cbristi molcstatus fuit ab hosle, nec victus ab eo, sed Cbristi gralia ab cius tenlationibus 35 liberatus et praescrvalus fuil. El quia viriliter se babuit conlra boslem diabolum, Cbrislus bealum Franciscum, ut Anlonium abbateu), nunquam descruil, et per orbcm eius nomen celebfe cffccit. Sed propter (|uac cxsislenlia in bealo Francisco ipse palcr beatus a diabolo non est victus, immo boslis ab ipso supcralus csl, dicelur infra fruclu XXI et conformilale. 'io Et sic patet brcvilcr secunda pars islius VII (Vuctus cl conformitalis doclarala, videlicet: Franciscus moleslalur. (o) As Deliciartim. — (t) As et odd. transfodiebal . 1 N. 1. _ « Pag. i;)'J. — " nonav. I. c. r. •.) ii. S. — •• l)o (jiio fiisiiis hHHiiinliir fVo/r/// di Santo Francesco in secunda considcrationc de sacris sliymalilms (cd. Co.sari pag. 191, ed. Man-ioni pog. 184). — " Pay- '23. lESUM COETUS PROSEQUITUR. 165 OCTAVUS FRUCTUS ET CONFORMITAS: lesum Coetus Prosequitur — Franciscus Fecundatur. Expositio primae. partis, videlicet: lesum coetus prosequilur. 1. Dominus noster lesiis Christus, cum sit Deus et homo, ac consequenter omnia continens et donans, quibus homines alium seu alios prosequuntur et imitantur tam tcmporaliter et corporaliter quam spiritualiter, utpote ipse salus et medicina, quare infirmi; lux et candor (a),^ quare ignorantes *; in quo sunt omnes thesauri sapientiae et scientiae Dei absconditi, quare sapientes ; dives innumera (i) omnibus dans affluenter, quare pauperes et indigentes ; ipse Dominus virtutum, quare sancti et iusti; via post eum errantes, iudicantes, quia veritas, vita, quare deficientes; misericordia, quare peccatores, et sic de aliis eius conditionibus, ab omnibus rationabiliter debet prosequi et imitari. Et si fuerit factum, iuxta modum loquendi ludaeorum loan. 12, 19 dicentium : Tot^is mundas vadit post i^Jsuvi, tamen erat decentissimum, quod sic fieret, videlicet, quod ut virtuosissimus et sanctissimus ab hominibus sequeretur, non solum a pluribus, sed ab omnibus. Verum, quia facilius doctrina alicuius et actus a paucioribus imi- tantur et melius capiuntur, quam a pluribus, hinc est, quod Salvator noster non omnes horaines mundi voluit habere discipulos, etsi pro omnium venisset salute, scd aliquos specia- liter, quibus perfecte informatis de sua doctrina et vita et suis mirabilibus, per ipsos ad alios, velut per imitatores perfectos eiusdem, alii informarentur ac ad prosequendum Domini vestigia inducerentur. Et quod sic sit factum, ostendit Matthaeus in 4 c. sui evangelii et 10, ubi ostendit, Dominum apostolos ad se vocasse sequendum, et specialiter c. 10, ubi ostendit, quod duodecim vocavit ad se sequendum prae aliis, videlicet Petrum et Andream, lacobum Ze- bedaei et loannem fratrem eius, Philippum et Bartholomaeum, Thomam et Matthaeum, la- cobum Alphaei et Thaddaeum, Simonem et ludam Iscariotis, cuius loco, Act. 1, 26, electus est Mathias. Hos duodecim principaliter voluit habere discipulos, quos de doctrina et vita ac suis informavit virtutibus ; sed post istos, ut dicetur, desif/navit alios septuaginta duos, qui eius fuerunt discipuli, ut habetur Luc. 10, 1, de quibus ad praesens, propter prolixitatem vitandam, nihil dicetur, sed de primis intendo succincte loqui. De quibus loqui volendo est videndum primo, quales fuerunt generaliter, et secundo de quolibet specialiter. 2. Sed ante quoddam dubium est solvendum, etsi pro parte iam patuit eius solutio. Dubium est istud : an Dominus noster lesus Christus decenter fecit apostolos eligendo et discipulos habere speciales volendo? quia videretur melius fore habere multos quam paucos, et omnes quam speciales aliquos. Respondetur, quod Dominus decentissime fecit, primo vo- lendo habere discipulos; prima ratio, quia, cum esset virtuosissimus, aliquos ipsum, ad instar aliorum, imitatores habere debebat ; Pythagoras, Plato, Socrates, Aristoteles, et sic de aliis, et loannes Baptista habuerunt discipulos; quare et ipse a fbrtiori. Secunda ratio est, ad maiorem authenticationem suae vitae et doctrinae ac signorum suorum; quia, si in ore duorum vel trium stat omne testimonium ^, multo fortius in ore plurium ; quare discipulos habere volebat (c). Secundo plures, id est multos, habere debebat, et non omnes; plures habere debebat in testimonium, ut dictum est; sed quod non omnes, patet ex hoc, quia verba mystei-ii non omnibus erant propalanda, quia non intelligentibus {d,) fuissent potius ad errorem quam ad (a) As lnx candens. — (6) As in misericordia, edd. immensics. — (c) As et edd. debehat. — (d) As in talibus. ' Col. 2, 3. — 2 MaUh. 18, 16. i'. 166 FRUCTUS VIII — PARS PRIMA. utilitatcin, sicut accidit de quibusdam Christum sequentibus, qui in verbo eius scandalizati sunt et abierunt retro, loan. 6, 7. Itcm, vita Christi crat pcrfectissima; quare non erat facilis ab omnibus prosequenda; Christus ergo elegit aliquos, quos de vita et aliis infor- mavit, per quos de his alii sunt fideliter et veraciter informati ; quare non omnes, sed aliquos elegit in discipulos. Tertio duodecim primo eligendo et postmodum septuaginta duos discipulos. Duodccim discipulos habere voluit Dominus, ut figurae veteris testamenti implerentur, et novum te- stamentum concordaret cum veteri; decebat euim, ut, quia Christus est pater et Deus, sicut laeob duodecim filios habuit, Gen. paenultimo, sic et Christus duodecim apostolos; et sicut ipsi duodecim lacob filii duodecim fuerunt patriarchae populum Dci generantes, sic et ijjsi apostoli populum christianum per fidem Christo producentcs. Qui apostoli sunt duodecim fontes aquarum in Elim, Ex. 15, 27, ratione gratiae et Spi- ritus sancti; duodecim prineipes multitudinis filiorum Israel, Num. 17, 2, quia principes ipsi sunt populi christiani; duodecim exploratores, Nura. 13, 4 sqq., pro terra promissionis, quia totum muudum quaesierunt ad populum ducendum ad terram nobis a Christo promissam, vitam ueternam ; duodecim viri lapides tollentes de medio lordanis, los. 4, 2, scilicet ecclcsiam catholicam fundantes; duodecim leones ratione fortitudinis, super quos stetit mare, III Reg. 7, 25, id est Christus ; duodecim leunculi tlironi Salomonis, id est lesu Christi, quia fides ca- tholica tota fuit in eis, II Par. 9, 19; duodecim acetabula argentea, Num. 7, 84, per quae incensum placationis offertur Domino; duodecim liorae diei, loan. 11, 9, quia ipsi duodecim articulos veri solis, id est de Christo, ordinaverunt ; duodecim fundamenta muri civitatis Ic- rusalem, Apoc. 21, 14, quia ipsam civitatem fide et praedicationc construxerunt ; duodecim portae, ibidem 21, 12 et 21, quia ipsis mediantibus introitus ad caelum obtinetur; duodecim lapides pretiosi, quos Christus habet ut summus sacerdos per imitationem in vestimento suo, Ex. 39, 14; duodecim panes, qui Deo ofi"eruntur, Lev. 24, 5, quia ipsis Dei misericordia obtinetur. Multae sunt aliae figurae sanctos ipsos apostolos figurantes, quae clarae sunt in- tuentibus, apostolorum inspectis conditionibus. Sic ergo Dominus nostcr lesus Christus prae- fatis de causis duodecim habuit apostolos et discipulos i^rae aliis singulares. Verum tertio anno suae praedicationis designavit alion praeter duodecim apostolos, seidaaginta diios discipulos, et niisit illos * ad praedicandum, ut, sicut 72 viri a Deo impleti sunt spiritu Moysi ad informandum synagogam ^, sic 72 essent discipuli Domini spiritu pleni ad fundandum et edocendum fideles in catholica ecclesia. Sic ergo apparet praefatis pracmissi dubii solutio et succincta. 3. Kestat ergo vidcre quales discipulos Christus voluit habere; et primo loquendo ge- neraliter de omnibus simul, secundo specialiter de quolibet videndo singillatim. Et ad vidcndum in generali, quales fuerunt sancti apostoli in generali, hoc potest videri, priino, quomodo sunt a Christo et sancto evangelio nuncupati; secundo, quouiodo fuerunt in sc ordinati; tertio, ad quid sunt per Christum deputati. Circa primum videndum est, quomodo sunt apostoli a Christo declaraati («) ct vocati ; quibus apparebit, quod ipsi fuerunt liomines insignissimi; Christus cnim vocavit eos et dixit primo lucem mundi, Matth. 5, 14: Vos, in^iuit Christus apostolis, r.s/w Inx niiindi, quo dixit eos vita cxemplarissimos; secundo sal ferrae, ibidem 5, 13, propter quod dixit eos pru- dcntissimos; tertio civitatcm, ibidem 5, 14: Noii polest eivitas ahseondi mipra montem po- sita, quo (lixit eos tutissimos; quarto iucernam, ibidom 5, 15, quarc et luminatissimos (6); quinto ov(!s, Matth. 10, 1(5: Fa/o initto vo.s sirnt oves inter lupos, et sic mitissimos; sexto (a) As nt odd. declarali. — (b) As ot odd. illamiiHitisKimos. Luc. 10, I. — '' Nmiu. II, l(i. lESUM COETUS PROSEQUITUR. 167 Deo acccptos, ibidcm, 10, 40: Qai vos reclpit, me recipit, et sic Deo singuhirissimos ; sep- timo matrem ct fratres, Matth. 12, 49: Ecce mater mea, et fratres mei, et sic Deo dilectis- simos ; octavo filios mqitiarum, Marc. 2, 19, et sic electissimos ; nono amicos, loan. 15, 15: Vos dixi amicos etc, et sic de secretis Dei informatissimos; decimo filiolos, loan. 13, 33: Filioli mei etc, et sic pro regni haereditate deputatos; undecimo discipulos, loan. 13, 5: Coepit lavare pedes discipulorum suorum etc, et sic sanctissimos; duodecimo mundos, loan. 13, 10: Vos mundi estis etc, et sic mente purissimos; tertiodecimo orphanos, loan. 14, 18: Non re- linquam vos orphanos, et sic de morte lesu contristatissimos ; quartodecimo palmites, loan. 15, 5: Ego sum vitis, ct vos palmitcs, et sic opere fructuosissimos ; quintodecimo pueros, loan. 21, 5: Pueri, habetis aliquid pulmentarii, et sic innocentissimos ; sextodecimo testes suos, Luc ultimo, 48, et sic eos prodidit veracissimos. Praefatis nominibus in sacro evangelio apostolos a Christo nominatos invenitur fuisse, quibus, quales essent, ex praefatis nominibus declaratur et ostenditur, et sic patet breviter primum. Videndum est nunc de secundo, videlicet, quomodo fuerunt ordinati ; et hoc potest videri, si consideretur, primo, quales ipsi in se fuerunt, et sic consideranti apparebit, quod ipsi fue- runt, primo mundanorum contemptores, nam relictis omnibus secuti sunt Christum, Matth. 19, 27'; secundo Christi amatores, Rom. 8, 35: Quis nos separahit a charitate Christi; et Act. 5, 41 : Ibant apostoli gaudentes a conspectu concilii etc. ; tertio operatores strenui, Act. 5, 12: Per manus autem apostolorum fiebant signa etc; quarto praedicatores fervidi, Act. 4, 20: Non possumus, quae vidimus et audivimus non loqui etc, Psalmus 18, 5: In omncni terram exivit sonus eorum etc ; quinto diaboli et haeresum expugnatores, nam sub cultura (rt) Dei totum mundum posuerunt ; sexto Domini collectores, loan. 4, 3 : Alii seminaverunt, ct vos in labores eorum introistis ; septimo populi illustratores, quia lux mundi '^, scilicet vir- tutibus et signis; octavo Christi imitatores praecipui, dicentes Christo, Matth. 19, 27: Secuti sumus te ; nono contemplatores lucidi, quia viderunt Christi gloriam et ante resur- rectionem et post; decimo confirmatores placidi, nam per impositionem manuum a,posto- lorum Spiritus sanctus dabatur fidelibus, Act. 8, 18; undecimo fundatores solidi, scilicet fidei, Eph. 2, 20: Superaedificati supra fimdamcntumi apostoloruiu et prophetarum etc; duo- decimo gubernatores saeculi et condemnatores, Luc 22, 29 : Ego disjwno vobis regnum etc, Matth. 19, 28: Sedebitis super sedes duodecim iudicantes duodecim trihus Israel; tertiodecimo impetratores omnium, loan. 16, 23: Quidquid petieritis Patrem in nomine meo, dabit vobis; quartodecimo conregnatores supernorum, quia u,hi ego sum, et vos sitis, loan. 14, 3. Quibus apparet breviter, quales fuerunt sancti apostoli in se ipsis. Sed apparet etiam, quales fuerunt apostoli secundo, si considerentur quoad ea, quae ipsi s(>rvaverunt; fuerunt enim, ut habetur Matth. 5, 3 sqq., primo jjauperes spiritu, omnia re- linquentes voluntarie; secundo mites conversatione ; tertio lugentes, scilicet miseriam vitae pracsentis; quarto esurientes «MsfoYtam, eam servantes ; quinto misericordes aliis compatientes; sexto mundi corde, ab omni peccato se custodientes ; septimo jmcifici, pacem habentes et pro- curantes; octavo persecutionem sustinentes summa patientia, omnia consilia Domini lesu et mandata custodientes ; ipsi enim secuti sunt Christum et corporis gressu et virtutum Christi observantia speciali, ut patet cuilibet vitam et mores eorum in evangelio expressos intuenti. Ex quibus, quales sancti apostoli fuerunt, evidenter declaratur, et sic patet secundum. Tertium, quod ostendit, quales sancti apostoli fuerunt, est, si consideretur, quid Christus eis fecit. Ipse enim Salvator sanctos apostolos suos primo vocavit ad statum perfectionis et summae dignitatis, scilicet apostolatus, non in servos, sed socios et amicos, qui status est summae perfectionis ; secundo liberavit eos ab omni macula mundanac pravitatis; omnia enim (rt) As et ed. I cultum. ^ .\d HUeram Luc 3, 1 1 . — ^ Matlli. o, 14. 168 FBUCTUS A^II — PARS PRIMA. diuiiserunt, quiie sunt inuudi, Matth. 19, 27; tertio illustravit doctrina salutari, Matth. 21, 23 ' : Docehat cos qaotldie de rcyno Dci, et loan. 15, 15: Omnia, quac avdivi a Patre meo, nota feci vobis; quarto auctorizavit potestate singulari ; nam dedit cis j>ofcstatent calcandi stqyer oinnia daemonia, et ut languores cvrarent, ad dimittendum peccata potestatem tradidit, loan. 20, 23; quinto mirificavit signis, virtute speciali, cum in nomine lesu daemonia eis subiicie- bantur, ct infirmitates curabant, Marc. 16, 17; sexto adornavit sanctitate divinali Spiritu sancto eos replendo, loan. 20, 22 et Act. 2, 4 ; septimo divulgavit eloquio virtuali : In omnem terram sonus praedicationis eorum cxivit ^ ; octavo ordinavit in sacerdotes, et dispensandum cis tribuit sui Corporis et Sanguinis sacramentum, Luc. 22, 10: Hocfacitc in meam comme- mor a tioncm, • mmo meritis sublimavit, ipsos ponendo ecclesiae fundamentum; plantavcrunt onim ecclesiam sanguine suo; decimo gloriam suam eis reseravit et in morte et in resurre- ctione, ut patet loan. 20, 19 sqq. ; undecimo in caelis collocavit spe et promissione, Matth. 19, 29: Vitani aeternam possidebitis ; duodecimo iudices omnium delegavit, Matth. 19, 28: Cum sedcrit Filius hominis in sede maiestatis suae, sedcbitis ct vos super sedcs duodecim, iudicantes duodecim tribus Israel. Multa alia Dominus lesus suis fecit discipulis, sed pracdicta sufficiant pro praesenti. Sic ergo iam dictis apparct, quales fuerunt discipuli et apostoli Domini lesu tribus viis praefatis, et in generali. 4. Restat ergo dicendum de eis in speciali et succincte proptcr operis ijrolixitatem vi- tandam, et tractandum est de eis secundum ordinem, quo nominantur Mattli. 10, 2 sqq., ut dictum est supra. Primus in ordine est beatus Petrus, qui, qualis fuerit, patet ex scriptura divina, scilicct evangelio et apostolorum Actibus; fuit enim primo promptus mundanorum abdicator, Matth. 4, 18 sqq.: Vidit Icsas Pefrum ct Andream e.t vocavit eos, et statim, relictis retibus, secuti sunt eum. Secundo sui verus abnegator, lesu volente eius pedes lavare, loan. 13, 6 et 9 : Do~ minc, f.a mihi lavas pedes etc. ; ecce sui abiectio et humilitas ; sed non suam, sed Domini vo- luntatem velle peragere ostendit, dicens: Domine, non tantum pedcs, sed et manus et caput. Tertio mandatorum Christi executor ; patet primo in sui vocatione, statim vocatus a Christo, omnibus dimissis, post eum ivit; in missione (o) ipsius ad mare pro statere exsistente in ore piscis, Matth. 17, 26; quando dixit Domino, Matth. 14, 28: Si tu. es Domine, iuhe me venire ad te sapcr aquas ; insuper ad Christi praeceptum, Luc. 5, 5, cum laborasset per totam noctem, laxavit rete. Quarto fervidus Christi araator, quem amorem ad Christum ostcndit: primo omnia relinquendo; secundo Christum mori nolendo, Matth. 16, 22; tertio a Christo nullo modo reccdendo, cum alii aliquando recessissent, loan. G, 69, dixit: Domine, ad qaem ibimu.s etc. ; quarto, quando paratus erat, ut aniniam pro Christo poneret, Matth. 16, 35; quinto, quando eius nimio amore Christum secutus usque in atrium pontificis ludaeorum, non recordabatur de eo, quod sibi Christus pracdixerat, futurum, scilicet de sui negatione; sexto, quando audita eius resurrectione ivit ad monumcntum currendo, loan. 20, 3 sq., Luc. 24, 12; septimo, quando Christo apparente in littoro se nudavit, ut ad ipsum veniret, loan. 21, 7; octavo, quando ter a Christo interrogatus, si eum diligeret, quod sic, respondit, loan. 21, 15. Verum, quia se diligentes Cliristus diligit, et ipsum Pctrura amassc Christus ostendit: primo ad sui di.scipuhituin admittendo; secundo suum nomen ei communicando et conce- dciudo, (|uia petra est Cliristus, a petra Petrus, id est a Christo, est dictus; tertio ceteris apostolis praeficieudo; quarto de interrogatis a Petro respondendo et aperiendo veritatcra, ut infra patebit; quinto ad sua secrcta admittendo et adducendo, ut patuit in suscitatione puellae, transfiguratione in monte, et orationc inhorto; sexto suara gloriam in monte osteu- (a) As et odd. imitntione. ' Poliu.s c. 26, 5j, — - l»s. 18, 5. lESUM COETUS PROSEQUITUR. 169 dendo; septiino operandi mira potestatem ei tribuendo; octavo tcmpore negationis eum respiciendo; nono tempore resurrectionis ei specialiter apparendo; decimo suum populum et oves ad custodiam committendo, loan. ultimo, 15 sqq. Et sic patet Petrum a Christo dilectum. Quinto verus testificator, Matth. 16, 13 sqq. ; cum lesus quaereret, quem eum homines dicerent, et quem (a) ipsi, respondit Petrus : Tu es Christus, filius Dei vivi etc. Sexto divinorum aspectator, quando, Matth. 17, 1 sq., duxit eum cum loanne et lacobo lesus in monlem, et transfiguratus est ante illos etc. Septimo Christi perfectus imitator; ideo dixit Christo, Matth. 19, 27: Secuti sumus te etc, et loan. 21, 19 dixit lesus Petro: Sequere me, et surgens secutus est eum etc. Octavo arcanorum indagator beatus Petrus prae aliis Christum audacter (i) interrogabat, ut fructu XII dicetur et conformitate. Nono donorum receptator, Spiritu sancto fuit repletus, Act. 2, 4. Decimo magnus praedicator; nam praedicatione sua tria millia convertit, et multos alios per orbem et Roraae, patet Act. 2, 41. Undecimo gratus infor- mator, patet in suis epistolis, quae profunditate et discretissima informatione sunt plenae. Duodecimo acceptus exorator; nam libenter orabat, ascendit in templum ad orandum, Act. 3, 1, et facta oratione fuit in ecstasi, Act. 10, 10. Tertiodecimo efficax operator, patet, quia eius umbra sanabat infirmos, et mortuos plures ipse suscitavit. Quartodecimo ecciesiae guber- nator, quia super hanc petram Christus ecclesiam suam aedificavit, Matth. 16, 18; quia ipse pastor est ovium et summus pontifex ; quo declaratus est, quod ipse fuit homo summae fideli- tatis, mirae stabilitatis, apertae (c) affabilitatis, magnae sanctitatis, rectae aequitatis, sanctae exemphiritatis, dignae auctoritatis, clarae veritatis, verae honestatis, poenitentiae et auste- ritatis, prudentiae et sagacitatis, clemcntiae et charitatis; quae omnia vero pastori debent inesse, quae perfecte fuere in beato Petro. Quintodecimo patientiae demonstrator; quando capite verso ad terram voluit crucifigi et mori. Quibus apparet beati Petri vitae excellentia et sanctitatis. Secundus in ordine ponitur beatus apostolus Andreas, qui qualis fuerit, et evangelista et eius legenda ' declarant. Hic apostolus Andreas fuit primo boni indagator; nam fuit ipse primo loannis Baptistae discipulus, et post Domini Salvatoris. Secundo, quae sunt sauctitatis executor; nam audito a loaniie de lesu, quod esset Agnus Dei etc, ad lesum ivit et per totam diem secum stetit. Tertio Domini receptator; nam in navi eius et Petri lesus stetit, Luc. 5, 3, et ceperunt piscium multitudinem. Quarto mundi execrator; vocatus a Christo, omnibus relictis, secutus est eum, Matth. 4, 20. Quinto aliorum ad bonum evocator; nara fratrera suum Petrum ad Christum adduxit, loan. 1, 42. Sexto mirorura contemplator in deserto, quando Dorainus de quinque panibus satiavit quinque millia hominum ^, Andreas dixit, puerura dictos paues habere etc Septirao verorum demonstrator ; Aegeae rationibus pulcherrimis ostendit Christum voluntarie passura et crucis subire debuisse patibulum. Octavo gratus perorator; sua eloquentia totara Achaiam convertit ad Dorainura. Nono signorura operator; in vita, ut dicit eius legenda, rairacula multa et signa operatus est. Decimo habuit anirai constantiara ; nam Aegeae dicenti sibi, quod crucis ferre suppliciura eura cogeret, respondit : « Si crucis patibulum expavesccrem, crucis gloriam non praedicarera ^ » . Undecimo in eo fuit passionis tolei-antia; fuit enim primo a viginti hominibus caesus, et demum crucifixus. Duodecimo de crucifixione habuit complacentiam; patet, quia crucem salutavit, crucis se amatorera seraper fuisse declaravit, a cruce noluit removeri, in cruce mori voluit et de cruce ad Deura ire. Quibus succincte patet, qualis fuerit beatus Andreas Christi discipulus. (a) As et edd. qmd. — (h) As oni. audacter. — (c) As et edd. aptae. * Quae hic el iocis scquenlibus cKantui' ex legenda, inveniuntiir praepriinis in libro apo- crypho De historia certaminis aimtoUci llbri X, quem altribuerunt « Abdiae Babyloniae primo episcopo ». — ^ Matth. 14, 19 sq.; Marc. 6, 41 sq.; Luc. 9, 16 sq.; loan. 6, 9. — ^ Cfr. vitam S. Andreae, quae habetur apud Surium ad 30 nov,, n. 4. 170 FRUCTUS VIII — PAKS PRIMA. Tcrtius apostolus ct discipulus Domini in ordinc ponitur lacobus Zebcdaci, qui lacobus inaior vocatur, qui, qualis fucrit, patere potest ex his; quia ipse fuit priino Uco obedicntis- siinus; vocatus a Christo, statim patrem ct omnia rcliquit, Matth. 4, 22. Sccundo vohnitarie paupcrrimus ; nam bona omnia tam naturae, scilicet patrem ct matrem, quam fortunae di- misit, et pauperrimus est effectus, Matth. 4, 22 et 19, 27. Tertio Christi amantissimus; pro cuius amore patrem reliquit et matrem et omnia, et ipsi soli adhaesit. Quarto Dei honoris zelautissimus; quia Samaritani lesum non recipiebant, volebat, quod comburerentur igne divino. Quinto Christo fidelissimus; cui, ut sibi fidelissimo, Christus ostendit suam gloriam in monte, Matth. 17, 2; huuc admisit in puellae suscitatione et in oratione in horto. Scxto ad pas- sionem pro Christo suscipicndam paratissimus; Matth. 20, 22, dicto ei a Christo: Potcstii! hihere calicem etc, respondit: Possumus etc. Septimo in morte suscipienda (a) constantis- simus, quia decapitatus. Octavo in multis invenitur singuhirissimus : primo, quia fuit primus martyr de apostolis; secundo primus regnum caelorum de apostolis intravit; tertio statum et praemium apostolorum in caelo ipse primus accepit; quarto priinus reddens vices Christo, fuit pro ipso moriendo; quinto primus, qui dictum Christi verificavit dicentis, Mattli. 23, 34: Mittam ad vos jn-ophetas etc, sequitur : et ex illis occidetis aic.-^ sexto primus, qui in Icrusalcm pro fide est mortuus de apostolis; septimo, cuius martyriuin est celebrius, loco considerato; octavo primus, qui triplicem in caelo coronam habuit, scilicct martyrii, casti- tatis et doctrinae; nono a Christo in caelo primus susceptus; decimo primus beatificatus; undecimo in caelo [priinus] canonizatus; duodecimo prae aliis apostolis exaltatus, iuxta dictum Christi, Matth. 11, 11: Qui minor est in regno caelorum, maior est ijjso. Nono est cunctis gratiosus, quia omnibus subvenit ad eum recurrcntibus ; ipse primo enim ab infidelitate li- berat et ducit ad fidelitatein, patet de regina Lupa et eius viro; secundo discipulos cius corpus deferentes incolumes reservavit; tertio deditos diaboli servitio eripuit, patet de Phileto ct Hermogcne; quarto suspensis opem impendit, patuit de filio peregrini etc; quinto vinculatos absolvit, patet de illo, qui erat in fundo turris etc; scxto mortuos suscitavit, patet de illo, qui se diabolo decipiente occidit; septimo a sententia aeterna custodivit qucndam militem ; octavo famelicis subvenit, cuidam deficienti fame panem subcinericium dando; nono aliquos, ne possent capi, custodivit; dccimo traditos incendio liberando, ut patuit de illo, qui missus fuit in ignem, quia in segetem posuerat etc, et sic de aliis, quibus assidue beneficia porrigit, et praestat; undecimo est toti mundo radiosus, patet, quia iter ad saneti lacobi sepulchrum notuin est omnibus christianis. Quibus iam dictis apparet, qualis fuerit hic apostolus lacobus, omnibus evidenter. Quartus apostolus et discipulus est loannes evangclista; cuius sanctitatis fuerit et cx- cellentiae, apparere poterit, si cius esse consideretur, et quoinodo fuerit dilectus a Ciiristo. Cum enim ipse beatus loanncs se pluribus in locis asserat a Christo dilcctum, vidcndo, quo- modo fuerit, apparebit, quam excellentissimus fuerit sanctitate. Dominus Icsus ad beatum loannein plura signa ostcndit dilectionis, et inodis pluribus: et priino vocando cum ad statum suminae perfectionis, Matth. 4, 21 ; vocavit enim cuin ad statum apostolicum, qui est status pcrfectus, et haec vocatio fuit in iuventute; et tunc beatus loannes bona naturae, scilicet patrein, reliquit et bona fortunae, ut patct Matth. 4, 22. Sccuudo praeservando cuni ab actu dirae infectionis, scilicet incontincntiae; qtiia volentem nubere secundum Hieronymum ad se vocavit '. Tcrtio admittiuido ad secreta suae cognitionis, in suscitationc puellae, in transfiguratione, in orationc in horto, et ad cius nuptias personaliter assistcndo. Quarto i])sius (o) As ot odd. sustinenda. * Poliiis Bcda, Krpns. ming. lonn. iu iiiilio (P. L. 92, fi.J.l; clr. S. Bona\., Oiwra omniii (cdil. Qiiiinicclii) l. VI pug. 245 nol. 2). lESUM COETUS PROSEQUITUE. 171 petitionem acceptando ; patet, quando interrogavit Christum de suo proditore in coena et Christus respondit etc. Quinto super ipsius pectus in coena recumbendo et reclinando, unde fluenta evangelii, ut cantat ecclesia, traxit et hausit. Sexto suam Matrem in cruce com- mendando ; unde sciendum est, secundum Hieronymum in sermone de assumtione : Cogitis me, factus est loannes filius Virginis, commendatione tali facta de loanne Virgini Mariae ^ Sed quomodo ? Dicit « cura adoptionis » ; fuit ergo non filius naturalis, sed adoptivus ipsius Mariae. — Sed tunc est dubium: cum per baptismum et gratiam simus nos omnes filii Dei adoptivi, quomodo adoptio nostra differt ab adoptione loannis Mariae? Respondetur, quod est valde distincta, et hoc: primo per respectum ad Christum, cum extra se nihil carius et diligi- bilius (a) haberet Virgine Maria, quare hanc sibi recommendando, quia eum fecit prae aliis thesaurarium suum, magis amorem ostendit. Secundo per respectum ad beatam Mariam; ipsa enim obediens Filio ipsum prae aliis apostolis dilexit, et ad ipsum in omnibus ut mater se habuit ; et vide, quod relinquenti mundum, non solum Christus est mater et frater, sed Maria in matrem datur a Christo, et specialiter cruci eius assidue meditatione assistenti. Tertio per respectum ad loannem ; ipse enim ex hoc plura habuit : primo, quia cum Virgo esset gratia plena, de sua gratia eidem dedit saltem intercessive et meritorie; secundo, quia factus est frater Christi modo speciali prae aliis; tertio, quia ex hoc est loannes declaratus, quod erat humillimus, purissimus, et sic de aliis virtutibus, ex quo beatae Mariae sic est iunctus, quia simile simili iungitur; quarto, exhibitus est loanni fiducialior accessus ad Christum et ad Virginem prae aliis in suis optatis ; quia filius ad matrem fiducialiter accedit et frater ad fratrem; quo sequitur, quod quidquid petit obtinet; et sic patet, qualis est loannis adoptio. — Septimo prae cunctis de abditis divinis illuminando ; Paulus ad tertium caelum, loannes super omnia, ut dicit Augustinus, elevatus intonuit: In principio erat Verhum^. Octavo omnia futura circa statum ecclesiae revelando; patet in Apocalypsi, quod nulli fecit apostolorum, quod nobis pateat. Nono Spiritu sancto replendo, et per eius manus imposi- tionem Spiritum sanctum fidelibus dando, Act. 8, 17, et forte habuit prae aliis singularcm. Decimo omnium sanctorum conditionibus adornando ; fuit enim apostolus in sequendo Chri- stum, evangelista in evangelio, martyr in olio (i), confessor Christum constanter confitendo, et patet in Actibus apostolorum et sua legenda in principio, virgo purissimus, quia sic electus et sic permansit, propheta fuit etc. Undecimo de ipso specialem curam habendo et osten- dendo ; patet in tradendo Matrem eidem. Duodecimo, sua doctrina ecclesiam illuminando et radiando ; patet de [eius] evangelio et epistolis. Tertiodecimo caritate eum mirabiliter re- plendo; patet, quia in suis epistolis de ea est specialiter locutus. Quartodecimo miraculis maximis declarando ; patet de pluribus mortuis in sua legenda. Quintodecimo ipsum in suo decessu visitando et vocando. Sextodecimo a mortis dolore, ut dicit beatus Hieronyraus, prae- servando. Praefatis ergo apparet, beatum loannem dilectum fuisse a Christo. Sed cum dicit evangelium, loan. 13, 1, quod Christus omnes apostolos dilexit, cur beatus loannes de di- lectione Christi plus se aliis commendat? Respondetur, quod, amore interiori Christus, etsi omnes aequaliter forte dilexerit, non tamen amore exteriori, qui in duobus est principaliter, vel in familiaritatis ostensione, et sic beatum loannem plus aliis dilexit, vel in donorum cxhibitione, et sic beatum Petrum plus dilexit, quia principem eum ecclesiae fecit, et sic sub eius cura Virginem et alios apostolos et suas oves dedit. Quibus iam dictis, sanctitas apparet beati loannis, et qualis fuerit. Quintus discipulus et apostolus est beatus Philippus, qui in sua legenda specialiter com- mendatur de pluribus, videlicet, primo a praedicationis instantia, pcr 20 annos per Scythiam (a) As et edd. diligeniius — (h) As ct edd. dolio. * Sive Epist. 9 ad Paul. el Eustoch., c. 3 (inl. op. Ilieion.; P. L. 30, 125). — ^ loan. I, I. 172 FRUCTUS VIII — PARB PRIMA. gentibus praedicuvit Uhristum, et patriam (a) ad fidem convertit. Secundo a virtutis gratia; nani draconem abscedere eompulit, mortuis vitam praebuit, draconis flatu morbidos factos curavit et sanavit. Tertio a suae mortis praescientia; nam per dies septem aute mors sua est ei a Domino rcvelata. Quarto a passionis tolerantia; nam per Spiritus sancti revela- tionem, cum ad praedicandum Indis perrexisset, in civitate Hieropoli a paganis captus, octuagesimo septimo suae vitae anno crucifixus pro Cliristi amore, ad Dominum migravit. Quibus quatuor testimoniis eum ostendunt fuisse sanctitate praeclarum ct insignem (6). Sextus diseipulus et apostolus est boatus Bartholomaeus, qui beatus Bartbolomaeus in sua legenda a quatuor principaliter commendatur : primo a sanctitatis eminentia, quac patet ex multis: primo ex daemonis testificatione, qui interrogatus, quis esset beatus Bartholomaeus, respondit, quod amicus Dei oranipotentis etc. ; secundo ex oratione, centies in die et ceuties in nocte flexis genibus Deum orabat; tertio ex angelorum obsecutione, angeli Dei cum eo ambulabant etc; quarto ex secretorum cognitione, daemon, inquit, omnia praevidit, omnia novit ete.; quinto ex terrenorum despectione, unde regi Polemio munera sibi ofterenti re- spondit: « Ego nihil terrenum, nihil carnale desidero » etc. Secundo a virtutis (c) eflicaeia et evidentia, quae quidem patet: primo daemonis constrictione et ligatione, ligavit daemonem, ut non posset loqui etc.; secundo daemonis expulsione a filia regis Polemii ; tertio daemonis ob- temperatione, nam eius iussu daemon omnia idola confregit ; quarto daemonis ostensione, dia- bolum ostendit regi Polemio et aliis, qualis esset; quinto fructuosa praedicatione, regem Po- lemium cum suo regno sua praedicatione convertit. Tertio commendatur a summa patientia: primo enim fuit fustibus caesus; secundo vivus decoriatus, quod nulli sanctorum est factum. Quarto a divina circa (ri) eius corpus providentia; fuit enim corpus eius in multis a divina providentia prospectum et conservatum, ut in eius legenda habetur. Quibus succincte beati Bartholomaei sanetitas apparet. Septimus apostolus et discipulus est beatus Thomas, quem ostendit eius legenda fuisse et evangelium: primo fidentissimum, loan. 11, 16: Eamus, ait ad apostolos, ef moriamiir ciivi illo ; secundo fidelissimum, post resurrectionem omnia credendo, Christum Deum suum est professus, loan. 20, 28; tertio signis notissimum; patet de multis miraculis per ipsum factis, tam in morbis sanatis quam mortuis suscitatis; quarto eloquio acceptissimum, multos con- vertit sua praedicatione et grata informatione, ut patet in legenda; quinto passione claris- simum, bis in carcerem est missus, super ardentes laminas incessit, in ardentem fornacem est iniectus, et tandem gladio est transverberatns ; sexto a populis post mortcm eius honora- tissimum, ut dicit alia legenda, mira corpus eius faeicbat in mari et in aliis. Quibus gloriosa conversatio bcati Thomae patet et vita. Oetavus discipulus et apostolus est Matthaeus evangelista ; hic primo mundum abdicavit perfectionaliter, Matth. 9, 9 de hoc liabctur: Vocatus a Domivo secutus est eiim; secundo evangelium ordinavit; hic fuit primus sancti Evangclii scriptor et ordinator; tertio haereses exstirpavit, scilicet magos, qui se pro Deo coli faciebant; quarto dracones eflfugavit; quinto mortuum regis filium suscitavit; scxto honorem sibi impendendum rcfutavit; septimo nniltos ad fidem convertit et baptizavit; octavo gloriosa constantia occisus ad caelos migravit. Quibus sanctitas beati evangelistae Matthaei clare patet. Nonus apostolu.s et discipulus (p) est beatus lacobus minor, dictus lacobus Aiphaei;hic commendatur primo de praerogativa divinae assimilationis, fuit enim Christo simillimus; (a) Edd. patrein. — (6) As ot odd. ip.sc osliiidifur otc. — (c) As ot cdd. ausliritati^. — {(i) Codex certa. — (e) Codux orroiico eoani/elisla. lESUM COETUS PROSEQUITUR. 173 secundo dc excellentia perfectionis, quia vocatus est iustus ; tertio de primitate missae cele brationis, primus, qui celebravit missam fuit ipse; quarto de festivitate dominicae appari- tionis, quia primo sibi Dominus lesus apparuit post suam resurrectionem; quinto de sancti- tate conversationis, vita sua tota fuit sanctissima, ut patet in legenda; sexto de tolerantia passionis, de pulpito fuit proiectus, lapidibus obrutus, et pertica fullonis pro Christi fide excerebratus. Quibus sex patet eius vitae excellentia et sanctitas. Decimus apostolorum est Thaddaeus apostolus, qui praeclarus fuit, primo verbo et doc- trina, nam multis praedicavit et ad fidem convertit, item utilem epistolam edidit et fecit; secundo signo et potestate divina; nam Abagarum curavit et plura signa fecit; et quia legendam habet communem cum sancto Simone, ideo legenda utrumque posuit. Undecimus apostolus est Simon Chananaeus, qui cum beato Thaddaeo in legenda com- mendatur: primo, quod ipsi fuerunt sanctitate excellentes, eorum enim praesentia daemones in idolis responsa dare non potuerunt; secundo eloquentia pollentes, patet in eorum allocu- tione ad principem regis Babyloniae; tertio futura praescientes, praedixerunt enim eventum belli etc; quarto clementes et misericordes, patet contra magos, quos liberaverunt ; quinto mira exercentes, nam draconem per puerum eo die natum loqui facientes liberaverunt, sic et tigrides etc. ; sexto per martyrium ad Deum ascendentes. Quibus et aliis, quales fuerunt, intelligi cunctis datur. Duodecimus apostolus et discipulus est beatus Mathias ; hunc commendat primo a Christo disciplinatio et eruditio, fuit enim de 72 discipulis; secundo inter duodecim apostolos pro duodecimo annumeratio, ut habetur Act. 1, 26; tertio ipsius conditio, fuit enim in lege doctis- simus, corpore mundus, animo prudens, in solvendis quaestionibus scripturae acutus, in con- silio providus, in sermocinatione expeditus ; quarto eius martyrizatio, falso enim incusatur, lapidatur, securi percutitur, et manibus ad caelum extensis, ad Deum perrexit. Quae quatuor ipsum commendabilem faciunt et toti mundo sanctitate illustrem. Haec pauca in speciali posui de quolibet apostolorum ; quibus si dicta in generali cuilibet applicentur, ad loquendum de quolibet materia est lata et sufficiens, quae pro praesenti de- claratione primae partis sufiiciant. Quibus claret, quibus discipulis et qualibus fretus est et vallatus Dominus noster lesus Christus. Verum, etsi beatus Paulus apostolus nec de 72 nec de 12 fuerit unus, quia tamen meruit thronum daodecimum possidere et antonomastice apostolus nuncupatur, et a Domino, non ab homine institutus est apostolus et electus, qualis fuerit, succincte nunc est vi- dendum. Unde beatus Paulus, ut patet consideranti eius acta, commendatur: primo a pro- genie et generatione nobili; quia de tribu Beniamin, de Tharso Ciliciae, et civis fuit romanus; secundo a legali informatione; in lege fuit doctor excellentissimus, quam ad pedes didicit Gamalielis; tertio a singulari vocatione; nam dum iret ad persequendum christicolas, inclamatus a Christo de caelo, et ferocitatem deposuit et se divinae voluntati per omnia submisit; quarto a Spiritus sancti repletione; nam Spiritu saucto fuit repletus; quinto a speciali sui in apostolum electione, dicente Christo de eo, Act. 9, 15 : Vas electionis est mihi iste etc. ; sexto a cordiali Christi dilectione; statim baptizatus, ingressus in synagogas, convincendo (a) ludaeos, probavit, lesum esse Christum ; septimo a fideli professione ; nullus apostolorum sic fidem nec tot (6) ut Paulus praedicavit; toti enim mundo quasi ipse praedicavit; octavo a divinali informatione ; non enim evangelium habuit ab homine, sed per revelationcm lesu Christi, Gal. 1, 12; nono a prudentia et discretione; licet per revelationem habuisset evan- (a) As convertendo. — (b) Edd. tamdiu. 174 FRUCTUS VIII — PAKS PRIMA. geliuin, tamen Hierosolymain ascendit ad conferendinn cum apostolis de his, quae pracdica- verat, nc in vacunm ciircrrct aut citrrisscf '; decimo a carnis edomatione, I Cor. 9, 27: Castiqo corpits mciim ct in scrvitutem rcdigo etc. ; undecimo ab ipsius a Deo ad praedicanduui emissione, Act. 13, 2, Spiritus sanctus dixit: Separatc mihi Barnabam ct Saulum etc; duo- decimo ab eloquentia et praedicatione; fuit enim eloquentissimus et lingua disertissimus, unde Mercurius vocabatur, Act. 14, 11; tertiodecimo de sollicitudine et gubernatione; nunquam stabat in loco, hodie hic et cras alibi, et ideo dicit de se ipso "^ : Instantia mea et sollicitudo omnium ecclcsiarum ; quartodecimo a cordis humiliatione ; cum maior esset aliis, dixit I Cor. 15, 9 se minimum apostolorum, qni non crat dignns vocari apostolas etc. ; quintodecimo ab assidua operatione; non stabat Paulus otiosus, aut cnim orabat aut praedicabat aut ma- nibus operabatur, ut patet Act. 18, 4 sqq. ; sextodecimo ab aedificatione ; nihil erat ausus di- cere, nisi quae per ipsum Christus operabatur, ut cum aliis praedicaret, ne reprobus inveni- retur * ; decimoseptimo a puritate et munditiae nitore, fuit enim virgo purissimus, etsi sti- mulus carnis ei esset datus, II Cor. 12, 7; decimooctavo a caritatis fervore: Qtiis hifir- mafur, cf cfjo non infirmor? II Cor. 11, 29, et de c.aritate nullus melius eo dixit; decimo- nono a patientiae longanimitate; — decem et novem tangit genera tribulationum, quibus fuit afflictus, II Cor. 11, 23 sqq. : primum cum dicit in lahorihus pluribus, scilicet per mundum discurrendo, per 30 annos maximam partem mundi quaesivit, de eius laboribus patet in Actibus apostolorum. Secundum genus tangit, cum dicit in carceribus; in carcere fuit in Philippis, Act. 16, 23, in lerusalem, Act. 21, 37, in Caesarea, Act. 24, 24 et 27, ubi stetit duobus annis, et Eomae etiam in carcere fuit. Tertium genus tangit, cum dicit in plagis; plagatus fuit et missus in carcere, Act. 16, 23, et in lerusalem templo clauso, Act. 21, 37. Quartum genus tangit, cum dicit in morfibus frequcnter, ut patet Act. 23, 26, et nisi fuisset liberatus per milites, esset mortuus; unde nota, quod ludaei decies ei insidias paraverunt, ut eum occi- derent: primo in Damasco, Act. 9, 23 sq., secundo in lerusalem, ibidem, tertio Antiochiae, Act. 13 in fine, quarto in Iconio, Act. 14 in principio, quinto Lycaoniae sive Lystris, ibidem, ictibus lapidum, sexto Thessalonicae, Act. 17, 5 sqq., septimo in Corintho, Act. 18, 12 sqq., octavo ipso volente ire in Syriam, Act. 21 in principio, nono in lerusalem, quando templum clauscrunt, Act. 21, 27 sqq., decimo, quando quadraginta viri iuraverunt non comesturos, nisi eum occiderent, Act. 23, 12, unde bene fuit in mortibus frequenter, in Philippis, ut patet Act. 16, 22 sqq., in Eplieso, ut patet Act. 19, 29 sqq., fuit etiam in morte. Quintum genus tangit, cum dicit: A ludaeis quinquies quadragenas nna minus accepi, II Cor. 11, 24, et hoc in templo clauso etc. Sextum genus tangit, cuin dicit ter virgis etc, primo in Phi- lippis, ut patet Act. 16, 22, secundo et tertio in lerusalem, ut habetur Act. 21, 27, vel in Iconio, Act. 14, 5. Septimum genus tangit, cum dicit scmcl ta^ndafus sum etc, et hoc in Lystris, Act. 14, 18 *. Octavum genus tangit, cum dicit ter navfragium fcci, hoc creditur, quod fucrit, quando Romam ivit, Act. 27, 18 sqq. Nonum genus tangit, cum dicit nocte ct die in profundo maris fui; liemigius super epistolain ad Romanos ® dicit, quod sic fuit ad litteram ; sed quando, non patet ex scriptura. Alia vero genera partim tangit propter itincra, partim cx alio, unde in itinere passus est decimum genus, scilicet ^icricnla fluminnm. Unde- cimum prricnlum lafronnm, qui ipsum depraedari ctc Duodecimum pcriculnm cx gcncrc, scilicet fainis ct sitis, et aliorum incoinmodoruin, quae itinerantibus eveniunt. Decimumtertium pe- Txcnlum cx gcntihus ; nam peregrini, quia sunt extranei (a), patiuntur a gentibus ctc; de Pauio Athenienses trufabantur, Act. 17, 32. Decimumquartum pcriculum in civitatc, quia itinerando (a) As peregrini, qui sunt extranei; edd. peregrini et extranei. ' Gal. 2, 2. — '-' II Cor. II, 28. — =• | Cor, 9, 27. — ^ Ad liUoiiiiu II Cor. II, 2;1. — '' Auclor hoc loco ciUit KxpUmnlioncs flpistolarum beatl Pauli apostoti, {.\\\;w inlor Opora llay- monis UaUiersladicnsis iinprcssiic sunl (cfr. P. L. H7, (iJiJi). FRANCISCUS FECUNDATUR. 175 homo devenit ad civitates; Paulus passus est periculum in civitate, scilicet Damasci, leru- salem, Antiochiac, Lystris, Iconii, Philippis, Corinthi, Ephesi, Caesareae et Romae. Decimum- quintum periculura in solitudine ; patet in insula Mithilinensi, quando vipera manum eius ap- prehendit, Act. 28, 3, similiter quando voluit ire in Syriam, ut patet Act. 21, 3, Sextumde- cimum periculum in mari, patet Act. 27, 20, Decimumseptimum periculum in falsis fratribm, id est comitibus ; ludaei, ut dictum est, voluerunt eum decem vicibus occidere. Decimumoctavum genus tangit in fame. et siti, habes Act. 27, 33, et de frigore. Decimumnonum genus tangit in lahore, de quo Act. 18, 3 et 20, 2; de ieiimiis habes Act. 14, 22. Sub tot ergo generibus affli- ctionum Paulus positus semper patientissimus est inventus. — Vigesimo commendatur Paulus de sapientiae luciditate; scripsit 14 epistolas divina sapientia plenas, per quas fides catholica sufficienter alia scriptura seposita teneretur et nutriretur; vigesimoprimo de mundi despec- tione; omnia reliquit et nihil voluit habere nisi Christum, ut stercora orania reputavit ; vigesiraosecundo de crucis meditatione, Gal. 2, 19: Christo confixus sum cruci etc, et: Mihi absit gloriari nisi in crace etc, Gal. 6, 14, et nihil sciebat nisi Christum, et hunc cruci- fixum ; vigesimotertio de signorum exhibitione ; multa fecit miracula mortuos suscitando, caecos illuminando etc, vide in Actibus apostolorum ; vigesiraoquarto de confortatione (a); fuit homo mirabiliter sciens confortare homines contra omnes causas ingruentes, ut patet in suis epistolis dulcissimis ; vigesiraoquinto de contemplatione, quia raptus bis ad tertium caelum, id est visionem solum intellectualem, qui, ut dicit Augustinus *, vidit Deum, ut vident beati, qua visione fuit super orania levatus, quia ad tertium caelura ; in Deura transformatus, quia similis Deo, I loan. 3, 2, et sic deificatus; certificatus scilicet de sancta Trinitate, de angelis et de futuris etc. ; inforraatus, quia audivit arcana, verba etc. ; beatificatus beatitudinc non permanente sed transeunte; satiatus iuxta dictum Psalraistae 16, 15: Satiabor, cvm appa- ruerit gloria tua ; quietatus, iuxta dictum Augustini Confessionum ^ , in Deo quiescendo; securatus de permanentia in gratia, ideo dixit, Rom. 8, 35: Quis nos separabit a caritate Christi etc. ; laetificatus de gloria sua futura et aliorum. Vigesimosexto de veri attestatione ; quia ubique Christura confessus, sed specialiter Romae, disputando cum ludaeis et gentilibus etcoram Nerone et plures de familia Neronis convertendo. Vigesiraoseptirao de martyrizatione, pro Christi nomine decapitatus fuit. Vigesimooctavo de glorificatione, quia gloriosus apparuit Neroni post mortem et aliis. Bonum enim certamen certavit, et sibi ut triuraphatori reposita corona data est in gloria a Domino. Ex his paucis, quia innumera sunt, quae de ipso possent dici et essent dicenda, patet, quam virtuosus fnit apostolus Paulus, discipulus Domini lesu. Et sic succincte visum est de coetu Dominum lesum Christum prosequente, prout (!t de quo dicit prima pars istius VIII fructus et conformitatis etc, videlicet: lesum coetus, scilicet apostolorum, prosequitur. et haec sufficiant (i) pro eius declaratione. Seeunda pars octavi fructus et conformitatis, videlicet : Franciscus fecundatur. Expositio. Francisciis feeundalur : haec est seciinda pars huiiis fruclus VIII cl conformilalis, in qua esl agendum de fecundalionc cl multiplicalionc ipsius quoad prolcs cl fdios, 5 quos excmplo, vita, conversatione ct verbo Christo Domino generavit, tam quoad Fratres («) As conformatione. — (b) As ct edd. addunt ad praesens. * Dialog. quaest. 66' (int. op. August.), q. 63 (P. L. 40, 752), cfr. Augusl., XII De ijen. ad litl. c. 28 n. 56 (P. L. 34, 478). — 2 Cap. 1 n. I (P. L. 32, 661). 176 FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA. Minores, qiiam sororos, quam cliam fnUres de poeiiitonlia; quos ordines ipse, Chrislo operanle, insliluil, el ab ecclesia Romana manont approbali. Pro cuius maleriae evidenlia ante nolanduin esl, (|iiod in isto (a) fruclu, cum de Fratribus Minoiibus, sororibus el de poenilenliae fralribus babcal pcrlraclari, quia 3 iuxla oplala de praefatis quoad sanclilalem vitae et miiacula non inveni, buic sc- cundae |)artis cxposilioni cum intenderem; quarc si lem|)oris in processu mibi abciua de praediclis occurrerint, in fine buius opcris Iraclaliim faeiam de aiiis specialem, ul inspeclione islius et illius palere queat, quania sit (iliorum beali Francisci sanclilas, elTicacia el virtutum praeclaritas. '0 Hoc praemisso, sciendum est, quod Dominus noster lesus Cbrislus, sicul beatum Franciscum similem voluit habere in praecedentibus, sic et in boc, videlicel, ut, sicul ipse habuil 12 apostolos, sic Franciscus 12 baberet socios; et sicul unus de apostolis fuit pravus et laqueo se suspondit, sic et beatus Franciscus unum de diiodecim babnil, qui laqueo se appendit (6); et sicul aposloli Domini sanctitale et signis fuerunt mira- '•' biles, sic el socii beali Francisci vita gloriosi fucrunt et signis, et in vila et in morle '; et sicut sancli apostoli vitam et doclrinam Cbrisii loto nixu servaverunl, sic ct bcati Francisci socii una cum ipso saiiclum cvangoliuin observaverunt; el sicut ultra duo- decim apostolos Dominus lesus babuil alios discipulos, sic el bealus Franciscus ultra duodecim socios praedictos el discipulos plures alios habuit singularissimos vila, san- 20 clilale el perfectione; et sicul pcr ipsum Chrislum et apostolos lotus mundus reno- valiis est, sic per beatum Franciscum et fralres ad Christi vilam prosequondam et poenitentiam exercendam esl innovatus; quorum e«?se, qualilalcm, dispositionem el sanctitatem hic praesens fruclus el conformilas quoad istam secundam partom dcclaral. ^■^ Sed videndum est prius, qualiter Dominus lesus Christus bealum Franciscum filiis (c), discipulis et fralribus fecundavcrit. Pro quo cst sciendum, quod beato Fran- cisco abrenuntiante mundo non slatim ordincm Fratrum Minorum incepit, nec statim fralrcs sibi adbaerentos habuit. Ratio est, quia, clsi morc apostolorum omnia reli- queril patris el ronuntiaverit, non tamen vitam evangelicam arripuit statim servandam, 30 ct quia Christus ad bunc finem eum dirigebat, ut oblitteialam vilam evangelicam ipse cum suis rcnovaret, non slatim fecundalus est filiis et fratribus; el ideo, ul dicit Lcgenda trium sociorum ^ vilom habitum oromilicum per duos annos portavit, baculum porlans in manibus, cinctus corrigia, el calciatus incedons, ac acci|)iens eleemosynas, cl «pccialiter pro reparatione Irium ecclesiarum, quas islis duobus annis 35 rcparavit, vidclicet sancti Damiani, sancli Petri aposloli cl sanclac Mariac dc Angelis. Verum cum ad renovandum inundum per viiam cvangelicam essel a Deo directus, post praodicta, duin una diorum inler missarum solcmnia pcrlegi audirel evangelium illud, in quo discipulis ad praedicandum missis cvangelica norma in vivcndo prae- scribitur, ut vidolicot non possiderenl auruin vol argonlum, nec in zonis pccuniam, '10 nec peram (lefcrrenl in via, nec duas tunicas baboroiit, ncc calceamcnla, ncc viigam, slalim praedictonim veiborum auditii, spiritiis Doinini su[)orinfusionc roplolus, illico calccamenta deposuil, roiecit baculum, poram, ol p(^cuniain abdicavil, nna rudi el («) As toto. — {h) Am (.'t fild. niis/u'ii(li/. — (r) As sius. ' Aclus c. I. ~ ^* N. 25. FRANCISCUS FECUNDATUE. 177 deforFTii conleiUus liinica (a) in crucis modum expressa; dimissa corrigia, pro cingulo funem sumpsil; omnem soiliciludinem cordis apponens, qualiler audila perficerel et aposlolicae recliludinis regulae se per omnia coaplarel. Sic igilur a bealo Francisco vita el norma assumpla apostolica, statim coepil discipulis el fratribus fecundari. Cum enim divino inslinctu aliquos ad iustitiam induceret {h), ceteros vero ad poenilentiam 5 animare coepissel, lam vila quam verbo, cuius « verba non erant inania, nec risu digna, sed Spirilu sancto plena erant medulias cordis penetranlia, ut in sluporem audientes converterent ' » et obstinatorum menles efficacia virluosa mollirentur, cuius cloquia et vitam attendenles nonnulli viri, quidam coepernnt ad poenilentiam animari el eidem relictis omnibus habitu vitaque coniungi, quos et Fralres Minores, iuxta dictum Evan- lO gelii: Quod uni ex minoribus fecistis elc, vir humilis censuit appellari ^ hiter quos duo- decim fuerunt primi, videlicel frater Bernardus de Quintavalle, frater Petrus C:ilhanii (c), frater Aegidius, frater Sabatinus, fraler Moricus, fraler loannes de Cappella {d), fraler Philippus Longus, frater loannes de sancto Conslantio (e), frater Barbarus, fraler Ber- nardus de Viridante (/'), frater Angelus Tancredi el frater Silvester. Hi sunl primi, qui 15 bealo Francisco adhaeserunt vita el habilu; et post istos mulli alii vita, verbo et signis insignes, ut patebil. Et sic a bealo Francisco et istis ordo Fratrum Minorum evangelicus el primo a bealo Francisco fuit instilutus, anno videlicet millesimo du- centesimo septimo die 16 aprilis. Alii vero ordines, scilicet Pauperum Dominarum ordo, a bealo Francisco institutus esl sexto anno a sua conversione; et tertius ordo, 20 scilicet Fratrum de poenilentia, quarlo decimo anno ab eius coepit ad Christum con- versione {g). Sed quia primus ordo institulus a beato Francisco esl ordo Fralrum Mi- norum, de ipso est primo dicendum, et demum de aliis. De primo ordine loqui volendo et de fratribus, qualis sit, sub (A) quadruplici conclusione csl declarandum, videlicel, quod hic ordo est singularissimus prae aliis 2S institulis ordinibus: primo vilae suae sanctilale, secundo scientiae lucidilale, terlio nobilitate, quarlo fratrum numerosilate. Quae quatuor pandunt, qualis ordo sil Fratrum Minorum et fuerit, intelligendo, quod praeterila respondeant praesentibus et futuris. Dico, quod primum, quod ostendit, quales fuerinl filii, discipuli et fralres beati Francisci, est, si altendatur fratrum quoad vilam primo et secundo quoad signa el 30 miracula sanctitas. Ad quod videndum iste ordo est servandus, quia primo in ge- nerali quaedam dicentur, secundo in speciali quaedam de nonnullis taugenlur. Verum nescio, si uegligentia sit factum seu fratrum inadvertentia aut divina ordinatione, multorum sanclorum fratrum, tam de primis sociis beati Francisci, quam de aliis, nec quoad vitam, nec quoad miracula aliqua reperiuntur; et de quibusdam solum 35 io generali dicitur de eis, quod miraculis claruerunt; quare qui praesentem fructum el conformitatem perlegerint, non mirentur, si de infrascriptis fratribus et praemissis non repererint clare eorum facta. Generaliter ergo loquendo de praefatis et succincle, socii et fratres bcali Fran- cisci tales fuerunt, quod « quidam volabal ad divinae sapientiae lumina, ul aquila, 40 (a) As et edd. tunicula. — (b) As et edd. inducere. — (c) As Cathani. — (d) As et edd. Capella. (e) As Constantino. — {f) Edd. Cleviridante. — [g) As Christi conversationem. — (7;) As super. ' Leg. 3 soc. n. 25. — « Ua Fr. Leo, Intenlio regulae n. 3 (Doc. ant. fianc. t. I pag. 85). Analecta — Tom. IV. 12 178 FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA. videliccl fnlci' Bcrnardus, priinus fralcr posl bealum Franciscuin, ({iii scripliiras pro- fundissimc dcciarabal; (|uidaiii rajjtus ad lcrlium caeluin, ul Paulus aposlolus, vi- dclicct Iratcr Acgidius; (piidam laclus ab aiigelo calculo ignito, sicul Isaias, vidclicel fratcr Philippus Longus; (juidam lociuebatur cum Dco, sicul amicus cum amico, velut 5 alter Moyses, videlicet frater Silvester; (piidain sanclificalus el canonizatus in caelo fuil, dum bic viveret, videlicet fraler Rufinus nobilis de Assisio ' »; (piidam fuit vila speclabilis ct ut sol praeclarus, scilicel fratcr Petrus Catbanii, qui vicarius fuit beali Francisci cl gencralis minislcr, bcato Francisco dimitlente otficium generalatus; quidam spirilu piopbetico illustratus, ut frater Leo; quidam pcrvenil summac ad Immililaiis 10 apicem, scilicct fraler Massaeus; quidam crudis berbis et lcguminibus more sanclorum patrum viclilalus, scilicet fraler Moricus; el sie de aliis, quorum quilibet aliqua sin- gulari fulsit virtulc, ut palebit statim. Verum sicut a collegio apostoloriiin ludas Iscariotb, qui se suspendit, amolus, bealus Malhias eidem est inieclus, sic a consortio sociorum duodecim beati Francisci 15 frater loannes de Ca|)pelia rcinotus, qui primo birclum sive almucium intcr fralres invenit ct portavit *, unde ab ordine cgressus, eflectus leprosus, ob impalienliam se suspendit, cuius in loco vir perfectissimus Jraier Gulielmus Angliciis dicitur insertus, vita singularis et signis. Quomodo vero in boc ordine fuerunt de (luolibet ordine sanctorum, dicetur iuxta finem buius fructus et conformilatis. El haec sufficiant pro 20 oslendenda gcncralilcr sociorum beati Francisci sanctitate. Reslal ergo nunc secundo videre de ipsis in speciali. El voiendo de ipsis traclare, videlur mibi, quod hic ordo sil tenendus; quia cum fratres ordinis, elsi de una esscnl civitate ct palria, in alia sunt palria el provincia lumulali, ibique signa fcccrunt, quare iuxla numerum et distinctionem provinciarum erit el diclorum sanctorum dis- 2.5 tinctio, (a) ostendendo iuxta invenla, in quibus iaceant locis et miraculis claruerunl ^ DE PROVINOIA BEATI FRANCISOI. El incipiendo a prima provincia ordinis, vidclicet beali Francisci, in locis infra- scriplis habentur bi sancti fralres sepulli et recondili. In loco de ASSISIO iaccnt hi fralres sanctissimi. 30 Primus csl pater sanctissimus noster, videlicet bealus Franciscus, qui singii- larissimus fuil inler sanctos vila et stigmatizalione ad Christum; hic requiescil. I)e cuius corporc ad ostendcndum populis nihil (/;) invenilur nec liabclur; ac in quo ccclesiae loco iaceat, etsi quibusdam sit agnitum, quibus vero, nulli esl notum. De fratre Bernardo. 35 Secuiulus frater sanctus, qui iaccl ibidem, est frater nernardus de Quinta- vaile, primus filius beali Francisci et primus fraler Minor post bcatum Franciscum. El quia hic fuit saiictilale insignissimus, ut verilas de hoc vidcatur, videnda siinl de ipso Iria: priinum, quomodo ad Dcum cst conversus; secundum, quomodo csl con- versatus; terlium, quomodo in Domino obdormiciido esl a Christo praemialus. (a) As ct cdd. demonstratio. — (b) As ntillis. • Cfr. AcAns c. I. — ■^ Idcni rcirorniit Cliron. 24 (jen. pnj'. 4 et pliiios codicos, c. g. canon. 525 Ijihl. Dodlci. ol 12 l.icf^nil. (clV. Opiisciiles de Critiijne liistoriqite, l. I pni^. 49 el 277). — 3 Pisnnns scqnitur ordincni ot sacpins vcrba Cataloiji sanctorum fralniiii Mimirum. FRANCISCUS FECUNDATUR. 179 i. Circa primiim, de conversionc beali Bernardi ad Chrislum, sciendum, quod facla est hoc modo \ Ipse enim frater Bernardus, vocatus primo dominus Bernardus, cum esset de nobilioribus, ditioribus et sapientioribus de Assisio, cuius consilio omnes acquiescebant, cum sapienter considerare coepisset in beato Francisco mundi conlem- plum, tanlam constantiam in iniuriis ac longanimitalem in lolerando, quod quasi per 5 duos annos sit (a) abominalus et despeclus ab omnibus, semper conslantior videbatur, dixit in corde suo: « NuUo modo posset esse, quod hic Franciscus uon haberel magnam graliam Dei »; et inspiralus a Deo invitavit eum, ul manducaret cum eo de sero; cui beatus Franciscus assentiens humiJiler manducavit cum eo. Dominus autcm Bernardus posuit in corde suo velle scire et explorare sanctilalem beati Francisci; unde invilavit lo eliam eum, ut illa nocle etiam in domo sua quiesceret; el, sancto Francisco annuenle, domiims Bernardus fecit parari lectum pro beato Francisco in sua camera, in qua iu- giter lampas ardebat. Sanclus autem Franciscus slatim ut intravit camcram, ut abscon- deret divinam graliam, quam habebat, proiecil se in leclum, velle dormire se ostendens. Dominus autem Bernardus posuit in corde suo lalenter observare eum de nocte, unde 15 lali est usus cautela; cum enim aliquantulum in suo lecto quievisset, finxil se alle dor- mirc, et profundissime stertebat. Sanclus autem Franciscus secrelorum Dei fidelis ab- sconditor, cum crederet, dominum Bernardum dormire profunde, in profundo noctis si- lentio surgit de leclo, et levata facie in caelum, manibus et oculis ad Deum totus intentus et ferventer ignitus, devotissime orans dicebal: « Deus meus el omnia ». El haec verba 20 cum lantis lacrymis geminabat ad Deum et cum tanta morositate devota eadem fre- quentabal, quod usque ad mane aliud uon dixit nisi : « Deus meus et omnia ». Haec autem dicebat bealus Franciscus admirans divinae maiestatis excellentiam, quae pe- riclilanli mundo condescendere videbatur et per ipsum Franciscum pauperculum disponebat de salutis remedio providere; spirilu enim prophetico illustratus praevi- 25 dendo magnalia, quae per ipsum et ordinem suum erat Deus facturus, et eodem do- cenle spirilu suam insulficientiam videbat et parvilatem virtutis, invocabat Deum, ul quod ipse non poterat, Deus ipse perficerel, sine quo nihil potest humana fragilitas; propterea dicebat: « Deus meus et omnia ». Dominus autem Bernardus, lampade ibidem ardenle, cuncta haec videns et verba intelligens diligenter el sancti devolionem per- 30 pendens, taclus a Spiritu sanclo in medullis cordis intrinsecus, mane faclo dixit ad beatum Franciscum : « Si quis a domino suo haberet multa vel pauca, quae tenuissel per plures annos, el nollet ea amplius retinere, quid de ipsis agere posset, quod (o) As et edd. sic. * Quae liic « de conversione » sequuntur, ad litteram fere liabentur in Actus c. 1 (et Fio- retti c. 2) et Vita B. Bernardi, quae exslat in Cliron. 24 gen., pag. 35. Notamus, quod Pisanus nonnulla addit (a dixit ad beatnm Franciscum: Si qnis a Domino [iin. 32] — Et ego, frater Francisce), quae eodem modo leguntur in Leg. 3 soc. n. 28, et fere eodem II Cel. 1, 10; alia aliter refert; ex. gr. secundum Aclus et Chron. 24 gen. iverunt « ad episcopatu?Ti »; secundum Pisanum « ad ecclesiam sancti Nicolai pro[)e plateam civilatis », cui conveniunt Bonav., Leg.mai. c. 3 n. 3 et Leg. 3 soc. n. 28; verba Nihil tuleritis sec. II Cel. 1, 10, Bonav. I. c. c. 3 n. 3, Leg. 3 soc. n. 29 ac Pisanum occurrerunt in secunda evangelii apertione, secundum Actus et Chron. 24 gen. vero in tertia. Leg. 3 soc. I. c et Pisanus illi apertioni Petrum interfuisse dicunt, quod alii omittunt. Sec. Actiis ct Chron. 2i gen. sacerdos librum aperuit, secundum alios sanctus Franciscus ipse. 180 FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA. mcliiis csscl »? Rcspondil bealus Franciscus, quod ca domino suo reddere debel, a quo eadcm rccepisset. Et dominus Bcrnardus ail: « El ego, frater Francisce, omnia bona mca lcmporalia volo erogarc amore Domini noslri, qui ea mihi conlulit, proul tibi melius vidcbilur cxpedire, el le sequi el facere quaccumquc mandaveris ». San- o clus aulcm Franciscus hoc audicns, rcplelus gaudio dixil: « Domine Bernarde, islud esl opus lam arduum, quod dc boc esl Domini noslri lesu Christi consilium requi- rendum, ul ipse dignelur benc|)lacilum suum osleiidere, qualiler islud perlicere va- leamus». Tunc ad ecclesiam sancti Nicolai propc plaleam civilatis Assisii icrunt, una cuin alio, nominc Pelrus, qui eliam cupicbat fratcr fieri; ct ibi audita missa et ora- 10 lionc usque ad tcrliam prolongata, landem « bealus Franciscus librum clausum flexis gcnibus accipicns de allari — utdicil Lcgenda Irium socioriim ' — el sibi crucis signo faclo, codiccm evangeliorum sive missale aperuil, cl in prima apcrlionc occurril illud consilium Domini ^: Si vis perfectus esse, vade, et vende omnia, qiiae habes, e( da pawperibus, el- habebis thesaurum in caelo. Quo compcrlo, beatus Franciscus gavisus 15 est valde et gratias cgit Deo. Sed quia verus cultor Trinitalis Irino voluil testimonio confirmari, sccundo et tertio librum apcruit; et in secunda apertionc occurrit illud': ^ihil tulerilis in via elc. ; in terlia vero illud occurrit*: Qui vuU ve?iire post me, abneget semetipsum, et tollat crucem suam^ et sequatur rne. Tunc bealus Franciscus dixil praefalis viris, domino Bernardo et Petro: ,Fralres, baec esl regula et vita 20 nostra el omnium, qui voluerinl noslrae societati coniungi. Ite et, sicut audistis, im- plete'. Abiit itaque dominus Bernardus, qui erat dives valdc, et vendilis omnibns, quae habebal, mullaquc pecunia congregala, pauperibus civilatis univcrsa dislribuit, nihil penitus sibi reservans; Petrus autem pro posse divinum consilium adimplevit. Distractis autem omnibus, habitum, quem paulo ante assumpserat sanclus Franciscus, 25 poslquam reliquerat habitum cremilicum, ambo pariler assumpserunt; et ab illa hora simul cum ipso vixerunt secundum formam sancli cvangclii a Domino cis oslcnsam ». Sic ergo dominus Bernardus ad Deum modo praedicto conversus filius primogenilus esse promeruit bcati Francisci, tam primitale ordinis quam gratiac et perfcctionis, ut dicetur. Et sic palel primum, quod erat videndum. 30 2. Circa secundum est scicndum, quod hic sanclus fraler Bernardus fuit primo pauperlali affeclus el eius specialis amator; nam omnia relinqucndo volunlaric paupcr faclus, nihil unquam in hoc mundo habere voluit. Fuit secundo patientia multiplicitcr compiobalus, ct primo Florenliae *. Nam, cum septem cssent fralrcs, bcatus Franciscus diios Florcntiam misit, videliccl fratrem Ber- 35 nardum et alium quendam {a)\ quo pervenienles, hospilium non potuerunt invenirc, ct venienles ad quandam domum habentem porticum, ctsi dominam rogassenl, ut infra domiim rccipercl cos, ct illa nollel, in porticu per tolam noctcm stctcrunt, nihil tegu- menli habenles, cum essct magnum {b) frigus; vir cnim diclac mulicris, quia credebat, cos ribaldos esse ct fures, nihil voluit eis accommodarc. El summo manc recedenlcs ^*0 a dicta porticu ad ecclcsiam perrexerunt. Quos mulicr vidcns orantcs intra sc dixil: « Isti non sunt ribaldi, iit dixil vir mcus ». Et cum quidam civis, nominc Guido, (o) As ot cdd. unum alitim. — {h) As maximtini ; odd. intensissimttm. 1 IV. 29. — ' MaUii. 19, 21. — " I.uc. 9 3. — * MaUli. 1G, 2i ot I.iic. 9, 23. — ^ Cfr. Ley. 3 soc. n. 39 n iO, cl Chruii. 24 ijen. jiag. 37. FRANCISCUS FECUNDATUR. 181 velul paiiperihus vellel eis dare sicul aliis pecuniam, recipere nolucruiil; el cuin didicisset eos volunlarie pauperes elTeclos, dalis omnibus amore Dei, primo a dicla muliere ad domum suam invilali, deinde a praedicto cive ad domum suam adducli, ibidem aliquibus diebus steterunl, ipsum aedificantes verbo et exemplo; unde hic dedit multa paupcribus. Licet autem a dicto cive (a) bene IraclarcMilur, ab aliis 5 tamen vilissimi repulati, iniurias multas tam a parvis quam a magnis rccipiebant, acceptis etiam vestimentis vilibus, quae habebant, ab eis, cumque remanerent nudi, non repetebant, sed, si dabantur, recipiebant. « Quidam lutum super eos iactabant; alii vero taxillos ponentes in manibus eorum, invitabant ipsos, si ludere volebanl; alii vero capientes capulia eorum a tergo post dorsum suum, sic suspensos porlabant * »; lo et sic non solum famis et sitis et frigoris et nuditatis iribulaliones patienter porta- hanl, sed multis aliis modis. Ipsi vero non Irislahanlur nec turbabaiitur nec infcren- libus maledicebant, sed omne gaiidium exislimanles trihulationes et lentaliones in hoc mundo sustinere, pro inferenlibus exorahanl. Quod videntes bomines et cognoscentes eos viros sanctos et Domini discipulos, mulli corde compuncti ad eos accedebant, 15 pro illalis veniam postulantes. Quibus remittenles ex corde, nonnullos in sociotatcm suam recipicnles, ad hcaluin Franciscum ad sanclam Mariam de Angelis sunt reversi, reccpli a beato Francisco el sociis summo gaudio et laetitia. Eodem modo fuit frater Bernardus comprohatus Bononiae ^ Nam approbata re- gula a domino binocentio III, frater Bernardus soliis missus est a beato Francisco 20 Bononiara. Ad quam cum pervenisset, videntes eum pueri in insolito habilu et valde despeclo, mullas illi iniurias irrogare coepcrunt; quas cum magna laelitia sustinehat, el, ut melius illuderetur ab omnibus, se in platea posuit civilatis pluribus diehus, iihi mulli pueri et homines congregali; alii trabebant caputium eius retio, alii ante, quidam vero pulvcrem, alii vero lapides iactabant in eum, quidam insuper hinc 25 inde graviter eum impingchant. Ad cuncla vero frater Bernardus patientissimus per- manehal, in nullo renitens el de nullo murmurans, semper iinperturbatam faciein ostendendo. Quod altendens quidam iudex sapiens et lantam conslanliam examinans, dixit in corde suo: « Impossibile est, quod iste non sit sanctus homo »; ad ipsum accessit dicens: « Quis es tu, et ad quid venisli »? Frater Bernardus misil manum 30 snam in sinum et prolulit regulam evangelicam beali Francisci, quam in corde por- tabal et opere adimplebat. Quam cum legisset iudex, et admirans verlens se ad socios dixit: « Hic est altior stalus, quem unquam audiverim, et propterea isle homo cum sociis suis est de sancliorihus hominibus de mundo; unde magnum peccalum faciunt, qui sihi iniurias faciunt (6), quia non iniuriis, scd maximis honorihus estdignus». Et 33 ducens eum ad domum suam cum magno gaudio euin recepit, locum ei pro fiatrihus dcdit ad hahitandum el expensas omnes persolvit, et advocatus est factus fratruin, quamdiu vixil ^ Et cum Bononiae frater Bernardus esset, |)ropter suam sanctam con- (a) As et edd. Guidone. — (h) As et edd. inferunt. * Cfr. Leg. 3 soc. n. 39, ubi liaec de discipulis S. F. in genere referunlur. — * Ad littcram fere convenit c. i Actus; cfr. Chron. 24 gen. pag. 36. — * Fortasse est Accursius ille, dc quo refert Wallerus Gisburnensis, Chronica de gestis regnm Angliae (Mon. Germ. Hist., Scripl. XXVIII pag 631): o Ilabuit beatus Franciscus eciam fratres in Ricardina iuxla Bononiam, quibiis conlulcrat mansiunculam domiuus Accursius Magnus, qui fecit novam glossam in iure civiii supcr omnia quinque volumina». Socundum MazzeUi, lieperlorio di tutti i professori di Bologna (ib. 1877) pag. II, .\ccursius mortuus est 1229. 182 FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA. vcrsalioiieni cocpil imillum honoraii, adco iil saiicUim sc pularcl cl bcaUim, (|ui posscl eum laiigere, audirc vel vidcre. Ipse vero, qui luimilis cral ChrisU discipulus, limciis, ne laiilus honor eius quielem cl salulcm im|)cdircl, ad heaUim Franciscum rcdiil, qiiae gcsla sunl, narravil, cl quod alios fralres Bononiam miUercl cl non se, o inslanlcr rogavil; quod el faclum esl. Quihus apparcl eius palienUa, humiliUis el sui cum mundo conlemplus. Fuil lerUo ohedienliae singularis. Semcl dum ad sanctum lacohum healus Fran- ciscus irel cum fratre Bernardo el aliquihus de suis socils, el dum in quadam lerra unum reperisscnt infirmum, dixil healus Franciscus fralri Bcrnardo: « Carissime llli, \0 volo, quod remaneas ad serviendum isU infirmo »; qui, slatim llexis genihus el capile inclinato, suscepit reverentissime ohedienliam (a) sancU palris. El cum rediissel healus Franciscus a sancto lacoho, inveuit ibidem healum fralrem Bernardum et infirmum perfeclc sanatum. Unde sequenti anno eidem concessit, quod ad sanctum lacohum ipse frater Bernardus iret, quod el fecit '. lo Cui revertenli, dum essel iuxta quendam fluvium, quem profunditale transire nequihat, angelus Domini apparuil. quem salulans idiomalc proprio dixit: « Deus del tibi pacem, o hone frater». Et fraler Bernardus admirans de cius pulchriludiuc et lingua sihi nota, de salutalione pacifica et de facie laela, inlcrrogavil eum, unde veniret. El angelus: « Venio, ait, de lali loco, uhi moralur heatus Franciscus». El 20 dixit angelus fralri Bernardo: « Ouai'e, carissime, differs transire flumen »? Et frater Bernardus respondit: « Quia timeo pcriculum propter profundilalem aquae, quain video ». El ait angelus: « Transeamus simul, ne duhiles ». Et apprehensa manu eius, In iclu oculi fralrem Bernardum in alteram partem Iluminis incolumem posuil. Quod videns fraler Bernardus et cogitans, quod angelus Domini esset, inlerrogavit de eius 25 nomine. Cui ait angelus: « Quid quaeris nomen mcum, quod est mirahile »? El hoc diclo disparuit, et fralrem Bernardum reliquit valde consolatum sic, quod tolam illam viam in gaudio ambulavit ^ Hic frater Bernardus fuit homo magnae conlemplatlonis. « Ad lantam enim inld- ligenliae limpitudinem vencral, quod etiam magni clerici ad eum recurrehaut; enodahal 30 tenehras quacslionum, in quocumquc passu hihliae quaercbalur; quia cnim mcns cius erat a tcrrcnis absoluta penilus, quasi hirundo volahat ad summa. Et aliquaiido per Iriginta dies solus per montium cacumina pcrvolahat. soliimmodo caelestia contem- plando»; unde quasi continue in Deum rapicbalur. Quando cnim ibat per viam cum socio, dixil socio: « Exspecla me aliquantulum, frater »; el cxicns arKiuanlulum a via, 35 adhacrendo alicui arhori rapicbatur. Signum mcnlalis elcvationis ipsius Iralris Bcrnardi eral, « quod per quindecim annos semper lam mente quam facie ihal in caclum erc- clus ». Ilic ali(|uando frater Bernardus nugalorie dixil fralri Acgidia, ipsum esse mcdium homincm, quia starcl semper in cella reclusiis; unde dixil: « Iste slal in cella, sicul in camcra domicclla ». « Exi ad homines, dixil fralri Aegidio, sla cum eis, vade pro pane, /jQ vadc pro cleemosyna ». El sanctus fraler Aegidius sibi respondebat cl dixil: « Frater Bcrnarde, non omni bomini csl datus ad comcdcndum cibus hirundinis, sicul lihi fralri Beriiardo». Hoc aiitcm dixil, quia, sicul birundo pascitur volando, sic iste fratcr (a) As ot cdd. mandatiim obcdicntiae. ' Idcin Aclns c. 3 (i)ag. II). — * K. c. ciica lincm. FRANCISCUS FECUNDATUR. 183 Beniardus vadeiis pascebatiir consolalioiie divina el ecslasi. Et propler lam excellcnteni graliam a Domino fralri Bcrnardo dalam bealns Franciscus libenter et frequenter loquebatur de Deo cum eo; unde aiiquaiido inventum est ambos pcr lotam noclem raplos fuisse in silva, ubi conveneranl ad loquendum de Domino lesu Chrislo '. Unde semel evenit, quod beatus Franciscus recessit de loco, in quo erat, et ivit ad locum, 5 ubi eral fraler Bernardus, ul ad invicem loquerentur de divinis; et cum bealus Fran- ciscus accessisset ad silvam, vocavit fralrem Bcrnardum, diceiis: « Veni el loquere isti caeco». El quia frater Bernardus eral conlemplatione tolus abstractus et Deo iunclus, vocalus a beato Francisco semel, bis et ter, non inlelligcns bealum Fran- ciscum, ei niliil (a) respondit; propler quod beatus Franciscus recedebat desolatus ^^ ali(iuanlulum, admirans, quod fraler Bernardus ter vocalus ad eum ire noluerit. Sanclo aulem Francisco recedente el sic cogilanle, dixit socio: « Exspecta me aliquanlulum », et cum daret se ad orandum, ecce, vox divina lacla est ad eum dicens: « Undc tu, pauper homuncio, conturbaris? Nunquid homo debet dimillere Deum propler aliquam creaturam? Frater autem Bernardus, quando vocasli eum, stabat coniunclus mecum, ''^ el ideo non polerat ad le venire nec libi respondere, el ideo non mireris, si non potuil libi loqui, quia ila erat extra se, quod de tuis verbis penilus nihil advertit ». Hoc inlelligens beatus Franciscus, stalim, concito gressu (b) ad fralrem Bernardum reverlilur, ut se de cogitatione habila huiniiiter accusaret; frater autem Bernardus statim occurril bealo Francisco el ad pedes beali Francisci se proiecit, Et, recitaia ^^ reprehensione (c) divina, praecepil beatus Franciscus fratri Bernardo, quod, quidciuid sibi praeciperel per obedienliam, ageret. Fraler aulem Bernardus timens, ne aliquid excessivum imponeret, ul solebal, dixit bealo Francisco: « Paler, paratus sum obe- dienliam vestram facere, dummodo in his, quae dixero, mihi obedienliam promitlatis». Respondit bealus Franciscus: «Assenlio». Et tunc frater Bernardus dixit: « Dicalis, ^^ paler, quidquid vultis », El bealus Franciscus ail: « Per sanctam obedientiam prae- cipio tibi, ut ad puniendam praesumlionem meam et audaciam cordis mei me ia- centem in lerra calces, pede luo guttur meum calcando et allo pede super os meum posito, ila quod pedibus tuis sic in gutture ct ore positis sic calcanlibus Iranseas me ler ex una parle ad aliam; et sic Iransenndo, dicas mihi improperia: ,Iace, 30 rustice fili Pelri Bernardonis', et alias plures iniurias ingeminabis dicens: ,Uiide tibi tanta superbia, qui es vilissima crealura'»? Quod audiens fraler Bernardus, durum sibl fuit hoc facere; tamcn propter obedienliam id, qunntum poluit, curialiter adim- plevil. Quo facto, dixit beatus Franciscus ad fralrem Bernardum: « Praecipe, quidqiiid vis, ul faciam, quia promisi libi obedienliam ». Frater Bernardus ait: « Pcr sanclam 35 obedientiam praecipio tibi, quod. quaiidocumqiie sumus simul, me de meis defectibus corrigas el acrius me reprehendas ». Quo audilo, bealus Franciscus obstu|)uit valde, quia frater Bernardus erat lantae sanclilalis, quod bealus Franciscus habebat eum in magna revercntia ^, Undc bealiis Franciscus [ex tunc] cito se a fralre Bernardo expediebat, ne propler obedientiam tanlam animam scandalizarcl reprehensione, -iO quando cum ipso beatus Franciscus de Deo loquebatur. (a) As et edd. intelUgens heatiis Bernardus nihil. — (h) As et edd. gradu. — (c) As responsione. ' Idcm Acliis c. 30 (cfr. Cliron. 24 gen. pag. 43 in fine), qui omittinU Quando enim ibal (pag. 182 lin. 33) — Et sanctus fvaler Aerjidius sibi respondebat. — ^ Idem Acttts c. 2. 184 FRUCTUS VIII ~ PARS SECUNDA. Ilic fralci" Bernaidus vice qiiadam, diini essel in choro cl, ul dixi, de vilae aclivae laborilnis ad conlomplalivae dulcedinem Iranslalus essel, cl missa caiilarelur, fuil adeo in Deiim absorplus, quod, cuin elevarelur corpus Domini, niliil adverlil nec genuflexil, sed slans irrevcrberalis oculis inscnsibilis a mane usque ad nonam per- ','> mansil. Posl nonam ad se reversus vcniebal cum voce admiraliva el dixil fralribus: «0 fralres, o fralres! Nullus esl in conlrala isla tam magnus el nobilis, cui si pro- millerelur nnum palalium plenum auro, quod non essel sibi leve porlarc unum saccum plenum vilissimo fimo ad Ihesaurum lam nobilem promerendum ». Ad hunc Ibesaurum lam nobilem hic fraler Bernardus fuil a Deo admissus, cuius signum eral elevalio 10 faciei, ul diclum est, per quindecim annos. El propler nimiam menlis elevalioncm ad divina el absorplionem inlellectus ad Deum in illis quindccim aimis nunquam famem sibi abslulil corporalem; de omnibus lamen, quae sibi apponebanlur, aliquan- lulum comedebal; et dixil, quod de illis, quae homo nihil guslal, non dicilur absti- nere, quia vera abslinentia esl pugnare eontra illa, quae sapiunt '. • 5 Et quia Deus vult suos servos probare, scmel per octo dies stelit non senliens consolaliones divinas; et cum pro recuperalionc, lolus mancns angustiatus el soli- tarius, Deum fcrventer exorabat, ecce, subilo apparuil sibi quaedam manus in aerc lenens inslrumenlum, quod dicilur viola, quae unum Iractum vcrsus lerram faciens tantum ipsum spirilus consolalione rcplevit sua melodia, quod, si alium tracliim fe- 20 cisset, vcrsus caelum credebat spirilum exhalasse ^ Non solum Deus ipsum sic probavit, sed ad impugnandum eum mullis ct acu- lissimis daemonibus esl Iraditus, ul bealo Francisco, dum devole oraret, est a Domino revelalum. Quod cum per plures dies beatus Franciscus de filio suo cum lacrymis cogilarcl el Domino lesu Christo eum recommendarcl, ul de lot insidiis victoriam cl 23 largiri dignaretur, facla est ad eum divina responsio, dicens: « Ne timeas, quia omncs tentationcs, quibus fraler Bernardus impclilur, dalae sunl illi ad exercilium cl co- ronam, et in fiiie de omnibus ipsum impugnanlibus palmam et victoriam cum gaudio reporlabit; et ipse fraler Bernardus est unus de commcnsalibus regni caelorum (a) ». De qua responsione beatus Franciscus est valde gavisus et, gratias referens immensas 30 lesu Chrislo, eum ampliori afTeclu sempcr posl dilexil. Quae omnia bealus Franciscus fralribus rccilavil addens, quod Dcus fratrem Bernardum ab onnii tenlalione libcratum, aiite morlem suam ponet eius spirilum in tanla |)acc el (juiele, quod onincs fratrcs, qui audicrint el vidcrint, mirabunlur; et in illa pace el quicte ulriusque hominis transibil de hac vita ad Christum. Et miratl fuerunl fralrcs de prophetia bcali Fran- 33 cisci, quia sic evenit '. Fuit frater Bernardus tanli zeli, ut quemlibet in quanlocumque magno culmine posilum audactcr rcprchenderel, si ipsum viderel in aliquo suae regulae transgres- sorem. Nam ccniens ali(iuando fralrem Eliam tunc ordinis gcncralem minislrum pa- lafrcdiim magnuin e(|uilantem, post cum forlitcr sufllabal, diccns: « Nimis cst altus *0 et grossus equus; non sic docet regula »; el aliquando pcrcutiendo groppam cqui, in praescntia sua talia verba replicabal \ Duin slarel aliquando ipse fraler Elias gc- (a) As ot odd. I)ei. ' \6eiu Aclus c. :iO; ({r. Cliron. 24 gen. pag. 43. — * Uk'm Cliron. cit. pag. 4i. — ' idcm Cliroii. 24 ycn. pa;,'. 38; cfr. Specuhtm Lrm. png. il, Sper. S(ib. c 107. — * Cfr. Clirott. 24 (jen. piifj. 4i. FRANCISCUS FECUNDATUR. 185 neralis solus in camcra, el aliquando cum aliquibus sociis, comedens de bonis Do- mini, boc videns fraler Bernardus mullum dolebal; et surgcns de mensa refeclorii cum cultello, parasside el coquina in manibus ibat et pulsabal ad ostium camerae dicens: « Quis est hic? Aperite mihi ». Et aperto ostio, ponebat se iuxta generalem minislrum dicens: « Ego volo de istis bonis comedere tecum». Et lunc fraler Elias confunde- 5 batur el crepabat(a); nihil tamen audebat el dicere propter suam sanclitatem '. Hunc fratrem Bernardum beatus Franciscus magnis exlollebat laudibus, el dixil, ipsum istum ordinem fundasse, omnia vendendo el dando pauperibus, ac se nudum offerendo brachiis Crucifixi *; omnia enim dedit, eliam et veslimenta, el habitum, quo indulus est, mendicatione obtinuil (6). 10 Beatus Franciscus quanlum dilexerit fratrem Bernardum, in fine de hoc mundo recessurus oslendit. Nam adslantibus coram bealo Francisco pauperum palriarcha filiis et pro subtraclione tam amabilis patris lacrymantibus, dixit ipse beatus Fran- ciscus: « Ubi est primogenitus meus, fraler Beruardus? Veni, fdi mi, ul benedical tibi anima mea, antequam moriar ». Tunc frater Bernardus dixit fratri Eliae, qui 1S erat vicarius ordinis, secrelo: « Pater, vade ad dexteram beali Francisci, ut et le benedicat ». Cum aulem fraler Elias se posuisset ad dexleram beali Francisci el sanctus Franciscus prae lacrymis caecutiens manum dexleram supra caput fratris Eliae(c) posuisset, dixit: « Istud non est caput primogeniti mei fratris Bernardi ». Tunc frater Bernardus accessit ad sinislram eius. Bealus autem Franciscus manibus can- 20 cellatis, brachia {d) commulando, sinistram posuil super caput fratris Eliae, dexteram vero super caput Iratris Bernardi, dicens fratri Bernardo: « Benedicat le Paler Do- mini nostri lesu Chrisli in omni benedictione spirituali in caeleslibus in Christo! sicul primo electus in ordine isto ad dandum bonum exemplum evaugelicum, ad imitan- dum evangehcam pauperlatem Salvatoris vel ad imitandum Christum in evangelica 25 paupertate; quia non solum tua liberaliler obtulisti et pro Christi amore eliam in- tegre dispersisti, verum etiam temetipsum in odorem suavitalis oblulisti vel in odorem suavissimi sacrificii oblulisli; benedictus ergo sis a Domino noslro lesu Chrislo el a me, suo pauperculo servo, bencdictionibus sempilernis, ingrediens el egrediens, vigi- lans el dormiens, vivens et moiiens; qui benedixerit tibi, benedictionibus repleatur, 30 el qui maledixerit tibi, non erit immunis. Eslo dominus fralrum tuorum, id est, tuo imperio cuncti fratres subiaceant; et quo.scumque volueris recipere ad ordinem islum, rccepli sint, el quoscumque volueris emitlere, emiltantur; el nullus super te pote- slalem habeat; el libere, quocumque volueris, possis pcrgere vel morari ^ ». Haec est benedictio dala fralri Bernardo per bealum Franciscum. 35 Fuit frater Bernardtis lotus caritativus; nam ad mcnsam sedens saepe praesen- tabat uni fratri; et cum a quodam alio fratre reprehenderelur dicenle: « Nimis prae- senlalis tali fratri, ipse enim non polesl lantum comedere», rrspondit fr;iter Ber- nardus: « Ego facio, carissinie, ex parte mea quod meum est et quod cst carilalis, ipse vero non comedal, nisi sicut decet». ^o (rt) As confundehatur in semetipso; edd. et furbabatur. — {b) Codex ohtentus. — (e) As super caput; edd. supra caput eius. — {d) As ot edd. Franciscus cancellatis brachiis. ' In documenlis pluiies citatis hacc non invenimus. — ^ Actus c. I n. 44. — * Idem Actvs c. 5 el Chron. 24 gen. pag. 42 lin. 30 seq. 186 FRUCTUS VIII — TAKS SECUNDA. 5. Deo placciile fiatrein Beriiardum ad se vocare, qiiia fralres eum alTeclu palcriio vcnerabanlur, ex diversis parlibus, cum appropinquarel ad morlem, concuiTcrunl ad cuni. Inler quos affuil illc sera|)liicus et divinus sanclus frater Acgidius, qui, cum vidisscl sanclum fralrem Hornardum, dixit: « Siirsum corda » [cum gaudio magno; o fratcr eliam Bernardus dixit: « Sursum corda], habemus ad Dominum ». Et dixil uni fralri secrele, ul locum apttim pararet contemplationi, ut sanctus frater Aegidius possel caclcslia conlenq)lari. In ipsa sua iutirmitate vocalis fratribus fraler Bernardus dixit cis, quod de corpore curam nolebal baberc, ct ideo, quidquid faccrcnt, cral con- tenlus, sed de anima. Et [ex quo coepil infirmari] semper iuxta se voluil babere fiatrem 10 [sacerdolem], qui ipsum ad confessionem, quando aliquid occurreret, audircl (a). Cum aulcm beatus frater Bernardus ad illam boram extremam migrandi pervenissct, fecil sc erigi et adstanlibus fratribus dixit: « Fratres carissimi, nolo vobis multa vcrba dicere; sed considerare debelis, quod stalum, quem ego babui, vos habetis, et quem cgo [nunc] babeo, vos habituri cstis. hivcnio autcm in anima mca, quod pro millc 13 mundis aequalibus isti nollem non servisse Domino lesu Christo; ct de omni offensa, (juam ego feci, accuso me Salvatori meo Domino Icsu Cbrislo ct vobis; el rogo vos, fratres carissimi mei, ul diligalis vos inviccm ». El posl haec verba et alia salubria hortamenla, cum fratres eum in lecto reclinassent, facta cst eius facics splendida nimis el laeta non sine admiratione omnium, qui adslabant. El in ipsa laelitia anima 20 illa fclix, cum vicloria sibi promissa a Christo, ad gaudium transiil bcatorum '. [Post mortem factus albus cst ct caro sua mollis, et quasi ridere videbatiir; undc pulchrior erat mortuus quam vivus, et plus delcctabantur eum videre omnes mortuum, quam vi- venlem; videbalur enim recle sanclus ridens ^] Sepullus Assisii in ecclesia beati Fraucisci propc eius altare, ut palel cerncn- 25 ijbus eius scpulchrum. Quam gloriam habeat in caelo, oslcnsum fuil fratri Leoni, socio ipsius el beali Francisci, infirmanli in loco sanctae Mariae dc Portiunoula; qui cxsislens in loco dc Porliuncula infirmus cum fralrc Rufino, sed magis ipse, lalem de fralre Bernardo habiiit visioncm. Vidit enim multitudinem fralrum proccssionalitcr inccdentium, inter 30 quos vidil uniim, a cuius oculis ladii procedebanl lucidiores radiis solaribus sic, quod in cius faciem intcndere non polerat. Et quacrcns ab uno illoriim fralrum, quo irenl, respondit: « Ad animam cuiusdam fratris in Portiuncula iiifirmantis el brcvitcr moriluri ». El rursus quaesivil, quis esset ille frater, a cuius oculis lanta claritas procedcbal. Rcspondil: « Et non cognoscis eum? Ille est fratcr Bcrnardus de Quinla- 35 valle ». « El quare, ail, eius oculi tanla claritate nilcscunt »? Et ille: « Quia scmper de his, qiiae videbal in aliis, melius iudicabat. Unde qiiando vidcbal trulanos cl maie indulos, dixit: ,Isti melius servant pau|)ertatem, (|uam tu, fratcr Bernardc'. ludicabat enim de illis, acsi paupcrtalem voluntaric scrvarent. Cuni divilcs videbat pretiosis indutos vcstibus et dcauralis, cum cordis compunctioiic diccbat: , Forsitan isli porlant 40 cilicia, ct sub ista apparcntia cxtcriori suslincnt carnis marlyrium {b) in occulto, cl sic (o) As ot odd. et quando aliquid occurrehat in mcnte, quod eius couscieutiam oneraret, statim con- fitehatur. — (i) As carnis immundi liam ; cdd. macerationem . ' Idem Adns c. 5 in flnc, ubi (losiint In ipsa sun infirmUnli; (liii. 7) — Ciim nntem bmUts frater Ihrnardii.s, (juao sinc aliis ioguiilui- in Spcc. Lem. j^a;;. 46 cl Spec. Sab. c. 107. — ' Idcin MiiuMKiuo Speculum 1. c. FRANCISCUS FECUNDATUR. 187 vilaiil vaiinrn gloriam ineliiis qiiain lu, fraler J^ernarde, ctiin liiis vilibus induineiilis'. Et per isluin moduin semper bonum de aliis, de se aulem luimililer senliens iudi- cabal. Habebat etiam mundissimos oculos, et quidquid boni cernebat in crealuris, totum regerebat in laudem Creatoris». Et visio illa disparuit '. Uuus ex sociis beati Francisci, qui fuit unus de tribus lalroiiibus conversis per 5 bealum Franciscum, ut infra dicetur, raptus in paradisum vidit bealiim Francisciim «chlamydatum chlamyde loto slellis pulcherrimis decorato; et quiuque stigmata eius erant sicut quinque pulcberrimae stellae, quae tanta luee fnlgcbant, quod videbanlur lotam illam civitatem illuslrare; frater vero Bernardus habebat coronam in eapile pulcherrimam; frater Aegidius etiam lotus erat mirando lumine decoratus; et plures 10 alios fratres vidit gloriosos ^ ». Sic ergo apparet de bealo fralre Bernardo eius inilium, medium et (inis. Ad laudcm lesu Cbrisli. Amen. De beato fratre Silvestro, socio beati Francisci. Tertius frater sanctus, qui iacet Assisii in ecclesia beati Francisci, est sancUis '^ frater Silvester, qui saceidos fuit primo in saeculo. Et hoc modo venit ad ordinem; nam cum frater Bernardus sua cuncta distracta daret pauperibus, bcalo Francisco ipsuin ad praedicta fideliler adiuvante, hic presbyter vel dominus Silvester, dum dispergere videret haec omnia, avaritia ductus dixil beato Francisco: « Tu de qui- busdam lapidibus, quos a me emisti pro ecclesiis reparandis, non mihi plene solvisli ». ^o Bealus Franciscus admirans eius avaritiam et nolens cum ipso contendere, ut verus evangelii observalor, inisil mauum in sinum fratris Bernardi, et plenam pecunia posuil in sinum domini Silvestri et ait, quod, si plus vellet, adhuc plus daret. Ille autem conlenlus recessit. Et cum in sua esset domo et cogitare coepisset, quae fecil, et red- arguens avaritiam suam ac fervorem fratris Bernardi et sanctitatem beati Francisci -^ considerans, in prima, secunda et tertia nocle eamdem inspexit visionem '. « Videbat namque in somnis lotam Assisii civitatem a dracone immenso circumdari, prae cuius magniludine nimia tota regio videbalur exterminio subiacere. Contuebalnr post hoc crucem auream ex ore procedenlem beati Francisci, cuius summitas caelos tangebal, cuiusque brachia protensa in latum usque ad mundi fines videbanlur extendi; ad ^^ cuius etiam aspectum praefulgidum draco ille laeler et horridus penitus fugabatur. Hoc dum terlio sibi monstrarelur, viro Dei per ordinem et fratribus enarravil; ac omnibus distractis et dalis Dei amore pauperibus, beati Francisci frater effectus, vita eius in ordine sic fuit sancta, quod authenlicam reddidit eam, quam in saeculo ha- buerat, visionem * ». ^^ Hic bealus frater Silvesler adeo perfeclionis, sanctitatis ct gratiae est effectus, quod loquebatur ciim Deo, sicut amicus cum amico, sicut pluries bealus Franciscus est experlus. Ad hunc frntrem Silveslrum slanlem in loco de Carcere in monte Subasio, beatus Franciscus cum vellet ipse cerlificari, an ad praedicandum ire de- beret vel orationi vacare, inisit fratrem Massaeum, ut, qnia ipse erat lantae sanclitatis ^^ et devolionis, quod statim audicbalur a Domino iesu Chrislo, et Spirilus sanclus eum ' Idem Chron. 24 gen. pag. 43. — ^ Acttts c. 29 in fine. — ^ klem Leg. 5 soc. n. 30 et 31, Actus c. 1 n. 38-43, ct Chron. 24 gen. pag. 7;cfr. H Cel. 3, 32. — * Honav. Leg. mai. c. 3 n. 3, qui omittit priorem parlem. 188 FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA. digimm foceral divino colioquio, propler (]uod boalus Fraiiciscus magiiam devolioiicm ad eum liabebat; cui, cum verba dixissel beali Francisci, slalim fraler Silvesler ad oralionem perrexil. El cum orarel, slalim iiabuil divinum responsum cl slalim (a) exivil ad fralrem Massaeum dicens: « Haec dicil Dominus, ul dicas fratri Francisco, 5 quod ipsum non solum propler se ipsum vocavil eum, scd ul fruclum facial animarum, el mulli per eum lucrenlur ' ». Quo edoclus bealus Franciscus eloquio ad praedi- candum accessil. Hic esl ille fraler Silvesler, cum quo bealus Franciscus Arelium deveniens, invenil civilalem ipsam « inleslino bello (juassalam propinquum sui minanlem exci- 10 dium. Cum enim in eius suburbio essenl bospilali, vidil bealus Franciscus exsul- lanles daemones ac perlurbalos cives ad caedem muluam succedenles. Ul aulein scdiliosas illas effugaret aereas poleslates, vocavil bealus Franciscus socium suum fratrem Siiveslrum, columbinae simplicilatis virum, dicens: ,Vade anle porlam civi- lalis, cl ex parte Dei omnipolentis daemonibus in virlule sanclae obedienliae prac- 15 cipe, ul exeanl de civilale lcslinanter' ». Quod fraler Silveslcr ul (ilius obi^dientiae cum perfecisset, slalim daemones recedenles (6), ad |)acem civilas est redacta *. Hic posl mulla mira perrcxit ad Cbrislum Dominum, el sepultus est Assisii in ecclesia beali palris nostri Francisci. De fratre Electo, socio beati Francisci. 20 Quarlus fraler Assisii sepullus in ecclesia beati palris nostri Francisci est frater Electus, de quo nibil reperi, nisi quod spirilu chiruil piophelico; nain domiiio Pelro cardinali Albanensi, cum eum visitassel, eidem dixil: « Tu bodie morieris», el sic evenil ^. De fratre Leone, socio patris nostri beati Francisci. 25 Quinlus frater iacens Assisii in ecclesia sancii Francisci est fraler Leo, confessor beali Francisci, qui, ul de eo dicilur inler alias virlutos, fuil bomo purissimus el simplicissimus, de quibus bealus Franciscus eum praecipuc commendabal. Unde, propler eius columbinam simplicitalcm, bcatus Franciscus eum spccialilor diligobal el fralrem Pecorellam vocabal, el ad sua secreta lam cx confessione quam ex aliis 30 admillebat. Quando enim beatus Franciscus ad monlem Alvernae perrexit, fralrem Leonem secum cum fratre Massaeo el fratre Angelo milite duxit, el sibi in ipso monle, quamdiu slelit, fidelitcr deservivil. Hunc fralrem Leonem beatus Franciscus, ut dictiim esl supra fructu el conformilatc V *, informavit, dum irenl de Perusio, in quo csset pcrfecta laetitia, quia videlicel in actibus patienliae. 35 Cum islo fratre Leone in quodam locello dum slarcl bealus Franciscus, ol brc- viarium ad diccndum olTicium (c) non baberenl, el dixisscl ei, ul loco odicii frator Leo diceret, quidquid doccret cum cl non aliud, et bcalus Franciscus dixissel: « Ego dicam sic: ,0 fraler Francisce, lu fecisli lot peccala in saeculo, quod es dignus in- (a) As ot edd. unde exivit. — (6) As ot odd. daemonibus recedentibus. — (c) As ot odd. »ia(ii((>iM»M. * Idem Actus c 16. cfr. Donav. 1. c. c, 12 n. 2. — • Bonav. 1. c. c. 6 n. 9; cfr. II Cel. 3, .'j1; — ' IdtMTi Cdtalogns snnctonim Fratrum Minorum, |ing. l, el Chron. 24 gen. pag. 252. Scrmo csl de card. Petro de Collemedio, qul 1253 ropcnlina mortc dcccssit. — * Pag. 118. FRANCISCUS FECUNDATUR, 189 feriio'; cl lu, frater Leo, respondeas diceiis: ,Veriim esl, quod infernum profundis- simum meruisli'»; el fiater Leo respondil: « Libenler, paler; incipe in nomine Do- mini ». El bealo Francisco incipienle dicere: « 0 fraler Francisce, lu fecisli lol mala in saeculo, quod es dignus inferno», respondil fraler Leo, Deo eius linguam diri- genle: « Deus faciel per te tot bona, quod ibis in paradisum». Et cum sanctus 5 Franciscus dicerel: « Non dicas sic, frater Leo, sed quando ego dicam: ,0 frater Francisce, tu tol mala fecisti in saeculo, quod cs dignus maledici', et lu dices: ,Inler maledictos es dignus compulari'», el frater Leo diceret: « Libenler, paler»; el beatus Franciscus cum mullis lacrymis et suspiriis ac tunsionibus pectoris et valido clamore dixit iam dicta, fraler Leo respondil: « Deus faciet te lalem, quod inter 10 benedictos eris singulariler benedictus». El cum beatus Franciscus pcr obedicntiam mandando, ut diceret et responderet iuxta imposila per eum sibi, et plurics boc tieret, fratcr Leo, ul eum doccbat Dominus, et non ut volebal bealus Franciscus, rc- spondcbal et dixil bealo Francisco: « Ego non possum aliud diccre, quia Deus loquitur per os meum ' ». 15 Cum quodam tempore frater Leo iret cum beato Francisco versus sanctam Ma- riam de Porliuncula, vidil ciucem auream pulcberrimam beatum Franciscum prae- cedcntcm et in ea Cbristum crucifixum stanlem, et videbal, quod cum stante slabat et cum eunte ibal; et crux erat lanli splendoris, quod et faciem beati Francisci et parlem aeris circumquaque illuminabat ^ De virginilale bcati Francisci frater Leo 20 fuit iripliciter cerlificalus, ut dicetur infra, scilicct per confessionem, visionem et supcrno oraculo. Hic [frater Leo] vidil cbarlam desccndcntem dc caclo super beatum Franciscum se ponentem, in qua erat scriplum: « Hic cst gratia Dei'». Tempore, quo in monle Alvernae stabat bealus Franciscus, fraler Leo eundo de nocte, ut diceret malutinuin, cum beatum Franciscum non rcperisset in cella, vidit eum 25 aliquando lam alle elcvatum, quod langere poterat eius pcdes; quos osculando et amplexaiido dixit: « Dcus, propilius eslo mibi peccatori, el per merita buius san- ctissimi viri fac mc tuam misericordiam invenire ». Aliquando vidit eum elevalum ad cacumina arborum; aliquando in tanta altitudine elevatum eundem conspexil, quod vix visu poterat cum altingcre, et tunc prosternens se in loco, unde beatus 30 Franciscus erat assumptus, praefata orando dicebat (6) *. Fralris Leonis beatus Franciscus vidit cor et tentationcm, et dando sibi scriptu- ram de sua manu eum liberavit, ut fruclu et conformilate XVIII et XXVI dicetur. Fratri Leoni exsistenti secum in monte Alvernae bcalus Franciscus praedixit de sua sligmatizatione in brevi futura, indicando ei, quod Deus in monte illo faceret ad paucos 35 dies mirabilia, quae nunquam fccit alicui creaturac, de quibus admirabitur tolus mundus. Fraler Leo cum beato Francisco eral in montc Alvernae, quando Dominus stigmata ipsi patri noslro bcato Francisco imprcssit. « Huic soli fratri Leoni beatus Franciscus sua stigmala committebat langenda et novis pectiolis remutanda; quas qualibct die bebdomadae inter clavos illos mirabiles et carnem reliquam ad rcli- 40 nendum sanguinem et miligandum dolorem renovabal, exccpto die iovis de sero el per tolum diem veneris, in quo nullum rcmedium volebat apponi, ut amore Cbristi (a) As et edd. ingeminahat. ^ Cfr. Actus c. 8 et Chron. 24 gen. pag. 69. — ^ Idcm Adns c. 38 n. 5 et Chron. cit. pag. 68. — ' Cfr. siipra pag. 58 not. 1. — * Cfr. Actus c. 39 el Chron. cit. pag. 65. 190 FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA. eo (lie erucifixi cmn Clirislo pciulcrcl. Ali^niiindo inaniis iilas lam vciicrandis slig- malihiis insignilas aiite cor cl oculos lialris Lconis sanclus Francisciis sUidiosius npponchal; cx (|ua apposilioiic lanlam (lcvolionem fralcr Leo scnliebal in corde, (piod (piasi exspirahal, Ire^pienlihus sinirulUhus in sluporc saliihri immulalus ' ». 5 Semel, dum esset hcalus Franciscus in monle Alvcrnac cl fratcr Lco el ad in- viccm lo{picrentur, ostcndit ei heatus Franciscus (juendam lapidcm, (}uem cum maiino cordis gaudio et laclilia cxlollehal dicens: « Fraler Leo, pecorone, lava islum lapidem cum aqua »; (|Uod cum fecissel, dixil: « Lava illum cum vino »; (pio facto, ait sanclus Franciscus: « Lava illum cum oleo », quod el fecil; el sanctus Franciscus ail: « Lava 10 illum ciim halsamo ». « Et quomodo possem hic, ail fralcr Leo, halsamum inve- nirc »? Hc^pondil sanclus Franciscus: « Seias, frater pecorella Dei, quod ille esl lapis, in quo semel sedchat Domiims, quando apparuil milii; el ideo dixi lihi, ul quater illum lavares, quia tunc qualuor milii pro ordine promisil: primum, quod qui diligercl cx loto cordc Iralres el ordiiiem, et benediclionc praevenlus divina, bcne 15 nnircl(f/); sccundum, quod uolabililer punielur islius ordinis iniuslus persecutor; lcr- lium, quod malus fraler el in malilia pcrsevcrans diu non polerit durare, quin di- miltal {!)) vcl confundalur; quartum, quod ista rcligio usque in finem sacculi durahil ^ ». Bealo Francisco infirmanli, cum fraler Leo eidem assisleret, semcl « orans devotc el faclus in ecslasi, duclus esl in spiritu ad quoddam fiumen impeluosum, piofundum 20 el lalum. Uhi cum Iranseuntcs aspicerel, vidil aliquos fralres oneratos ingredi illiid fiumen, quorum aliqui submergebanlur in priiicipio, aliqui in mcdio, aliqui ullra plus vel minus secundum maiorem vel minorem ponderis gravilalem ; quod frater Leo non j)oleral sine compassione videre. Vidil poslmodum alios fralres exoneralos sine aliquo pcriculo vel laesione transire. Healus vero Franciscus cognosccns ipsum ali- 25 quam visionem vldisse, praecepil illam edici. Quod cum feeisset, dixit beatus Fran- ciscus: jVera sunl, quae vidisli; nam fiumen esl iste mundus, in quo fratres sub- merguntur, (jui non habenl volunlariam paupertalem; veri aulem fralres Minores omnia mundana conlemncnlcs sine pcriculo dc lemporalibus transeunl ad aeterna' ' ». Iluic fralri Lconi semel hcatus Franci.scus dixit, quod, cum ipsc in sancla Maria 30 de Angelis orarel posl Irifariam (c) pro populo christiano, Cbristus apparuil sihi diccns: « Si vis, ul miscrear populo chrisliano, fac iit ordo liius permaneal in slatu, in quo fundavi cum; el ego tui amore ordinis ah inslanlihus Iribulalionibus mundum prae- servabo. Sed scias, quod ftiturum est, quod ipsi reccdcnl de via ista, quam oslendi eis, el mc lanlum ad iram provocabunt, quod dabo contra eos magnam daemonihus 35 poleslalem; el ipsi poncnt tanliim seandalum intcr ipsos et mundum, quod nullus erit ausus portare habilum manifesle; et quando perdcl mundus fidem ordinis, non rcmaiichit iillra lux in mundo; quia posui eos in lucem mundi; Iratres aulem, qui lalebiint iii silvis fugilivi, per me, sicul olim filii Israel in deserto, pascenlur*». (a) In As corroctio facta dicit omnia hene faceret. — (b) As et odd. adduut ordinem. — (c) Ita codox; in As correctio tribunam, odd. truinam. ' Actus c. .39; cfr. Chron. cil. pag. 68. — ^ Idom aiio modo rcfert Ecclcslon I. c. pag. 245, qiii fralrcm Rufinum (■olloqijio iili inlcrnii.ssc ct vcrba S. Francisci audivisse rorcrt. — Ctr. Chron. 24 iien. pag. 67. — ' Idcm Chron. cit. pag. 69; cfr. Actus c. 59. — * Idcm Chvon. cit. pag. 70; cfr. Specubm Sab. p. 140 cl Le(i(jcn(l(t nnticd (cd. Miiiocchi) c. 35. — Alia ciii.sdom visionis rcliilio lial)ctur in Acliis c. 65 (clr. « l'ropliclia bcali Francisci » intcr « Vcrha fralris (^onradi », Ojmscitles de Critiijue Historiipie l. I j)ag. :J75). FRANCISCUS FECUNDATUR. 191 El ilcrum dixil bealus Franciscus, quod propter peccala populi Deus millerel magnam famem in mundo, sed propter merila unius pauperis, qui vivit, facit dila- lionem ; sed eo moi"luo, famcs illa iiorribilis invalescet in lanlum, quod innumera- biles homines famis angustia morienlur. Sed post mortem, cum fames illa, scilicel post sex menses a morlc beali Francisci, evenisset, beatus Franciscus apparuit fratri 5 Leoni dicens, quod pauperculus ille eral ipse beatus Franciscus, cuius merilis Deus dislulit ipsam miltere; qua mulli fame obierunl \ Cum post mortem beali Francisci frater Leo affeclaret eum videre et ob hoc in loco dc Heremila ^ coram Deo se ieiuniis et oralionibus afflixisset, apparuil ei bealus Franciscus lolus iucundus et splendidus, habens alas cum pennis tulgentibus et cum 10 unguibus ad modum aquilae deauralis. Cumque fralcr Leo de lam mirando aspeclu mirarelur et eius afilalu mellifluo recrearelur, inlerrogavit beatum Franciscum, (luare in tali enigie apparebal. Qui respondit: « Inler alia dona, quae mihi Dominus con- cessil, esl, ut devolos ordinis mei adiuvem, quasi volans in Iribulationibus cilius invocalus, et eorum ac bonoium fralrum animas ad caeleslia rcgna perducam, dae- 15 mones vero quasi (a) unguibus fcriam, ac fralres reprobos et ordinis perseculores dura punilione corrigam el discerpam ^ ». Isle fraler Leo in somiiis vidil, quod divinum iudicium parabatur, et in pralo quodam angelis tibicinanlibus congregabalur innumerabilis mulliludo. Et ccce, duae scalae, quarum una erat rubea, altcra vero alba, eranl posilae; una ab una parle 20 illius prati, altera ab alia, quarum proceritas a lerra usque ad caelos tendebatur. Apparuil Chrislus in summilale scalae rubeae quasi offensus graviler et iralus, et bealus Franciscus erat aliqualiler inferius prope eum. Qui amplius descendens fralres forlissime vocando dicens clamabat: « Venile, fralres, venite; accedile ad Dominum, qui vos vocal; confidite, ne limealis ». Fralres mulli currebant ex palris admonilione 25 el incipicbant asccndere scalam rubeam conlidenler. Cum autem sic ascendercnl, unus cadebat de lertio gradu, alius de quarlo, alius de dccimo, alius de medio, alius de summo. Bealus autem Franciscus ad tanlam fralrum ruinam pielate molus et compas- sione pro filiis precabalur Dominum; Christus vero oslendcbal manus et latus, in quibus plagae eius renovari videbantur, el inde sanguis recentissime dislillabal, et 30 dixil: « Ista fecerunt mihi fratres lui ». Et dum beatus Franciscus persevcrarel, mi- scricordiam pro filiis poslulando, post brevem morulam per scalam rubeam aliquan- tulum descendebal el clamabat, diceus: « Confidite, fralres, ne dcsperelis; currilc ad scalam albam et ascendile, quia ibi suscipicmini et per cam caelum inlrabitis ». Cur- renlibus aulcm fralribus ad scalam albam ex admonilione paterna, ecce, beata Virgo 35 apparuit in summilale scalae et recipiebat eos, et ingrcdiebanlur regnum sine labore *. Alia vice apparuit Dominus lesus Chrislus fralri Lconi, dicens: « Ego lurbor de fralribus ordinis lui ». Cum vero ille Iremcns causam interrogaret, respondit: « Quia, in(piil, mea beneficia non cognoscunl, quae quotidie eis impendo, ut lu nosti, el non tantum spirilualia, sed etiam temporalia necessaria corpori, cum non seminant neque 40 (a) As quos. ^ Chron. 24 fjfn. pag. 70; seciinduin Salimbcne Cliron. ad an. 1227 illo lempore erat « maxima caristia biadi ct rcnim victualiiini... et pcr lolam Ualiam njagiia famcs » — ^ Plures apud anliquos auclores invcniuntur loci huius nominis. — ^ Idem Chron. cit. pag. 71. — * Idcm 1. c. pag. 71. 192 FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA. inoliml, el quia frequeiilcr muimuranl el olio vacaiil, el quia se atl iram provocanl, el ad amorem cilo noii redcunl, [)arcenles iniurias, ul debenl ' ». Hic frater Leo inlenlionem heali Francisci de lihris liabendis quoad regulae ob- servanliam bene novil, el specialiler, quod nullus liber proprius baberelur, sed in 5 communi ^ Fraler isle Leo fuil cum bealo Francisco apud Honorium papam dicenlem: • Bealus illc, qui Dci gratia roboralus banc regulam fideliler el dcvole servaveril; quia omnia, quae iii ea scripla sunl, sancta el calbolica sunl el perfecla '». Bealus isle frater Leo claruil spirilu propliclico. Cuidam iuveni exsislcnti in habilu 10 saeculari, cum dixisscl: « Tu ordinem nostrum intrahis », ille nunquam poluil quies- cere, donec inlroirel ordinem, ul sihi fraler Leo praedixcral. Mulicri praegnanli, cum ad visilandum locum de Poriiuncula ob revcrcnliam Virginis vencral, quae de Insula erat Assisii, cuui dolores parlus eam arriperenl, dubilando, ne possel redire anle emissionem parlus ad diclum caslrum de Insula, fraler Leo dixil: « Ne limcas, 15 quia boc sero domum luam cum sole redibis — pluebat enim — el pulcbrum paries pucrum »; el sic evenil, ul fraler Lco praedixit. Claruit signis, dum adbuc viverel. (Jnaedam enim mulier de Codale (a), comilatus Spoleti, habens aposlema sub mammilla, quod mullani saniem cmitlchat et auxilio me- dicorum nullatenus possel iuvari, ad fralrem Leoncm accedcndo, cum eum roga.ssei, 20 ul supra vulnus aposlemalis signum faccrcl crucis, quod cum fccisscl, slaliin liberala' esl, ul nullum signum cicatricis remaneret. Quidam puer morbo caduco laborans, omni die ad fratrem Leonem accedens, clam de lunica eius accipicns suspendil ad collum el libcratus fuit; sed casu decidente a collo praedicto fruslo lunicae, cum morho laborarel prislino, ad praefalum fralrem Leoncm rediens, de lunica cum ac- 2o cepissel et collo suspendisset, slalim fuil el perpeluo a diclo morbo liberalus. Quidam de castro Trevii a duce Spolelano in carccre tenebalur, qui se oralioni fralris Leonis exsistenli in loco de Porliunciila commendavil; apparente sibi fratre Leone cum gau- sape * in manu in medio die et palefaciens carcerem, videnlihus aliis, ipsum de car- cere cxtrnbendo, ad sanctam Mariam de Porliuncula adduxil; ciimque ille quacrcrel 30 fralrem Leonem et invenirel ac gralias referrel, respondil: « Non mihi, sed bealac Mariae de Candclis, cuius esl hodie fcstum, gratias rcferas, quae le lihcravil ». Fralcr Leo in die dominico, cum irct ad sanclum Paulum, ubi erant molendina dc Assisio molenlia, el redarguens molendinarios, qui culpam dicenles, dum ad molendina redii.sseni, molas slanles invenerunl, aqua currente el omnibus stanlihus ul prius. 35 Comilissa de Anguillaria, fratri Leoni devola, dum aFuisissel loquelam, el omnia pro eius morle essenl parala, a (|uadam domina fuil sibi diclum: « Tu babcs (idem in sanclo fralre Leone, recommenda lc sibi »; illa, cum loqui non posscl orc, cordc se recommendans fralri Leoni slalim fuit oplimc liherala. (a) As Cordale. ' Idem 1. c. pag. 72. — "^ Cfr. Snnclissimi P. N. Francisci Intenlio liegulae iii Doc. anl. franc. l. I pag. 82 socj. — ' Ilacc refcrl Angcliis Ciarciuis tam in Ilistoria Irilnilationnm (cfr. Archiv fiir IJlleratnr—und Kirchentieschickte, t. 111 p. 602, iibi desiint vcrba * cl catholica »), qiiam in Ivrposilione retjulae ad cap. 10 (cod. Ollob. (106 fol. 9iv, cod. 1/92 S. Isid. fol. (>« v); cfr. Opuscules tlc Criliiiuc hislorit/ue, t. I pag. 93. — Qiiac sccpiuntiir dc miracuiis fialris F.conis, in aliis (lociiincnlis non invciiimus. — * Uaiisa|)c=palliiim (I)ii Cangc). FRANCISCUS FECUNDATUR. 193 Hic mandato fralris Crescentii gencralis minislri cl capiluli generalis cum fralre Rufino et fralre Angelo Legendam composuit beati Francisci, quae Legenda Irium sociorum dicitur, quam in lioc opere multolies nominavi el nominabo \ Fraler Leo islc, ut diclum est *, fralrem Bernardum de QuintavalJe gloriosum post mortem eius vidit. Hic tandem sanclilate plenus ad Deum pergens, post mortem sepultus est Assisii, 5 cum beato Francisco in eius ecclesia et cum aliis sociis. De fratre Gulielmo de Anglia. Sextus frater, qui iacet Assisii in ecclesia beati Francisci, est fraler Gulielmus de Anglia. Hic, ut dicitur, loco fralris loannis de Cappella, qui ordiuem exivit et factus leprosus se suspendit et sic a numero duodenario sociorum beati Francisci ex- 10 clusus, ratione vitae et sanctitalis lali numero duodenario sociorum insertus, velut alter Mathias collegio apostolorum, duodecimus frater et socius beali Francisci computatur. Hic qualis fuerit in vita, post eius morlem miracula declararunt; adeo mullis et magnis claruit signis, ut beati Francisci sanctilatis famam obumbrare videretur; quapropter frater Eiias, lunc ordinis generalis minisler, sibi mandavit, quod miracula ifj amplius non faceret; et sic fecit; destilit enim a miraculis propter praesentiam ho- norificandam et famam sui patris (a) beati Francisci \ De fratre Angelo," uno de sociis sancti Francisci. Septimus frater sanctus, qui Assisii iacet in ecciesia beati Francisci, esl fraler Angelus de Reate. Hic fuil primus miles, qui ordinem ingressus est. Cum isto 20 denique fratre Angelo, fratre Petro Cathanii et fralre Bernardo de Quintavalle ivil bealus Frauciscus Romam ad dominum papam Honorium, ut diem determinaret pro indulgenlia sanctae Mariae de Portiuncula, quam antea sibi Perusii concesserat. Huuc beatus Franciscus cum fralre Leone et fratre Massaeo assumpsit iu socium, quando primo ad sacrum monlem Alvernae accessit, et ibi cum eo stetit et fuil. Istum credo 25 esse illum fratrem Angelum, de quo habetur in Legenda antiqiia \ qui valde timebat daemones, ct de nocle hac de causa non audebat stare solus; quod pandens bealo Francisco, eidem ipse pater mandavit, quod ascenderet solus unum monlem valde altum et alta voce dicerel: « Superbi daemones, omnes ad me venite modo, et quid- quid poleritis, facite mihi ». Quod cum ille humiliter fecisset, nec aliquis daemon ad 30 eum venisset, postea impavidus effectus est. Ad morlem deveniens, cum praefatis sanctis fratribus est tumulatus, et ut sanclus habilus est et depictus. De fratre Massaeo, socio beati Francisci. Octavus frater sanclus iacens Assisii in ecclcsia beati Francisci cst frater 35 Massaeus Marignani, qui fuit verbi gralia adornatus el discretione praccipua; (a) As patris praeeipui. * Supersedemus hoc loco a Iractanda quaeslione de origine iiuius iegendae; cfr. praeprimis Van Ortroy, La Legende de S. Frangois d'Assise, dile « Legenda trimn sociorum », in Anaiecla Bollandiana t. XiX pag. 119 seq. et Lemmens, Documenta ant franc. t. I pag. 18 seq. — 2 Pag. 186. — 3 ijem Paul. Putcol. {Misc. Franc. t. VIII pag. 58), Cal S. Fr. Min. pag. 5 et Chron. 24 gen. pag. 217. — * In aliis documentis non invenimus. Analecta — Tom. IV. 13 194 FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA. proplci" quac diio bealus Kranciscus, (|ui:i, (|ii:iii(lo rapiehalur, salisfaciebal ad se vciiiculibus, libciUercum secuin duccbal. Hunc bealuni IValrcin Massacnm bcalus Fran- ciscus voiens probare, co vocalo, dixil, (juod, quia socii sui babcbaiil graliam oraudi el conlem|)iandi Deum, ipsc volebal, quod omnia onicia eorum f;icerel, scilicel fa- 5 ciendo porlam, co(iuinam, eieernosynam, el sic omnia olTicia domus, cl boc per obe- dientiam. Frater Massaeus iuiuncta omnia Jibcnler pcrfccil; sod super boc slimulati conscienlia fratrcs alii socii, quod solus ipse omnem loci porlarel laborem, a lali oucre, beato Francisco dividenle odicia el cuilibel dando suum, fraler Massaeus esl liberatus '. 10 Hie esl iile frater Massaeus, qui beali Francisci probavil liumilitalem. Nam beato Francisco reverlenli de silva el ad ccllam pergenti, in ioco de Portinncula, faclus obviam fraler Massaeus eum coepit alloqui, sic diccns: « Unde tibi, uude tibi, uiidc libi »? Et quaerenti bcato Francisco: « Quid »? respoiulit frater Massaeus: « Quod lotus mundus vadil post le; lu non es iiomo pulciier nec littcralus»; el sic de aliis, ul \ii dicelur infra, fructu XVili el conformitate. iiespondil beatns Franciscus posl spatium oculis elevalis ad cjicium: « Vis scire, unde miiii »? inquit; « boc miiii est al) illis oculis Domini sanctissimis, qui nou viderunt inler malos magis peccatorcm, viliorem et insipienliorem me ». Quo audilo, frater Massaeus de liumilitale bcati Francisci fiiil cerliricatus ^ 20 Huius beali viri bealus Franciscus inteilexit (a) et vidit cordis arcana. Nam cum iret cum bealo Francisco et anlecedendo beatum Franciscum, ad quoddam trivium, quo iiomo poterat irc Arelium, Senas el Fiorentiam, pervcnissel, et i)eatum Fran- ciscum exspectasscl ac eidem dixisscl, quam viam ire veilel, respondit beatus Fran- ciscus: « Per iliam, quam Dominus ostendct, ibimns». Et cum frater Massacns di- 25 ceret: « Quomodo iioc scire polerimus»? res|)ondit i)catus Franciscus: « Per signum, quod faciam in le ». Unde mandavii eidem per sanctam obedienliam, quod voiverel se el nuiiquam cessarct, doncc ipse sibi diceret; quod faciens, ex vertiginc capilis piuries cecidit. Tandem dixit sil)i beatus Franciscus, (jiiod se non moverel et dicerel, versus quam patriam baberel faciem ; et ille diceret: « Versus Senas »; beatus Franciscus 30 dixit: « Vadamus Senas, quia sic esl voluntas Dei». Quo accedenles, beati Francisci populus scicns advcnlum, ei obviam euntes, ipsum el socium perpensiles ita, quod lerram minimc tangere potuerunl, usque ad episcopatum portaverunl. In ilia iiora aliqui civcs pugnabanl ad invicem, ita quod erant iam duo mortui. Bcalus autem Franciscus surrexil el ita graliose (b) pracdicavil illis bominibus cl tam sancte, quod 35 omnes reduxit ad |)accin cl ad concordiam; propter quod opus episcopus invilavil beatum Franciscum et eum suscepit cum magno bonorc. De mane vero beatus Fran- ciscus laudein fugiens bumanam, insalulato episcopo, rocessil de Senis cum socio; propler quod fratcr Massaeus ibal murmurando per viain diccns: « Quid fecil liic boniis bomo! me, ut puerum, fecil volvcre el cpiscopo, qui nos sic bonc rocopil, nec /jO verbuin dixil in suo rccossii, ncc gratias rctulit »; ct vidcbantiir sibi Iiacc omnia in- discretc facla. Tandem nutu Dei ad cor rcdicns cl sc durissime argiions, dixit: « Fnilor Massacc, lu cs valdc supcrbus, qiii opcra divina diiudicas, cl cs dignus infcrno, (piia (a) As intellexit intentionem. — (b) As ct odd. gratiose et saiicte. ' Clr. Adiis c. 12 ct Cliroii. 24 ijen. pag. II.';. — ^ civ. Aclns c. 10. FRANCISCUS FECUNDATUR. 195 Deo cum tiia disci-clionc (a) rebellas; nam in ista via lam sancta opera sunl facla per fratrem Franciscum, quod si ea fecissel angelus, non fuisset mirabilius; nam omnia, quae in ista via pntrala (6) sunl, ex orclinalione processeruut divina, ut palel ex fine optimo subseculo; quia et ad pacem reduxit cives et mullas animas a baralro inferni liberavit; el proplerea tu es stultissimus et superbus, qui murmuras de his, quae 5 processerunt a volunlate Dei». Haec autem frater Massaeus aliquantulum praecedens beatum Franciscum secum dicens (c) in corde suo, sanclus autem Franciscus omnia praefata videns lumine divino, clamavit posl tergum fratris Massaei dicens: « Ad ea, quae nunc cogitas, te teneas; quia sunt bona et utilia tibi, sicut a Deo inspirata. Murmuratio vero prima, quam faciebas, esl mala, caeca et superba, a diabolo tibi in 10 anima seminala ». Quae audiens Irater Massaeus slupuit, videndo, beatum Franciscum scire tam subito cordis eius arcana; el comprehendit, quod beatum Franciscum semper in suis actibus divina gralia dirigebal \ Cum bealus Franciscus socios suos ad diversas orbis partes binos misisset ad praedicandum, ut, quod praeceperat, ipse exerceret, elegit ire versus Franciam cum 15 fratre Massaeo. Et cum ad quasdam habitaliones veni.ssenl fidelium, necesse habue- runt, ut regula mandat, mendicare. El cum beatus Franciscus ivisset per unam viam et frater Massaeus per aliam, eleemosynas acquisierunt; et quia bealus Franciscus erat homo despectus el frater Massaeus pulcher, plures el pulchriores habuit elee- mosynas et bolos panis. Cum vero ad quendam fontem venissent, in cuius margine lapis 20 erat pulcher el magnus, extrahentes fruslra ^ quae acquisierant, videns bealus Fran- ciscus, quod fruslra fratris Massaei et plura essent et pulchriora quam sua, exsultans in spirilu pro desiderio paupertatis ait: « 0 frater Massaee, nos non sumus digni lam magno thesauro (ri) »; et haec gradatim vocem elevando pluries replicavil. Respondit frater Massaeus: « Pater carissime, quomodo potest dici thesaurus, ubi est tanta pau- 25 pertas? quia hic non est cultellus neque lobalia nec scutella nec iucisorium nec domus nec mensa nec famulus nec famula». Respondit bcalus Franciscus: « Et hoc ego reputo magnum Ihesaurum, ubi nihil est de his, quae praeparantur humana in- dustria, sed quidquid adest, (e) a divina providcntia ministratur, sicut apparet ma- nifeste in pane acquisito, in lapide tam pulchro et iu fonle tam limpido; unde 30 volo, quod rogemus Deum, ut Ihesaurum sanctae paupertatis tam nobilem, qui habet Deum administratorem, faciat nos toto corde diligere »; et sic de illis frusticulis (/") panis saliali, gratias agentes Deo, versus Franciam iter arripueruut. Et cum venissent ad quandara ecclesiam et in eam intrantes, beatus Franciscus ivit ad orandum post al- lare, ubi visitalionis divinae recepit tam ignitum fervorem eius anima ad paupertatis 35 concupiscentiam inflammanlem, (juod videbalur ex facie et oris hiatu quasi flammas ardoris emittere; el egrediens ad socium sic ignitus ore vehementer dixit: « A, a, a, frater Massaee, praebe mihi te ipsum»; et hoc fccit ter. Frater Massaeus stupens de tam vehementi fervore, cum tertia vice dixissel bealus Franciscus: « Praebe mihi te ipsum », misil se totum inter brachia sancti patris. Tunc beatus Franciscus cum 40 hiatu magno et spiritus sancti fervore ac clamore valido reboando: « A, a, a », (a) Edd. indiscretione. — (h) As 2^(trta; edd. peracta. — (c) As dicebat. — {d) As et edd. tanto thesauro et tam magno. — (e) As ct edd. adest, totum. — (f) As frustulis. ' Fere idem paulo fusius Actus c, 11; cfr. Chron. cit. pag. 116. — ^ Frustrum=frusluni (Du Cange). 196 FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA. levavil fralrem Massaomn ciim ipso flalu iii aerem el impiilil illiim anle se, (luaiilum possel esse unius haslac lon^ae mcnsura; quod vidcns (Valcr Massaeus, slupuil de lam mirando sancli patris fervore, el reluiil poslea sociis, quod in illo sancli Fran- cisci impulsu tanlam dulcedinem et consolalionem spiritus perscnsit, quod mmquam in 5 vila sua tam maximam consolalioiicm se mcmincrat habuisse. Poslea Romam per- gentes, bealus Franciscus fuil a sanclis aposlolis Pclro el Paulo dulciler amplexatus, ut dicetiir fruclu XXIll et conformilale. El quia bcalus Fraiiciscus a sanclis aposlolis Petro et Paulo pctierat, ut pro ipso ct sociis cuslodilionem ihesauri paupertatis im- petrarent a Chrislo, beali aposloli sibi dixerunt: « Frater Francisce, qiiia hoc lu petis 10 et desideras, quod ipse Chrislus et eius sancti apostoli hic servaverunl, ideo nolifi- camus tibi ex parte Domini noslri lesu Christi, quod tuum desiderium cst adimplelum; ct ipse Dominus lesus Chrislus nos misit ad le, ut annunliemus tibi, quod oratio lua esl exaudita, et thesaurus sanciissimac paupertatis libi et le sequenlibus perfeclissime esl concessus. Et tibi ex partc Christi dicimus, quod quicumque hoc desiderium luum 15 cxsequenlur, dc regno bealiludinis sunl securi; el lu et omnes lui sequaces erunt a Domino benedicli ». Quae omnia beatus Franciscus fralri Massaco socio suo revelavil '. Hic frater Massaeus audivil Chrislum concedenlem indulgenliam bealo Francisco pro ccclesia sanctae Mariae de Portiuncula, dum esscl beatus Franciscus in dicta cc- clesia coram Christo, virgine Maria el angelis(a); cl ivil cum eo Perusium ad dominiim 20 papam Honorium, el dominus Honorius concessil sibi, ul dicetur fruclu et confor- milale XIV. Et beatus Franciscus dixil fralri Massaeo, quod indulgcnlia sibi per do- minum papam concessa a Christo erat in caelo confirmata. Sed qiiando fuit dies a Christo dictac indulgentiae delerminata, frater Massacus hoc audivil; scd Romam tunc uon ivil cum bealo Francisco {b) ^ 25 Bealus Franciscus, ul dictum cst supra, volens scire, an deberet orare vcl irc ad praedicandum, hunc fratrem Massaeum ad fratrcm Silvestrum misil et bealam Claram, ut per cos de beneplacito declaralus divino scirel, quid agendum. Sed fralre Massaeo beato Francisco dc volunlate Domini refcrcnte responsum, bealus Fran- ciscus, ipso fratre Massaeo accepto pro socio et fralrc Angclo, de Realc, ut credo, 30 ati praedicandum pcrrexit. Et tunc cvenil miraculum illud coram praefalis, quod mulliludo maxima avium (c) congrcgata ad audicndum pracdicalionem beali Francisci stctcrunl et venerunt ^ Hunc fratrem Massacum beatus Franciscus misit ad fralrem Ruflniim tenlatum a diabolo et nequiter deceplum; quem nolentem ad bealum Fraii- ciscum operalione diaboli venire, fratcr Massaeus suo eloquio sancto pcrduxit, ac a 35 diaboli insidiis exslitit liberatus, ul statim dicetur. Frater isle Massaeus audiens qucn- dam fralrcm haberc profundissimam humililalcm, qiiac ipsum sanctificabal, confir- mabat ct in Dei gratia crescere faciebat, ct qiiod melius esl, nunquam a Deo caderc pcrmillebat habentcm, ad habcndam hanc virlulem humililatis fraler Massaeus exarsit, quod elevans oculos ad caclum voto se strinxil firmissimo, nunquam velle in mundo /»o islo laelari, nisi hanc suae animae virlulem sentiret adesse; quia videbatur sibi, quod essel dignus inferno, nisi ad illam humilitatem pervenissel. El cum Irislis sic (a) As Maria de Angelis. — {b) As et odd. om. sed quando — cum beato Francisco. — (c) As civium. ' Idcm Aclus c. 13n. i-W) (n. 20-29 a Pisano bicvilcr exliibpiUiir) ct n. 29-31; idom otiani in Cliron. !24 (jm. pnp;. 117, f|iiac n. 20-29 iniiius ;il)l»rcvinMTiiiiI. — * narllioli r. 6 ol 7. — » Cfr. ArMi^ c. 1G. FRANCISCUS FECUNDATUR. 197 fraler Massaeus per dies plurimos pennansisset, in fame el sili el miillis lacrymis se maclando, ac dum quadam die per silvam eundo pro desiderio vehemenli diclae virtulis et singullus, luctus, clamores et lacrymas emilteudo et dari a Domino sibi humilitalem postulando, vocem de caelo his eum vocantem audivit: « Frater Massaee, fraler Massaee »! Qui per spiritum Chrislum benediclum recognoscens respondit: « Do- 5 mine mi, Domine mi ». El Dominus ad eum: « Quid vis dare ad hanc graliam pos- sidendam, quid vis dare »? Et fraler Massaeus respondit: « Oculos capitis mei ». Et Dominus ad eum: « Et ego volo, quod oculos et graliam habeas». Tunc frater Mas- saeus rcmansit in lanta gratia oplatae humilitatis et lumine Dei, quod continue erat in iubilo. El saepe, quando orabat, faciebat quendam iubilum uniformem el voce 10 obtusa, sicut columbus: « U, u, u »; ac facie hilari et iucunda contemplationi va- cabal. Et supor hoc humillimus factus se viliorem cunctis hominibus reputabat. In- terrogavit sanctus frater hicobus de Fallerono fratrem Massaeum, quare versum nou mutabat in iubilo; respondit fraler Massaeus cum magna laetilia: « Quia, cum in una re inveniam onme bonum, non oportet, quod variem versum ^ ». 15 Sanctus frater Massaeus requisitus semel, quare erat prae solito tristis, respondit: « Quia, etsi profuudissimam humililatem possideam Dei gralia, hoc mihi non est conces- sum, quod, etsi nollem aliquod malum illi, qui mihi fecisset iniuriam, etsi bona cupiam el procurem ut mihi, tamen eum non sic diligo ut me, nec placet mihi, quando audio, eum commendari ^ ». Isle fraler Massaeus erat solitus dicere, quod melius est 20 ire ad sauclos vivos quam mortuos, id esl ad bonos homines, qui supersunt in mundo, quam visitare sanctorum limina; nam tales docebunt te mulla, per quae transierunt, scilicel periculosas lentationes, temporales et spiriluales^ Et uni referenti aliorum mala dixit frater Massaeus: « Considera semper facta bonorum, scilicet beatae Virginis et sanclorum, et nunquam facta malorum. Si enim malus es, considerando lacla bonorum, 25 hodie et cras habendo ante oculos facta bona, de necessilate fies bonus; si bonus es, fies melior; sed considerando facta malorum, si bonus es, fies malus, si malus, fies deterior * ». Hic fraler Massaeus de sero comedebat et statim cellam intrabat et dormiebat el poslea surgebat, nihil dicens aliud per totam noclem quam ; « Domine mi, da mihi contrilionem de omni displicentia et offensione; da mihi graliam emendandi 30 et salisfaciendi secundum volunlalem tuam ». Et post missam claudendo se in cella dixil: « Fac, Domine, le me coguoscere el amare tolo corde»; et hoc dixit cum maximis lacrymis el devotione ". Hic emigrans ad Dominum sepultus est Assisii in ecclesia beati Francisci. De fratre Rufino, socio beati Francisci. 35 Nonus frater iacens Assisii est frater sanclus Rufinus, consanguineus beatae Clarae, et sepultus in ecclesia sancli Fraucisci. Qui frater Rufinus beati Francisci vita provocatus et doctrina habitum Fratrum Minorum cum magna devotione suscepit. Hic fuit « virgo purissinius, oralionis et coutemplationis praerogativa sublimis, odori- ferae conversationis floridus, coram Deo et hominibus virtulibus adornalus "^ ». 40 Hunc beatus Franciscus magnis praeconiis exlollebat. Cum euim die quadam bcalus Franciscus in quodam locello sc cum sociis in divinis colloquiis exercerel, ■ Idem Aclus c. 41 et Cliron. dl. pag. 119. — ^ Aliqiio alitcr et fusiiis idem reforunt 67tron. cit. pag. 120 lin. 9-27. — » Cfr. Cliron. cit. pag. 121. — * Cfr. Chron. cit. pag. 120 in fine- — * Cfr. Chron. cit. pag. 119 iu fine. — " Chron. cit. pag. 46. 198 FRUCTUS VIII — PAKS SECUNDA. fraler Rufimis, cum non essci lunc cum eis, sed in silva in oratione, conligil, ul explela oralione de silva exiret el parum longe a beato Francisco Iransiret. Quem beatus Franciscus a longc cernens verlil se ad socios dicens: « Uicilc milii, caris- simi: quae est sanctior anima, quam habeat Dcus in hoc mundo »? Qui humililcr 5 respondcrunt dicenles, ipsum beatum Franciscum hoc privilegio sublimari. Ipse re- spondil: « Ego, carissimi, sum indignior et vilior homo ex mc, quem Deus habeat iu hoc mundo. Sed videlis vos illum sanctum fralrem Rufinum nunc exeunlem dc silva? Dominus mihi revelavit, quod anima eius esl de tribus sanctioribus animabus, quas Deus nunc habeal in hoc mundo; et firmiter dico vobis, quod ego non du- 10 bitarem ipsum sanclum Rufiuum vocare, dum adhuc vivit in corpore, cum anima eius sil in gratia confirmala ct sanclificala, glorificala ct canonizata in caelo a Domino lesu Chrislo ». Haec verba dixit beatus Franciscus de sancto fralre Rufino in sui absentia '. Sed anlequam ad hunc sanclitatis et confirmalionis gratiae veniret slatum, a 13 diabolo fuil dupliciter inler alia tenlatus, etsi per beatum Franciscum libcralus. Primo, ut dicit fraler Couradus de Ofiida, fuit a diabolo lentalus, ut beati Francisci vestigia non sequeretur, et specialiter, quia beatus Franciscus erat simplex et idiota, el fralres hinc inde per hospilalia lcpro.sorum Iransmiltendo, frequenter a studio ora- tionis distrahebat; sed via tuta eral, ut sequerelur viam beali Antonii et aliorum 20 anachorelarum in deserlis solilarie commorando. Hanc primo suggessil cordi; deinde in angeli lucis forma apparens, pracdicta dixit eidem; el sic fuit frater Rufinus in diclo proposilo confirmalus. Unde, cum slaret in monle Subasio in cellula in qua- dragesima solitarius, ct fralres alii in cellulis aliis factis de arboruni ramis, sic ipse frater Rufinus fuit a diabolo delusus, quod non veniebat ad beatum Franciscum hora 25 comestionis more solito; sed mendicando in Assisio panem per totam hebdomadam clausus manebat. Et beatus Franciscus et alii fratres credebant, quod propter solilu- diuem, quia erat homo magnae oralionis, hoc agerel. Et sic stetit in lota quadrage- sima. In die vero Coenae beatus Franciscus misit pro omnibus Iralribus, qui eranl 'n illo monle solitarii, ul communicarent el facerenl Domini coenam. Frater autem 30 Rufinus fratri ipsum vocanli respondit: « Dic fratri Francisco, quod nolo ad eum venire, nec de cetero eum sequi, sed volo morari hic solilarius; quia melius potero hic salvari, quam sequendo eius simplicilales, prout Dominus mihi revelavit ». Quae beatus Franciscus audiens tristis elTectus, misil sibi alium nuntium iterum, ul veniret; qui ad ipsum venirc rccusavit. Antc elev;ilionem eucharisliae nnsit lerlio ad ipsum, 35 ut saltcm ad vidondum cor|)us Domini vcniret. Qui noluil facere; sed verba primis similia bealo Francisco diccnda misil. Quibus audilis, bealus Franciscus, smnpla sacra communione, locum intravit solitarium, et Irislilia lolus al)sor|)tus, coepil lacrymari ct magno ciulalu (licei'c: « Dominc, ul (luid lam simplicem permisisli errarc »? Et surgens personaliler ad fratrem Rufinum acccssit cl dixit sibi: « Quare, fralor Ruline, lanlain 40 mihi trisliliam (a) dcdisti et ter vocalus ad tanlam solemnilalem venire noluisli » ? Qui respondit, (|uod volcbat vitam crcmitarum sc(|ui ct non ipsum (/^) ; (|uia sic facicndo. («) A.s moestitiam. — (/>) As ot odd. anam. ' Idem AcIhs c. .35 cl Ckron. cit. piig. 40. FRANCLSCUS FECUNDATUR. 199 nulliis polcrat essc error, seil bene ipsum sequendo, cum propler suas siniplicilales fralres ab oralione mullolies dislrahebal. Sed cum bealus Franciscus rogaret eum, fjuod venircl ad comedendum cum Iralribus, el ille nollet, tandem acquievit; sumplo- que prandio, cum bcatus Franciscus vellet eum ad fralrum communilatem reducere et peteret ab eo, quis ipsum ad hoc induxerat, et frater Rufinus diceret, divinam 5 inspirationem et angelicam allocutionem super hoc factam habuisse, quare sic velle agere dixit; tunc bealus Franciscns dixit: « Ego oslcndam tibi illum angelum sedu- ctorem, qui, te decipiendo, talia tibi suggessit ». Et orationc facla, statim apparuit an- gelus tenebrarum ila decorus et splendidus, ul omncs essent stupefacli. Quem frater Rufinus vidcns cum gaudio dixit: « Hic angelus mihi talia dixit ». Tunc beatus Fran- 10 ciscus post orationem praecepil illi angelo, ut quis esset, visibiliter appareret; ct vi- dente fratre Rufino, Iransfiguratus est in speciem lam horribilem, quod prae timore et.horribili loetore in lerra fratcr Rufinus cecidit quasi mortuus; et a beato Fran- cisco sublevatus et conlorlalus fuit et in iustitia confirmatus. Et dixit poslea fraler Rufinus, quod in tali forma apparuit, quod non posset corde crcdi vel verbo decla- 15 rari; et dixil, quod per magnum tempus et non sine magna poena sibi videbatur praedictum foetorem senlire \ Vice alia frater Rufinus fuit a diabolo de praedestinatione tentalus, vidclicet, quod ipse non erat de praedestinatis ad vilam aeternam, et quidquid boni faciebat in religione, perdebat. Et hoc primo diabolus eius cordi suggessit. Sed frater Rufinus hoc 20 bealo Francisco non pandil; verum consuela opera faciebat, scilicet orando, ieiu- nando et alia bona faciendo; crat tamen ex boc melancholicus totus et tristis ef- fectus. Scd hosti anti(iuo non suflecit hoc sibi suggerere, sed insuper fratri Rufino in specie Cruciflxi apparens, ei dixit («): « 0 Irater Rufine, ego sum Dei Filius; tu non es de praedeslinalis ad vitam; cur te affligis? Ego sciOj qiios elegermi ^; nec credas 23 filio Petri Bernardonis, nec ipsum de ista materia intcrroges; quia omnis alius a me hoc ignorat. Ideo credas, quod lu es de numero damnalorum, et ipse frater Frau- ciscus et pater eius est damnatus; et quicumque eum sequilur, decipitur». Unde frater Rufinus erat ita obtenebratus a principe tencbrarum, quod iam fidem et amorem in bealo Francisco perdiderat, el hoc sibi dicere non curabat. Sed beato Francisco, 30 quod frater Rufinus non dixit, spiritus Domini revelavit. Unde ipse pater pius, videns pcriculum dicli fralris, misit ad eum fratrcm Massaeum, ut ad eum fraler Rufinus veniret omni modo; nam beatus Franciscus et fralcr Rufinus (6) ambo stabant in loco de Carceribus, scilicct in monte Subasio. Frater Rufinus respondit fratri Massaeo: « Quid ego habeo agere cum fratre Francisco »? Et tunc fratcr Massaeus, homo totus 33 sapientia Dei plenus, clare cognosccns eum diaboli fallacia deccptum, ait: « 0 frater Rufiue, ncscis lu, quod frater Franciscus est sicut angelus Dei, qui tot animas in mundo illuminavil, et a quo etiam nos tol divinae gratiae dona recepimus? Ego volo, quod omnino ad eum venias; quia clare video tc a diabolo esse deceptum ». Statim autem frater Rufinus venil ad beatum Franciscum, quem bcatus Franciscus 40 a longe videns coepit clamare: «0 fraler Rufine, captivelle, cui credidisti »? Et (a) Edd. suggerere, veritm etiain in similitudinem Christi crucifixi se transfigurans dixit fratri Eufino. (b) As ct cdd. 2 Massaeus. 1 Fcrc idom Chron. cit. pag. i8 ct 49. — "- loan. 13, 18. 200 FRUCTUS VIII — PAKS SECUNDA. sihi bealiis Franciscus lolam lenlalioncm, quam liabuerat inlus el exlra, dixil; cl docuit, quod ille, qui lalia sibi suggesscral, non erat Cbrislus sed diabolus: primo, quia cor eius induraveral; secundo, quia eum Iristem elTecerat, cuius oppositum est de Cbristo; tcrlio, quia diccndo sibi aliquid vituperii, diabolus suslinere ul superbus o non posset, et ideo dixit bealus Franciscus fralri Rufino: « Si libi iterum apparebit el aliquid tibi dixerit, dicas ei, sciliccl diabolo: ,Aperi os tuum el ego stercorizabo in illud'; et ipse statim a tc elTugict». Tunc frater Rufinus bumiliter culpam suam cum lacrymis recognovil, quod praefata beato Francisco non revclaverat. Sanctus vero Franciscus dixit sibi: « Vade, fili, et confilearis, et oralionis («) sludium non 10 omittas. El scias, carissime, pro certo, (piod baec lentatio eril libi ad magnam utili- talem et consolationem, siculi in brevi expericris». Sanclus aulem frater Rufinus rcdiit ad cellam suam ct ad orandum in silva, Et dum starcl cum multis lacrymis ad orandum Omnipotentem, diabolus in specie Chrisli apparens dixit: « Fraler Rufinc, nonne dixi tibi, quod non crederes filio Pelri Rer- 15 nardonis? cur te affligis? Crede mihi, quia tu es damnalus ». Et slatim frater Rufinus: « Aperi os, et ipsum stercorizabo ». Tunc diabolus indignatus cum lanta furia el tempestate ab eo recessit et cum tanta commotionc lapidum montis Subasii, quod ignem maximum, se ad invicem collidcndo, fecerunt. Unde ad tam lerribilem slrcpilum la- pidum beatus Franciscus el socii admirantes extra diclum locum, ut novitatem illam 20 aspicerenl, exierunl. Et tunc sanclus frater Rufinus manifeste advertit, quod ipsum hostis deccperat. Unde sero (b) ad bealum Franciscum rediit et prosternens se in terram, iterum dixit culpam suam; qui confortatus a beato Francisco totus pacificalus re- mansit. Et post hoc, dum slaret ad orandum cum multis lacrymis, et ecce Christus benediclus sibi apparuit et totam animam suam divino liquefecit amorc, dicens: 25 « Rene fecisti, fili, benc fccisti, quod fralri Francisco crcdidisti; quia illc, qui te con- tristaverat, diabolus fuil, ego autem sum Christus magistcr tuus; ct ut de hoc te reddam ccrlissimum, hoc sit libi signum, quod, doncc in islo mundo eris, nunquam de cetero tristis eris ». El bcnedixil Christus sanctum fratrcm Rufinum ct dimisit eum in tanto gaudio et dulcedine spiritus ct clcvationc menlis, quod die ac nocte eral 30 absorptus in Deum. Et confirmatus esl tunc in tanta gralia et benedictione el sccu- ritate salutis aeternae, quod totus est in virum altcrum transmutalus. Ad lanlam autem elcvationcm mentis et orationis persevcranliam pcrvenit, quod stetisset conlinuc infra parvum circulum dic nocluque ad contemplandum divina, si aliquis eum non impcdissel. Et quia beatus Franciscus dc gratia novcrat fralris Rufini, ideo, ul prae- 35 missum esl, dixit eum sanctum merito possc vocari '. Erat autem ipse frater Rufinus propler assiduae conlom|)Ialionis studium ita ab- sorplus in Dcun), (|uod, (piasi inscnsibilis faclus, valde raro Io(|ucbatur. Ncc cliam crat verbi disscminandi gratia |)rac(lilus. Unde cum dic quadam boatus Franciscus dixissct fralri Ilufino, ut irct ad praedicandum, (|ui(l(|ui(I Spirilus ci suggcssissct, Assisium, et 40 eum fratcr Kufinus diccrel, (piod sibi parcerct, (|uia idiola cl graliam vcrbi iion habcbal, bcalus Franci.scus dixit: « Quia non statim inibi obcdisli, idco per sanclam obcdicnliam (a) As el 0(1(1. nddunt cotmietae. — (b) As et odd. secundo. ' Idcin noniiullis iniilutis Aclns <:. .51 cl Clirou. cil. ]r.\',i. 'W. FRANCISCUS FECUNDATUR. 201 libi praecipio, ul muliis, solis braccis remanenlibus, vaclas Assisium, et inlrans ec- clesiam aliquam sic nudus praedicabis populo ». Qui, slatim obediens, Assisium pcrrexit nudus. Sed beatus Franciscus cogilans inlerim de prompta obedientia fralris Rufini el de suo mandato tam duro, coepil se increpare, quod talia Iratri Hufino de nobi- lioribus de Assisio mandasset; et inquit ad sc ipsum beatus Franciscus: « Per Deum, 5 ego faciam, quod tu experieris quod in alio mandas ». El denudans se turjicam suam et fratris Rufini fratri Leoni dedil, queni pro socio siio duxit, ut secum eas deferrel. Et dum pervenisset Assisium, invenit fralrem Rufinum praedicantem et devote di- centem populo: « 0 carissimi, fugite mundum, dimillite peccatiim, reddile alienum, si vilare vullis infernnm (a); servate mandala Dei, diligiic super omnia Deum el proximnm 10 sicut te ipsum, si pergere vultis ad Deum, et agile poenilentiam, quoniam appropinquat regnum caelorum ». Scd cives Assisinales videnles primo fralrem Rufinum nndum sic et consequenter beatum Franciscum, dixerunt: ;< Isli faciunt lantam poenitenliam, quod cfTicieiitnr amenles». Realus vero Franciscus sic nudus ascendit in pergulum et praedicavit tam slupenda de contemptu mundi, de poenilentia sacra, de paupertale '5 voluntaria, de desiderio regni caelestis, et de nuditale et de opprobriis, ac de pas- sione Domini noslri lesu Christi crncifixi lam ardenler, quod incredibili devotione et compassione turba maxima, quae convenerat, misericordiam Altissimi ad sidera con- clamabat; et tam magnus planctus fuit illa die in Assisio in populo de passione Domini, quod nunquam fuit similis de passione Domini auditus. Unde aedificalo populo beaius 20 Franciscus et beatus Rnfinus se tnnicam reinduerunl et ad sanctam Mariam ambo sunt reversi; et beatum se putabat, qui posset eos tangere vel fimbriam veslimenli \ Dum frater Rufinus seinel iret pro pane per Assisium quaerilando, et ecce, qnidam daemoniacus ligatus manibus et pedibus, a multis socialus, qui ducebatur ad bealum Franciscum, ut eum liberaret. Qui. cum a longe vidisset sanclum fratrem Rufinnm, 25 stalim coepit clamare et furere tam forliler, quod fractis omnibus vinculis, de ma- nibus omnium exsilivit; et cum illi de hoc mirarentur et daemoniacum inlerrogarent, quare sic fecissel, re.spondit: « Quia ille frater pauperculus, ille frater humilis, san- ctus frater Rufinus, qui incedit cum lasca, snis virtulibus sanctis et hnmilibus ora- lionibus me incendil el crucial; unde non possum hic plus morari », el statim exivit. 30 Quod adverlens fraler Rufinus, quia illi homines et homo sanalus magnam sibi reve- rentiam exhibebant, hortatns est eo.s, ut in his omnibus glorificarent Deum et Sal- vatorem nostrnm Dominum lesum Chrislum \ Iste frater Rufinus stigmata beati Francisci videre promeruit; sed ad cognitionem vulneris laleralis triplici modo et via pervenit: primo lavando femoralia beati Fran- 35 cisci, quae ex parte dextri lateris mullipliciter cruenlata de sanguine, qui de plaga laleris exibal, invenit; nam bealus Franciscus post impressionem sacrorum sligmalum femoralia nsque ad ascellas (6) portabat. Secundo scalpendo bealnm Franciscum digitos in dictam plagam studiose immisit; propter qnod beatus Franciscus angustialus ma- ximum clamorem eniisil, dicens: « Parcat libi Dominus, frater Rufine! Quare hoc 40 facere volnisli »? Tertio dicendo beato Francisco, quod sibi hanc graliam faceret, ut ipsius el suam lunicam ipse acciperel, et sibi suam darel; quod cum beatus Fran- (a) As si intrare vultis paradisum, — (h) As costas; cdd. axillas. ^ Idem cum nonnullis adiunclis Adus c. 32 et Chron. cit. pag. 47. — ^ Idem Aclus c. 33 u. 3-7; cfr. Cliron. cit. pag. 48 lin. 8-15. 202 FRUCTUS VIII — PAKS SECUNDA. ciscus facerel ex.spoliando sc, qiiia iion habebal nisi uiiam lunicam, fraler Hufiiius curiose inluendo, dicUim vulnus lalcrale oculis aspcxil *. Infirmalus fralcr Runnus ad morlem, cum fraler Leo iam visionem vidissel de fralre Bernardo, ul diclum esl % el credens, se esse illum fralrem, pro quo illa fralrum 5 multiludo irel processionaliler, el (juia gravius infirmabalur quam fraler Rufinus, exislimans se morilurum, surrexit, ul potuit, et totus laetus fraler Leo ivit ad fratrem Rufiiium el dixit ad cum: « Fraler carissime, credo, quod Deus velit me vocare ex hac viia ad se». Frater Rufinus respondit: « Frater Leo, tu es deceplus, quia non de te, sed de me esl visio, quam vidisli »; et dixit fraler Rufinus: « Tu vidisti hoc 10 in somnis, cgo vero vigilando. Beatus cnim Franciscus venit ad me cum illa multi- tudine dicens mihi, quod cum illis pergerem ad Dominum, breviter morilurus; et lunc osculum dulcissimum mihi dedil et os meum odore replevil mirabili; el ul verum me dicere comprobes, appropinqua el senlies redolenliam in ore meo osculo sancto dereliclam ». Cumque frater Leo appropinquassel, tanta odoris fragrantia est 15 perfusus, quae ex ore fratris Rulini cxhalabat, quod lolus allcratus credebal fralri Ru- fino de his, quae diccbat. Fraler vero Rufinus Uinc ad mortcm veniens, vocatis fra- Iribus, ipsos ad servandam pauperlatem et carilatcm mutuam admonuit; et admo- nilione facla, in Domiiio obdormivit, et cum illa comitiva sanctorum caelum adiit, sepulliis Assisii in ecclesia beati Fraiicisci \ 20 De fratre Guidone, socio beati Francisci. Decimus frater, qui iacet Assisii (a), cst frater Guido de Senis laicus. Iliiic frater Lco socius beali Francisci iam mortuus apparuit, et morlem suam fratribus ipse praedixit \ De fratre Aegidio de Cappotiis. 25 Undecimus frater, qui iacet Assisii iii ecclcsia bcati Francisci, esl fraler Aegi- dius de Cappotiis vir magnae sanclitalis ^ De fratre Valentino de Narnia. Duodccimus fratcr, iaccns Assisii in ccclcsia bcati Francisci sepullus, et parvo tempore, quo dccessit (6), est sanctus fratcr Valcntinus de Narnia, qui nobilis 30 genere habuit filias duas et tres filios et unum caslrum. Qui divino compunclus spiriUi, omnia relinqiicns, filias in monaslerio sororum ordinis .sanclae Clarae, se vero cum tribus filiis fralrcm Minorcm fccil; scd primogcnilus novilius rccessit, et adhuc supcrvivil doclor Icgiim (f); minimus, diim vcllct ab ordiiic cgrcdi, oralionibus fralris Nicolai de Assisio laici, qiii nunc coruscal miraciilis, Pcrusii rclcntus, mortuus cst in 35 ordinc, et devotc; aller vcro adhiic siipcrcst {d). Ilic fraler Valcnlinus vixit in ordiiic bcne triginta aiinis, scmpcr comedciido pancm el aipiam; deccm annis comedcndo (a) As ot 0(1(1. addunt in ecclesia hcati Francisci. — (b) As et edd. parriim tempiis est, qnod de- cesait. — (c) As et edd. et doctor legum in miindo cxstitit. — (rf) As alter etiam in ordine perstilit; cdd. stetit. » Cfr. Adiis c. 34 (U Cliron. cil. pa},'. 52. — * Piig. 18«. — " Cfr. Cliron. oil. 53. — * Cfr. Cat. S. Fr. Min. \)i\'A. 6. — * Idcin Ciil. S. Fr. Miu. pag. 7. FRANCISCUS FECUNDATUR. 203 sine aliqua alia comeslione, solum panem in aqua absinlhii inlingenclo. Ad carnem cilicium semper detulil, tunica habituali, chorda et lemoralibus dives; nihil aliud ferendo in capile nec pedibus, usque ad vilae finem sic permansil. Hic in loco de Carcere lempore stelil permaximo, ac ibidem diem claudendo (a) extremum primo ad sanctam Claram, el demum ad ecclesiam beali Francisci de 5 Assisio perduclus, lumulatus, mullis claruil el claret nunc miraculis (b). Isli ergo duodecim fralres sunt Assisii in ecclesia beali Francisci, qui sanclitale singulari fulserunl, lumulati. In aliis locis provinciae (c) mulli sancti fralres iacent, miraculis et sanctitale praeclari. io In loco SANCTAE MARIAE DE ANGELIS sive de Porliuncula iacent infrascripli fratres, videlicet: De fratre Petro Cathanii, socio beati Francisci. Fraler Pelrus Cathanii, qui fuit secundus fraler et filius ac socius beali Fran- cisci. Istum bealus Franciscus, cum essel canonicus maioris ecclesiae de Assisio, 15 dislraclis omnibus, una die cum sanclo fratre Bernardo de Quinlavalle ad ordinem recepit et fralres fecit. Hic frater Pelrus primo fuil beali Francisci vicarius; et deinde bealo Francisco renunliante oflicio generalalus coram fratribus, ipse fraler Pelrus faclus est generalis minisler. A fratre Pelro islo, dum beatus Franciscus abrenuntiasset generalalus olTicio, 20 peliit beatus Franciscus, ut sanclae obedienliae haberel merilum, sibi unum de sociis in suum dari guardianum, cui humililer obediret; quod el factum est, cui beatus Franciscus vivendo et moriendo firmiter obedivit. Isle fraler Pelrus, dum beati Francisci esset vicarius, a beato Francisco quae- sivit, si sibi placeret, ut de rebus fratrum ordinem inlrantium propter mullitudinem 25 fratrum ad locum sanclae Mariae advenientium et ordinem ingredientium el propter rerum penuriam aliquid reservaretur. Respondil beatus Franciscus: « Malo, te allare Virginis gloriosae nudare, cum necessitas id requirit, quam contra paupertalis volum el observanliam evangelii aliquid altentare; gratius enim habebit beata Virgo, sancti evangelii perfecte servato consilio, suum altare detegi, quam altari vestito, Filii sui 30 promissum consilium praclermitli ' ». Denique, cum propler mulliludinem fratrum, ul possenl recipi in loco sanctae Mariae de Portiuncida, et ut locum haberent fratres ad dicendum ofTicium, fecisset fieri quandam domum, super hoc a beato Francisco redargutus fuit; et ab eo au- divil, quod nolebat, quod fralres in diclo loco facerent domos pro consolatione, sed 35 ante (d) incommoda suslinerent el Iribulalioncs, ul locus ipse essel ceteris forma et paupertalis excmplum ^ Huic fralri Pelro suo vicario beatus Franciscus culpam fralris infamali discu- tiendam commisil, el si culpabilem invcnirel, puniret, si vero non, infamantem red- deret poena cunclis notabilem ^ 40 (a) As et edd. clausit. — (h) As et edd. dediictus et ihidein tumulatus mtiltis claruit et claret mi- raculis. — (c) As aliis provinciis. — (d) As et edd. potius. 1 Bonav. Lerj. mai. c. 7 n. i ; cfr. II Cel. 3, 1 3. — ^ Cfr. Speculum Sab. c. 8. — » Cfr. II Cel. 3, 1 1 5. 204 FRUCTUS VIII — PAK8 SECUNDA. Iste fraler Petriis un:i cmn fralrihus Bernardo de Quintnvalle, Rudno el Massaeo Marignani audivii Chrislum eoncedenlein indulgonliani pro ecclesia sanclae Mariae de Portiuncula et diem delerminanteni, ac (a) ad papam Honorium pro confirmalione et determinatione diei indulgentiae Romam ivK. 5 Isle frater Pelrus, postquam vicarialus el generaiatus offieium per tempus ges- seral, vocatus a Domino, post mortem maximis in loco [sanclae Mariae], ubi esl re- conditus, coepil coruscare miraculis; propler quod, cum multi homines el mulieres ad eius sopulchruni concurrercnt, el fralres de hoc inquictarenlur, beatus Franciscus ad eius accedons sepulchrum et stans super ipsum dixit: « Fralcr Pelre, sicut mihi 10 fuisti ohodions in vila, sic volo, quod sis ot mortuus. El ideo, quia fralres propter te inquietanlur a personis saocularibus, tibi per sanctam obedientiam mando, quod deinceps nullum facias miraculum ». Mirabile diclu! Frater Pelrus ex tunc a mi- raculis deslilit, ct nullum deincops fecil '. In loco sanctae Mariae de Angelis iacent hi venerabiles fratres, 15 socii beati Francisci. In loco sanclae Mariae iacent quatuor fralres de sociis beali Francisci cum isto fralre Pelro, (|uorum nornina non inveni. laconl etiam in eodem loco sex fralres alii, qui animam beati Francisci in specie solari in caelum viderunt adire. 20 Iii hoc etiam loco sanctae Mariae iacel fraler lacobus, qui vidit animam boali Iratris Francisci evolare ad caoium sicul slollam supor mihom candidam ^ lacent eliam in hoc loco sanctae Mariae fratres illi, qui audiorunt el viderunl multas avos alaudas {b) congregatas, canlantes super lectnm ecclesiae sauctae Mariae in obilu sancli Francisci ^ 25 De fratre loanne Simplici, socio beati Francisci. Fraler loannes simplex in loco sanclae xMariae iacel. Qui fraler loannes simplex, videns beatum Franciscum quandam scopantem ecclesiam, eum iuvil, et ad ordinem per beaturn Fi'anciscum rocoplus, cum beato Fi-ancisco saepe ibat, el adeo erai simplex, quod quidquid boalus Franciscus faciebal, et ipse faciobal; si spuobal 30 bealus Franciscus, spuebat et ipse; si genufleclebal, et ipse gonufloclebal, el sic de aliis. Et cum a beato Francisco super hoc reprehcnderelur, respondit: « Ego promisi omnia facere, quae tu facis ». Hic lanlum in virlnlihus crevit el sanclis inorihus, quod omnes fratres mirabanlur. Et tandom aiilo morlom boati Francisci obiit, quom bcatus Franciscus, narrando fratribus eius conversalionem, non fratrem loannem, sed 35 sanclum fratrom loannem nominabat \ Plures alii sancti fratres in hoc sunt loco scpulti. Iii hoc loco in signiim diloctionis hcalus Franciscus voluit, (piod post mortem suam suum cor a corpore amotum collocaretur, ut a fralribus antiquis ego ipse ac- (o) Codex al. — (6) As ad laudes. > Cfr. Paiil. Pulcol. (Minc. Franc. t. VIII pag. 58) cl Cliron. 24 (jcn. pag. 31. — M Ccl. 110 cl B(jnav. 1. c. c. li n. (> iiacc, fialiis omisso nominc, rcfcriinl; Ikssa c. I (An. 1'iaiic. l. ill pag. 668) nomcn indicat. — " Ulcm Cal. S. Fr. Miii. pa-. 7. — " Cfr. 11 Ccl. 3, 120, Spcc. Lem. c. 31, Spcc. Sab. c. 57. FRANCISCUS FECUNDATUR. 205 cepi; el est, iit dicilur, iii altiiri cnpellae beali Fraiicisci ibidem locatum '. Ipsiim enim lociim, ut dicetur tructu XIV et XXVIII et conformitale, prae omnibus locis muiidi beatus Franciscus dilexit. DE PERUSIO. In Perusio iacent isti fratres, videlicet frater Aegidius sanctae memoriac, de As- 5 slsio, qui fuit terlius fraler, filius el socius beati Francisci. Cuius vitam succincle primo hic subdam ^ et demum eius sacra dicta et admoniliones. De beato fratre Aegidio, tertio filio et socio beati Francisci. De religionis ingressu. Hic gloriosus vir de civitale Assisii oriuiidus, cum audisset a suis consanguineis, lO quod dominus Bernardus de Quinlavalle, maior homo de Assisio, et dominus Petrus Calbanii, qui erat canonicus ecclesiae cathedralis, distractis omnibus, vila et habilu, bealo Francisco haeseranl, a Deo inspiratus post oclo dies ad beatum Franciscum se studuit transferre, ul se eidem, more praefatorum, habitu el vita coniungerel. Et cum locum nescirel, ubi bealus Franciscus cum praefatis maneret, in quodam trivio 15 posilus Christum rogavit, ut sibi viam panderet ad inveniendum beatum Franciscum; ipsoque dirigenle ad locum seu tugurium, in quo bealus Franciscus cum praefalis morabatur, pervenil. Et cum de his, quae conceperat, cogitaret, bealus Franciscus occurrit ei; quem ipse Aegidius videns, ad pedes eius prostralus, coepit eum rogarc, ul eum cum fratre Bernardo (a) el fralre Petro ad suum consortium recipere dignaretur. 20 Beatus Franciscus atlendens, eum esse fidelissimum et devolum eidem dixit : « Carissime, magnam gratiam facit tibi Christus, qui te in suum militem eligit et serviiorem »; et sic confortavit eum et monuit, ul in vocalione sua, qua a Deo vocalus erat, per- sisleret; vocavitque bealus Franciscus fratrem Bernardum et fralrem Petrum dicens: « Unum bonum fratrem nobis misit Dominus»; qui simul gavisi in Domino comederiint. 25 Cum bealus Franciscus, cum ipso Aegidio Assisium pergeret, ut pro habitu eius pannum procurarel, occurril beato Francisco in via mulier paupercula petens elee- mosynam; cumque bealus Franciscus nihil haberel ad dandum, vultu angelico con- versus ad ipsum Aegidium dixit: « Demus sibi manlellum tuum, carissime, amore Domini nostri lesu (^.hristi »; qui vultu hilari exspolians se, dedit illi; et statim visum 30 esl ipsi Aegidio, quod eleemosyna illa ascenderet caelum, et sensit se protinus gaudio quodam perfundi. Sed demum ipsum beato Francisco in feslo sancti Georgii habitum induendo ordinis faclus est frater Minor. Quo induto, beatus Franciscus cum ipso versus Marchiam pergens cxhortabalur homincs ad poenitenliam; el beatus frater Aegi- dius dicebat, ut eidem crederenl, quia bonum consilium eis dabat.[ln ipso autem itinere 35 beatus Franciscus prophetando de dilatatione ordinis, dixit fratri Aegidio: « Nostra religio similis est (6) homini piscatori, qui mitlit retia sua in aquam, capiens piscium multitudinem copiosam, et parvos in aqua relinquens, magnos eligit in vasa sua ». Sequilur: (a) Codex fratribus. — (b) As et edd. erit. ' Pisaniis liic ad lcslinionimn « fiatnim antiqiiorum » recurrit; liiiciisqtie non cognoscunliir documcnta scripta Pisano antiquiora, quibus traditio iila enuntiatur. — ^ Scquitur, mulato ordine, vitam, quae exstat in Chron. 24 gen. pag. 74 seq. 206 FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA. De ipsius devotione. Tcmporis in processu bcalus Franciscus sibi aci sancluiii lacobuin eundi licenliam concessil, in quo ilincrc nunquam famem a se repulil proplcr peimriam, quam Do- mini amore lolerabat. Unde die quodam, cum ivisscl pro eleemosyna ct nihil inve- s nisset, ad quandam arcam perrexit el invenlis quibusdam granis fabarum se refccit; et cum se somno dedisset, surrexit adeo forlis, acsi mulla genera (a) pigmenlorum comedisset. In quo itinerc obvians cuidam pauperi, molus {b) pietale, capulium aufercns ab babitu, sibi dedit et diebus viginli sinc caputio ambulavit. Cumque sic deformis ad caslrum quoddam Lombardiae venissel, nomine Ficarolum, a quodam vocalus ad 10 ipsum, quia indigebat, libenler accedens, sperans aliquid habere, taxillos, si vellel ludere, in manibus eius posuit. Frater Aegidius in nullo motus dixit slbi: « Dominus parcat tibi». Et sic per mundum habilu deformi eundo frequenter deridebatur. Post hoc, socio habilo a beato Francisco et licentia de visilando sepulchrum Do- mlni, Brundusium devenit. Et cum ibi esset pluribus diebus, procuralo urceo, ibat 15 aquam portando, et necessaria pro viclu sibi el socio acquirebat. Postea mare Irans- iens, cum devotione maxima sepulchro visitalo cum aliis locis, ad civitatem Acbon (c) deveuit, ibique moram contrahens, ut de labore suo viveret, faciebat sportas de iuncis, quibus illi homines utebantur; portabat eliam defunctos ad cimiterium et aquam per civitatem; et sic vilae necessaria lucrabalur. Qtiando haec facere non polcral, 20 recuiTcbat ad mensam Domini [eleemosynam ostiatim pelendo]. Demum ad sanclam Mariam de Portiuncula est reversus. Visitavil eliam sanclum Angelum et sanctum Nicolaum de Bari. Et quando ibal pcr mundum, hortabalur homines et mulieres, ut Deum diligcrent et limerent et poe- nitentiam agerent de peccatis. Dic quadam, cum esset fcssus valde ex itinere et 25 famem paleretur, iuxta viam ad dormiendum se posuil, et cum surgeret a somno, invenil iuxta caput suum, divino beneticio, medium panem; et gratias Dco agens, cum comedisset, est fortificatus (d). Scquitur: De eius exercilio el vitalione otiosifatis. 30 Missus a beato Francisco ad standum Homam, volcns de lahore maniiiim suariim viverc, ibal ad silvam dislantcm per qualuor milliaria, et incidebat ligna ct portabat ad urbcm, el necessaria pro viclu accij)icbal. Scmel ligna vendidil uni mulieri, et cum illa, videndo eiim religiosum esse, vellet sibi plus dare, quam pacta essel cum co, fraler Aegidius noluit accipere, sed medielatem ctiam pretii ei dimisit, dicens: « Nolo, 35 quod avaritia me vincat». Undc nullum opus, quanlumcumque vile, dedignabalur peragcre, dummodo honcslc posset illiid excrcere. Ibat lempore viiidemiarum ad col- ligendum uvas, el cas iii torculari cxprimcbat, et nccessaria pro vila sic sumebat. Scmel ad exciitiendum niices ibat; el cum sibi tot nuces darenlur, (|iiod gremio non possel capcre, exulo habilu, manicis el capiilio ligatis niidus remansil; et im- 40 j)lens habitum nucibiis, nudus ad iirhem reversus, paiiperibus dedil. (n) As fis fidd. rfrana. — (h) As pniipfiri niulo. — (r) As Arhalis, cild. Achaiae. — ((/) As et cdd. confortalus. FRANCISCUS FECUNDATUR. 207 In monaslerio sanclorum Oualuor Coronatorum prope sancUim loannem Lalera- nensem purgabal farinam, accipiendo pro sauma (o) seplem panes. Simililer pro aqua deferenda ibat per milliare ad fontem sancti Sixti, de qua aqua bibebant monachi et fiebat panis, et pro his panes accipiebal; et quod sibi superfluebat, dabat paupe- ribus. Dum semel aquam pro monachis ibidem adducerel,et quidam de ea ad bibendum 5 exegisset, respondit: « Non possum libi dare el residuum monachis deferre». Ille mullas iniurias sibi dixit; sed frater Aegidius, alio urceo accepto, ivit pro aqua et ad domum se iniuriantis portavit; quod, ul vidit ille, suam culpam dicendo et, quod parcerel, rogavil; quod et libenter fecit. Nunquam frater Aegidius in aliquo labore se per totam diem obligabal alicui, ut lo suas horas dicere et orationi posset vacare. Summa ergo diligentia frater Aegidius olium vitavit, unde vel laborabat manibus vel orabat vel devotioni vel salutileris vacabal verbis. Unde, cum frater Aegidius esset apud episcopum {b) Tusculanum car- dinalem et ipse irel ad colligendum olivas et alia serviiia facienda, et panem ad dicti cardinalis hospitium porlaret, et cardinalis diceret sibi, ut de pane suo tanquam 15 pauper manducaret, respondebal verbum prophelae *: Labores manuum tuarmi quia manducabis etc. Huic fratri Aegidio, lanquam homini boni exempli, dedit licentiam liberam beatus Franciscus, ut videlicel iret, quocumque vellet, et staret, ubicumque ei placeret. Re- spondit fraler Aegidius, quod in tam libera licentia ire et starc nolebat. Et lunc 20 beatus Franciscus septimo anno conversionis suae misit eum ad eremitorium de Fa- brione (c), comitatus Perusii. Ubi dum esset, faciebat casulas pro ciatis conservandis, cophinos et caricannas, et postea deferebat ad civitatem et vendebat, et necessaria pro viclu el vestitu recipiebat. El sic insistebat labori, quod unum fratrem induebal. Ad praedictum locum accedens ibat discalceatus ct solo habilu contectus tem- 23 porc magni frigoris; cui quidam obvians dixit, quod non sic iret, si sciret, se statim paradisum debcre intrare. Ad quod verbum hostis antiquus ei tantum frigus immisit, quod fere algore moreretur; sed meditalione Christi, quomodo ibat nudus et discal- cealus, subito calefactus laudavil Altissimum, qui eum suo igne sic subilo calefecerat. De eius kumilitale. 30 [n quo loco, cum per plures annos stetisset, et semel recordatus peccalorum suorum, silvam intravit, et vocalo quodam fratre puero, nudavit se et posita chorda in collo praecepit illi fratri, ul eum traheret cum chorda ad locum fratrum. Quo in- gressi, frater Aegidius vociferando clamavit: « Miseremini mei, fratres, miseremini pcccatoris». Ad quem fratres convenientes et videntes eum sic nudum, lacrymari 35 coeperunt, dicentes: « Indue le, pater, tunica »; et ille: « Non sum dignus esse frater Minor; tamen si vos vultis mihi reddere tunicam pro misericordia et eleemosyna, recipio ul indignus »; el sic recepit et se induit. De fervore martyrii. Hunc beatus Franciscus cernens esse idoneum et voluntarium ad marlyrium, 40 ipsum cum aliis fratribus ad saracenos deslinavit. Qui venienles Tunitium a chri- (a) As ^isalma, edd. salma. — (h) As et edd. dominum episcopum. — (c) As Fahriani. ' Ps. 127, 2. 208 FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA. slianis piohihiti siiiil saracciiis pracdicarc; liinchanl enim chrisliani, ne proplcr eos occidcrcnlnr a saraccnis; undc ipsos vi in iiavcni rcposucrnnl, El sic ad parlcs fidchnm ad hcalnm Franciscnm snnl rcversi. De eius obedientia. 5 p^nil cnim fralcr Acgidins magnae ohcdienliac. Nam cnm in loco Agelh starel, ct anqnanlninm scmel cxlra locum ivissct, fuit sihi diclnm ex parle gcnerahs mi- nistri, qnod irel Assisium ad cum ; qni iiohiit ad locnm rcdire, sed via recla Assisium accedehat. Et cum fralres snadcrenl, ut locnm primo inlraret et postea irel, respondil, quod nolehal, diccns: « Mihi mandatnm est, quod vadam Assisinm, non qnod rc- 10 verlar ad locum »; el de loco, uhi praeceptnm andivii, Assisium ivil, cl hoc propter ohedicntiam, quam slricle (o) servahal. Cnidam fratri conqucrenli sihi, quod guardianns eidcm oranli mandassct, (|uod iret pro pane, el melius sihi videhatnr orare quam ire pro pane, respondil frater Aegidius: « INondum, quid sit oralio, cognovisti; qnia vera oratio est, quod suhdilus 15 praelali sui facial voluntalem». Et dixit fratcr Aegidius: « Signum snperhiac est poncrc capul suh iugo ohedientiae cl extrahere inde, ut via, quae sihi pcrfeclior videtur, adimpleatur. Qnamdiu hos tenet capnl suh ingo, implct horrea frumenlo. Si homo essel tanta devotione et gratia elevatus, qnod loqncretur cnm angelis, el a suo praelato vocarctur, slatim deherel colloquinm angelornm dimittcre et praelato promp- 20 Uns (^) ohedirc». Hoc exemplo (irmavil fratcr Aegidius scmcl; qnia raplus coram domino papa Grcgorio et cardinalihus, qni ipsum iverant ad visitandum Perusii ad locum de Monte, sihi praecipiendo domiiins papa, quod statim ad cos deheret redirc, statim, qni inscnsihilis videhalur, cucurrit ad papam ct eius pcdihns provolulns dixit humililcr culpam snam. 25 Audiens frater Aegidius casnm fratris Eliae de inohedicntia et apostasia ac ex- cominunicalione, prostravit se in lcrram, et terrac se forlitcr tolo corpore constrin- gehal, ct inlcrrogatus, quare hoc faccret, respondit: « Volo descendere, qnantum possum, quia ille descendil lanlnm propter saltum ». Semel fraler Aegidins ohedieiitiam volehat expcriri cuiusdam fratris in sacra 30 iheologia magislri, qui sanctae Clarae praedical)al ct eins sororihus. Cui pracdicanli dixit fralcr Acgidius: « Tacc, magislcr; quia cgo volo praedicare»; qui slalim lacuit. Et poslquam fratcr Aegidins in fcrvore spirilus cructavil meliinna, dixit magislro: o Pcrficc nunc, fralcr, sermoncm, qncm inccpisli », ct sic fccit. Dc quo heata Clara cxsultans (c) dixil: « Hodic complctnm esl dcsiderinm heati Francisci mihi aliquando 35 diccntis: ,Opto mullum, fratrcs meos clcricos ad tantam humilitalem vcnirc, qnod magisler iii theologia a vocc laici volcntis pracdicare a pracdicatione cessarct'. Dico vohi.s, fratres, ait sancla Clara, quod plus mc acdificavit magistcr sua humilitalc, quam si vidisscm enm morluum snscilantcm ». Be amore paupertalis. io Fuit fraler Acgidius amator pau|)ertalis. Undc, licct lahorahat manihns, niliil pccuniae rccipichal, scd qiiac pro vicln snniciehanl, cl rcsidnnm dahal panperihus. El quia hanc amavil, Dens sihi in ncccssariis condcsccndil, ul paliiit snpra ' in panc (a) As ot odd. strirtiBshnr. — (i) As prompte, cdil. jiroliniis. — (r) A.s ot odil. r.j\ag. 62. — * Ita Bern. de Bessa, Liber de laudibus S. Francisci, c. I (Anal. franc t. III pog. 667). — ^ Cfr. Acta SS., apr. t. lil, De B. Aegidio, pars IV (« ex codice Perusino»). 214 FRUCTUS VIII ~ PARS SECUNDA. DICTA FRATRIS AEGIDII distincta per malerias hic subscribuntur. Et I. capitulum sit de consiliis animarum datis diversis personis. Fralri lacobo habenti gratiam rapliis, pelenti a fralre Aegidio qualiter in dicta 5 gralia se haberel, respondil fraler Aegidius: « Nec addas, uec minuas, et fuge mulli- tudinem (a) ». Et cum quaereret ilie, quid esset, quod diceret, respondit bealus frater Aegidius: « Quando mens esl apla introduci ad illa gloriosa lumina divinae bonitatis, nec dcbes addere per praesumplionem nec diminuere per negligcntiam, et debes diligere solitudinem, quanlum poles, si vis, quod gratia cuslodialur el crescat (b) ' ». 10 Cuidam fratri interroganli eum, quid posset facere Deo magis gratum, fraler .\e- gidius mane faclo canlando respondit: « Una uni », et nihil plus dixit. Sed cuni ille eum non se inlelligere diceret, frnter Aegidius dixit: « Una et sola anima sine iuter- missione et medio uni soli Deo est committenda ». Fratri Gratiano sibi dicenli, quod ipse sciret praedicare, consulere, et multa 15 scirel, « sed cui operi magis adhacrere, inquit, nescio, volo tuum consiliuni», re- spondit fraler Aegidius: « Nihil est, quod lanlum et in quo placeas Deo, nisi quod te per gulam suspendas». El cum ille horreret verbum, respondit frater Aegidius: « Homo, inquit, suspensus non est in caelo, et lamen est sublevatus a terra, el semper respicit inferius; et ita tu facias; cum in caelo non sis, potes tamen a terrenis levari 20 el in virluosis operibus te exercitare, de te humiliter sentire, et misericordiam Dei exspectare ». Quidam dixit sibi, quod omnino volebat religionem intrare; cui (c) frater Aegidius respondit: « Si hoc vis facere, cito interfice pnrentes tuos»; et cum ille lacrymis perfusus diceret: a Quomodo possem facere lantum scelus»? rcspondit: « Ego non 25 dico, quod tu materiali gladio inlerficias eos, sed mentali; quia qui non odil patrein et malrem, non potest esse Christi discipidus ^ » . Duobus cardinalibus ad eum venienlibus el supplicantibus, ut pro eis oraret, respondit, quod non erat necesse, quod ipse pro eis orarel, quia maiorem fidem el spcm habebant quam ipse. Et illis dicenlibus: « Quomodo »? rcspondit frater Aegidius: 30 « Quia vos lot honoribus, diviliis el prosperis speratis salvari; ego autem cum tol calamitatibus et adversis timeo damnari». Quo audilo, corde compuncli et in melius mulati, recesscrunt ab eo. Cuidam fralri a tentalione detento, pro qua (d) Deum rogaveral, nec exaudiretur, cl hoc dixisset fralri Aegidio, respondil: « Non mireris, frater, si Dominus vull, te 35 pugnare contra hostcs, a quo tot gratias acccpisti; quanlo enim rex virilius inuiiit milites suos, lanto vult cos (ortius procliari ». Cuidam eum interroganti, quomodo posset libenter ad orationcm pertingerc, cum senliret suum cor indcvotum, respondil frater Acgidius: « Ecce rex habel duos servos fideles, quorum unus armatus csl el alter inermis; qui ambos mittil ad proelium 'io conlra hosles. Armatus virililer ad bclla procedit, inermis vcro sic loqnitur domiiio (o) As et odd. addunt quanlum potes. — (6) As et edd. dehet... potest... vnlt. — (r) As et edd. Cuidam dicenti... intrare, frater. — (d) As quo. » Idem Aclus c 47. — '^ l.uc. 14, 2G. FRANCISCUS FECUNDATUR. 215 suo: ,Domine, ul vides, arma non habeo, sed propter amorem luum procedam contra liostes ad proelium'. Videns autem dominus fidelitatem illius servi dicit minislris suis: ,lte, et praeparate arma, quibus induatur hic servus meus fidelis, et ponile in 60 signum armorum meorum'. Sic, quicumque insipidus ad orationis bella procedit confidenter, ei Dominus de variis (a) providebit ». 5 Cuidam petenti consilium, si deberet religionem intrare, respondil frater Aegidius: « Si aliquis mullum pauper sciret thesaurum in agro, numquid ad fodiendum thesaurum iUum postularet consilium? Quanlo magis debet homo non procrastinando currere ad inveniendum regni caelestis Ihesaurum infinilum »? Qui stalim consilio acquiescens, reUclis omnibus, religionem inlravit. 10 Cuidam iurisperito dixit frater Aegidius: « Credis, quia dona Dei sint magna »? Qui rcspondit, quod sic. Cui frater Aegidius: « Ostendam tibi, quod non credis. Quantum bene vaient res luae »? Respondil iile: « Forsitan mille libras ». « Nunc probo, quod solo verbo credis. Si enim dares illas mille libras pro centum millibus, maximum lu- crun) repulares, et tamen eas non dares pro regno caelorum; ergo a le caelestia respectu I5 lerrenorum pro nihilo reputantur ». Cui iudex: « Credis lu, quod quilibet tanlum ope- relur, quanlum credit »? Respondit frater Aegidius: « Si bene crederes, bene operares, sicut sancti faciunt». Et iudex consensil, sententiam fratris Aegidii esse veram. Cuidam interroganti et dicenti fralri Aegidio: « Quid faciam? Si bene ago, inde glorior; si male, devenio in tristitiam et quasi desperalionem », respondit frater 20 Aegidius: « Bene facis, si doles de peccalo, sed dole moderate, considerans, maiorem esse Dei potentiam ad miserandum quam luam ad peccandum. Si enim agricullor consideraret, anlequam seminarel, intra se dicens; ,Si semines nunc, venient volucres caeli et bestiae terrae, et devorabunt germen tuum', nunqunm seminarel; et (6) quid comederet, non haberet. Cullor autem discrelus seminat, el finaliter colligil sufli- 25 cientia sibi. Non dimiltas propter vanam gloriam bonum opus; quia, si tibi displicet, semper melior el maior pars apud te remauebit». Quidam interrogavit sanctum fratrem Aegidium dicens: « Potest alicjuis in sae- culo exsistens Dei graliam invenire »? Respondit frater Aegidius: « Potest, sed ego praeeligerem unam graliam in religlone quam decem in saeculo. Gratia enim habila 30 in religione de facili crescit et conservalur; quia homo in religione est segregatus a tumullu el lurbalione solliciludinis saecularis, quae est gratiae inimica. Fralres etiam sui verbo carilalivae exhorlalionis et sanctae conversationis exemplo ipsum retrahunt a malo, et ad bonum provocant el accendunl. Gratia autem, quam quis habet in saeculo de facili perdilur et difiicillime conservatur; quia saecularium sol- 35 licitudo negotiorum, mater turbalionis, dulcedinem graliae impedit et perturbat. Ali- quando (c) etiam saeculares persuasione pestifera et damnabilis conversationis exemplo a bono retrahunt ipsum et ad malum, quasi violenter, impellunt. Nam honesle agentem non adiuvant, sed derident; inimicos aulem Dei non arguunt, sed extollunt. Melius est ergo unam gratiam secure possidere quam decem in tanlo discrimine et timore ' ». io Cuidam a fralre Aegidio reprehenso et ex hoc turbalo in nocte, in visionc, quidam astitit dicens: « Ne indigneris, frater; quia beatus erit, qui fralri Aegidio (a) As et edd. necessariis. — (b) As et odd. et sic. — (c) As edd. alii. ^ Prior haec pars 1. cap. habetur in citata Vita B. Aegidii (Analecta franciscana t. 111) pag. 92-95; altera ib. pag. 107 lin. 18 — pag. 108 lin. 10. 216 FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA. credel». Qui slalim, maiic surgcns, ivil ad fralrem Acgidium, diccns culpam suam de indignalione, rogans, ut ipsum frcqucnler corripercl; quia paratus eral suas re- prehcnsioues paticnler portare. Cuidam dicenli fratri Aegidio, ut pro se oraret Deum, respondil: « Ora lu pro 5 lemetipso; quare, te rcmanente, cum ire possis, alium pro lc miltis »? El cum illc diceret: « Ego sum peccator, vos autem amicus Dei, et ideo ipsum cito pro vobis et pro aliis poteritis obtinere», respondil fratcr Aegidius dicens: « Carissime, si omnes plateac civitatis Perusii essenl plenissimae (a) auro et argento, el milteretur bannum, quod quilibet possct recipere. milleres tu nunlium ad accipieudum pro le »? 10 Qui respondit: « Certe non ; immo ego pcrsonaliter irem, nec confiderem in aliquo quantumcumque fideli ». Et fraler Aegidius: « Sic est dc Deo; tolus mundus esl eo plenus; omnes possunt eum invenire; vade ergo lu, el alium non mitlas». Alleri dicenti, quod omnino volebat ire Romam, dixit fratcr Aegidius: « Sallem scias eligcrc meliorem monetam et abiicere malam »; vocabat autem peccata et mala 15 exempla malam monetam, virtutes vero et merita meliorem monetam. Cuidam militi convcrso ct ordinem iiitranti, cum dixisset fratri Aegidio, quod de ipso non curabat, nec monebat, aut secum conversaretur (6), ut faciebat, dum ipse essel in saeeulo, rcspondit frater Aegidius: « Frater mi, tu es de familia Domini, el tu et ego sub eodem Domino socii militamus; et quid ego scio, si Dominus noster 20 vult, quod aliud oflicium facias, quam ego darem tibi? Ego de uno le informarem, , et forsilan Deus aliud de te disponere vellet ». De via salutis et perfectionis. — Capitulum II. Dicebal frater Aegidius: « Si vis salvari, non petas rationem ab humana creatura de his, quae tibi accidunt; si vis salvari, diligentcr slude, ac satage te dcsperarc ab 25 omni consolatione et bonore; quam consolationem potest tibi dare aliqua crealura; quia daemones consolationum subtiliores et peiores sunt quam dacmones tribulationum, et maiores sunt casus et frequenliores pro consolationibus quam pro Iribulationibus. Omnis magnus casus et omne magnum periculum non est [propter] aliud (c), nisi proptcr elevalioncm capilis, et omne bonum invenitur propter inclinalioncm capitis. Vae illis, 30 qui volunt honorari de sua malitia. Si te credis Crealorem omnium olTendisse, ab omnibus patienler sustincre debes omnia adversa; quia adversus aliquem rationem non habes. Si aliquis tecum contciidit, si vincere vis, perde; quia in fine, quando te cre- dideris vicisse, tunc perdidisli. Si vis bcne ct acute (rf) videre, erue tibi oeulos; si vis bene et perfecte audire, aures obtura, et sis surdus; si vis bene et ornate loqui, in- 35 cide tibi linguam, et fias mulus; si vis beiie tua opcra pcrficere, abscide tibi maiuis; si vis bene omnia membra lua habere pcrfectc, ipsa incidc; si vis bcne vivere, oc- ciderc le stude; si vis bcnc comcdcre, ieiuna; si vis bciic dormire et quiescerc (e), vigila;si vis liicrari bene, scias perdere. 0 quam magna sa|)iciilia est isla scire! uon tamen omnibus datum est ' ». (rt) As ot odd. plenae. — {b) As ot odd. volehat secnm conversari. — (c) Edd. non veniunt proptw alitid. — ((/) As ot edd. acutius. — (e) As ot odd. hene et quiete dormire. ' Usqiie huc rap. 2 exhibct iHvia, (|iiac in aliis (apiliilis (pracsertiin e. 7) redeunt. Qiiae scqimnliir, conveniunl iisqiic ad eap. uiliuiiiin fere iihi^pic edilioni nosliae Dictorum li. Aenidii in « Hihli(.)th(x;a franciscana ascclica medii acvi », t. III (Ad Ciaras A(pias n)0."i) ; Pisaniis se^piitiir codiccs clas. B, dc (luibiis confer I. c. pag. XVII nol. 1. FRANCISCUS FECUNDATUR. 217 Gralia Dei et virtiites siiiit scala el via asceiidendi in caeliim, vilia vero el pec- cala simt loxiciim [el] viae descendeiuli ad inferiuim; vitia el peccata siint toxicum; virtutes el bona opera sunt tyriaca (a). Gratia attrahit gratiam, et vitium unum traiiit ad aliud. Gratia non vult laudari; vilium non vult viluperari. Mens in humilitale requiescit; patientia est filia eius. Purilas cordis videt Dcum; devotio manducat 5 ipsum. Si amas, amaberis; si times, timeberis; si servies, servielur tibi; si bene te geris de aliis, et alii bene se gerent de te. Beatus, qui amat et non desideral inde lantnm amari; bealus qui timel, et non desiderat inde lantum limeri; bealus qui servit, et non desideral tantum serviri; bealus qui se bene gerit de aliis, et non desiderat, quod alii se bene gerant de eo. Et quia haec magna sunl, ideo slulli non 10 pertingunl. Tria sunt valde magna et utilia, quae quicnmque haberet, male cadere non possel: primum si omnem tribulationem, quae accidil, libenter sustineas; secundum est, si de onuiibus, quae facis el recipis, magis humiliaris; lerlium est, si fideliter diligis illa bona, quae videri iion possunt corporeis ociilis. Ea, quae vilipenduntur et 15 relinquunlur ab hominibus mundanis, magis honoranlur el recipiuntur a sanctis el a Deo; et ea, quae amplius diliguntur et amplectunlur et honorantur ab hominibus mundanis, amplius odiunlur, relinquuntur el vilipendunlur a sanclis et a Deo. Omnia enim diligenda odit homo miser, et diligit odienda. Interrogavit semel frater Aegidius quendam fratrem dicens: « Habes tu bonam 20 animam »? Respondit frater ille: « Frater mi, nescio ». Dixit frater Aegidius: « Sancla contritio, sancta humilitas, sancta caritas, sancta devolio, sancta iaetilia faciunt ani- mam sanctam et bonam». De fide. — Capilulum 111. Omnia, quae possunt excogitari, narrari, videri vel palpari, nihil sunt respectu 25 eorum, quae nec videri nec palpari nec excogitari possunt. Omnes sapientes et sancti, qui fuerunl et sunt el erunt, qui locuti sunt vel loquenter de Deo, non dixe- runt, nec unquam dicent de Deo in comparalione eius, quod est, nisi sicut punctus acus in comparatione caeli et terrae et omnium creaturarum, quae in eis sunt, et plus quam millies minus. Tota enim sacra scriptura loquitur nobis quasi balbutiendo; ^^ sicul mater balbulit cum puero suo parvo, qui aliter non posset verba intelligere. Dicebat frater Aegidius cuidam iudici saeculari: « Credis tu, quod dona Dei sunt magna»? etc; vide supra in primo capilulo '. Et dicto iudice dicente fralri Aegidio: « Credis tu, quod aliquis homo tantum operelur, quantum credit»? respondit frater Aegidius: « Sancti el sanctae bona, quae potuerunt, facere studuerunl; et quae non ^^ potuerunt complerc opere, compleverunt sanctis desideriis; defeclum operis complevit desiderium sanclum. Si quis haberet perfeclam fidcm {b), veniret in slatum talem, in quo darelur ei plena certiludo. Homini, qui certe exspectat magnum et aelernum bonum, quid ei mali potest facere aliquod malum? Et homini, qui exspectat magnum el aeternum malum, quid boni potest ei facere aliquod bonum? Nunquam tamen 40 aliquis peccator, dum vivil, debet desperare de Dei misericordia; quia vix est arbor (a) As et edd. triacha (theriaca=antidotum). — (i) As et edd. perfecte fidem veram. » Pag. 215. 218 FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA. il;j spiiiosa el iiodosa, qiiam non possinl lioniines planam cl pulcliram facere cl or- nare; mullo magis non esl aliquis ila gravis peccator in munclo, quem non possil Deus gratia el virtulibus adornare ». De dileclione. — Capitulum IV. 5 Dileclio maior esl cunclis aliis virlulibus. Beatus, qui uon satialur illis rebus, quas sempcr clebet (lesiderare. Dicebal Iratcr Aegidius cuidam fratri, speciali amico suo: « Credis lu, quod ego diligam le »? Respondit ille: « Credo ». Dixit illi Iratcr Aegidius: « Non credas, quod diligam le; quia solus Creator est ille, qui vere diligil crcaluram, et amor noster nibil esl respcctu amoris Creatoris». Et quidam alius '0 frater dixil fratri Aegidio: « Quid esl, quod propbeta dicit': Omnis amicus fraudu- lenter incedit in one i>? Cui respoiidil Irater Aegidius: « Ideo tibi sum fraudulenlus, quia bonum luum non facio meum; quaiito cnim amplius bouum luum facerem mcum, lanto miiuis essem tibi frauduleiitus; quanlo amplius quis laelus fueril de bono pro- ximi, tanto eril iiide parliceps, [ei quanlo quis de malo alicuius gavisus fueril, lanto '^ magis eril inde parliceps]; si ergo vis esse parliceps bonorum omiiium, gaudeas de bono omnium. Bonum ergo aliorum facis tuum, si libi [)lacel; et malum alienum facis libi cuslodiam, si libi displicel. Haec est via salutis, ul sis laelus de bono proximi, et dolens de malo suo, et credas bonum de aliis, de te malum, et bonores alios el te despicias». Qiii non vull alios bonoraro, non bonorabilur; el qui iion vull cog- 20 noscere, non cognoscetur; el qui uon vull faligari, non requiescet. Laboritium super laborilium esl sludere })iet;iti el benignilali. Quidquid fil sine amore el dileclione, non est placitum Deo el sanctis eius. Si quis pauper efficilur suis, et divinis elTicilur dives; ergo divina debet bomo diligere el sua conlemiiore. Quid est maius, quam scire commendare beneficia Dei, el scire reprebendere se de malitiis suis propriis? 25 In hac scbola vcllem sluduisse a principio mundi et sludere usque ad finem mundi, si tanluin vixisscm el viclurus essem, scilicel in consideralionc et commendatione («) Dei el reprebcnsione maleficiorum meorum. El si defeclum baborem in reprebensione mei de maloficiis meis, iiollom defeclum babere in consideralione beneficiorum Dei. Vides, (piod mimi {b) commendanl miro modo, qiii danl unum cincium. Quid orgo nos 3o dcbemus facere Domino Deo noslro? Mulliim dcbes esse fidelis in amore illius, qui te vult libcrarc ab omni malo, et qui libi vult dare omne boiium. De hmnililate. — Capitukm V. Nemo potosl veiiire in cognilioncm Dci iiisi [»cr biimililalem. Via oundi sursiim csl ire infcriiis. Omnia |)ericula cl omnes casus magni, qui acciderunl in mundo, 35 non nisi proplcr clevationcm capilis accidorunt, sicut |)alel in illo, (pu fuil crcalus in caelo, cl iii Adam et in pbarisaeo in cvangolio Mallliaoi ^ ct mullis aliis; cl omnia bona, quae accidcrunt, facla sunt in nociondo [caput], ut palel in beata Virgino ol in publicano et in sancto lalrone el pliiribiis aliis. Non po.ssemus nos baboie unam molam gravcm, (|uae facercl nos capul somper bumiliaro? (a) Ab et edd. addunt beneficioritm. — {b) As et odd. mhiimi. ' lcT. 9, 4. — ^ 23, 12. FRANCISCUS FECUNDATUR. 219 Dixit ei quidam frater: « Quomodo dos possemus fugere islam superbiam »? El ilie: « Lava libi manus inde, ubi tu posueris os, ibi teneas pedes(a); si consideres beneficia Dei, debes inclinare capul tuum; et si consideres peccata tua, debes caput tuum similiter inclinare. Vae autem illi, qui vult honorari de malitia sua»! Unus magnus gradus humililatis in homine est cognoscere, se semper esse contrarium suo 5 bono. Ramum etiam humilitalis reputo, reddere aliena et non ea sibi appropriare, hoc est, omnia bona Deo attribuere, cuius sunt, el sibi altribuere mala. Beatus ille, qui ita se habet vilem coram hominibus, sicut vilem se invenit coram Deo. Beatus ille, qui se ipsum nunc iudical, quia non veniet ad aliud iudicium. Beatus, qui ambulat fideliter ad iudicinm et obedienliam alterius; hoc enim fecerunt 10 apostoli, postquam Spiritu sancto repleti fueruut. Qui vult pacem el tranquillitatem habere, omnem hominem reputet superiorem suum. Beatus ille, qui non vult videri in suis verbis et moribus nisi illa composilione, in qua divina gratia componit eum. Beatus, qui scit conservare el abscondere revelationes Dei; quia nihil occultum, quod non revelet Deus, quando placet sibi. Si quis esset sanclior homo de mundo, et se 15 reputaret viliorem de mundo, in hoc esset huFnililas; humililas nescit loqui, et pa- tienlia non audel loqui. Humilitas videlur mihi esse quasi fulgur; sicut enim fulgur facit percussiones lerribiles, et postea nihil potest inveniri ex eo; sic humilitas dis- sipat omne malum, et est inimica omnis peccati, el facit hominem se ipsum nullum reputare. Per humilitalem invenit homo graliam coram Deo et pacem cum homlnibus; 20 sicut enim si rex aliquis magnus vellet mitlere filiam suam ad aliquem locum, non poneret eam super equum indomilum, superbum et calcitrosum, sed super equum mansuelum et suaviter ambulantem, sic Deus non ponit gratiam suam in supcrbis, sed humilibus. De timore Domini. — Capitulum Vl. 30 Timor Domini sanctus omnem malum timorem expellit et custodit illa bona, quae non possunt lingua exprimi, nec etiam excogitari; quem habere, quia maximum donum Dei est, non onmibus datum esl. Qui non limet, oslendit se non habere, quod perdat. Timor Dei regit et gubernat hominem, el faciteum invenire gratiam Domini; quam si habet homo, limor Domini conservat eam (6), et si non habet, facit ad eam 35 pervenire. Omnes creaturae rationales, quae ceciderunt, nunquam cecidissent, si hoc donum habuissent. Hoc sanclum donum non est nisi sanctorum et sanctarum; et quanlo aliquis est magis gratiosus, non est minus humilis et timoratus; et virtus, quae minus est comparata ab hominibus, non est minor aliis. Homo, qui offendil in tantum Deum, quod dignus esl morte, cum qua securitale potest ire ante praesentiam 40 eius? Beatus, qui se cognoscit esse in carcere in hoc mundo et semper suum Do- minum offendisse. Multum valde debet homo timere a superbia, ne praecipitet eum. A te ipso et a simili lui timeas scmper et caveas. Non est perfecla securitas homini, dum est inler inimicos suos; inimicus noster est caro nostra, et ipsa cum daemonibus semper est adversaria et conlraria animae nostrae; maiorem ergo timorem debet 45 homo habere, ne malilia sua propria vincat cum, quam de alia re demundo; impos- sibile est enim, quod homo possit ad gratiam Dei conscendere vel in ea perseverare sine sanclo timore et sancto pavore, quem qui non habet, signum est pereundi. Hic (a) Edd. et pone ibi os, ubi tenes pedes. — [b) As et edd. eitm. 220 FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA, limor lacil luimililcr obcdire et fleclerc ca[)ul us(|iie ad lerram suh iugo obedieiiliae saiictae. Ilem, quantum quis maiorem liabet timorem, tanto plus orat; cui (a) aulem datur gralia sanclae oralionis, non est parvum quid. Opera hominum, quanlumcum(|ue videantur inagna, non sunt secundum cxislimationem liominis, sed secundum acslima- 5 tioncm et beneplacitum Dei; et ideo nobis semper est timendum. De palientia. — Capitulum VI 1. Qui patienter suslineret Iribulaliones proplcr Deum, cilo venirel in magnam gra- liam, el essel dominus huius muiidi, (>t tcnerel iam pedcm in alio mundo. Quidquid homo facil sive bonum sive malum, sibinietipsi facit. Non ergo debes scandalizari, 10 si aliquis facit tibi iniuriam, sed debes compati peccato eius. Suslinere patieuter iniurias libi faclas a proximo propter Deum, et propler Chrislum (b) et propler le ipsum. Quantuin quis paratus est susUnere Iribulaliones et iniurias propler Deum, tanlum est magniis apud Dcum et non plus; et quanlo quis est debilis a tribulalione el dolore suslinendo propter Deum, tanto minor est apud Deum, et non cognoscit, quid sil 15 Deus. Si (|uis dicit tibi maiiim, adiuva illum. Si quis dicil libi bonum, rcdde illud Deo. Adiiivare debes eum, ul, si dicil tibi malum, lu dicas dcterius dc le. Si vis facere parlem luam bonam, facias parlem tuam malam, el parlem allerius bonam, hoc est: faclum etdiclum altcrius lauda, ct tuum reprehende; et si vis facere partem luam malam, facias e contrario. Quando igitur aliquis contendil lecum, si vis vincere, 20 perde; nam in fme, quando te credideris (c) vicisse, invenies perdidisse. Via ergo salvatiouis est via perditionis. Non sumus boni supportalores Iribulalionum, quia non sumus boni sectatores spirilualium consolalionum; qui enim fideliler laborarel in se et super se et pro se, suaviter omnia sustineret. Iniuriam nulli facias, el si quis tibi facit iniuriam, susline eam patienter amore Del et propter remissionem peccalorum 25 tuorum ; multo enim melius est unam gravem iniuriam sustinere sine murmure aliquo propter amorem Dei, quam pascere quolidie centum pauperes et per plures dies ieiunare usque ad caelum slellalum. Quid prodest homini dcspicere se ipsum, el tri- bulaliones suo corpori faccre in ieiuniis et orationibus (d) et disciplinis, et non posse unam iniuriam pro Christo (e) sustinere, de (|uo reciperel maius prelium vel prae- 30 mium quam de suis (/"), quae portat sua propria volunlate? Suslinere Iribulaliones sine murmure magis purgat peccata hominum qiiam cflusio lacrymarum. Beatus ille, qui habet semper ante oculos peccatum suum et beneficia Dei el sustinet palienter omnem liibulalioncm et angustiam, unde debet habere magnam consolalionem. Heatus ille, (|ui iion pelil, nec desiderat aliquam consolationem suh 33 caelo ab aliqua crealura. Non exspeclet hoino praemium a Deo, si esl humilis cl quielus solummodo, diim bene salisfit ei in omnibus (^). Qui sem|)er bene haberel prae oculis peccata siia, in niilla tiibulaliono doliccrel. Omiic bonuin, quod habes, debes recipere a Deo, el omne malum a pcccato luo; si eniin uniis homo fecissel et facerel omnia bona, quae fcccrunt, faciunl et facienl omiu^s homines de mundo, tamen si 40 bcne iiis|)icil, inveniet se sempcr conlrarium in hono suo. Dixil ci (|uidam frater: « Qiiid facicmus, si vcnerinl in lcmpore nostro tribula- lioncs magnac»? Ucspondit sanctus Iralcr Aegidius: « Si plucrcl Dominus lapidcs cl (a) As ciim. — (i) As ot udd. /no.rimiim. — (c) As videri.s. — ((/) As ot cdd. addiint vigiliis. — (e) Ah et cdd. a proximo, — (f) Edd. his. — (g) As si beite faciat ei in orationihns. FRANCISCUS FECUNDATUR. 221 saxa de caelo, non nocerenl nobis, si essemus quaies esse del)eremus; si iiomo essel, qualis del)erel, malum converlcrelur ei in l)oiium; si enim habenli malam volunlalem ipsum bonum relorquelur in malum, ila babenli bonam volunlatem malum conver- litur in bonum; omnia enim magna boua el magna mala sunt inlus iu bomine, quae videri non possunt». Ad infirmilatem magnam et ad laborem magnum et ad famem g magnam et ad iniurias magnas alicui factas currunt pessimi daemones. Si vis salvari, non pelas tibi iustitiam fieri ab aliqua creatura. Viri sancti bona faciunt el mala patiunlur. Si cognoscis, le offendisse Creatorem et Deum omnium, cognosce, quia dignum est, quod omnia te persequantur et vindicent iuiuriam, quam fccisti Domino. Ab omnibus creaturis debes suslinere patienler moleslias tibi factas, quia contra ali- ^q quam non babes iusliliam, cum sis dignus puuiri ab omnibus. Magna virlus est bo- miui vincere semetipsum. Si vincis te ipsum, vinces omnes inimicos, et pervenies in omne bonum. Magna virtus esset, si quis permitteret, se vinci ab omnibus bominibus, quia talis bomo esset doiiiinus huius mundi. Si vis salvari, conare, iit desperes ab omni consolalione, quam libi polest dare creatura aliqua mortalis; quia maiores et ^5 frequenliores sunt casus ex consolaliouibus, quam ex Iribulalionibus accidenles. Nobilis est (a) natura equi, qui licel in cursu sit velocissimo, lamen is, qui equitat, potest eum avertere ab uua via et dirigere ad aliam; sic debel homo in impetu irae suae permittere se regi ab illo, qui corrigit eum. Ad solam memoriam Dei debet homo desiderare, quantum est pro se, dare prelium aliis, ul darent ei alapas et colaphos, 20 et ut Iraherent eum per capillos. Murmurabal quandoque quidam religiosus coram eo de quadam gravi obedientia sibi data; cui dixit sanctus frater Aegidius : « Amice mi, quanto plus murmuras, tanto plus le oneras; et quanlo dcvotius et humilius submiseris caput iugo sanctae obedientiae, tanto levius et suavius erit tibi; tu non vis vituperari in boc mundo, et vis honorari in alio; non vis maledici, et vis benedici; 25 non vis laborare, et vis quiescere; deceplus es, quia per viluperium pervenitur ad bonorem; per maledictionem babetur benedictio, per laborem requies. Proverbium verum est: ,Qui non dat de eo, quod dolel, non potest habere de eo, quod vult'. Non mireris, si proximus te offendit aliquando; quia etiam Martha, quae sancta erat, vo- lebal provocare Dominum contra sororem suam carnalem; tamen iniusle murmurabat 30 Marlba de Maria; et quanto plura membra amiserat quoad usum Maria quam Martba, tanlo plus laborabat quam Martha; amiserat enim loquelam, visum, auditum et gres- sum. Studeas esse gratiosus (b) et virtuosus, et pugna contra vitia, et susline pa- lienter tribulaliones et verecundias, Non enim est aliud, nisi ut vincas te ipsum;quia parum est homini attrabere animas ad Deum, nisi vincat se ipsum». 35 De otiositale. — Capitulum VIII. Otiosus hunc mundum amittit et alium, non fructificando sibi nec aliis. Impos- sibile esl virtules acquiri sine sollicitudine et labore. Si potes esse in securo, non ponas le in dubio; ille est in securo, qui laborat pro Dco. luvenis, qui laborem re- cusat, regnum caelorum recusat. Si sollicitudo non prodest, negligentia non obest, 40 nec nocet. Sicut oliositas mala via est ad infernum, ita otiositas et quies sancta via esl ad caelum. Multum debet [homo] esse sollicitus ad custodiendam gratiam sibi dalam a Deo et cum ea fideliter laborare, quia saepe amittit fructus pro frondibus (a) Codex enim. — (i) As gloriosus. 222 FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA. cl grana pro paleis. Quihusclam aulem dal Deus Iruclus, cl frondes facil eis caras; quibusdam dat utrumquc; el quidam carenl uUoquc. Maius reputo bona dala a Do- mino conscrvarc, quam ca acquirere. Qui novit acquircrc et nescil reponere, nun- quam dilabitur; scirc vcro rcponere et nescirc acquirere, non est magnum. xMulti 5 lucranlur multa, sed nunquam fiunt divitcs, quia non cuslodiunt, quod lucrati sunt; el aiiqui paulatim (o) lucrantur ct fiunt divitcs, quia id, quod Jucrantur, bene custo- diunt. Fluvius Tibcris quanlam congrcgationem aquarum habercl, si non conlinue dellueret? Homo pctit a Deo donum sine mensura et sine fine, et vult ci servire cum mensura et fine. Qul vult sine modo et fine amari et remuncrari, debel sine modo 10 amare ct sine fine scrvire. Propter negligentiam suam homo amittit perfectionem suam. Loquebatur semel fratcr Aegidius cuidam volenti pergcrcRomam dicens: «Quaiido ibis per viam, noli attrahere tibi ca, quae videbis, ne impediant le; el scito eligere bonam monetam a falsa; multae sunt aslutiae inimici et eius laquei oceulti et varii ». Beatus qui exfructal corpus suum amore Altissimi, el de bono, quod facil, a caelo 15 infcrius aliquod praemium non rcqnirit. Si quis esset pauperrimus valde et diceret ei aliquis: « Fralcr, accommodo tibi istam rem meam, ul per tres dies exfructes eam, et per lioc thesaurum habebis infiuitum », nonue, illc pauper, si constarcl ei, hoc esse verum, sluderet sollicite rcm illam exfruclare? Res mutuata nobis a Dco est caro nostra, et quasi tres dies sunt totum tempus vitae nostrae; si vis ergo frui, stude 20 lucrari; si enim non laboras, quomodo quiesces? Si omnes agri et vineae huius mundi essenl unius hominis, qui non coleret eos, nec coli faceret, quem fructum percipcret inde? Alius autem habens parvam quantitatem agrorum et vinearum et ipsos bene coleret (6), perciperet inde fructum pro se et pro aliis |)Iuribus. Si quis vuil facere malum, vix petit consilium; et quanto vult aliquod bonum facere, studel a multis 25 consilium perquirere. Proverbium irouicum est: « Ad spem ' tui vicini non ponas ollam ad ignem ». Non cst homo bcalus, si bouam habcat voluntatem, nisi bonis operibus studeat eam sequi; quia ad hoc dat Deus homini gratiam suam, ut sequatur eam. Dixit semel sanclo fratri Aegidio quidam homo vagabundus, ut videbatur: « Frater Aegidi, fac mihi consolationem ». Respondit Irater Acgidius: « Slude bene agerc, ct 30 consolalionem habebis. Nisi cnim in se praepararel homo locum Deo, non invenict locum in creaturis Dei », Quis cst, qui non velit facere id, quod melius essct non solum animae suac, scd cliam corpori in hoc mundo? Nos autcm ncc bonum animae ncc bonum corporis volumus operari. Ego possem dicerc veracilcr, quod qui allcviat sibi iugum Domini, aggravat sibi illud, et qui illud aggravat sibi, ipsum sibi allevial. 35 Utinam homincs facerenl illud, quod csset mclius corpori in hoc mundo. Qui fecit alium mundum, fccit et istum; et de bouis, quae tribuit in alio mundo, potesl in isto rctribuerc, et corpus sentit dc bonis auimae. Tunc dixil ei quidam fralcr: « Fortc moriemur, antequam expcriamur aliquid boni ». Respondit fraler Acgidius; « Pclliparii noverunl de pcllibus. ccrdones (c) de 40 calccanicntis, fabri de fcrro, el sic de aliis artibus. Quomodo potcst homo scirc artcm, iii (|ua nun(|uam studuil? Credis tu, quod magni domini dcnt dona magna slultis hominibus et insanis? Non danl ». liona opcra sunt via ad omno bonum, sicul mala (a) As ot cdd. paulative. — (h) As ot oiM. rolrns. — {c) Codox mrdones. * lla codex, As el cdd.; cditio no.sliii Dictonim (\y.\g. 27) .tepem. FRANCISCUS FECUNDATUR. 223 opera sunl via ad omne malum. Bealus ille, quem nulla res infcrius a caelo deaedi- (icabit, et quem omnia, quae videbit vel audiet vel sciet, aediticabunt, et de omnibus sludebit eiigere utilitatem suam. De contemptu mundi. — Capitulum IX. Vae homini illi, qui ponit cor suum et desiderium suum et vires suas in rebus 5 lerrenis, propter quas reiinquit et pcrdit caeleslia bona! Aquila, quae voiat ailissime, si haberet alligatam cuilibet aiae unam de trabibus ecclesiae sancli Pelri, non vo- iaret ita alte. Muitos invenio iaborantes pro corpore et paucos pro anima; muiti etiam iaborant multum pro corpore, frangenles saxa, cavando montes, et aiia opera gravia faciendo; sed pro anima quis ita virililer et ferventer iaborat? Avarus similis 10 est talpae, quae non credit, alium thesaurum esse nec aiiud bonum, nisi cavare terram, et inliabilare eam; tamen sunt alii Ihesauri, quos ignoral. Aves caeii et bestiae terrae et pisces maris, quando habent sibi cibura compe- tentem, contenti sunt. Cum ergo hon)o conlenlus non sit terrenis rebus, sed sem|)er suspirat ad aiia, patet, quod ad hoc non fuil principaiiter factus, sed ad alia; corpus '5 enim faclum fuit propter animam, el mundus iste propter alium mundum. Mundus iste esl talis campus, quod habens in (a) eo partem maiorem habet partem deteriorem. Item dicebat, quod beato Francisco non muitum placebant formicae propter nimiam soliicitudinem congregandi viclualia sua, sed aves caeli sibi magis piacebant; quia non congregant in horrea \ 20 De castitate. — Capitulum X. Caro nostra est sicut porcus, qui avide curril in lutum et delectalur in luto esse. Caro est sicut scabro, qui semper slercus equinum volvere delectatur. Caro nostra est pugil diaboli. Dixit ei quidam frater: « Quomodo possemus nobis cavere de vitiis carnis »? Respondit sanctus frater Aegidius dicens: « Qui vult saxa magna et trabes 25 grandes Iransferre, studet eas transferre [magis] ingenio quam viribus; et in hoc facto similiter est procedendum ». Omne vitium laedit castitatem, cst enim sicul spe- cuium ciarum etc, ut dictum est supra capitulo primo *. De tentationibus variis. — Capitulum XI. Gratia magna pace possideri non potest; quia sempcr oriuntur ci mulla con- 30 traria. Quanto homo graliosior fuerit, tanto plus a diabolo impugnatur, non lamen debet homo propler hoc cessare sequi gratiam suam; quia quanto gravior fuerit pugna, lanto, si vicerit, maior erit corona. Nos idco non habemus multa impedimenta; quia non sumus, quales esse debemus. Verumlamen, si quis bene iret per viam Domini, nec fatigalionem habcret nec taedium, sed in via saeculi fatigationem habet homo 35 et taedium usque ad mortem. Respondit ei quidam fraler dicens: « Tu videris dicere duo contraria sibi ipsis ». Respondit sanctus frater Aegidius: « Nonne daemones plus currunt ad homincm habenlcm bonam voluntatem, quam ad aiios? Ecce in)pedi- menlum ! Et si quis vcnderct dcnariatam suam pius millies quam valcret, quam fa- (a) As et edd. ex. » Malth. 6, 26. — ^ Pag. 209. 224 FRUCTUS VIII — PAES SECUNDA. ligalioncm ibi sciilircl? Eccc, soliila csl conlnniclas. Dico crgo, quoti, quanlo quis magis fueril repleUis virUilibus, lanto magis infcslaUir a viUis; cl lanlo magis ea otlio tlebeiet habere. De omni vilio, quotl vinccs, virlulem acquires. Et tle quocumque viUo amplius (a) Iribularis, tlc eo maius praemium recipics, si tlevinccs ». Quacumque 5 de causa omillit homo ire per viam Domini sui, ipsa tle causa ainiltit praemium suum. Dixit ei quitlam fraler: « Tenlor frequenler lenlalione pessima, et pluries Dominum rogavi, ul auferret eam a me; el non aufert eam ». Respontlit fraler Aegidius: « Quanlo aliquis rex [magis] munil milites suos armis, tanto vull, ul fortius proelientur. Si quis eliam vadit ad proclium oralionis quasi sine armis, qiiia sentil se aridum ct 10 iudevotum, Deus videns fidelilatem eius, ponit in eo signum armorum suorum ». Sic est de lenlationibus aliquando, sicul accidil de agricola, qui videt silvam arborum et veprium in aliquo terrilorio suo, in quo vellel facere novale et granum seminare; sed multis sudoribus, laboribus cl angusliis faligalur, anlequam colligat inde granum; el quandoquc quasi poenitet, qiiod laborem illum assumpsit, propter labores et anguslias, 15 quae sibi in opere illo emergunt. Primo enim inluelur silvam exslirpandam, el non videt granum ; secundo cum laboribus mullis incitlil arbores, el nondum videt granum ; terlio cum mullo laborc el gravi evcllit radices arborum, et nondum videl granum; quarto proscindit terram el aptat, el nondum videl ibi frumentum, pro quo tanlum laboravit; quinto aral ileriim terram; sexlo seminal eam ; septimo purgat cam; 20 octavo metit; nono trilural, et haec omnia cum labore magno facit; decimo reponil cum gaudio, quasi non recordans lanti laboris propter fruclum mullum, quem habet in fine. Multos eUam labores plures istis suslinet, quos omnes benedicil proplcr gaudium, quia fiuclum bonum percipil. Iterum dixil ei quidam: « Quid possum facere? Si enim facio aliquid boni, habeo 25 jndc vanam gloriam, el si facio malum, incido in tristiliam et quasi in desperalionem ». Respondit fraler Aegidius: « Renefacis, si doles de peccalo luo; lamen consulo tibi, ut doleas temperate et moderale; semper enim debes credere, quod niaior sil potentia Dei in parcendo, quam lua potentia in j)eccando. Si Deus facit misericordiam alicui magno peccatori, credis tu, quod minorem peccalorem relinqual? Ccterum propter 30 lentalionem inanis gloriae non desistas facere bonum ; si enim agricullor volcns iaccre semen in lcrra, diccrcl inlra sc: ,Nolo scminare in hoc anno; t|uia si seminavero fortc venienl volucres et comedent ex seminc luo', el, si propter hoc nou scminarel, non habercl fruclum lerrae suae ad comedendum. Si aulem seminat, licet aliquid de semine pcreat, tameu maior pars seminis rcmanebit ei. Sic esl de illo, qui lentatur a 35 vana gloria et pugnal conlra eam ». Quitlam frater dixil ei : « f.,egitur de bealo Rcrnardo {0), quod semel dixcrit seplem psalmos poenitcnliales, nec quidquam aliud cogitavit nisi supcr his, quae dicebal». Respondil sanctus fraler Acgidius: « Maius rcpiito, si castrum alitiuod cxpugualur, el dcfcndit se viriliter et valenter, quam si castrum non expugnatur ». 40 De poenitentia. — Capitulum XII. Dicebat semel quidam iudex saecularis sanclo fralri Acgitlio: « Quomodo posse- mus nos saecularcs ascendcrc atl staliim graliae ct virlutis »? Respondil sancUis Iralor Acgidius; « Primo tlcbct homo dolerc dc peccatis suis; poslca [)urc conlilcri; demuin («) As ct udd. magia. — (b) As heato fratre Hentardo. FRANCISCUS FECUNDATUR. 225 poeiiileiiliam sibi iiiiunclain facere; poslmodiim cuslodiie se ab omni pcccalo el ab omni occasione peccali; tandein debel se in bouis operibus exercere ». Benediclum sil iilud malum, quod convcrlilur homini ad bonum, el malediclum sil illud bonum, quod converlilur homini ad malum. Libenler debel homo suslinere mala in hoc mundo; quia de hoc dedit nobis exemplum in se Dominus noster lesus Christus. Beatus, qui 5 habebit dolorem de peccalis suis et plorabit die ac nocle, nec consolabilur in hoc mundo, donec perveniat illuc, ubi omnia desideria cordis sui compiebuntur. De oratione. — Capitulum XUI. Oralio est inllium el complemenlum omnis boni. Oralio illustral animam, et per eam cognoscitur bonum et inalum. Hanc oralionem debet facere omnis peccator 10 ad Dominum, ut det ei cognoscere suam misericordiam et sua peccata ei sua bene- ficia. Qui nescil orare, non cognoscit Deum. Omnes, qui debent salvari, si habent usnm rationis, de necessitale oportel, ul in fine suo ad oralionem se converlanl. Ponamus, quod aliqua mulier verecunda multum et simplex haberet unicum fdium, qui propter ofTensam aliquam essel captus a rege et ad suspendium (a) duceretur; nonne '^^ haec vidua (6) verecunda et simplcx, solulis crinibus et nudato peclore, vociferando clamaret, et ad regein rogandum curreret pro liberando filio suo? Amor filii et neces- silas mulierem, verecundam et vix extra limen domus suae exeuntem prius, quasi eftrontem poslea compellit ire per plateas inler homines eiulantem, et simplicem reddil sapientem. Sic bene sciret el vellet orare, qui mala sua el pericula et damna 20 sua veraciter cognosceret. Dixit ei quidam fraler: « iVlultum deberet homo dolere, quando in oratione non potest graliam devolionis invenire ». Respondit sanctus frater Aegidius: « Consulo libi, quod plane facias factum tuum; si enim haberes aliquantulum boni vini in vegete, et faex esset sub vino, velles tu vegetem concutere el vinum cum faece miscere? non 25 esset hoc faciendum; et si mola molendini aliquando non facit bonam farinam, mo- lendinarius non confestim confringil eam cum malleo; sed plane et paulalive reparal molam illam, et postea facit bonam farinam. Facias tu similiter, et cogila, te nullatenus csse dignum consolationem aliquam a Deo in oratione accipere; nam, si quis vixissct ab initio mundi usque nunc et victurus esset usque ad finem mundi, et in oratione 30 deduxissel omni die plenam parassidem lacrymarum, non esset dignus tuuc in fine mundi, ut Dominus consolationem unicam ei daret». Dicebat ei aliquando frater quidam: « Quare plures tentationes patitur homo, quando orat Deum quam aliis lemporibus»? Respondit sauctus frater Aegidius: « Quando aliquis habel causam conlra aliquem adversarium (c) in curia principis 33 alicuius, si homo ille vadit ad principem illum, ut proponat et faciat aliquid contra adversarium sunm, adversarius autem ille hoc sciens opponit se isti lolis viribus, ne senlentia detur pro isto. Sic facit diabolus contra nos. Ideo, si sleleris in colloquio cum aliis, videbis frequenter te non sentire mulla bella tentationum; sed si ad ora- tionem perrexeris ad recreandam animam luam, tunc senties conlra te ignila iacula 40 inimici. Non debes tamen propter hoc oralionem relinquere, sed firmus starc; quia haec est via ad supernam patriam; el ille, qui propter hoc orationem relinquil, est sicul ille, qui de proeiio fugit». (a) As stispendendum. — (6) As et edd. vidua licet. — (c) As et edd. addunt suiim. Analecta — Tom. IV. 15 226 FKUCTUS VITI — PARS SECUXDA. Dicebal fii (|iii(lain: « Yideo imillos, (|iii slaliai vidcnUir hal)orc gratiam devo- lioiiiscl lacrymariiin, (luaiido vadiml ad oralioncm; ego autcm iiide vix possum ali(|iiid scnlirc ». Rcspondil sancUis fraler Aegidius: « Lahora fidclilcr cl devole; quia itraliam, (juam non dal libi Deus in una vicc, polcrit dare in alia; cl quod non dat libi in o uno die vel in una seplimana, poleril dare libi in alio die vel in alia seplimana vcl in alio mense vel aiino; ponc laborem liium, ct Dcus ponel graliam suam, sicul sibi placcbit. Fabcr, (jui labrical ciiltellum, anlequam cultellus pcrficialur, miillas dal tnnsiones super ferrum, de (|uo facil cullellum, sed poslremo in uiia percussione cullcllus perficilur». Mullum debel homo esse solliciUis de saliilesua; si cnim lolus 10 mundus essel plenus hominibus eliam usque ad nubes, si essel possibilc, el de his non deberel salvari nisi unus, tamcn quilibet dcberet sequi graliam suam, ul essel ille unus; quia non esl amittcre corrigiam calceamcnti amittere supernam paU-iam. Scd vae vobis(a)! esl qui del, sed non esl qiii accipiat. Alio lcmporc quidam quacsivit a sancto (ratre Aegidio: « Quid facis fraler Aegidi »? i:; Respondit: « Facio malum ». Ille vero dixil ilerum fratri Acgidio: « Quod malum facis tu, qui es frater Minor »? Sanctus frater Acgidius dixit cuidam fralri {b) adstanli sibi: « Frater, qui cst paralior, vel Deus nobis darc graliam suam vel nos accipere»? Re- spondil ille: « Deus est paralior nobis dare quam nos accipere ». Dixit sancUis frater Acgidius: « Et facimus nos bene »? lile fraler respondil: « Immo, facimus male ». El 20 conversus sanclus frater Aegidius ad illum, qui quaesieral ab eo, quid faccret, ail: « Eccc, palel, quod dixeram libi vcrum, cum respondi, me faccre malum ». Item dixil: « Mulla opera commendanUir in sacra scriptura, ut vestire nudos, pasccrc famclicos cl alia mulla ; tamen de oratione Dominus loquens dlcil : Nam et Paler tales quaerit, qui adorent eum ^. Bona opera adornant animam, sed oralio nimis csl magnum quid ». 23 Sancli religiosi sunl quasi sancli lupi, qui vix exeunl in publicum, nisi pro magna necessitale, el lunc in publico conlrahuul parvam moram. Dicebal sanclo fratri Aegidio quidam frater lamiliaris eius: « Quare non exis aliquando ad homines saeculares voleiites libi loqui »? Respondebal frater Acgidius di- ccns: « Volo satisfaccre proximo meo cum bono animae meac; non credis, quod ego 30 darcm potius ali(|uando millc libras, si haberem cas, quam cgo darcin me proximo »? Respondil h-aler: « Crcdo ». « El credis, qiiod ego darem polius quatuor millia li- brarum, quam darcm me aliquando proximo »? Respondit illc: «Credo». Dixil ci fraler Aegidius: « Dominus dicil in cvangelio "^: Qui reliquerit patrem et matrem ct fratres et sorores clc. propter meum nomen, centuplum accipiet in hoc mundo. Fuil 35 aulcm qiiidam Romanus, qui inU'avil ordinem fralrum Minorum, cuius facullales di- ccbanl valere scxaginla millia librariim; crgo aliquod magnum esl, quod dal in hoc mundo Dominus Dcus, ex quo valel cenlies sexaginla millia librarum. Sed nos sumus cacci cl velali; si videmus homincm miillum gratiosum el virluosum, non posscmus ferre pcrfectioncm eius. Si quis esscl veic spiriliialis, vix videre vcllcl aliqiicm vcl 10 audirc vcl moram facere cuin aliquo, nisi pro magna ncccssilale, sed scmpcr o|)larcl solitariiis cssc ». Diccbal ileriim dc se ipso: « Ego potiiis vcllcm cs.sc caccus, quam cssc pulchrior vel diUor vcl sapienlior vcl nobilior homo dc miindo ». Dixil ci (|uidam: « Quarc (o) Edd. nobis. — {h) As ot cdd. fratri Minori. » loan. /*, 23. — '■' M.'iUli. I'J, 29 i;t IMnir. 10, 30. FRANCISCUS FECUNDATUR. 227 velles polius esse caccus, quam habere isla »? Respondil: « Quia timeo, ne impedirenl iler meum ». Bealus eril, qui non cogilabi!, nec dicel, nec faciet aliquid reprehensibile. Inlerrogavit aliquaudo sanctus fraler Aegidius quendam fralrem dicens: « Qnid dicunt isti sapientes dc contemplatione »? At ille dixit: « Multa dicunt »; et ille: « Yis, ul dicam libi, quid mihi videtur »? Et ille: « Modo dic». Et dixit sanctus frater 5 Aegidius: « Gradus contemplalionis mihi videntur esse ignis, unctio, ecstasis, contem- platio, guslus, requies, gloria ». De caulela spirituali et eius consideratione. — Capitidum XIV. Si vis bene videre, erue oculos tuos, et esto caecus; si vis bene audire, esto surdus; si vis bene loqui, esto mulus; si vis bene ambulare, abscide tibi pedcs; si vis 10 bene operari, mutila tibi manus; si vis bene amare, habeas te odio; si vis bene vi- vere, le mortifica; si vis bene lucrari, scito perdere; si vis esse dives, esto pauper; si vis esse in deliciis, afflige te; si vis esse securus, esto semper in timore; si vis exallari, humilia !e; si vis honorari, despice te et honora te despicientes; si vis habere bonum, susline malum; si vis esse in quiete, labora; si vis benedici, desidera 15 maledici. 0 quam magna sapientia es! scire hoc facere! et quia magna sunt, non omnibus data sunt. Si mille annis viveret homo, nec haberet aliquid lacere exlra os suum, satis haberet facere inlus in corde suo, nec posset ad complementum per- feclum venire, tantum haberet facere solum intus in corde suo. Nullus deberet velle videre vel audire aliquid sive loqui de aliqua re, nisi usque ad ulililatem suam, nec 20 uobis! ultra procedere ullo modo. Qui non vult cognoscere, non cognoscelnr; sed vae Illi, qui habent dona Dei, non cognoscunt; et qui non habent, non quaerunt. Homo fmgit Deum, qualem vult; sed ipse est talis, qualis ipse est. De scientia utili et inutili et de praedicatoribus verbi Dei. — Capitulum XV. Qui vult scire satis, inclinel caput satis, et operetur satis, et trahat ventrem 25 per terram, et Dominus docebit eum satis. Summa sapientia est bona opera facere, bene custodire se et iudicia Dei conservare (a). Dixil semel cuidam volenti ire ad scholas causa addiscendi : «Cur vis ire ad scholas? Summa totius scienliae esl timere et amare Deum;haec duo sufficiunl libi. Tantam sapientiam habet homo, quantum boni operatur, et non plus. Non sis nimis sollicitus 30 fore utilis aliis, sed esto magis sollicitus, ut sis ulilis tibi ipsi». Volumus aiiquando mulla scire pro aliis et pauca pro nobis. Verbum Dei non est audientis vel dicentis, sed operantis illud. Multi nescientes natare intraverunt in aquas, ut adiuvarent pereunles in eis, el cum pereuntibus perierunt; prius erat unum damnum, postea fuerunt duo. Si bene procuras salutem animae tuae, bene procurabis salulem omnium amicorum 35 luorum. Si bene facis factum tuum, bene facis factum omnium bene volentium tibi. Praedicator \erbi Dei positus est a Deo, ut sit candela, speculum et vexillifer populo Dei. Bealus ille, qui dirigit alios per viam rectam. et ipse non cessat ire |)er eam; sic enim invilat alios ad currendum, quod ipse currere non desistit, et sic esl adiutor aliis, ut fiant divites, et ipse ex boc non fiat pauper. Credo, quod bonus praedicator 40 magis loquitur sibi quam aliis. Videtur mihi, quod qui vult animas peccatorum Ira- here ad bonum, magis debet timere, ne ipse ab aliis male trahalur. Cui dixil quidam (a) As conservare vel custodire, edd. considerare. 228 FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA. fraler: « Qiioinodo »? El illc: « Averle ociilos 7)teoSj ne videanl vanitalem '; illi, (|ui (licnnl, non comprchendunl; cl illi, (]ui ;ui(liunl, non inlelligunl ». Dixil ei (]uidam: « Quid esl melius, benc praedicare, an benc facere »? Respondil: « Quis magis me- rclur, vadens ad domum sancli lacobi vel viam sancli lacobi aliis oslcndens «? 5 Mulla video, quae non sunl niea; mulla audio, quac non inlclligo; cl mulla loquor, quae non operor: ergo videlur mibi, quod pcr solum visum, loquelam cl audilum non salvalur homo. De verbis bonis el non bonis. — Capitulum XVJ. Qui loquilur bona verba, csl quasi os Dei, el qui loquilur mala verba, csl quasi 10 os diaboli. Quando servi Dei congreganUir in aliquo loco ad colloquendum, debcrcnl Iraclarc dc pulchritudine virlulum, ul placercnl cis virtules; quia, si placerenl eis, cxercerentur in eis, el si cxercerenlur in virlulibus, seinper ab eis virlulcs amplius aniarentur. Quanlo magis honio esl plenus viliis, lanlo csl inagis ei nccessarium de virlutibus loqui. Sicul cnim ex frcquenli colloquio pravo de vitiis incidit quis in vitia i-^i facililer valde (a), sic ex frequenli colloquio sancto dc virtulibus faciliter inducilur et disponitur ad virtules, Sed quid dicemus? De bono non possumus diccre bonum, cl dc malo non possumus dicere malum. Quid ergo diccmus? De bono enim diccrc non possumus, quantum bonum sil, nec etiam de malo, quanlum sil, cum utrum(|uc incomprehensibile sil a nobis. Ego non reputo minoris virtutis esse, scire bene la- 20 ccrc, quam scire bene loqui; et videtur mihi, quod homo dcbcrel habere collum ad instar gruis, ut quasi pcr mullos nodos liansirel verbum, anlequam cx ore cgrederclur. De perseverantia. — Capitulum XVI J. Quid prodesl homini ieiunare, orare, clecmosynas facere, se ipsum afHigere, sen- lire quoque magna de caelo et non pervenire ad portum salutis? Ecee, aliquando 23 apparel aliqua navis in mari formosa, magna, nova et multo Ihesauro plena; lamen sibi [b) aliquo periculo occurrenle ad porlum salutis non venit, sed miserabililer peril; el quid omnis illa bonitas et pulchritudo eius? El iterum aliquando in mari navis aliqua dcformis, non grandis, velusla, despecta, non mullo Ihcsauro repleta el cum multo laborc evadens maris pcricula, fcliciler vcnil ad portum, cl baec sola com- 30 mendabilis. Simile quoque evcnit in hominibiis mundi huius; merito ergo omnibus esl timcndum. Quamvis arbor sit nata, non lamcn slatim est magna; cl si magna, non floiida ; el si florct, non statim producit fruclus; el cum producit frucius, non slalim magnos ; ct si magni, non lamen sunl maturi ; et si maturi, non onmes ad os coni- edentis pcrveniunl, sed mulli decidunl el putrcfiunl, el vel a porcis vel a bestiis aliis 35 dcvoranlur. Dixil ci quidam: « Dominus faciat bene lc finirc ». Rcspondil sanctus Irater Acgidius: « Quid mihi prodcst, si rcgiium caelorum centum annis manducassem () Codox si. — (c) Ed. nostiii Dictonim (pft(f- 61) »iendicas.o potius vellem slare in cella mea sine oculis, manibus et pedibus cum illo, quod dat mihi Deus in cella mea, 10 quam omnia babere supradicta ». Et licet esset laicus, illuminatus a Deo mulla pul- chra dicebat et respondebal *. De fratre Gulielmo. In TUDERTO iacel sanctus frater Gulielmus. Hic quandam puellam, nomine Cla- rucciam, in aquis molendini submersajn, sua invocatione a morluis resuscitavil; puerum 15 propinquum morli, non valentem mammillas recipere, sua invocatione sanavit; inler conlractos et curvos sex sanavil (d); a variis oculorum infirmitatibus quin^fuc curavit; cuidam muto loquelam restiluit; usum mauuum et pedum Iribus praebuit; duos a febre eripuit; muliereni ab infirmitate mammillarum el quendam a daemonio liberavil; dominum fralrem loannem de Murro cardinalem noslrum dc infirmitate curavit, ac 20 duos alios mortuos suscitavil ^ De fratre Rogerio. In dicto etiam loco Tuderti iacet sanclus frater Rogerius, qui « tam evidenli emicuit sanctilate, ut eum dominus papa Gregorius IX vere sanctum appellaverit, el eius memoriam apud Tudertum concesserit celebrari ^ ». 23 In dicto eliam loco Tuderti iacet fraler Petrus de Galiculo *, qui multa mi- racula fecit post mortem suam. De fratre lacobo de Tuderto. In Tuderto, non in loco fratrum, sed in monasterio sororum sanctae Clarae de Monte Sancto, iacet sanctus fraler lacobus Benedicloli (c), qui dicilur frater la- 30 cobus de Tudcrlo, « vir mirandae sanclitatis, et totus ardens in Dei amore^». Hic a domino papa Bonifacio male informalo mulla perpessus patienter sustinuit, sed post liberalus fuit, Hic mullas laudes magnarum sententiarum et dulcedine plenas edidit in romantio, el contra morbos (f) dicli domini Bonifacii virililer exclamavit. Et quia aliqua notabilia dixit, hic ea inseram. 33 (a) As qnotidie. — (5) As et edd. ad solem. — (c) As et edd. et essem semper sanus. — (d) As et edd. liheravit. — (e) As de Benedictoli. — (f) As et edd. mores. ^ Vcrba fr. Sensiis habentur in conipil. « Fac secundiim cxempiar »; impressa sunt in Specnlo vilne B. Francisci foi. 106 v, 121 r— I22r. — ^ Cfr. Cat. S. Fr. Min. pag. 9 (not. 1 et 2). — » Ita Bessa 1. c. pag. 669; cfr. Cat. S. Fr. Min. pag. 9. — * Edd. Galliendo ; Cat. S. Fr. Min. (pag. 9) Gallicciulo ; est Gaglietole prope Tudcrtum. — ^ Idem Cat. S. Fr. Min. pag. 9. 236 FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA. Quumodo liomo potest scire, qiiod (a) sit in carilate. Diccbal fraler lacobiis: « Liccl pro cerlo non possim scire, mc esse in carilale, liai)eo lainen aliqnas probaliones. Nain de Dei ainore habco isUid sigiuiin vel pro- balionem, qiiod, si aiiqiiid pelo a Deo, el non facil, plus diligo enm (jnam priiis; si 5 vero facil conlrarium, diligo eum iii dnplo plus qiiam prius. De amore vero proximi babeo islud signuin, (juod, si me ofleiidil, non ininus eum diligo; nam, si minus di- ligerem, boc essel sigiuim, quod prius eum noii diligebam, sed me. Debeo diligerc proximum propler se, nou proplcr me, el amare bonum suuin et eius uliliUUem, cl ii) bis gaudere. Et sic faciendo, maius boiuim conseipior de boiiis suis quam ipse; 10 nam de regiio Franciae ego meliiis babeo quam ipse rex Franciae; quia iucundor dc suo bono el bonore et commodiUile, el ipse banc iucundiuitem babct cum multa solliciludine el mullis laboribus el angusliis, ((uae non babeo ego ». De humilitate^ el quomodo homo venit ad sui contemptum. Dixit fraler lacobus: « Homo deberel sic profunde in oculis suis viicscere et sic 15 abieclum se re|)ulare, quod iii sua aestimalione crederel, conversalioncm suam omnibus esse onerosam el despicabilcm; nam pcr boc in sua biimillUUe prolicerel, cl illorum, cuin (piibus conversalur, dclcclus mclius el levius supporlarel ». Unde inquil ipse: « Quaiido morabar in curia, mibi dicebalur: ,Non csl libi laedium convcrsari cum talibusV Mirum esl, (|uod poles sustinere'. El cgo respondebam: ,Ii)imo, iniruin est, 20 quod ipsi rne suslincnl el non expelluiit me sicut diabolum'. El sic, cum quibus- cuinquc bomo convcrsatur, deberct se repulare indignum eorum consortio el conver- satione propter vililalem el miscriam siiam. Sicut eiiim amor sui est radix omniuin viliorum cl malorum el enervatio omnium virlulum, sic (b) odium sui esl origo el fundamenlum oinninm virtulum el delelio oninium vilioruu); unde boino deberet non 25 laiitum se odire, sed vclle ab omnibus odiri. Ad lioc aulem odiuin sic (c) venilur: debel quis semper diligenter, scrulari el sludere in cognilione sui;exboc vidcbit el cognoscel se inalum el se iudicabit odibilem et se odiel tanquam malum. Et quia ex bac cognilione sui ducilur in cognitionem veritatis, incipit amare verilalem, non lanlum iii se, sed in omnibus; unde vnll, (|uod omnes illam verilalem de se ipso 30 leneanl, (juain tenet ij^se; el sic iudicaiido sc in vcritale odibilem, volet ab omnibus odiri, nec ()Olcril pati se commendari; quia in boc viderel confundi verilatem, (juam i()se amal. El ex boc morlilicaUir appelilus laudis, qiiem babebal, el omnis a|)pelilus iiiordinatiis el viliosus, et [)er consequens exlerininalur su()erbia, ira, invidia cl cetera vilia, et ex lioc eliam ac^jiiirilur (!es()eclus sui et omnis virlus et omiie bonuin; nam 35 ()er boc senlies in aiiima radicari ()ru(leiitiam, forliludinem, lemperanliam, iusliliam el celeras virlules, el inaxime lri()licem jjalieniiam; undc ()er hoc venilur ad quielcm aiiimi. Prima patientia csl virliis, ((ua quis suslinet [)alieiiter adversa; secundu esl doiii forliUidinis, qua ((uis suslinel lilienler; lerlia est bcaliludinis, scilicet beali |)aci(ici, ((ua (juis suslincl gaudcnler. Ordo aiileni odiendi csl, iil odialur consueludo viiioriim 40 ct diligatur esse i)atui"ie, ila ([uod iilruiiKjuc servet lerminos suos, ut ncc pro[)ler servandam naliiram incidal in vilium, nec ()ro[)ler cxlerminanda vilia corrum()alur nalura ». (rtj As 8ciat, ai eat. — (h) Codux sictU. — (c) As si. FRANCISCUS FECUNDATUE. 237 De Iriplid slalu animae. Tres sunl animae slatus: in primo habel anima cognitlonem suorum peccalorum et lacrymas compunctionis, quae ipsam tlucunl prope desperalionem; in secundo transil ad considerandam redemplionem Salvaloris, in quo liabet lacrymas compas- sionis ad Chrislum; in lerlio transit ad amorem. Et iste slatus habet Ires partes: in 5 prima, scilicet sui principio, inchoat amare, et habet lacrymas devolionis; in secunda parte, scihcel perseverantia huius status, augetur amor, et habet lacrymas simplices, quia sunl sine violentia, et nescil causas, quare sibi obveniunt; in tertia parte, quae dicil statum consummatum, stat anima in atria (!) Domini et gustat de vita aeterna et perdit lacrymas. 10 De quatuor pugnis animae. Nota, quod anima habel qualuor pugnas, scilicet extra se, iuxta se, Intra se et supra se. Primam, quae est extra se, habet cum mundo, el haec vlncitur uon amando res mundi ; qula quantacumque pulchra el re deleclabin temporali non debel anima vel modlcum Impedlri a vacatione Dei, cl cum mundana impedlanl eam, debel anima (a) 15 non sokim ea non amare, sed odire el spernere, sicut fil de virga curvala in aliquam partem, quae debel flecti in partem contrariam, quousque ad reclitudlnem redeat. Secunda pugna, quae est luxla se, habet cum sensibus corporis. Haec pugna vlncitur primo modo subtrahendo Ipsos sensus ab lllicita consueludine videndl, au- dlendi el senliendl, et sic de aliis. Secundo modo vincitur habendo de ipso visu 20 dlsplicentiam; unde tantum curarem, sl viderem pulchram faciem mulleris, quantum sl vlderem caput asini; sed secundus modus non est tutus nec pro omnlbus; unde melius est subtrahere sensus; sed quando quis non polest subtrahere sensus commode, qulu videat noclva vel audlat murmuraliones et vana {b) huius mundi, quae inficlunt animam, tiuic habeat displicentiam, quantum potest, Ita quod de hac nulla delectatlo 25 intret in animam. De gustu vero probavi trla remedia: primum, quia accepi et siccari feci flores absinlhii, et ponebam coram me ad modum salls super mensam, Ita quod alli non perpendebant, el sapidos bolos condebam In isto tall sale (c); et tanta erat eius amaritudo, quod nullam gulosilalem mihi dabat; sed illud dilaniabal mihi linguam, el ideo dimisi. Secundum remedium fuit, quod faciebam bolos rotundos et parvos, 30 et diglutiebam ad modum pillularum, lla quod nihil delnde degustabam; scd illud devastabat mihi stomachum, et Ideo dimisl. Tertlum remedium fuit, quod emebam clbos deleclabiles, et quia postea imponebam magnos labores et magna onera corporl In tantum, ut, sl quando postea haberem coram me tales clbos el dicerem corpori, si vellet comedere, valde llbenter rcfulabal et potius volebat abslinere quam com- 35 edere, et portare flagella, quae propter ea slbi Imponebam. Modo dimisl omnia praedicta et suni in quarto remedio; quarlum remedium est in referendo In Deum omnes sapores et in eius gratlarum acllones; sed Istud non est pro omnibus, sed pro illls, qui sic sobrie et temperate se habent, et sic habent mentem absorptam et semper Deo coniunctam, quod de saporibus gulae {d) non curanl, sed omnia in Deum 40 referre sciunt. Et quia inler omnes sensus lingua plurimum inficll animam, non solum gustu, sed etiam locutione, ideo adhlbendum est remedium sllentil, quod mlrabiliter (a) Edd. om. ab anima — anhna. — (6) As nova. — (c) As et edd. ponebat siiper isto tali sale^ — {(l) As et edd. gxilose. 238 FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA. aninuic conferl. Unde ad ipsiim luibcndum fr;ilcr lacobus posuil exeHi|)lnm dc fralre Iniiipcro, qui per scx menses tenuil silcnlium, de quo dicelnr in sequenlibus. Terliam pugnam (a), quae csl inlra se, habel anima cum alToclionibus sive passioni- bus suis, quac sunt gaudium, spcs, limor el dolor. Haec vincilur boc modo, quia anima 5 babcndo familiarilalcm assiduam cum Deo per oralioncm, meditalionem et devotioncm participat omnipotenliam Dei; quae omnipotcnlia operatur boc miraculum in anima, (|uod expcllil inde dictas passiones. Quarla pugna, quae est supra se, esl maior omnium pracdictarum, quam babcl anima cum Deo, boc videlicel modo, quia assumil magnam et arduam solliciludincm 10 lenerc se cum Deo et considcrans, se faclam ad imaginem Dei et eius similitudineni, et quod Deus vult bospitari in ea; lolo ergo conamine cavet, ne aliquid in se recipial, qnod olTendat oculos divinae maieslatis, et ne exeat etiam ad aliquid, quod displiceal Deo, et summo studio nitilur, quod talcm se ei reddat, qualcm ipse vull, hoc esl sine macula. 13 De refrenalione sensuum simililudo. Dicebat frater lacobus ad refrenandos corporis sensus talem simililudinem. « Quaedam pulcberrima virgo quincjue Iratres babebat, el omnes erant valde paupores, ct illa virgo babcbat unum pretiosum lapidem magni valoris. Istorum autcm suorum fratrum unus crat cilbaroedus, alius pictor, alius co(]uinator, alius speciarius, alius 20 lcno. Yenit ergo primus ad sororem suam dicens: ,Tu vides, soror mea, quod ego sum pauper; rogo, ut des mibi islum lapidem luum preliosum'. Respondit ipsa: jFratcr mi, nolo darc tibi, quia volo pro me'. Et ille: ,Yolo emere a tc ipsum'. Et illa: ,Quid vis mihi dare'? Et ille: ,Faciam tibi unum pulcberrimum sonum cum instrumento meo'. Tunc illa ait: ,El quid faciam postca sono transacto, unde vivam ego 2S poslca? Non dabo tibi pro tali pretio, immo de ipso volo me nuplui tradere et ho- nestc et bonorifice vivere'. Postea venit frater secundus petens similiter ab ea lapidem, et illa neganle, dixil se velle eum emere pro pretio, offerens unam pulcbram picturam. Tcrtius vero frater similiter veniens offerebat |)ro prelio unum confectum. Quartus o(- fercbal (a) unum bonum pi|)oratum. Qnintus dicebal, quod eam ducerel per lupanaria. 30 Eodem modo se habuerunt omnes: primo petendo ex dono, poslea dicla pretia offe- rendo; ct ipsa simili modo omnibus rcspondit et tanquam bona el sapicns omnes abire permisit, el sibi lapidem reservavit. Post boc venit ad eam quidam rex mag- nificus et petiit ab ea lapidem; illa vero rcspondit: ,Domine, nibil aliud habeo quam istum lapidem; (piid dabis mibi inde'? Hespondit rex: ,Pro isto lapide accipiam le 35 in .sponsam meam el faciam te magnam reginam el dabo tibi vitam aelernam el af- flucntiam omnium bonorum, quae dcsideravcrit anima lua'. El illa: .Dominc, tanla est munificentia vcstra, quod lapidem vobis negare non possum; eum vobis libcn- tissimc Irado'; cl dedit regi lapidem. « Notandum, quod ista virgo est anima; lapis, quem babel, est voluntas vel con- 40 sensus libcri ai-bilrii; (|niiupic fratres voro snnt (|uin(|ue sensns corporis. Nam primus, (|ui csl bistrio, dicilur auditus; socnndus. (lui esl pictor, dicilur visus; lortius, (|ui esl s|)cciarius, dicitur odoratus; quarlu.s, qui esl co(iuinarius, dicilur giislus; (|iiintus, qui esl Icno, dicilur lactus, (piia in eo magis viget scnsualitas ol magis iiiciirvalur aiiima (rt) Codex Tertia pugna. — (l) As et edd. offeretis. FEANCISCUS FECUNDATUE. 239 ad opiis illicilum. Siciil ergo sUiillssima fuissel illa virgo, si pro aliquo illorum pre- liorum lam vilium cledisset lapidem sic preliosum, ila sine aliqua comparaliono ultra quam slullissima est aiiima, quae in aliquem consensum illicilum se permitlit duci ab aliquo sensu corporis; sed potius debel anima toto conalu abslinere ab illa mo- dica deleclatione, quam sumere possel per sensus corporis, et suum consensum 5 summo regi reservare et graliosissime ei dare, qui eam suam sponsam et tam mag- nificam fecit ». De studio animae ad virtutes. De sludio animae ad virtules talem posuit frater lacobus similitudinem. « Mos esl mulieribus se ornare et pulcbras velle apparere. Ad hoc, quod sit pulcbra, 10 oporlet, quod habeat faciem pulchram et vivam(a) vel rubeam, quod etiam sit magnae staturae, quod sil sana, quod sit vigorosa, et quod sit morigerala in suo gressu, el quod sil pulcherrimis vestibus adornala. Sic anima debel se ornare, et velle pulchram appa- rere; el ideo debet magnum studium ad virtutes adipiscendas adhibere. Quae omnia praedicta virtules sibi praestant; nam fides facit eam pulchram, spes facit eam sta- 15 lura magnam, carilas facit eam vivam, prudentia facit ipsam morigeratam, fortitudo facil eam vigorosam, temperantia facil eam sanam, iuslitia facit eam vestitam et or- natam. El islis virtutibus munita, cum vadit ad caelum, occurrunt ei omnes ordines angelorum et sanclorum omnium, quia cum omnibus participat in aliqua virlule; occurrunt enim {b) ei patriarchae propter fidem, prophetae propter spem, sancti apo- 20 stoli propter caritatem, sancti martyres propter fortitudinem, sancli doctores propter prudentiam, sancli conlessores et praelati propler iuslitiam, sanctae virgines propler lemperantiam », et similia. De quaestione inter ralionem et conscientiam. Dicit ratio conscientiae: « Quare sic me aflligis et lenes me in tanla anxietale »? 25 Conscienlia respondit: « Quia mihi est datum iudicium veritatis, unde non possum falsitalem sustinere». Dicit etiam iterum conscientiae ralio: « Quare ergo modo per- mittis, me esse in pace, nec me in aliquo molestas»? Respondit conscientia: « Quia posuisti te in manibus iuslitiae Dei, quod, quidquid manus iusliliae Dei de le facit, tibi placel, et ideo non est meum iudicare, quia ad maiorem iudicem ivisti ». Iterum 30 dicit ralio: « Quare, cum minus modo operer, permittis me esse in pace, el hactenus multa operabar, el sic me vexabas »? Conscienlia respondit: « Quia confidebas de ipsis operibus el sperabas in eis; unde non poteram illam falsilatem sustinere; modo vero non confidis in ipsis, nec inde exspeclas merilum, et ideo non murmuro nec repugno; et ideo uon mireris». 35 De quinque scutis palientiae. Dlcebat fraler lacobus, quod patientiae quinque sunt scula. Primum est, quod quis desideret infirmilatem (c); secundum, quod ei non serviatur in ea, nec aliquis curam de eo habeat; tertium, quod ei deserviatur et displicentia fiat; quarlum, quod Deus lollat ei omnem laeliliam el consolationem (rf); quintum, quod propter omnia isla 40 non exspectet aliquam relributionem a Domino, nec in praesenli vila nec in fulura. (a) Edd. niveam. — (b) Codex etiam. — (c) Edd. decidat in infirmitates. — (d) As et edd. addnnt corporis. 240 FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA. Miilta aiia liic saiicUis fralcr dixil nolabilia, sed sufiiciaiil liaec; qiiia, ul praemisi, i\\ vulgari per rliyllimos miilla composiiil magiiarum senleiiliarum et devolionis, ul patel ea inluenlibus. In locoTuderli iacet alius fraler sanctus, videlicel (rater Aegidius dc Regno(a), 5 homo magnae abslincnliae et perfectionis ac poenitenliae, cuius odorem sive adven- tum per 25 milliaria fraler loannes de Vallibus dixit se sentire. Uiide, cum ad ipsum fralrem loanncm accederet odor ille, dixit frater loannes: « Frater Aegidius venit»; el cum inlerrogarelur, quomodo sciebat, respoiidit fraler loannes, quod per 25 mil- liaria percipiebat odorcm suae sanctilatis. Et sic fralres reperiebant (6), quod ad ipsos 10 frater Aegidius accedebal, ut dixit fraler loannes. De sancto fratre Simone de Corsciano. In loco de AMELIA iacet fraler Simon de Corsciano (c), comilatus Ameliae. Hic multa miracula fecit tam in vila quam post mortem. Locus de Sancta Illuminata *. 15 iii loco de Sancta llluminata iacet sanctus frater Temptialbene (d), qui iii vita cuidam orbalo oculis, ciim signum crucis fecissel, visum perdiUim rcddidit. Cuidam paralytico, cum fecisset signum crucis, eum prolinus liberavil. Dum crucis signum fecisset cuidam fortissime patienti in manibus, dolor extemplo recessit. Plura alia miracula fecit tam iii vita quam post mortem ^ 20 in dicto loco Sanclae Illuminatae iacet alius sanctus frater, videlicct fralcr loannes de Avellino^ qui post mortem miracula pcregit. Locus Interamnae *. In loco de Interamnc iacet frater Pctrus de Podio, qui multa fccil miracula; et frater Simon de Campo Regali, qui etiam miraculis claruil. 2;j De fratre Simone de Collazono. In loco dc SPOLETO iacet sanclus frater Simon de Collazono. Ilic, nobilis geiiere, pucr ordinem intravil, in quo prodciens vita, exemplo et scientia lactus est primo miiiisler Marchiac, ct poslea minister provinciac sancti Fraiicisci *; (jui iii dictis ofilciis iiotabililer sc liabuil, cum omni prudenlia, maturitatc et humilitale, quac ad 30 praefatum ofiicium speclabanl, exerccns. Ad bonam (e) et vitam religiosam Iraxil malrem primo, quac fuil siiigularis socia et amica impcratricis ct impcratoris Ot- tlioiiis IV, ac conseciuciilcr saecularis, dcinde sorores et neples ct alias. Sed quam iste sanctus frater fuerit Dco acceptissimus, miracula posl mortem auihenticc auclo- (rt) Kdd. Jiegio. — (b) As reclpiehant, cUd. percipiebant. — (c) As Torsciatio, odd. Torsiano; in distriftu rerusino oxstant Torgiano ct Corciano (ch. Aiial. Frauc. t. 111 pag. 253). — (d) Cfr. Anul. Franc. t. 111 i^ag. G4 uot. 4, ulii jilurcs variantes liuiiis uouiiuis liaboutur. — (e) As ot odd. honuin. * Alviaiio. — ^ Idom rcforl Dialo(ivs png. •)!; cfr. /ida SS. t. II iiinii pag. 187 cl <88. — * (]fr. vilam ipsitis « cx mss. lU)f?(>iii cpiscopi FiC(|ii(Milini, (■oiisaiit^iiiiici cl coacvi » a|iii(l Actn SS. t. II iimii pai;. -488. — ■• Tcrni. — ^ CSr. Saiimbeiie, Chronini \n\ii. I i<). FKANCISCUS FECUNDATUR. 241 i'ilale jKipali accopla (lcclaranl '. SancUis islc fralcr Siinoii pucruin submcisum in aquis molendini, invocalionc citis facla a malre, rcsuscilavil ^; conlraclos (livcrsimode uiidccim curavil; a rupluris (juinque libcravil; viginli duos a caccitale el infirmilate oculorum; a gangulis duos; trcs muliercs ab inrirmitale mammillarum; a lumcfactione corporis et membrorum undecim; novem a morbo caduco; uiulecim loquelam resli- 5 tuit; viginti duos ab infjrmilale et dolore mauuum ct bracbiorum; ab infirmitate aurium, oculorum et pcdum viginli tres liberavil; quatuor a daemonio; quendam iu civitate Firmana (a), cadcntcm in profundo fonle, sui invocalione liberavit (6); ab infirmilate lapidis (c) duos; mciite captos Ires; a variis capilis infirmitatibus quinque; morti propinquum piierum cadcntcm in aquis sui iuvocatione liberavit; Ires curvos 10 erexit; deccm gultosos; aridos membris duos; a morbo letargico et non dormire valen- les ((i) sex; a spleuis infirmitate unum; ab umbelici et ventris inflrmitate tres; a spasmounum; a gulae et barbae iulirmitatc tres; duobus non valenlibus cibum sumere appelitum restituit; ab infirmitate lesticulorum quemdam (e); leprosum unum curavit; uiii mulieri audilum reslituit; licus a vermibus eripuit; equum invalidum 45 sanitali reslituit, ac oves cuiusdam, quae pedibus stare non poteranl, primo ipsum, et deinde oves curavit. Praefata omnia, authentice recepta, indicant praedicti fratris Simonis excellentiam suae sauctitatis. [Item] in Spolelo iacet frater Theobaldus, qui multa miraculorum sigua effecit^/"). De fratre Antonio de Pisis. 20 hi MONTE LUCO prope Spoletum iacet frater Antonius de Tegrinis(^) de Pisis; qui conlemptis blanditiis, scilicet maternis, uxore, quam nondum duxerat, et legibus civilibus, in quibus studebat, factus frater Minor, per viam simplicitatis et pau- pertatis, obedientiae ct humilitatis Chrislum secutus, revelata sibi primo morte, ad Dominum moriendo perrexit, quod Dominus signis ostendere est dignalus. Quidam 25 medicus de Spoleto, habens infirmitatem incurabilem iu libia, facto voto, quod, si merilis fralris Antonii eum Domiuus liberaret, habitum assumerel tertii ordinis beati Francisci, volo emisso de sero, in mane se perfectissime invenit liberatum. Et cum ad sepulchrum dicli fratris signa fierent ac per hoc locus frequentaretur a saecu- laribus, quidam guardianus simplex sibi mandando, quod amplius non agerel mira- 30 cula, sic (/() factum esl. De sancto fratre Thoma. lu EUGUBIO iacet sanclus frater Thomas, qui plura in signum suae sanclitatis miracula fecit post mortem. De sancto fratre lacobo, laico. 35 In CIYITATE CASTELLI sepultus esl fraler lacobus laicus, qui mullis miraculis claruil post mortem suam. (a) Codex Firanna. — (h) Codex liberatus fuit. — (c) As om. lapidis. — (d) Codex et As valen- tihus. — (e) As et edd. untim. — (f) As efficit. — (g) Codex Tegrimis. — (/() As et edd. man- davit.... quod et factum est. * Anno 1252 Innocenlius IV biiUis ), ubi eral quidam daemoniacus, slalim daemoniacus per septem milliaria fugit; et inlerrogalus de causa respondil, quod illius slulti fralris luniperi non poterat praesentiam exspeclare. Unde bealus Franciscus, si statim daemones ab 20 obsessis non recederent, dicebat diabolo: « Nisi slatim recedas, faciam fratrem luni- perum conlra le venire»; et sic daemon timens praesentiam fratris luniperi et sancti Francisci virlulem et humilitatem non ferens, subito recedebat. Frater luniperus videns, quod omni die fiebat coquina notabiliter pro fratribus, co- gitavit facere coquinam per dies plures, et sic dixit guardiano; cui guardianus dedit 23 licenliam. Frater luniperus, acquisilis pullis, carnibus recenlibus et salitis, oleribus et leguminibus, in magna caldaria, igne maximo supposito, nihil lavando nec mundando, omnia praedicla simul posuit et pro decoctione laboravit. Et cum gauderet de sua coquina ac fratribus in mensa ministrassel, invenerunt pullos cum pennis omnibus decoctos; propler quod reprehensus a guardiano humililer suam culpam recognovil. 30 De eius conlemplatione. Fuit frater luniperus magnae et altae contemplationis; unde semel in missa (c) raptus sic est a fratribus dimissus, et cum ad se rediisset, clamando venit ad fralres dicens: « Quis lam nobilis in terra, qui non ferret libenter super se cislam luti, si daretur sibi domus auro plena »? Et dixit: «0 me, heu! quare nolumus sustincre 33 modicum verecundiae, ul possimus lucrari vitam aeternam »? Beatus Franciscus sanctilatcm agnoscendo fralris luniperi, dixit sociis: « Utinam de talibus iunipcris haberem unam magnam silvam»! Frater luniperus per sex menses lenuit silentium isto modo: nam prima die proposuit non loqui ob reverentiam Dei Patris, secunda die Filii, tertia Spirilus 40 sancti, quarta beatae Mariae; et sic dies observando [singulos] ob reverentiam alicuius sancti, per lantum {d) tempus silentium servavit. (a) As et edd. plura mutaverunt. — (b) As viam. — (c) As om. in misxa; edil. in mensa. — (d) As totum. 248 FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA. Diim simul cssciil fraler Aogidiiis, fraler Riifiims, fralcr Simon de Assisio el fr.Uer Iimipcriis, el fra(cr Aogidiiis eos inlcrrogassel, (luid facerenl, cum carnis len- lalione urgerenlur, respondil fralcr Simon: « Ego considcro illius pcccati Uirpiliidincm et sic evado». Fraler Rufiniis dixil: « Ego mc ad lcrram proiicio cl lamiliu slo in 0 oralionc, Dei ct bcalae Yirginis implorando clcmcnliam (a), doiicc scnlio me perfeclc liberaliim ». Fralcr luniperus respondit: « Qiiando ego lalcs lcntalioncs quasi in burgo easlri csse pracsentio strcpenlcs, siibilo fortitcr cordis ostia claudo, et sanctis me- ditationibus ac dcsideriis pro tula custodia lolum cordis fortililium rcddo occupalum. Quando vero illac siiggcstionos, cordis ostium quasi pulsando, percutiunt, ego rc- 10 spondeo quasi ab intus, porla non rcserala, dicciis: ,Extra, exlra! hospitium captum est, cl hic recipi non poleslis', cl sic niinqiiam iiitrare pormitto; illae vcro qiiasi victae de tola contrala rcccdunt ». El fraler Acgidins dixil, qiiod cum ipso tenebat; quia cum illo peccato lutius ct discrctius liomo pugnat fiigiciido, ubi ab intus cst proditor carnis appctilus, ct cius cxcrcitus pcr scnsiis corporis sentilur. 15 Cum oraret fraler funiperus scmcl ct forle dc sc aliquid magni cogilarcl, ap- paruil sibi quacdam manus in aore, ot voccm audivii diconlem sibi: « Manus sine manu nihil potcst facerc », id cst, nullus cst tam bonus, qui po.ssct manu sua, id cst polenlia sua, aliquid agcre sine manu, id est gratia ct polcntia, Doi. Quod verbum audiens et intclligons frator luniperus clamaiido cl sallando ibat per domum dicendo: 20 « Bene est vcrum, Domine». Hic habuit quendam fralrcm in discipulum ct socium, nomine Attentialbene (b), maximae obedicntiac, patientiae ct virlutis. Si fuissct por totam dicm verberalus, nihil dixisset. Ad praece|)tum fratris Iuni|)ori, cum dixissct: «plora», slalim plorabal ct, si statim dixissel: « ridc », ridobat. Cum cius mortem audissel fraler luniperus, dixit: 25 « Non habeo ampliiis boniim in isto mundo »; et omnia ulcnsilia domus frangcns dixil, quod lotus mundus in mortc illius erat destruclus, cl quod, si fralribus non fuis.sel ad horrorcm, de osse capitis eius duas parlcs facerel: do una sculcllam, in qua comederct, de alia cifum, in quo bibcrct. Fratcr luniperiis semcl intorrogavit qucndam, quomodo vellet mori. Rcspondit 30 illc, (juod vcllct mori in loco, ubi csscnt mulli fralres, (|ui pro ipso Dcum orarenl. Respondil frator luniporiis: « Ego vcllem iuxta morlem mcam, quod lantus foelor exiret dc corpore meo, quod nulliis fralcr posscl appropiiKpiaro, et qiiod finalitor mc in aliqun valle (c) proiiccrent, et ibi solus abominabilitor morercr ac scpullura pri- vatus rclinqiiercr canibus dcvorandus ». 35 Hunc sancliim fratrcm luniporiim bcala Clara ad mortom veniens secum haberc voluit, ui, dum dc Christo lesu mclliniia oructarcl, de hoc mundo Iransirct; ipsuin enim ioculatorcm lesu Chrisli vocabat '. Frator istc luniporus post multa magna ((/) facta ah ipso in vita landom Romao quievil in pacc, in loco sanctae Mariac de Aracocli .sopiiltiis. 40 In Roma, in dicio loco dc Aracocli, iacct sanctus frator Sabatinus, (e) qui fuil unus de (/') primis .sociis hoati Francisci, vir sanctitato pracclarus *. (a) As et edd. auxiliiiin el rleineiitiam. — (h) As Alteiicialbene; odd. Atnilalbene. — (c) As vallo; edd. in fossaio. — (d) As miracula. — (e) As Sabbatinm^. — (f) As de duodecim ; udd. de tredecim. ' Cfr. C(!lano, Vila S. Clarne (apiid ^i\\u\'\\\m, ]lislon'(i Sn-nphicii, AiUvoipin(> lf)i:tl, paj;. 27. — ^ Cfr. Avonymux Vpnisinua n. 17 ol Lpij. 5 snc. n. 'M't. FRANCISCUS FECUNDATUR. 249 Iii Homa, in loco praef;Uo, iacet sancliis fraler ElecUis, qui ibi aniiis decem se- puiUis fuil, et multis videnlihus surrexil cl se in sepulchro reposuit \ De fratre Andrea de Anania. In loco de PILLIO ^ iacet sanclus frater Andreas de Anania, nepos domini papae Alexandri IV, qui faclus cardinalis sanctae Romanae ecclesiae ahrenuntiavit, 5 et noluit esse. Et propter magna miracula, quae ipse in vila facici)at, |)apa Bonifacius dixit, quod, si non morerelur, eum adscriberel calalogo sanctorum. Huic apparens Carolus primus rex Siciliae ^ rogavit, ut pro sc apud Christum vellet intercedere, cum maximas in purgatorio poenas sustinerel, quas evaderet, si pro ipso oraret; qiiod et fecil. Vice qiiadain cum appetisset aviculas assalas comedcre et praeparatas ante se 10 haheret, nolens appelilui condescendere, signo crucis lacto, mandavii, ul ahirent, quae slalim revixerunt et avolarunt. Hic, inter alios sanclos, potestalem accepit super spiritus superhiae daemones; undc in loco, in quo iacet, daemoniaci, cum ducunSur, statim eius precihus liherantur. Mulla egit miracula in vila et agit nunc; de quihus noliliam non valui hahere *. 15 De fratre Theobaldo de Assisio. In civitate HORTENSI iacct sanctus frater Theohaldus de Assisio. Hic intcr alia duo fecitmira: nam, cum staret in loco sancti Laurentii iuxla Tiherim, et sihi mandaretur, quod feslinato ad civitatem pergeret Hortensem, veniens ad diclum tlumen Tiberis, ncc navis adesset, et profunditas aquae esset nimia, el sihi, ne trans- 20 irct, a circumstantihus dissuaderetur, signo crucis facto, parum elevala tunica, aqua vix euni ad poplites tangente, cum stupore assislentium perlransivit. Vice alia cum pisccs vellel hahere pro fralrihus, nec prece aul prelio posset invenire, ad lluvium Tiberis accedens, missa manu sub arena bis, utraque vice piscem rcperil longiludinis palmi, quos et fratribus deportavit *. 25 Locus de Piperno. In Piperno iacet fraler Leonardus de Fulgineo, qui, cuidam claudo signum crucis cum fecissel ad parenlum pelilionem, ipsis videntihus ah eo sanitati est o|)time restitutus. Alteri exsistenli (a) caeco et privato omni lumine per annos octo, ad se perducto el signo crucis facto, lumen oplalum rependidit (6) ^ 30 De fratre Ambrosio de Massa. In URBE VETERI iacet sanctus fraler Amhrosius de Massa ^ Ilic oriundus de civilate Massana, etsi usque ad tempus virilis aetatis fuerit in mundo, praeservatus lamen a mundanis viliis, Domini complexus coelibaliim, virilis aetatis portas ingressus, laqueos diaholi sihi paratos devilans, omnibus datis pauperibus el nihil retenlis, ha- 35 bilum fralruin Minorum in sua susce|)il civilale. Conversalionis igilur gratiam divina clemenlia conseculiis, obedicnliae virtulem anleponens victimis, pro fralrum neces- (a) As et edd. ex nafiira. — (h) As et edJ. restituit. * Idcni refert Cat. S. Fr. Min. pag. 12 ct Chron. 24 cjen. pag. 264. — * Piico. — ' Mor- Imis 1285. — * Cfr. Cat. S. Fr. Min. png. 12. — ^ Idcm ninlofjus [)ag. 117 referl. — « Cfr. Dialogvs pag. 90 (iil)i « per annos qiiatuor »). — '^ Scqiiitiir Pisamis Ditilogum cil. pag. 51 sqq. 250 FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA. silnlibiis acquirtMidis in frigoro et midilale, iii fanie cl sili iiixla mandaliim saiiclac obcdicnliae disciirrens, semelipsum obUilit Domino sacrificium mediillalum. Oralionibus frcquenler insislens, slralum coiiscienliae fusis lacrymis irrigabat, pane lanlum saepe conlentus el aqua, concu|)iscenliae carnalis incendia lemperabal. Compassionis insuper 5 visceribus erga miscros aflluens el infirmos, ministeria lalibiis necessaria impendebal. Non solum autem fralribiis, sed et saeciilaribus sibi cognilis el ignolis liumanilalis obsequia impendebal, in infirmitalis articulo misericordiler visitans decubanles, ac me- dicamina, quae vuliieribus vel infirmilalibus convcnirenl, ofTiciosa sedulilale procurans. Humililatis sludio fratribus fre(|iienter co(|uinam paravil, parapsides lavans ac deprcs- 10 sionis ofticia cxplens gaudenlcr. Si (luaiido verbo vel facto aliquem conlurbassct, chorda collo appensa, veniam bumililer postulabal. Illala libenter suscipiens, infe- renlibus indulgebal. Haec omnia per quindocim annos peragens, divino oraculo edoclus de mortc el loco, ul socio aperuit, ad Urbem Velerem perrexil, ubi infirmitalc [)ressus, lermino appropinquante vitae, circa horam malutinalem, vultu prae solito exbilaralus 15 aliquid mirandum se vidisse significavit; quem fratres assislentes, si beatum Fran- ciscum vidisscl, cum inquirercnt, respondit: « Nequaquam ». Interrogatus, si angclum vidissel, quaerenti nibil respondit. Morlem lamen cuiusdam noli (a) sui denunliavil cx nomine sibi divinitus revelalam dicens, quod Giilielmus obiisset; el inter nonam el vesperum se eum seculurum |)raedixit, et sic est faclum. 20 Hic gloriosus frater quanti meriti sit apud Deum, miracula per eum facta atles- tantur. Quae miracula authentice recipienda et probanda dominus papa Gregorius IX commisit, immo mandavit episcopis Urbevetano et Suanae ac priori sancti loannis de Platea ordinis sancti Augustini, et bulla sua, quae data fuit Laterani ponlificatus sui anno decimoquarto '. Qui invenerunl istum sanctum Ambrosium fratrem contractos 25 in diversis membris qualuordecim liberasse; a morbo caduco quatuor; uiium dacmo- niacum, ipso fralre Ambrosio vivente, dum ei praecepisset exire, el duos post mortem; quatuor a fractura viscerum; sex de apostematc; unum a fislula; aliam a lupa; quatuor a diversis infirmilatibus; unum de cordiaca; de infirmitate, quae livida dicitur, aliam; surdum per vigintiquatuor annos(6): a sanguinis fluxu unum; mulierem ha- 30 bentem foetum morluum per qiialuor menses in utero; alium per scx annos dissen- teriam passum; puerum habcnlem os corrosum; caecos el surdos qualuor; seplem mortuos suscilasse, el miilta alia mira Deum per preces servi sui fratris Ambrosii en"ecisse. Sed morlis papae [Gregoiii] pracventionc catalogo sanctorum non esl an- notalus ^. 35 De fratre Morico, socio beati Francisci. In Urbe Veleri iacet fratcr Moricus, magister praefati fralris Ambrosii et sanc- lus ac, ut pulo, sociiis iinus de sociis bcati Francisci '. Qiii frater Moricus primo de ordine fuil t'riiciferoriim; sed infirmilate gravatus, cum per inlernunliiim beato Francisco siipplicarct, ul pro saliile siia Domiimm exorarel, boatus Franciscus aniiuit, 40 cl misso sibi elecluario dc micis panis cl olco, quod coram Virginis ardcbal allari. (a) As devoti. — (b) As ct ctld. quatuor. ' niillnm « Dci sapiciilio » vidc o|)ii(l Slinralcii, BuUnrhnii l. 1 pag. 280. — * Clr. intro- diiftlioncni ad Dinlnijum la a S. AiUoiiino, Cliruuiriiruni p. ill lil. 24 c. 7 iJ 5); plura eniiu acltliinliir vel aliler referunUir. FRANCISCUS FECUNDATUR. 255 sugebal. Deinde raclus annorum scpleni, se a |)ucris abscondendo, ad agruni palris ibal ad mcdilanduin Domini passionem, cl in lanlis lacrymis sc cruciabal, ul cor cius vidcrelur dcficerc; ibiquc lam duris pcr lolum corpus sc disciplinis maclabal, quod de carnc eius mundissima el candidissima rivuli sanguinis dcllucbanl; cl priusquam ad domum reverlei-elur, consuebat circa collum suum el corpus suum urlicas, quas 3 cooperiebal supcrioribus indumenlis. Faclus vcro annorum decem el(a) csscl canonicus ecclesiae maioris lcrrac suae, loricam Iriginla librarum ad carnem nudam porlavil, cuius manicarum longiludinem de noclc decurtavil; sed banc quidam suus concano- nicus est luralus. Sed quidam bomo spiritualis sibi dcvotus aliam corpori suo con- gruam procuravit, cuius annuli, velut in ceram liquclaclam, sic in eius carnem lene- 10 ram inlraverunt. Tunc tcmporis se abstinenlia sic slringebat, ut in die de una quarla partc panis csset contenlus. Sed cum sibi dicerelur a quibusdam, quod ipse esset bonus fraler Minor, quo (b) verbo audito, a Domino inspiratus, ordinem noslrum intravit, dum Iredccim csset annorum, Et cum verba divina aliquando a suo audiret magistro, cor cius ul cera liquescens lanta suavitate gratiae in interiore homine 15 replebalur, quod homo exterior discurrerc est coactus aliquando per bortum, aliquando per ecclesiam (c) et quandoque per silvam, prout inlerior impellebat '. Sed temporis in processu ad raplus multiplices pcrvenit, ut dicelur. Completo probationis anno et facla professione, lantae se dedit humilitati, ut omnia officia loci faceret; faciebal coquinam, serviebat in mensa el ipsam parabat ac 20 in ea legebal, ad porlam respondebal, fratrum anliquorum tunicas lavabal; cuslodiens sacrisliam el in choro cantoriam faciens, spirilum devotionis nec exstinguebat aul praetermillebat. De ipsius paupertate. Paupertalem complexus, habitu, cborda et femoralibus dives fuil, nihil usque ad 25 mortem babere volens praeler parvum id) breviarium ad dicendum divinum officium. Et quia sic dilexlt paupertatem, Deus in suis necessitatibus sibi condescendebat, dando sibi corporis forlitudincm; nam elsi iret nudus el discalceatus tempore magni al- goris ct nivium et iciunus, semper robustior et fortior sociis inveniebalur. De rigiditate et poenitentia ipsius. 30 Fuil hic homo maximae rigiditatis corpori suo; aliquando enim portavit loricam, aliquando corium porcinum, aliquando tunicam de pilis equinis nodosam, et quandoquc ad carncm habuit circulum ferreum, quem prolixilate [temporis] carni sic habuit in- sertum, quod in amotione et depositione eius caro circum circa est a corpore evulsa. Abslinenlia eliam carnem domuil. Antequam esset praedicator, quadragesimam 35 sancti Martini, sancti Francisci et maiorem, sancti Spirilus, apostolorum Pelri ct Pauli, Virginis gloriosae, angelorum, vigilias sanctorum, feriam sextam in pane et aqua faciebat; Iriginla annis tantum aquam habuit (e). Quandam quadragesimam fecit nihil comcdcndo nisi herbas, quantum (/") intra duos digilos manus posset slringere; aliam (a) Edd. cHin. — (h) Codex « Deo. — (c) As cellam. — (d) As nniim. — (e) As et edd. hibit. (f) As quas. 1 Cfr. Actus c. 54 n. 8. 256 FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA. fecil f:il)as ac|ii:i Diadofaclas in:uuliic;ui(lo, (|u:uiUun s(i-iiigob;Uiu- inaiui ; aliain fccit rc- chisiis cclla, iii (jii:) niliil conicdil, iiisi uiiiiin |iarviiin panoin liordcaccuin pro die; aliain fccit soliiin uiium iiaiicin biscocluin comedciido el a(|uain biliendo. Undc socio ali(|uaii(lo liabuil dicerc: « Nulium i^eniis as])erita(is esl, in(|ui(, (]Uod oiiin iii sc non 5 probaverK coi'|)iis meum ». Quomodo do Alverna e^l diclus. Is(e, e(si oriundus fucril de Marcliia e( de t^inno, tameii ad montein Aivernae accedens ot dicto ioco incorporatus, dcinccps frater loannes de Alverna est dictus. Hic sanctiis liomo Iribus aiinis niiiKiiiam sedit iiec dormieiido ncc viyilaiido, iiisi 10 (luando esset iii meiisa vel in capi(ulo vei in clioro; el sic Deus in eo seiisualitatein subiecit rationi, (juod priinum concu|)iscentiae motum nulla(enus sentiebal, ut ipse dixit. De spirilu inteUeclus. Quaiiliim (Ieni(iue liic saiicliis esscl i)eo acccplus, cx visi(a(ionibus divinis potesl apparere. Dcus ciiirn vice (|uadam pcr (res menses omni die visi(avit eum, sunm 13 angeluin ad ipsiim mi((endo, et in fiiie ex parte Dei dedit gratiam, ut secundum aliquem sensum scriptiirain iii(clligcrc(; et cx (unc factus est praedicator magiius. Praedicavit Fisis, b^ioieutiae, Sciiis, Arctii, Perusii, et sic de aiiis terris, iii quibus magnuiii Iructum pcregit aiiimarum. Florendae, dum iii platea conventus praodicaret, el sereiiitas esset, slatim pluvia descendciis, ciim nullus vellet eius praedicationcm 20 dimittere, homines pannos viliores rencctcndo super se et muiieres sudaria el pannos iineos super sc jioiiendo, et quia (uinuHum aliqualcm faciebaiU, fra(cr ioannes fuit miratus non ad pluviam adverteiido. Mirabile fac(nm! pluvia (a) dcsccndit, el snpcr ipsnm nec su|)er pulpitum, ubi praedic;iba(, n( vidii todis popuhis, gn((a miniin;i descendil; quod ad magnuin fuit miraculum loti populo. 25 De apparitionifjiis sibi factis. Hic sanclus primo a sanc(is fuit visitatus. Nam i)eata Virgo Maria |)cr (o(ain diem stetil cuni eo in illa forma, (jiia ipsa conversata est iii hoc mundo, (angcns eum, el ipsc in gremio eius capul sunm reclinavit. Beatus Franciscus apparuit ei primo in provincia Marchiae, dum oraro( pro 30 fra(re iacobo de Failerono, qui iii(irmab;i(ur iii ioco Moliani Firman:ie cus(odiae; et app:iriiit bcatus Franciscus sibi ciim stigmatibus refulgcns gioria singiilari, el cum multis fratrilius, sciiicet cum fratre Lucido et fratrc Matthaeo (6) aiUiquo dc Mon(c Rubiano, quos frater loannes nuiiquam vidi(, et tamen eos cognovit; ct (unc reve- lalum est sibi de saivatione dicd fra(ris lacobi \ In monle Alvernac saepc bealus 35 Franciscus apparuit sibi, et sibi qiiaedam arcana dixit, quae, quia cranl ad ipsius fralris loannis praecoiiinm, nnlii volui( dicerc. Alia vice in dic(o monte beatns Fran- ciscus sibi ;ipp:iriiit et cum eo diu s(c(il, el iii finc dixit sii)i: « Fiater loannes, pe(c a me oiniiem gr;i(iam, ct f;ici;im tibi »; cui cuin peliissct langerc eius sligmata et oscuiari, (juod bcalus Franciscus ci conccdcns (c), reinansil vaidc consolalus. (rt) As et edd. adduiit lanta. — (l) A.s Hlassaeo. — (r) As et edd. healo Frauciaco concedetite. • CCr. Adus c. .S7. FRANCISCUS FECUNDATUR. 257 Bcalus Laurenlius sibi semel apparuil, cui eral devolissimus, tlum orarcl pro quodam scrupulo, quod habebal fraler lacobus de Falleroiio de sacerdotio. Cui beatus Laurenlius apparens de diclo dubio eum cerlificavil, el poslmodum in vigilia sui festi, dum cantaretur antiphona: Adhaesit anima etc. in vesperis, apparuit ei acsi assaretur, et oculo compassivo fratrem loannem respiciebat; et die praefata, dum 5 Salve Regina canlarelur, apparuit ei beatus Laurentius ante altare convenlus, renes lenens ad allare et in manu sinistra craticulam quasi pro scuto, et dixil fralri loanni, quod propler illam craliculam et tormenla magnam gloriam habebat in caelo, et ec- clesia de eo faciebat magnam solemnilatem, et facienles poenitentiam magnam Iia- berent gloriam, et disparuil \ 10 leiunata semel quadragesima angelorum, dum in solemnitale beati archangeli Michaelis ad matutinum venisset, posl matutinum, dum ad cellam rediret, in egressu ecclesiae angelum in forma iuvenis pulcherrimi reperit tencnlem instrumenlum or- ganicum iu manu el secum usque ad cellam semper pulsando eunlem, raptus post introitum cellae, angelo disparente, remansit. 15 Dominus noster lesus Christus multoties eideni apparuit. Semel, dum oplasset videre Christum in forma, qua de cruce fuit depositus, dum celebrasset et venisset ad Pater noster et diceret: « Per ipsum et cum ipso et in ipso » elc, in dicta forma Salvalor eidem apparuit, oculo compassivo eum respiciendo. Volens igilur Dominus ipsum fratrem loannem probare, consolationis et contemplationis dulcedinem de ipso 20 ab eo subtraxit. Unde ipso sine lumine Creatoris el dulcedine remanente, dum in quo- dam loco in quadam silva anxius esset el lacrymis superfusus, ac uni fago facie erecta ad caelum adhaesisset, Dominus lesus Christus apparuil per semitam incedens, uihil fratri loanni dicens. Post quem frater loannes totus afflictus et lacrymis irrigatus ince- debat, rogans, ut faciem eius graliosissimam ad ipsum converteret; sed Dominus, qui 23 eum probare volebat, per semitam incedens ulterius nihil loquebatur ei. Et frater loannes surgens post eum incedebat, supplicando, ut eum Dominus exaudire digna- relur; el ilerum Salvalor recessit, nihil ei dicens. Sed Irater loannes lacrymando post Christum semper incedebal. Tandem Salvator conversus ad ipsum, faciem suam ei ostendil et manus suas expandit, sicut facit sacerdos, dum se ad populum convertit; 30 et tuuc frater loannes de pectore Domini vidil radios exeuntes, non solum silvam exterius, sed ipsius auimam el corpus interius divinis splendoribus illumiuanles, quibus fuit edoctus, quem actum humilem et reverentem deberet cum Christo tenere. Unde statim accessil ad pedes Chrisli, quos sibi ad osculandum porrexit, quos lacrymis ut alia Magdalena rigavit; deinde manus Christus eidem praebuit ad osculandum et eas 35 expandit. Et fraler loannes surgens ad pectus Domini accessit et amplexalus est eum el lesus (a) ipsum; et deosculans fraler loaunes pectus Domini, tunc sensit tautum odorem, quod omuia odorameuta mundi iu respectu illius foelor essent, et tunc fuit raplus et summe cousolatus; super quo peclore residens fontem hausit diviuae sa- pientiae, et profunda Dei sunl patefacta eidem. Unde deinceps de quacumque pro- 40 fundilate theologiae praedicabat et quaestioues declarabat. Et dictum odorem frater loannes per plures menses sensit, et similiter In dicla semita, per quam incesscrat et (a) As et edd. Christus versa vice. ' Cfr. Actns c. 55. Amlecta — Tom. IV. 17 258 FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA. slcleral Domiiius lesus, el per amplum spaliuu) circunu|ua(|uo (ratcr loaiuics per mulla tcmpora scnsit ^ Aiia vice fratcr loannes, cum appropinquanlc Christi nalivilate de eius liuma- nilale consolalionem exspcctarel, de ipsius habuit (a) deitatc el carilate; et sibi tam 0 pcrfcctissimum amorem cxhihuit, quod videbalur sibi, quod anima a corporc rape- rctur; nam cenlics plus, (luam [si] essel in fornacc, cius anima et cor ardebat, el prae nimio amore ct ardore fortiter cogebalur clamare; amor inlcrpolale duravit per sex mcnscs, sed ardor bene per annum; el in hoc tcmpore et posl visilaliones (6) divinas el consolationes innumeras habuit. Sed in nocle quadam elevatus fuil in Dcum 10 tam mirando lumine, quod vidil omnia creata in Creatore, lam caelestia quam terre- slria, et omnia suis gradibus ordinata et dislincla, quomodo sunt chori bcalorum spi- rituum infra Deum el paradisus lcrrcslris bealaque Christi humanitas, el habilationes inferiorum similiter designavit; ct vidcbal el scnliebat, quod omnia repraesentabant Creatorcm. Postca clevavit eum Deus super omnem crealuram ila, quod fuil absorpla 15 et assumpla anima eius in aby.sso deitatis et claritatis divinae et sepulta in pelago deltatis el infinitalis divinae in tanlum, quod nil crcalum vcl formalum, nil imagina- torium, nil sensibile vcl comprchensibile el huiusmodi esl, quod cor vel lingua possct cogilare vel loqui. Et erat absorpla illa anima in illo pelago et abysso deitatis sive forma clarilatis ita, quod crat anima ipsa absorpta in abysso deitatis et dilalata sicul 20 gutla viui in latitudine maris, quae, sicut nihil invenit in se nisi marc, sic eius anima nihil videbal, nisi Deum in omnibus cl super omnia et Infra omnia et exlra omnia. Et ibi sensit trcs personas in uno Deo el unum Dcum in Iribus personis, et sensit caritatem illam aelernam, quae fecit Dci Filium incarnari per obedienliam Patris, qua incarnalus esl. Et per islam viam incarnationis et passionis Filii Dci mcditando 25 et baiulando ac lacrymando ad lumina inclTabilia praedicla pervenil; et dixit, nullam aliam viam esse, qua anima ad Deum posset inlroire, nisi per Christum, qui esl via, veritas et vita ^ Fuerunt eliam sibi ostcnsa in eadcm visione quaecumque facta per Christum fucrunt a casu primi hominis usque ad ingrcssum Chrisli in vitam aeternam, qui caput el princeps est eleclorum, qui ab initio mundi fuerunt, sunt et erunl usque 30 ad finem mundi, sicul annuutiatum esl per sanctos prophelas et Dei sanclos el electos *. Dum hic frater loanncs esset in loco Moliani, custodiac Firmanae ct provinciae Marchiae, anle matutinum praevenlus [est] divina dulccdine adco, quod post malutinum in silva, ne audirclur a fralribus, voces maximas ex vehemcntia dulcedinis cmittebat, el hoc infra oclavam assumplionis Dominae; quam dulccdinem habebat cogilando 35 de vcrbo consccrationis, scilicct: Hoc est corpiis meum; qua consideratione illumi- nalus a Spiritu sancto, aperlis oculis mentalibus, vidcbat Chrislum cum bcata Virgine Maria el mullitudinc angelorum [el] sanctorum, ct inlclligebat illud aposloli dictum *, quomodo omncs sumus unwn corpus in Christo, singuli autem alter alterius membraj el illud *: Vt possitis comprehendere cum omnibus sanctis, quac sit longitudo, lati- 40 tudo, altiludo, sublimitas el profundum, scire autem superenwientem caritalem Chrisli, quod totum (c) in islo sacramento repcritur, cum conlicitur hoc verbo: lloc est corpus (a) Edd. humilitate. — [b) As ct cdd. visiones. — (c) As et odd. honum. ' Cfr. Actns c. U. — « loan. 14,0. — ^ Cfr. Artiis r. 51. — •• nom. 12,5. — "^ Cpli. .'}, 18 s(|. FRANCISCUS FECUNDATUR. 259 meim. Hac igilur dulcedinc superelfusus, non credens eam inlcndi, ad celebrandum accessil. Cum praefalione dicla, venisset ad Qui pridie {a) et ad verba consecralionis, supercrescenle dulcedine divina, qua senliebat divinam pracsenliam et mulliludinem angelorum et sanclorum, mullolies dixit: Hoc est, hoc est^ sed verba consecrationis explere nequibal. Unde guardianus, fralres el saeculares ad eum iuvandum accesse- 5 runl, sed ipso dicenle: Corpus meum^ stalim apparuit ei Dominus lesus Christus benediclus incarnalus et clarificatus, et ostendit ei humililatem, quae fecit eum in- caruari et facit eum quotidic venire in manus sacerdotis. Et talis humilitas fratrem loannem sic tenebat in dulcediue et admiratione, ut verba consecrationis perficere nequiret. Visa igilur Domini praesentia, cor eius velut cera liquefaclum est, et 10 membris omnibus destitutus cecidit relro, sed a guardiano el aliis, ne caderet, est sustenlatus, et ipsum fratres et saeculares tanquam morluum in sacristiam detulerunt; erat enim cor eius frigefaclum tanquam hominis mortui, et digiti contracti, ut moveri non possent; et sic iacuit exanimis a mane usque ad tertiam (6) lempore aestivo, nec perficere potuit missam. Hoc cuidam suo fralri secretario revelavit '. /I5 Vice alia celebrando, hostia consecrata, apparuit ei Christus cum pulcherrima barba, ct indulus veste rubea, qui dedit sibi tantam consolationem et laetiliam utrius- que hominis, quod, nisi quia remansit sibi intellectus, fuisset in ecstasi tractus; et in ipsa visione certificatus fuit, quod propter illam missam placatus fuit Deus pro toto mundo, et maxime pro suis recommendatis. 20 Parum ante mortem vidit Dominum lesum Chrislum iu humana figura ita despectum el vilem, quod non posset homo aliquis tanlum vilificari; quem cum admiratione interrogavil dicens: «0 Deus meus omnipolens, quid est hoc, quod tam vilis et despectus appares »? Et Christus respondens ait: « Scias, quod non videor tibi ila despectus et vilis, sicut sum hodie in cordibus christianorum ». Et tunc in praesentia 25 Salvatoris est raplus, et Christus disparuit. Rapiebatur hic sanctus frequenter in Deum, sicut manus adustione est pluries comprobatum ; et cum a fratre inlerrogaretur quodam, si praedicationes raptum eius impedissent, respondit dicens: « Carissime, per septem annos habui continuam gratiam lacrymarum et raptus non raros, et illo lempore fuit gratia Dei super animam meam. 30 Profecto Deus postea mutavit gradum iu anima et adeo proposuit animam super gratiam, quod, quandocumque ipsa vult affluentiam lacrymarum usque ad defectum cordis et desiderat raptum, habet; et est status iste sublimior, quia tunc nec raplum nec lacrymas occultare poteram, nunc autem possum » . De spiritu prophetiae. 35 Sanctus iste non solum Dei magna agnovit, sed spiritum propheticum in cordis (c) agnitione habuit. Nam, cum ipse haberet auctoritalem a generali ministro absolvendi fralres, qui eidem confiterenlur, at si ipsi fratres (rf) ad montem Alvernae accedentes inducebat ad sibi confilendum, et eis si omittebant aliquid, statim dixit: « Tu omisisti (e) tale peccatum », et sic esse illi asserebant. Uni fratri dixit quoddam peccalum oc- 40 (a) Codex om. Qui. — (h) As et edd. addunt et ultra. — (c) As et edd. Dei. — (d) Edd. om. at si ipsi. — (e) As et edd. commisisti. ^ Cfr. Actus c. 5?. 260 FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA. culUiin, (le (1110 Iralcr hahiiil (llccre, qiiod ipsiiiii pcccalum coinnnscrat, anlequam fraler loannes essel nalus in nuiiido '. Dum hic frater loannes in commemoratione omnium dcfunclorum missam cele- braret, ct corpus Domini levando ipsum pio animabus defunclorum Deo Palri of- 5 ferret, vidit infinitas animas de purgatorio egrcdi, qunsi mulliludinem scintillarum de ignita fornace prodcunlium, el illas vidil ad caclcstia evolanles ob mcrila Cbrisli, qui in crucc pro bumana salule pcpendil, qui (|uotidie in sacralissima boslia offerlur pro vivis et mortuis ^ A diabolo bic sanclus perturbatus fuil; n;im in monle Alvernae orando et con- 10 lemplando vidil lotum acrcm ct lcrram mullitudine dacmonum plcnam. Tunc fratcr loanncs hoc vidcns, baculo acceplo el peiculiens eos, de tolo illo monte elTugavit. Alia vice vidil in visione infiiiilam mulliludinem daemonum contra fralres sagittas immillentes: aliquae resuliabant (a) conlra dacmones immillcntcs, el daemoncs cum slridoribiis fugiebanl; aliquae langendo fralres stalim cadcbanl; aliquae intrabanl cum 15 loto ferro el rcmanebant; aliquae inlrabant ct lolum corpus ad aliam partem pene- Irabant; quod videns fraler loannes in lumine divino, quo fuit radiatus, inlellexil dictorum fratrum statum. Semel, dum oraret, vidit fralrem qucndam carpcnlarium a daemonibus extra or- dinem duci; qui surgens ab orationc pcrrexit ad Iralrem ct accipicns cum per tu- 20 nicam dixil ei: «0 fratcr mi, quid agcre lu vis »? El revclatione ei palefacla, cum sanctis vcrbis [eum] retinuil, et in ordine finivit. Et quia pro sua sanclilate ab omnibus honorabatur, semel volens honorcs huius- modi evitare secrete de Scnis reccssit el ivil Columbanum {b), iil nullus boc sciret; sed, dum slaret ibidem et oraret, visa est columna ignca a summo caelo dcsccndere 25 et super eius ccllam residere a colcnlibus terras vicinas; propter quod miraculum a populo coepil frcqucntari, uiide hac dc causa ab inde (c) reccssit. Suum obitum pracscivil, el fratribus dixit: « Modicum tcmporis vobiscum ero». Sed ad morlem veniens primo faciem tcrribilcm oslciidil ita, quod omncs adslanles limucrunt valde; sed illico sercnatus angclica facie in fralres rcspexit, cl cum a fratre 30 loanne de Seplimo (rf) de Pisis, qui aderat, intcrrogatus, quid vidisset, respondit: « Si diccrem, quid viderim, vos non inleiligeretis me; scd unum scilotc, quod, qui vull acternam adipisci salulem, soli Chrislo crucifixo ardcnlcr iiibacreat in (e) clTcclu»; et his diclis, perrexit ad Dominum. riic per quinquaginla annos fiiit in ordinc. In fcsto sanclac Mariae ad Nivcs, cum 35 missam celebrasscl el cum fralribus comcdisscl, posl prandium arrcptus a fcbribus et in vigilia sancti Laurcntii, cuius cral dcvotus, omnibus sacramcnlis susceplis, fratres dulcilcr alloquendo ad Dominum migravit, sicul cuidam sibi familiari cst ostensum, 1322 (/•) anno. Alii sancti fratrcs rnulti in diclo loco iacent, scilicet monlis Alvernae. 40 Locus de Puppio. In Puppio iacel fralcr lacobus Harlclanus. Cui Christus apparens in silva cerlificavil cum de remi.ssione peccatorum suorum, (|uain scmpcr optavcrat; in cuius (a) Edd. hisuUahant. — (h) Iii As corroctmn Coluinhariiini ; cst Colotnliaio. — (c) As iion indf. — (d) Chron. 24 yeti. pagr. 440 Septimio. — (e) Edd. ntm. — (f) As 131i. ' Cfr. Arins c. 58. — * Cfr. Achis c. 56. FRANCISCUS FECUNDATUR. 261 sigiium Chrislus posuil manus clicli frnlris iiilra suas manus; el ex lunc lantum otlorem sensit in suis manibus, quod omnium odorum fragranliam excederet, et multo lem- pore posl ob eius reverenliam sibi manus non lavit; sed die quadam duobus fratribus ad ipsum venientibus, cum vellet cum ipsis comedere, vocatus ad mensam, non re- cordatus lavit sibi manus et cx tunc non sensil odorem; de quo in lota vita sua s ploravit et doluit. Locus Montis Ilcini. In Monte Ilcino * iacet sanctus frater Pbilippus laiciis, qui multa fecit miracula. Et inter alia, cum de loco Colundjarii, iii quo decessit, corpus eius ad Montem llcinum deduceretur, inundante pluvia, nec una gutla feretrum tetigit, nec sui corporis porti- 10 tores. De islo sancto fralre fit memoria celebris in dicto castro, in sanclorum Phi- lippi et lacobi festo ^ Locus Montis Politiani. lu Monte Poliliaiio iacel frater Bartholomaeus Puccii P^rancisci, qui uxo- rem, filios et omnia relinquens factus esl fraler Minor devotissimus et saiictus, et 15 post mortem miraculis claruit. Locus Oolumbarii. In loco de Columbario iacet frater Guido de Bolsena, vir sanctus. Hic, dum esset novitius Senis et cum socio suo novitio, scilicet fratre Nuno (a) Altimanni, in horlo loqueretur de Deo, lesus in specie pueri in medio eorum apparuit et stetit cum 20 eis a post nonam stalim usque ad horam vesperorum, prout vidit frater Pelrus Pecli- uarius de tertio ordine ^ Huic fratri Guidoni a Deo revelatum fuit de secla fraticel- lorum, quae exsurgere in ordine debebat, sicut praedixit fratri lacobo de Monte Ilano (b) servilori suo monendo, quod se ab his elongarel, sicut ab inimicis Christi. Huic fralri quidam gattus omni die capiendo aviculam portavit, quam dictus frater 25 lacobus eidem parabat ad comedendum ; et mortuo diclo fratre Guidone, gattus ad eius pedes mortuus est *. Locus Cortonae. !n Cortona in plebe iacel sanctus frater Guido, qui fuit de sociis beati Fran- cisci, qui mortuus in loco antiquo de Cortonio, qui dicitur Celle beati Francisci, et 30 miraculis coruscaret, a populo ad civilatem deductus, et quia ibi non erat tunc locus fralrum, in plebe honorifice esl sepullus ^ De fratre Rolandino de Florentia. De provincia Tusciae, videlicel de Florentia, fuit quidam sanclus frater nomine Rolandinus; sed ubi sit sepullus, non reperi. Hic fraler dum die quadam ad oran- 35 dum ecclesiam intrasset, subito, dum orationis prolixitas tenderelur, apparuil quidam (a) Edd. Mino. — (6) As et edd. Ilcino. 1 Monlalcino. — ^ C(r. Acta SS., t. III apr. pag. 404-406. — ' B. Petrus Senensis, de quo infra. — * Cfr. Wadd. ad 1290 n. XV. — ^ Cfr. Ada SS., L II iunii pag. 602-604. 262 FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA. solis radius supcr allare descendens, ct vidil pucrum in radio memorato super al- tare stantem mira pulcliriludine decoralum, qui coronam auream manu lenens (a), alteram quoquc sibi similcm gemmalnm capile gerebal, vocavitque fralrem ex nomine diceus: « Fraler Rolandine, perseverare slude (inalilcr in negotio, quod cocpisli; quia o corona baec, quam manu teneo, tibi est praeparala »; et statim disparuit. Frater vero Rolandinus, quae vidcral, cuidam fratri saccrdoli relulil, qui, visione inlellecta, ipsum ad boni pcrseveranliam confortavit el dc promissione facta docuil non allum sapere sed timcrc '. De fratre Francisco de Maleflciis. 10 De FJorenlia frater Franciscus fuit, de Maleficiis nuncupatus, homo devotus et paupertatis ac regulae suae zelalor. Qui, etsi in Corsicae insula sit bumatus, circa ipsum Deus in monte sacro Alvernae miraculum magnum dcmonslravit; nam, cum staret Alvernae ct fralribus forcnsibus loca, in quibus beatus Franciscus sleleral, ostenderel, et iuxta praecipilium maximum supra borlum in planitie positum dum 15 staret talia ostendendo et incaute (b), cccidit et de scropulo in scropulum caput, membra, pectus ct renes perculicndo, dum pularetur a fratribus comminutus tota- liter, nulla laesione nolatum fratres, qui ad cxcipiendum eius corpus ut morluum descenderant, invenerunt; de quo fralres omnes sunl stupefacli. De fratre loanne de Florentia. 20 De Florentia fuit etiam sanctus frater loannes Parens, primus generalis ordinis post mortem beati Francisci ^ Qui, cum essel iudex et in Civitate Caslellana slaret ad suae domus fenestram, contigit, ut grex porcorum adesset; et cum nullo modo Civi- iatem Caslellanam vcllent inlrare, cdoctus paslor a quodam, ul diceret porcis: « In- trate, porci, Civitalem Castellanam, sicut iudiccs infernimi », cl cum fortiter illud 25 pastor dixisset, statim porci sine rebellionc dictam inlroierunl civitalem. Quo verbo audito et miro viso, statim dcserens mundum faclus csl trater Minor, vila et sancti- tatc mirabilis. Propler quae electus est posl mortem beati Francisci primus in mi- nislrum generalem. Hic missus [est] a papa Gregorio, ut discordantes Romanos ad subiectionem et 30 revercnliam ecclesiae Romanae reducerct. Quibus rebelli animo persistenlibus dixit, (piod Deus ipsos in brevi puniret fluminis inundatione, et sic fuit; nam Tiberis in tanlum crevit, quod multos in propriis domibus necavit ct urbem quasi destruxil; propter (piod miraculum Romani ad obedientiam domini papae devenerimt. Mulli alii notabiles fralres fuerunl de Tuscia, quorum notitia oblilerala babetur 35 negligcntia fratrum el pravitatc (c). DE PROVINOIA BONONIAE. In provincia Hononiae, in loco de RONOiMA, iacet fratcr Nicolaus; qui, dum adliuc viverct, morluiim, dum ad so|)ulluram ferrolur, dicitur suscitasse; idemque novos ociilos cuidam, a quo erant ociili cruti, comprobalur rcddidissc '. (o) As et edd. gesians. — (b) Edd. in carilate. — (c) As ct cdd. om. ct pravitale. ' Idcm Difiloyus pag. Ml. — ' ClV. Chron. 2i gen. pag. 210 s^pi. — •'' lla Ucssa c. 1 (I. c. pay. G69); cfr. Cnt. S. Fr. Miii. paj,'. IG. FKANCISCUS FECUNDATUR. 263 De fratre Bonizo. lacet ibidem el in eodem sepuichro cum fratre Nicolao praedicto frater Bo- nizus, homo sanctissimus. Hic frater Bonizus in monle Pohimbarum fuit cum beato Francisco, quando fecil regulam, quam habemus, et Christum audivit loquenlcm et dicentem (a) minislris pluribus ibidem congregatis, quod regulam ipsam ipse fecerat 5 et volebat, eam ad litleram sine glossa intelligi et servari, ut dicelur fructu ct confor- mitate sequenti. Huic fratri Bonizo post suam mortem apparens beatus Franciscus cum habitu aureo et gloriosus, et sua stigmata plus quam sol lucentia sibi ostendit, osculauda et contrectanda concessit. lacel ibidem frater Matthaeus de Faventia, qui in vita el morte et post 10 miracula est operatus et adhuc facit. lacet ibidem frater Guido de Spatis magnus praedicator Crucifixi el passionis. Hic mira mulla in vila fecit, el nunc etiam sua sauctitas miraculis praeclaris Bono- niensibus el aliis innotescit. lacet ibidem quidam sanctus laicus frater Gulielmus de Corlimilio, vitae 15 sanctissimae et miraculis praeclarus. De fratre Gerardo. In MUTINA iacet frater Gerardus magnus praedicalor '. Hic, dum Venetiis iu vigilia festi beali Francisci de beato Francisco populo praedicaret el altissima de ipso loqueretur, quidam civis ob hoc commolus, elsi devolus essel beati Francisci et 20 festum eius ageret, a praedicatione recedens, dum domum rediisset, stalim somno opprimitur; qui ad lectum pergeus, statim fuit sopilus et visionem habuit de beato Francisco singularem *. Nam raptus in caelum videbat Christum, beatam Mariam et omnes ordines sanctorum angelorum et sanctorum, et processionaliter ibant omnes, et Chrislo ac Malri reverentiam exhibebanl. Sed cum bealum Franciscum non vi- 25 deret, angelo ipsum ducenti dixit ipse civis: « Ubi est beatus Franciscus, de quo frater Gerardus tam alla dixit»? Et angelus respondit: « Exspecta, el videbis bealum Franciscum cum suis, in quo loco et quem statum habebis {b) ». Et vidit, quod Christus elevavit brachium dexlrum, et de ipsius vulnere laterali exibat beatus Franciscus singulari gloria decoratus, cum vexillo crucis explicato in manibus, et post ipsum 30 maxima multitudo fratrum et aliorum sequebatur gloriosissime decorali; et tunc dixit angelus sibi: « Beatus Franciscus, quia semper passionem Christi fuit meditatus cum suis, ideo cum Christo stat et residet, prout cernis». Et viso hoc, statim civis ille a somno surgens, ad locum fratrum veniens, invenit adhuc fratrem Gerardum praedi- cantem; cui et aliis post praedicationem narrans cuncta, quae viderat, de bonis suis 35 ob reverentiam beati Francisci fecit el dotavit (c) locum sancti Francisci de contrata Veneliis; et demum renuntians mundo factus est frater Minor et filius beali Fran- cisci. Hic frater Gerardus signis claruit {d). / (a) Codex dixit. — (6) As et edd. habet. — (c) As donavit. — (d) As et edd. om. Hic — claruit. * Cfr. Salimbene, Chron. pag. 36. —^ ^ Pisanus ipse quac scquuntur exliibct ut somnium. 264 FRUCTUS VIII — PAR8 SECUNDA. In ARIMINO iacel fraler loannes Baronlii, qiii signis claret el claruil. In (liclo loco iacel islis leniporibus fraler Andreas, dulcis frater el bonus, qui, ut dicunt fralres, signis claret et miraculis. DE PROVINOIA PADUAE SIVE B. ANTONIL S In Provincia Paduana sive beali Antonii iaccnt infrascripti sancti fralres. De sancto Antonio de Padua. In Padua iacet sanclissimus fraler Antonius, quem papa Gregorius IX eodem anno, quo mortuus est, scilicet anno Domini 4253 (a), die \Z lunii, catalogo sanclorum adscripsit. Huius sanclissimi viri vila succincte ponenda est propter prolixitalem 10 vitandam V Hic, natione Hispauus, de regno Portugalliae et civilate Ulisbona exstilil oriundus, elarus parentibus, Lilteris in ecclesia beatae Mariae imbuilur, et cum ad annos puberes devenirel, et praetcr solitum se molibus illicilis sentieus perurgeri, spretis studiis, carnis illecebris el |)arentibus, ad quoddam monasterium ordinis .saucti Au- 15 gustini pergens factus est canonicus regularis. Et ([uia imporlune a suis visitabalur parenlibus, bac de causa ab inde secedens, ad sanctae Crucis de Colimbria aliud eiusdem ordinis couvolavit monasterium; quo in loco exsistens primo virtulibus, demum sacrae scriplurae suum sludium coaplavit. Dum ibidem vir Dci manerel, in Marrocbio quinque fratres Minores, a bealo 20 Francisco missi illuc ob fidem pracdicandam, a rege Marrocbiorum martyrio glorioso coronantur. Quorum venerandas reliquias [cum in Hispaniam delulisset] dominus Petrus infans, germanus regis Portugalliac, dum ipsorimi meritis a manibus dicti regis Marrocbiorum, apud quem ob melum fratris sui rcgis manebal, se praedicat liberatum el dictorum fralrum {b) celebrem passionem, ad aures beati Antonii pervenit; 25 quod ut percepit, zelo fidei et martyrii succensus oplat praefatis marlyribus sicut iungi consoilio, sic et babilu, ut ad praefala perveniat. Unde die quadam fralribus Minoribus ad suum diverlendo monaslerium, data per ipsos fiducia eidem, quod eum ad terram saracenorum dirigerent, babilum ordinis Minoi'um, babila prius a suo priore de hoc licentia, eum induenlcs, faclus est frater Minor. Direclus iuxla promissum, ad 30 parles infidelium ul pergeret, diulino languore torrens (c), ad parles fidelium pro sauilale recnperanda coacliis est redire; et dum ad solum nativum inlcnderet rcdire, versus Ilispaniam navigando, ventis secundis non (lanlibus, deveuit ad Siciliam. Unde, cum generale capilulum apud Assisium inslaret dc proximo celebrandum, bealus An- (a) Ita falso Codex, As, edd. ; sanctus Antonius obiit 1231. — {h) As otcM. nMvmt reliquiis portatis. — {c) As ct cdd. correptua. • Pisaniis liic saepe sofniiUir Lrfiendmn prhmim (« Assidiia lialriim »; eil. practer alios Kerval, S. Ant. de P. Vilae ditae, in « Coilectioii (l'oliuies cl clc dociinienls » l. V, Paris lOOi), qiiam succincle ct aliqiiando ad vcrbum exhibel; qiiandoquc (cx. gr. « ventis sccundis non (lanlibus ») convcnil Vitae auctore anonymo valde anliqno (« in llispaniis»; npud Acta SS., i. II iimii pag. 705 sqq.); alia codcm ferc modo rclcrunt Aclus S. Francisci el Liher miraculorum {Acla SS. I. c. cl Chron. 24 (jen. pag. 121 s(iq.); nonnulla cx Iradilionc orali Pisanus sc accepisse lestalur. Prout suis locis indicabimus, pluries a reruniis auctorihMS (lisciopat. Clr. Kcrvai 1. c. pag. 202-260. FRANCISCUS FECUNDATUR. 265 loniiis (lebilis, infinniis (a) illuc perrexit; alque per generalein niinislrum ad Roman- dioiae trausmissus provinciam, iu erenio Montis Pauli vitam solitariam cun) summa abslinentia (6) per tempus conduxit; humilitatis otlficiis prae omuibus occupatus, scilicet in serviendo fratribus et lavandis paropsidibus et utensilibus coquiuac. Et licet hic sanctus sic deditus essel humilitatis officiis, nec suani scienliam ostenderet tValribus, 5 elsi aliquando lilteraliler quacdam verba exprimerel, scd ipsam omnino supprimere studeret, Deo tamen placuit ad notitiam aliorum hoc modo venire. Cum enim ad ordines sacros suscipiendos perrexisset Forumlivium cum fralribus, essclque consue- tudo, quod ordinandis verbum Dei proponeretur, et super hoc lam de ordine Mi- norum quam Praedicatorum plures esseut requisiti, qui omnes dc impraeparalione se 10 excusantes, tandem Antouius est requisilus, qui salis renilens (c) ultimo lamen acquie- vit; ac verbum Dei proponens cum lanla maturitate et scientiae profundilate prae- dicavit, quod omnes audientes in stuporem convertit. Comperto hoc a fratribus, im- positum est ipsi praedicationis onus et ofTicium. Ex tunc enim totum se dedit ad opus praedicationis exercendum; unde ex tunc civiiates coepit circuire et castra et 15 audacter verbum Dei proponere. Elsi eius vcrba essent divinae sapienliae sale el discretione condita, vitia lamen reprehendebat audacter, nulli adulando, nec aliquem formidando. Sed quales fructus beati Aulonii praedicalio fecerit, aliqua dicam, quae audivi a quampluribus. 20 hi civitale enim dum csset hic sanclus Arimini, uhi tunc magna erat turina haereticorum, dum praediclos stia praedicalione cum leslimoniis scripturae optaret reducere ad fidem veram, sed illi obst«iationc duriores eftecti lapidibus, uec eius verbis acquiescere, nec praedicationem eius audire voluerunl. Quod vir Dei Anlonius cernens ad os flumiuis iuxta mare perrexit; post quem haerelici abierunt, quid ageret, 25 scire volenles. Ubi dum esset sanctus Autonius et stans super ripam, quae mari appropinquabat, pisces ex parte Dei coepit ad se vocare, ut suam praedicationem, quam ipsi haeretici audire nolebant, pisces ipsi altcnderent; et [ecce] stalim ante sanctum Anlonium tanla magnorum ct parvorum piscium multitudo accessit, quanla nunquam siinul in partibus illis visa fuit, et omues tenebaut capul aliquantulum extra aquam. 30 Stabant pisces maiores cum miuoribus in magna pace, dislincti tamen diversarum specierum et colorum varielale, el quilibet suis slabant in locis; maiores in loco profundiori, mediocres, ubi aquarum non erat tauta profundiias, parvi vero iuxla bcatum Antonium propinquiores adstabant. Quibus sic dispositis, beatus Antonius in- cepit cis praedicare dicens, quod gratias Creatori suo rcddere dcbebant, quia locum 35 dedil eis clarum et diaphanum, benedixit eis in crealione {d), conservavit in diluvio, escas dedit et libcrlalem accedendi, quo vellent, eis lonam ad conservandum dedit, staterem Dominus ad solvendufn trihutum ex eis acccpit, et post resurrectionem eos in cibum assumpsit. Praedicante bealo Anlonio et praefala dicente, aliqui pisces emittebant vocem, alii aperiehant ora el submillebant capila ostendenles, se iaudare 40 Crealorcm (e), ut potcraut; ct quanto magis beatus Aulonius praedicabat, tanto maior copia pi.scium ad ipsum confluebat. Quae cernens beatus Antonius voce magna cla- inavit dicens: « Benediclus Deus aelernus, qucm magis honorant pisces a(juatici (a) As et edd. addunt ut poiuit. — {l) As et cdd. om. ctan siimma abstinentia. — (c) As et edd. renuens. — (d) Codex Creatore. — (e) As et edd. Altlssimum. 266 FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA. (jiKim homincs liaerelici ». El quia ad cliclum speclaculum concurrcral lolus populus ci- vilalis el ipsi haerelici, videules lanlum miraculum hacrelici, dimissa infidelilale, ad eius pedes se posucrunl; quihus lam catholice praedicavit, quod omnes ad fidem convertit; pisces vero a heato Anlonio licentiali laclnntcs cum mirandis lusihus (a) recesserunt *. 5 In dicla civitate Arimini quidam haereticus, Bonellus nomine, erat, qui dixit, hostiam consecratam non esse corpus Domini, et quod faceret a sua asina comedi, quam assuelecerat ad hostias comedendum. Quod heatus Antonius audiens missam celehravit, hostiam consccratam asinae detulil et oslendit; statim asina genullexit cl capite inclinalo rcverentiam exhihuit. Quod vidcns haereticus praedictus, infidelitate 10 dimissa, verus est factus catholicus "^ Cum semel healus Antonius in consistorio coram papa praedicaret et cardina- libus, ubi eraul graeci et latini, francigenae el teutonici, sclavi, anglici el multi alii diversarum linguarum et aliorum idiomalum, sancto Spiritu inflammatus et lingua apostolica eruclans dc Deo melliflua, omnes in dicto consistorio exsistentes, etsi lingua 13 loqueretur hispanica et propria,eum intcllexerunt, admiratione summa dicentesomnes: « Nonne isle Hispanus est? Et quomodo per eum audivimus unnsquisque linguam propriam, in qua nati sumus »? Sed et summus pontifex stupens ad tam profunda de scripluris a beato Anlonio prolata dixit: « Vere, iste est arca testamentl et divinarum armarium litterarum * ». 20 Dum heatus Antonius mundum circumeundo oh praedicatiouem, factus custos Lemovicensis, ad civitatem Bituricensem venisset, ac cum quadam die populo prae- dicarel, in tanta multiludine populus convenit, quod in nullo loco civitatis inventus est locus, uhi tanta consisterel multiludo. Unde canonici civitatis processionaliter ci- vitalem exeunles cum populo ad quoddam pratum latissimum perrexerunt, ubi heatus 25 Antonius praedicaret; et hoc fuit tempore aestivo. Qui dum praedicaret, volens Deus ostendere saiictilatem beati Antonii, subito ventus surrexit et tempestas valida adeo, quod oumes inceperunt timere tam de pluvia lutura, quam de coruscationihus et tonitruis, et sic coepcrunt surgere et velle ahire. Quod cernens heatus Antonius dixit eis: « Ego pro parte Domini nostri lesu Christi vohis dico, quod nullus vcstrum 30 aliquid mali hahebit, nec gutta aquae super aliquem vel aliquam descendet; stetis firmi, ne timeatis»; qui verbis eius fidem dantes immohiles ad audiendam praedi- cationem steterunt. Et cum pluvia grandine grossissima descendissel super terram circa audicntes, nec grando nec pluvia nec aliud dcscendit supcr locum, in quo eranl audientcs, cum tamen grando ex nimietate ad altiludincm magnam ut murus onmom 35 locum ambissel. Quo viso miraculo, cuncli Dco gratias reddiderunt, bcalum Antonium (a) As ct edd. liidis. * Idein fere Liber miroculonm pag. 122 ct Actus c. 49. Cfr. I. Rigaiild, Vie dc S. Antoinc de Padone (cd. P. Ferd. d'Araii!cs, 0. V. M., liordcaiix 1899) pag. 88, qui « piopc Padiiam » ac- cidisso rcfcrl, cl lcgondam FlorciUinam (« Aiilonins in civilalc », cd. P. Lcon. I-cmmens 0. F. M. in liimische Quartalschrift, 1902) pag. 411. — " Legenda prima pag. 41 convcrsionem Bonilli Arimini rcferl absqiic adiimclis; Uigaiiid pag. 90 casdcm narrat circmvislantias, neglcclis loco ct nomino; Icgcnda « IJcnignilas » (cd. Kcrvai I. c.) pag. 221 cl Liber miraculorum pag. 123 faclimi csse dicnnt « in partibiis Tolosnnis ». — * Idom Actus c. 48; alia quaedam addiint manuscriptum Liiccrncnsc Legcndae primae (scriplum c. 1337; crr. Koival I. c. pat:. II.') s(iq.) ct lcg. o BtMii- gnilas » I. c. pag. 223. FRANCISCUS FECUNDATUR. 267 in siimma devolione delnceps habenles. Et iioc niiraculum, sicuti fuil, sculptum est in lapide in IVontispitio ecclesiae maioris Bituricensis, sicut ego a fralre habui, qui vidit et istud miraculum mihi retulit '. In civitate de Podio regni Frauciae, quae ob mulla mira in ipsa facta per beatum Antonium, ad ipsum sanclum speciali devotione afficitur, beatus Antonius, dum esset 5 guardianus et praedicaret, post se omnes ad praedicatiouem trahebat. Unde quaedam domina praedicatione eius tracta posl ipsum ibat et quae sunt domus, non exer- cebal; quod vir eius perpendens eam reprehendit et ad praedicalionem ire prohi- buil. Unde die quadam bealo Antonio praedicanle (a), dicla domina virum suum dum rogasset, ut ad praedicationem eam accedere permilteret, el ilie nollet, summitatcm 10 domus ipsa ascendit et, divina facienle virlute, praedicationem coepit audire beali Antonii, acsi essel praesens; et cum inlerrogaretur a viro, quid ageret, respondil: « Ego beati Antonii praedicationem audio, acsi adessem »; et cum ille insanam di- ceret uxorem, rogalu uxoris ascendit et ita coepit praedicationem audire, acsi prae- sentialiter adesset. Quo miraculo viso, et beati Antonii devotus exstitit et praedica- 15 tionem eius ipse nunquam dimisit ^. Cum beatus Antonius prope sex mijiiaria a civitate de Podio ad quendam locum ad praedicandum ivisset, el facta praedicatione, de vino et aliis fuit sibi Iransmissum; sed quaedam mulier, cum gustassel vinum beato Antonio missum, et sibi non appa- ruisset bonum, concite ad domum suam pergens el hauriens de meliori vino, tam fuit 20 sollicila in deferendo vinum, quod claudere (b) vegetem fuit oblita et sipulum ipsum in manu portavit; et veniens ad bealum Antonium sibi suum obtulit vinum. Et cum starel cum bealo Antonio, rcspicieus manum, videns sipulum, recordata est, quod vegetem non chuisisset; statimque ad domum reversa invenit totum cellarium plenum vino effuso; sed confidens in beati Antonii merilis in cannam misit sipulum, et subito 25 veges fuit repleta adeo, ul desuper vinum efflueret; quod meritis beati Antonii, cui vinum dederal, esse factum nullatenus dubitavit ^ In civitate Lemovicensi, dum essel cuslos beatus Antonius, et in nocle dominicae Nalivilatis in principio primae missae deberet praedicare in ecclesia cathedrali, el nonam lectionem ipse diceret in convenlu fratrum, recordatus, quomodo lali hora 30 praedicare deberel, rogavit Dominum, quod sua virlute suppleret, quod humana fieri non poterat; tunc ipso stanle cum lanterna in manu, ipso tamen nihil dicente, in ecclesia cathedrali ascendendo pulpitum praedicavit *. Semel in quadam ecclesia bcalo Antonio in quadam solemnitate praedicante, et ibi adesset quaedam mulier nobilior de contrata, diabolus volens beali Antonii prae- 35 dicalionem impedire et dictam dominam, in spccie cursoris se fingens ad ipsam cum (a) Codex beatus Antonius praedicans. — (6) As et edd. ohturare. * Rigauld pag. 94 et Liber miraculorum pag. 129 illiid Lemovicis accidisse referiint in « fovea de arenis ». — * Scc. manus. Lucern. 1. c. pag. 119 et leg. « Henignitas » pag. 227, fuit « mulier Paduana »; L«6^r mirnculorum pag. 137 non indicat locum facti. — ^ Leg. Florentina pag. 411, Rigauld pag. 50 et Liber miraculorim pag. 136 factum simile cum aliis circumslantiis refcrunt. — * Rigauid pag. 44 et Liber miraculorum pag. 125 idcm « in Septimana sancta in nocle Coenac » accidisse dicunt, legenda Florentiiia pag. 411 « in Parasceve»; practerea omncs tres permutato ordinc dicunt, S. Antoniuni in ecclcsia praedicationem inlerrupisse, ut lectionem apud fratres diceret. 268 FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA. lilleris ivil dicens, filiuin suuni ab iiiiinicis cnpluni el mortuuni. Tunc bealus An- lonius, qui aurc corporis nibil audiverat, dixil corani omnibus: « Ne timcas, quia filius luus sanus esl et vivit; et iste cursor diabolus cst»; ol slalim diabolus ab oculis omnium ul fumus evanuil '. 5 Hic bcatus Antonius in lunerc cuiiisdam praedicans usurarii proposuit pro Ibematc illud: Ubi est thesaurus tuus, ibi eril el cor tuum^; el dixil: « Morluus esl bic dives, el sepullus esl in inferno ^ »; el addidit dicens parentibus, ipso sepulto: « Ile ad tbesauros eius, el in medio eorum cor eius invenielis, eo quod non remansit in corporc »; et sic facientes cor adbuc calidum invcncrunt in medio denariorum *. 10 In pracdicalione beali Anloiiii (|ui(lam adeo compunctus fuil, qiiod, dum vellet sancto Anlonio sua confileri peccata, prae gemitu nullum polerat exprimerc verbum; cui cum sanctus Anlonius dicerel, quod ea scriberel et sibi darel, quod clfecit; et cum sancto Aiitonio daret, meritis beati Anloiiii el cordialis conlrilionis totam scrip- turam invenit deletam, acsi nibil in ea aliquando scriplum fuisset ^ 15 In Lombardia beatus Antonius praedicans iuxta fiuvium, et baerelici cius prae- dicalionem iiollent audire, ad fluviiim pergens mandavil piscibus, ul capile posito extra aquam immobiles stando eius praedicalionem audirenl, quod et fecerunl; ad quod miraculum mulli sunt ad fidem conversi ®. Poslquam sanctus frater Antonius plures provlncias et loca illustraverat, factus 20 est per generalem ministrum in capilulo gcnerali Assisii, quando beali Francisci re- liquiae suiit Iranslatae, praedicator el leclor generalis '; fuit enim lector Tolosauus (a), Bononiae et Paduae. Ad civitatein Paduae taiidem devenit, Deo duce. Qui zelo ferventissimo incipiens praedicare, diviiia facienle gratia, tantus eral concursus civium el aliorum de civi- 25 tatibus pro[)inquis, caslris et villis, ut ambilus ecclesiarum eos capere non valercnt; unde ad lalissima pralorum spalia ob boc sanctus Antonius praedicalurus ibal. Et homines eum et mulieres audiebaiit libeiiler, ut noctis lemporc surgentes mutiiis cur- sibus ad capiendum loca conlenderenl se inviccm praevenire. Cuius praedicalionc discordanles ad pacem reducebantur, captivali dimillebanlur, usurae rcstituebanlur 30 et spoliata, meretrices converlebanlur ad Deiim; sic el omni genere flagiliorum de- tenti ad pocnilenliam confluebant. Nec ipse sanctus, nec fratres Minores cl sacerdotes alii saeculares, qui ipsum comitabanltir, ad confessiones audiendas populorum sutfi- ciebant. Multi asserebant a Deo commoiiitos, ut dictis beati Anlonii inlenderenl. Ullima quadragesima, quam totam praedicaiido et confessiones audicndo usque 35 ad sero explevit, elsi corpuleiilia naturali gravaretur et febre, ob zclum animarum nunquam nec praedicaliones dimisil, nec conlcssiones audire. In cuius quadragesimac inilio bostis diabolus fruclum animarum volens impedire, cum se sopori dedisscl, guttur eius comprimens eum sulTocare eslconatus; qui nomcn Virginis Mariae dcvotc invocans et crucis signum fronti imprimens, et cum vadeiilem videre optarel, tolam 40 cellaiii liiiiiiiie divino circumlluxam (6) conspexil; (piod lumen diabolus non susti- (a) As Tholosae. — (h) As et edd. circumfulsam. ' Cfr. Libev mirncnlnrum pag. 1.34. — * Mallh. (i, 21. — =• l.tic. IG, 22. — * Priimim lioc rcferl lcgcncia FlorciUina pag. ili (cCr. Kcrval I. c. pag. 216). — " Idem Lihcr miracK- lorum pag. I3i. — " C.k. .snpra pag. 265, nhi a iii civitalc Arimini » facliim (\ssc nanal. — ' .\nno 1230. FRANCISCUS FECUNDATUR. 269 nens slnlim aufugil. Nou soluni bealus Anlonius se in praedicalione occupavii, sed ad descrihendtiin praedicalionum opus so converlil. Nam dotninicale fecil pulcher- rinuim el suhlilissimum: sic quadragesimale condidil el festivum '; ul eliam posl morlem fruclum facerent sermones eius, quem, ipso vivenle, verho allulerat Do- mino Deo. 5 Beatus Anlonius fulura praenovil; et quae in longinquis partihus flehant, diviua ei revelatione pandehanlur. Quod enim fulura [)raevidit, paluit supra, quando prae- dixit pluviam non descensuram super populum in civitate Biluricensi; et mulieri dixil filium sanum, quem diahoius mortuum asserebat, ac de corde usurarii intcr denarios reperturo. Sed aliud insero, quod a fratre fide digno audivi. fn civitate de Podio, de 10 qua supra memoriam feci, heatus Antonius exsistens et oflicium guardianatus exercens ibidem, in civitate praefata eral quidam notarius lotus luhricus et carnalis ac mun- danus; cui cum heatus Antonius frequenter obviaret, semper ante eum, capntio exlracto, genuflectehat. Quod cernens homo ille el credens, beatum Antonium ad sui agere derisionem, turhabatur et, quantum poleral, heatum Antonium declinahat. Sed 15 una dierum, cum beatus Antonius eidem ohvianli praedicta agerel, vir ille scanda- lizalus dixit ei: « Nisi esset Dei reverentia, ego percuterem te gladio, qui lanlam de me agis derisionem; quare, inquit, genuflectis coram me »? Cui bealus Anlonius respondit spirilu prophetico radiatus: « p]go Deo meo me offerre marlyrem sum, in- quil, conalus, sed ipsi non placuit; tu aulem, ut mihi Dominus revelavit, marlyr eris 20 gloriosus; et te deprecor, quod, dum in agone eris marlyrii, memor sis mei ». Ille autem hoc audiens derisit beatum Antonium. Quid plura? Episcopo Podiensi cum mullis ad praedicandum saracenis pergente lerosolymam, iste nolarius inspiratus a Deo, venditis omnibus, ivit cum eo. Et cum episcopus lepide de fide diceret sara- cenis, ter sustinuit ipse nolarius; ullimo increpans episcopum, quia non ferventer 25 fidem praedicaret et defensaret, cum fervore nimio Christum coepit saracenis dicere Deum, et Maumeth filium esse diaholi et perditionis; et cum fidem conslantissime praedicaret et defensarel, caplus a saracenis tribus diebus est poenis afflictus; sed cum, tribus diebus explelis, ad mortem duceretur, revelavit cunclis, sihi sanclum f'rati'em Anlonium praedixisse eum martyrem futurum et hominem esse sanclissimum. 30 El sic ipso martyrio consummalo, socii reversi populo omnia relulerunl; propter quae beatus Antouius in magna est habitus devotione ^ In Padua beatus Anlonius exsistens rem vidit, quam narro a dicto fratre mihi relatam (0) ^ In civitate Ulisbona, de qua ipse sanctus Anlonius fuit oriundus, viven- tibus ipsius heati Antonii parentibus, videlicet patre, matre et fralribus, cum quidam 35 duo cives inimici essent et hostes capitales, contigit, fdium puerum unius dictorum de sero ab alio inveniri, qui iuxla parenles beati Antonii habilahat. Quem crudelis homo capiens perductum ad domum stalim occidit el in profunda nocte hortum parentum beali Antonii intrans, facta fovea, latenter humavit el abscessit. Et quia puer filius erat personae notabilis, facta inquisitione, reperlum csl ipsum pueruni 40 per conlratam, ubi hostis hahitahal, transisse; el cum domus hostis esset quaesita cum (a) Codex revelatam. ' De ipsis inlra, ubi de fralribiis scientia praeclaris. — ^ Liber miracidonim pag. 134 si- milem prophetiam refert, factam « dominae praegnanti, quod filius, quem portabat, martyr esset futurus B. — ^ Apud auclores citatos non invenimus. 270 FEUCTUS VIII — PARS SECUNDA. horlo, nihil esl rcpcilum. Scd iiiqiiisila donio cum horlo parcnliim hcali Anlonii, puer in horlo scpullus csl invcnlus; propler quod a iusliliario rcgis paler cum omnibus de domo delenli sunt, lanquam i|)si pucrum occidisscnl. Quod cum bcalus Anlonius, etsl esset Paduac, spirilu cognovissel, liccnliam a guardiano de sero petens 5 convenlum cxivit; cl cum pcrgerel de noclc, ad civilatem Ulisbonam divino miraculo esl dcduclus. Et mane inlrans civitalem ad iustiliarium pergcns rogare eum coepit, ut innoxios a crimine absolvcret el dimiltcrcl; sod ilic cum nulla ralionc id vcllet peragere, bealus x\ntonius pucrum morluuin sibi dcrerri mandavil. Qui adduclus, man- davit [sibi], ut surgcret et, an sui parcnlcs cum occidissent, indicaret. Qui a morluis 10 surgens dixil, beali Anlonii parenles iinmunes csse a sua mortc; propler quod ab- soluli et dimissi sunt. Qui (b) cum eisdem bealus Anlonius per lolam diem slelisset, de sero ab Ulisbona recedens maiie Paduae esl invenlus. Per huuc Deus piura signa oslendil ct fecit. Cum quendam beatus Antonius ad coufessionem audissel, qui pedc malrcm pcrcusserat, el super hoc a sancto Antonio 15 arguerelur, dicenle illud evangelii ': Si pes iuiis scandalizat le, abscide eum, sed ille non bene verbum inlclligens, dum esset domi, arrepto gladio, pedem sibi ampu- lavil, et quia cfliisione sauguinis et dolore in punclo erat morlis, vocalus sanclus Antonius eum redarguit et, dchumato pede, ad crus suum apponens, crucis signo praemisso, pedem cum crure reunivit et illum liberalum reddidil^ Vice alia invitalus 20 ab haerelicis assensit (c), credens ex hoc ipsos ad viam deducere veritalis. Et cum haerelici ci dicerent: « Evangelium dicit, quod comedas de omni eo, quod apponilur libi », slalim anle eum unum magnum buflonem el horribilem posuerunt. Quod videns bealus Anlonius, oculis prius ad caelum levatis, opposuit signum cruci.s, el statim corpus caponis calidissimum et redolens apparuit, quod videntes, qui aderaut, ad 25 fidem conversi omnes de eo comederunl ^ Fuit etiam bealus Antonius a heato Francisco i)lurimum dileclus; unde sanclus Franciscus cum episcopum suum vocabat piopler reverenliam magnam, quam ad eum habebal *. Beatus Anlonius post beali Francisci mortem conlra fratrem Eliam et sequaces se virililcr opposuil, regulam defensando cum sociis beati Francisci et sancta 30 Clara, quam ille mutare quoad aliqua nilebalur. Et quia bealus Antonius plurimum honorabalur a papa Gregorio et repulabalur, dum beatus Anlonius coram fratre Elia domino papae Gregorio diceret, quae frater Elias faciebat, et frator Elias bealo An- tonio dixisset: a Menliris » , dominus papa ipsum a generalatus otticio absolvit ^. (o) Codex quod. — [h) Codex asserit. • Matlh. 1 8, C. — ^ idem nonniiUis mutalis Higauld pag. 74 ; fusius manus. Lucern. 1. c. pag. 121 ct Liber miraculorum pag. 138. — ^ Idem leg. Florcntina 1. c; sec. Rigaiild pag. 62 et Liber mi- raculorum pag. 124 « cibiim vencao plcnnm et mortiferum coram beato Antonio posucrmit ». — * II Cei. 3, 99. — * Pisanus cum Cliron. 24 gen. (pag. 230) aliisque liic pliira confundil. Le- genda prima rcfcrt, quod bcatus Antonius interfuit capitulo gencrcili anno 1230 celcbrato (|)ag. 43), et quod « urgenti familiari causa minister ordinis servum Dei Antonium ad curiam deslinavit » (ib. pag. 42); quae supplet Eccleston pag. 242 narrans, quod «a capitulo [1230] missi sunt ad papam Gregorium pro expositione regulae nuntii solemnes cum minislro generali, scilicet sanctus Antonius » elc; (luain expositioncm Uregoriiis IX dcdit biilla « Quo olongati » (dic 28 sepl. 1230). Qui nuiilii « rclulorunl ctiani papac, qualc scandalnni fcci.ssct fiater Ilelias » (Eccl. pag. 242); asl fratcr IJias non fiiil pracscns, undc nec illo inodo a Pisano rclato in S. Antoniuin in\elierc FRANCISCUS FECUNDATUR. 271 Et quia nimis prolixum esset, quae sanclus Antonius peregit in vita sua, singula uarrare, qualiter ad gioriae praemium transivit, esl dicentlum, Nam beali Antonii mors sua eidem (a) denunliata fuit. Et cum per 15 dies antc cum socio extra Paduam in quodam colle esset, unde amoenam Paduae planiliem cernere poterat. conversus ad socium situm Paduae civitalis conmiendando dixit, eam 5 decorandam proximo immenso honore; (|uem honorem ex eius corporis lumula- lione accepit, quia in ipsa ultimum Dco Iradidit spiriliim. Anno enim dominicae in- carnalionis 1231 13 (b) lunii die, correptus fehribus, in loco Ceile exlra civilalis Pa- duanae muros in suburbio, confessione facla et absolutione percepta, hymnum beatae Mariae: «0 gloriosa Domina», coepit devolissime decanlare; moxque luminibus in 10 caelum directis, respiciebat prolixius in excelsis; et cum a fratre quodam inlerro- garetur, quid cerneret, ait: « Dominum meum lesum Chrislum ». Habila unctione extrema el decantatis cum fralribus seplem psalmis poenitenlialihus, media ferc hora spiritu ad se traclo, anima exuta a corpore et in abyssum deilalis absorpla, corpus eius speciem dormientis omnino praeferebat, ac eius membra confecla dum adhuc (c) 15 quodam naturali pallore, post transilum in alborem versa, futurae gloriam resurrec- lionis intuentibus ingerebant. Post cuius obilum vir sanctus coepit maximis signis et miraculis clarere. Nam, eo mortuo, cum fratres propler populum eius mortem occultare vellent, usquequo sepultus essel, pueri parvuli per civitatem Paduanam incedentes clamare coeperunl: « In Cella mortuus est sanctus frater Anlonius, morluus 20 est sanclus frater Antonius». Ad quorum voces Paduani cives, homines excilali et mulieres, ad locum praefatum perrexerunt, ut quem patrem et doctorem habueraut in vita, nunc post mortem eius palrocinio iuvarentur. Verum, quia controversia fuit de eius corpore, ubi sepelirelur, tandem ministro declaranle, quod in loco fratrum erat sepelieudum, cum maximo honore et reverenlia eius corpus ad fratrum ecclesiam, quae 25 sancta Maria vocabatur, deducentes in sepulchro divinitus invento ' eum sepelierunt. Et quia statim coepit magnis miraculis refulgere, dominus papa Gregorius miracula eius recipienda (d) et examinanda mandavit episcopo Paduano, priori Praedicatorum et priori sancti Benedicti. Qui diligenter omnia facientes, signa et miracula ipsi domino papae transmiltenles (e), dominus papa in civitale Spoleti eodem anno, quo ex hac 30 vita sanclus frater Antonius deccsserat, sanctorum calalogo cum magna solemnitate adscripsit. Qna die in civilate Ulisbona, unde orlus fnil beatus Antonius, nova laetitia in omni aetate orla est; nam tam homines quam mulieres omuis status extra domos in plaleis et vicis cantabant et psallebant, el campanae omnes totius civitalis sine hominum manibus pulsabantur solemnissime; et admirantes homines el mulieres dixe- 35 runt: « Quid esl hoc, quod gaudium et tripudium non possumus cohibere? Nunquam (a) As et edd. a Deo. — (6) As 31. — (c) Edd. addunt tenerentur. — {d) As et edd. recitanda. [e) As et edd. transmiserunt. potuit. llla polius acciderunt in capitulo generali, quo frater Elias depositus et frater Albertus de Pisis electus fuit, ast non cum sancto Antonio pkiribus ante annis mortuo, sed cum fratre Hai- mone de Faversham, prout diserte refert Eccleston I. c. Confusio ex similitudine nominum Antonii et Aimonis in manuscripta irrepsisse videtur (cfr. Sabatier, Examen de la vie de frere Elie du Speculum vitae in Opuscules de Critique historique, fasc. XI pag. 168 not. 1). — ' Vi- detur alludere ad legendam, secundum quam « tumulus vel arca pcr illos martyrcs sanctissimos Quatuor Coronatos asseritur fabricala »; cfr. Kerval I. c. pag. 1 44. 272 FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA. ii) lerra isla lioc vidimus, noc Iniilaiu in nobis cxpcrli suinus iucuiulilalcm. Quod siguum esl hoc? Ali(iuam (a) significal novilalem », Poslea de Ualia vcucrunl fralrcs sancli Anlonii canonizalioncm dcporlanles, cl invencrunl, quod illa die el hora in calalogo sanclorum a Chrisli vicario est adscriplus, quando lanium gaudium Ulisbonae 5 a civibus esl peraclum \ Bealus et sanclus hic Iraler Anlonius phwes morluos suscilavit. Regina Lc- gionis, quac hodie dicilur Casteilae, lenuil fiham defunclnm tribus diebus contra volunlalem regis et baronum; quae puella undecim erat annorum. Et dixit ipsa regina beato Antonio: «0 beate Antoni, ego sum de patria tua, redde milii filiam 10 meam ». Ad hanc vocem cuin fide firma slalim puella surrcxit, et malrem arguit dicens: « Mater mea, Deus parcal tibi; cum enim essem inler virgines in gloria, lam instanler bcatus Anlonius ad prcces veslras Doininum rogavil, quod me in vilam ad vos remisit, sed unum sciatis, quod Dominus nosler mihi promisit, quod non slabo vobiscum nisi per \o dies; el hoc vobis procuravil bealus Antonius »; et sic eve- 15nit^ In civilate Ulisbona filius sororis sancli Anlonii quinquennis in mari ludens cum pueris, evcrsa navicula, aliis natanlibus, solus illc submersus remansit; mater vero post tres horas accurrens filium mortuum a piscaloribus caplum recepit, Sed cum pater vellet eum sepclire, mater iion permisil, sed ad beatuin Anlonium coo- versa ait: « Fralcr mi, si exlraneis es pius ct mirabilis (6), nunquid luae sorori eris 20 crudelis? Esto mihi nunc propilius el filium meum mihi redde; tibi enim promilto, quod in divino servitio eum ordini luo tradam». Mirabile diclu! Statim puer sur- rcxil incolumis alque sanus, acsi nunquam mali aliquid habuisscl. Et malre volum implenle, pucr frater Minor lactus usque ad finem in ordine laudabililer vixit ^ In comilalu Paduae filiam cuiusdam mulieris submersam (c) in aqua, faclo voto ad bealum 25 Antonium a matre, si filiam suscilabal, deporlando imaginem de cera ad eius sepul- chrum, mox coram omnibus, aqua emissa, calore vilali fota revixil *. In civilale CIo- neacensi ^ quidam puer, filius Dominicac, submersus in quodam lacu, patre vovente el beatum Anlonium invocante pro viia filii, redivivum filium accepit. In Apulia ci- vilale Monopolim iuxta lociim Iratriim, quidain iuvenis teriain fodiens, ripa desuper 30 irruenle, est letaliter oppressus; quod maler audiens cum clamore accurrens dixit: « Sancle Anloni, reddc mihi filium meum»; cum enim esset effossus, vivus apparuil, sed conquassatus. Et cum a fratrihus, qui illuc adveneranl, quaereretur, (luomodo vixissel, respondil: « Bealus Anlonius manus suas posuit super guttur meum»;quod audientes Deo ct bealo Antonio grales debilas persolverunt ®. 35 Plures alios morluos suscilavii; nam quidam fraler noster, Parisius nomine, vir veridicus, asseruit, se duodecim mortuos a bealo Anlonio vidisse suscilalos ', Infirmos alios liheiavil; nam contractos ct aridos decein liberavit; paralyticos et conlraclos oclo; caecos scx, cl specialilcr, qui se caccum finxerai, cuius cuin peliam ab oculis (rt) As et edd. et quam. — (h) Codex miserahilis. — (c) Edd. filia submersa. ' Cfr. mami.scr. Luccrn. I. c. pag. 116 et Liber miraculorum ])ng:. 142. — ' Cfi. Libcr mi- raculornm pag. 143. — * Priinum lincc IcgiinUir iii logcnda Florcnlina (1. c. pag. 414); cfr. Liber miraculorum pag. 145. — " Leijeuda prima pag. 104. — * Comacoliio; cfr. Lcijenda prima pag. 104, iihi Domivici. — "* Cfr. Dialofius |)ag. 21. — ' Clr. Libcr miraculorum j)ag. 140: « Qiialilcr (icccni j)ii(!ros siiljiiicrsos rcsiisciUnit ». FRANCISCUS FECUNDATUR. 273 elcvarel, lU siuicUim ilcridciel, ;imbo oculi iii pelia exlra capul suul inveiili, sed poeiiilens visum recuperavil ul prius'; Ires surdos; duos mutos; surdum el mulum per viginli quinque annos unum, qui poslea ad custodiam arcae beali Anlonii semper sletil; epilenticos quatuor; ciathum (a) |)roiectum pro exprrienlia suae sanctitalis inco- lumem conservavil^; clericum sancto detrabentcm percussit, sed voto facto per malrem 5 liberavit^; naufragos (6) liberavil; mulierem se ad aquam proiicienlem cum invocatione beali Antonii, quia vir eius nolebal (c) eam ducere ad sanclum lacobum, a suffocatione et balneatione omnino pannorum praeservavit *; panicum a passcribus, invocatus a quadam domina simplici, custodivit ^; quendam puerum habentem inflaturam in collo bis liberavit, malre vovente primo, sed non perficiente, et posl vovente et perficiente ^; 10 quandam puellam filiam cuiusdam mililis atrocitcr infirmitate lapidis aggravatam, volo emisso a puellae matre, lapillum quendam puella (d) slalim proiecit, et deinceps nullam dictae aegriludinis pertulit laesionem \ Multa etiam mira fecit et facil continue. Nam quendam fratrem vidi Paduae, dum essem lector, habeiitem novitiorum curam, qucm beatus Antonius totaliter con- 15 tractum ila, quod manibus ambularet, liberavil. Quidam miles de Brixia caplus a domino Barnabove (e) de Vicecomilibus ® in crastino decnpitandus, volo facto beato Anlonio, eum a carcere (/") beatus Antonius extraxit et in loco tuto exlra dominium praedicti domini collocavit; qui Paduam vcnicns pallium pro altari beati Antonii fecil vaioris quingcntorum ducatorum (g); scd post, cum vellel frater fieri, scd re- 20 lenlis quibusdam denariis, fratres nolucrunt eum recipere; unde posl factus est frater Praedicator. Cardinalis Bononiensis (h) de Francia, dominus Guido episcopus Portuensis, a morte pcr beatum Antonium liberalus, apostolicus in Ilalia legatus, ipsius transla- tionem percgit cl caput in pulcherrimo taberuaculo de argento suis sumptibus facto 25 locavit ®. Dominus frater Bonaventura cardinalis Albanensis, cxsislens gcneralis ordinis, facta corporis Iranslalione, cum apcruisset eius arcam, posl viginti quinque annos '" ab eius morte, corpore resolulo, linguam eius reperit acutam, intcgram et rubeam in ore. Quam postca cum quidam generalis vellet a loco Padiiae deportare, nunquam vidit 30 portam, unde exiret, aliquam; unde ipsam in quodam allari condidit, cuidam fratri boc patefacto a generali minislro, qui frater, sunt forte triginta quatuor anni, veniens ad mortem fratribus indicavil; quain revcrcnter de altaii pracdicto tollentes in quo- dam labernaculo crystallino posuerunt. Et hodie ipsam inspicientibus inlegra est el sana. 35 Quibus apparet beati Antonii sanctilas et excellentia. («) Codex sciaticum. — (b) As et edd. addunt etiam 2)lures. — (c) Codcx volehat. — (d) Codex pnellae. — (e) As et edd. Bernahone. — (f) As et edd. addunt de nocte. — (g) As ct cdd. florenorum. — (h) Ita Codex, As, edd.; est Guido Boloniensis (de Bouloguo), cardinalis Portuensis 1.342-1373; cfr. Eubel, Hierarchia catholica medii aevi, pag. 17. * Idem legenda Florentina pag. 414. — ^ Cfr. Leg. prima pag. 105. — ^ Ibid. pag. 111. — * Ibid. pag. 107. — ^ ibid. pag. 112. — » Ibid. pag. 113. — ' Cfr. DialoQus pag. 25. — " Doininiis Mediolani 1355-1385. — " Qiiae translatio facla est die 15 febr. 1350. — i« Po- lius anno 1263, die 8 apr. Annlecla — Tom. IV. 18 274 FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA. [Item] in coiivcnlii P;uluae iacel fiMler Lucas, socius hcali Anlonii, sanclilatc, signis el scienlia ac pracdicatioiiibus clarus. llic iacel iuxta capcliam beati Antonii, cl super eius arcani missa cclebralur, el corpus eius in (levotionc babelur. Ilic utilcs, solemnes el subliles composuil sermones dominicalcs, cl i\\c\\mul: JScuravenoil milii 5 iniqui fahidationes^ sed non ul lex tua \ In diclo conventu etiam iaccl quidam alius frater, nomine Fidentius, virsanclus, et miraculis insignis. Locus Corneclani. In Corneclano (a) iacel fraler Marcus laicus, bomo sanctilale mira conspicuus. 10 Locus Mantuae. In Manlua iacel frater Bencvcnulus laicus, bomo Deo dcvotus cl sanclilale pracclarus. Locus de Utiuo. In Utino iacel sanclus fralcr Odoriciis, qui fidci zelo parles adiens infldclium 15 fruclum mullum in conversione genlium fccil el partes iididclium pro maiori parte personaliter visilavit. Et licct de condilionibus, babitationibus ct moi"ibus pracfalorum esscl informatissimus ac veridicc posscl cffari, voluil tamcn Irinum babcre mandatum ad scribcndum mirabilia praefalorum; et sic obcdicnlia adstrictus breve quoddam opus edidil dc mirabilibus ipsorum infidclinm. Dcmum ad provinciam nalivam rcdiens 20 sancli Anlonii in Utino obdormivii in Domino; cuius mors in Domini conspcctu gloriosa ^ Signa mulla sanclus iste post mortcm fccit ct facit, proptcr quae in patriarcbalu Aquilegiensi esl canonizatus. Hic frater Odoricus quendam fratrcm Minorem scx dies iaccnlcm in monumcnto precibus sororis a mortuis suscitavit; quem vidit suscitalum 25 fratcr Hcnricus generalis ministcr ^ ut magister Mattbacus Bartboli dixil {b). Locus Venetiarum. In Venctiis iacet fraler Carissimus dc Clugia^; qui post mortcm positus in scpulcbro supiniis invcnlus cst postca genuficxus. Hic bodic mullis coruscal mira- culis; nam et arborem siccam subito frondere fccil ct fructus faccrc. 30 lacet etiam Vcneliis fratcr Cicnlilis, minislcr (c) dc Marcbia. Ilic fratcr, cum essct in Babylonia Aegypti et ad posse conaretur linguam arabicam discerc, ncc valcrel, inlra se dixit: « Ex qiio {d) linguam ignoro, nec addisccre valeo, quia praedicarc non possum el conscqucntcr nullum fructum facerc, ad parles fidelium redire inlcndo ». Et cum ilcr arripcrct, a quodam iuvenc requisitus eidcm obvianli, quo pergercl, el (a) As Cornedano; ost Conoglifino. — (h) As ot edd. ut mihi inagistro Bartholomaeo dixit ipse ore- tenux. — (c) As et odd. martijr. — (d) As Ecce. * Ps. 118, 85. — Kxstanl in cod. XIX, 417 bibl. Patavinae ad S. Anlonium (losa, / codici mnnnscrilli ddla bihliotecn AnUmiam di Pndova, Pat. 1886, pap. 46); cfi'. Sbaralca, Siipidv- nicutiim pa^,^ 492. — - (^fr. fiihliotliecn liayioijrnphica Intinn nicdii aevi, t. II pat;. '.) 11-913. — ■^ Ilcnriciis do Allioriis, niinislor {jcnoralis I^ST-tiOij. — * Cliioggia. FRANCISCUS FECUNDATUR. 275 ipse causam expressisset, dixil illi iiivenis: « Reverlere, el Domini ex parle, quod hanc scias linguam, concedo »; el ex lunc saraccnicum valde bene scivll, el in parlibus praefalis remansit. Hic fraler Genlilis, dum in deserto esset Arabiae el ad montem pergeret Sinai ad sanctam Calharinam cum domino Marco Corneyo (a), postea duce Venetorum \ diclo domino dixit: « Mihi esl revelalum, quod pater meus 5 et maler mea in exlremis laboranl; volo ire ad eos visitandum et sepeliendum, et cras hora vesperorum ad vos revertar». El his diclis, ab ocuiis eius sublatus est. Sed sequenli die hora, qua dixeral, revenit, dicens, se palrem el malrem visitasse ac eos sepelisse et posl sepulluram ad ipsum rediisse. Qui dominus Marcus, postea re- versus ad partes fidelium, personaliter ivit ad Marchiam el invenit, fralrem Genlilem lO illa hora fuisse in Marchia, ul praedixeral; et ex lunc singularissimam devoliouem gessit ad eum. Corpus islius sancli fralris fecit ipse dominus Marcus Venetias de- ferri, et magno lemporc in domo j)ropria tenuit cum magua reverenlia, sed postea fralribus dedit. El cum diclus dominus Marcus fdium habere non posset, inlercessione praedicli sancli fralris iam morlui et merilis duos fdios masculos a Domino oblinuit. 15 Haec, ut audivi, posui; quia eius legendam non vidi l In Venetiis, in ecclesia noslri conventus [maioris], scilicet sanctae Mariae, ubi sunt praedicli fralres, iacet frater Franciscus, diclus poverellus, laicus. Hic, elsi esset octogenarius et ullra, semper discalcealus, habituali lunica et sola conlenlus fuit, fe- moralibus et ehorda. Hic in Avinione et in Veneliis porlam, cum esset laicns, faciebat. 20 Hic lempore domini Urbani V de Avinione recedens, ad manendum perrexit Venelias. Et cum essel ibidem, dum quadam nocte in dormitorio noviliorum ignis esset ac- census, el per ligna apposita, scilicet antennarum, ad fenestras fratres evasissent, hic frater non valens ascendere feneslram, quia antiquus et totum corpus habebat ca- tenis circumdatum, genuflexit et se Domino commendavit. Unde factum est, quod, 25 cum totum dormilorium esset combustum et cella huius fratris, ipse tamen, etsi iam exspirasset, corpus eiiis intaclum et cappa et capilli remanserunt ab igne. Quod vi- dentes fratres et saeculares cum magna reverentia eum sepelieruut; et hucusque as- siduis fulget miraculis. DE PROVINOIA MARCHIAE. 30 In Provincia Marchiae iacent infrascripti sancti fratres. Locus Camerini. In Camerino iacet sanctus frater et magister loannes de Parma, quinlus post beatum Franciscum ordinis Minorum minister generalis, vir scientia el religiositate praeclarus, maximus pauperlatis et humililatis amicus. 35 Hic prohibuit in choro cantari vel legi, quidquid in olTicio sanctae Romanae ec- cleslae, quod habemus ex regula, non esset conlentum, vel per gcnerale capitulum (a) As et odd. Cornerio. ' Marcus Cornerius, dux Venctiarum 1365-1367. — * Apud auctores Pisano anteccdcnles niliii dc B. Gentile invenimus; cfr. ca, quac dicit cod. Can. Misc. 525 bibl. Bodici. Oxonicnsis (in Cat. S. Fr. Min. pag. 17 not. b). 27G FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA. npproltaliim, cxccplis (iiiibiisdam nnliphoiiis posl complcU)riiim tlccaiilaiKlis (le bcala Virgiiio. In missa (jiioquc itixla riliim ipsiiis romniiac ccclcsiac a siiiislris saccrdolis mandavii hosliam [collocari] el caliccm a dextris, cl pallam divisam a corporaiibus supcrponi '. 5 Hic generalis, vocalo Romac capilulo gcnerali, iii praesenlia domini papac Alc- xandri IV, cum omnimoda imporlunilalis inslanlia impolcnlia aliegala, a minislcrio se absolvi oblinuit. Qui poslea in loco de Greccio slclil in magna humililate cl dc- volione ^ Hic olficium composiiit ad omiics horas dc bcneficiis Crealoris, el oflicium de 10 cruce, cuius (a) incipit invilatoriuni: liegem Christum crucifixum, (\\c\\.y\\' eliam corri- posuisse '. Hic lempore domini Nicolai IV licenliam oblinuit, ul irel ad partes inndclium, ciipicns spargere apud illos semen verae fidei el evangelicac vcritalis; cum{|uc per- vcnissel Camcriiuim, infirmatus ibidem diem clausil exlrcmum. Qui maximis mira- 15 culis a dic exilus usqiie in |)racseiis claruil et clarel *. Locus Sancti Severini. In Sancto Scverino iacel fratcr Benlivola, qui maximis claruil miraculis. Hic visus fuil a quodam plebano, nomine Massaeo, per magnum spatium in aere Icvalus; propter quod illc, dimisso plebanalu, factus est sanctus (6) fratcr Minor. 20 Hic fraler Benlivola, dum slarel in loco dc Trabe Bonanti ^ el solus qucndam custodirel leprosum, coaclus obedienlia ab inde recedere el nolens illum leprosum rermquere, involulo eo iii panno et imposilo humcris, in parvo lempore, scilii^et ab aiirora usque ad orlum solis, |)er quindecim milliaria a loco de Trabe usquc ad montem sancti Vicini porlavil; quod, si aquila fuissel, non (c) poluissel sic volare ®. 25 Locus de Sirolo. In Sirolo iacet sanclus frater Pelrus de Monticulo. Hic fraler Pelrus fuil visus levatus in aerc a fratre Servodei de Urbino, lunc guardiano in loco anliquo dc Ancona, usque ad pedes Crucifixi positi in alto per quinque vel sex cubitos a pa- vimonto ecclesiae. Hic Iralcr Pelrus vidit bealam Mariam siimmo fulgore radianlem 30 in festo Purificationis Filiiim suum parvulum Dominum lesum poneniem in ulnas sancli fratris Conradi de Oirida, ct hoc, dum starcnl ambo de familia in loco Forani de custodia Anconae. Hic fratcr Petrus, cum ad beatum Michaelem archangelum dcvolione praecipua adficcrelur el ad augelos, et ob hoc ipsorum quadragesimam iciunasset, cl ullima dic 35 iciunii in ecclesia se inclusisscl, a (piodam fratre puerulo, studiose siib allare ad hoc lalenle, audilus cst loqui cum sanclo archangelo Michaele et archangelus cum ipso; (a) Codcx quod. — (h) As ct cdd. oni. sanctits. — (c) As ot edd. vix. ' Idcm Cafalogiis gmrralium ministronm ordinis (Anal. Franc. t. III) pag. 697 ci Chron. 24 gen. pag. 275 (liabciil (iniihpiid in ordinnrio cl oinitUinl el calicem a de:rtris) ; iljiclcin lcgiinUir fcn; oinnia rilia, (|iiac Pisaniis dc li. loaniic icfcrl. — * Cfr. Saiinibciic, Cliron. pay;. 132. — * Cfr. Shaialca, Siipidcmenlnm pag. 3!)S. — * Cfr. Hbcrlinns dc Casali, Arbor rilae crncifi.iae lesn, I. V c. 3. — " Piinlc liclla Travc. — " lilcni Artiis c. 53, n. 3-5, cl Chron. 24 yen. pag. 409. FRANCISCUS FECUNDATUR. 277 cl verba arclmiigeli Miehaelis ad fralrem Pelrnm eraiU isla (licenlis: « Tu pro me rideliler laborasli, el mullipliciler te afHixisli; ecce, ego veni ad te consolandum. Unde petas quaincumque gratiam, et ego illam a Domino tibi impetrabo». Cui cum frater Petrus dicerel: « Hanc graliam pelo, ut remissioiiem omnium pcccatorum meorum mibi impetres», respondit arcbangelus Michael: « Petas aliam graliam; quia banc 5 faciliter tibi acquiram ». Fraler vero nullain aliam pelens, dixit ad cum Micbael arcban- geius: « Et ego propter (idem ct devotioncm, quam habes in me, banc gratiam, quam poslulas, et mullas alias libi impelrabo». Et duravit lioc colloquium per maximum spa- tium noctis, et sic nrcbangekis recessil, dimitteiido fralrem Petrum valde consolatum '. Fratcr Pctrus iste, slando cum fralre Gonrado de Offida in loco praelalo Forani (a), lO se ad invicem ligaverunl sub boc paclo, ut, quamcumque consolalionem misericordia Dci uiii eorum concederel, in carilale Dei alter altcri revelaret. Quo pacto firmato, frater Petrus in oratione stans, dum medilaretiir Domiiii passionem et dolorem, (luem babuit beata Maria, sanclus loannes evangelisla el beatus Franciscus de ipsa Domini passione, occurrit aiiimo, ut scirel, quis praediclorum magis doluit. El cum in medi- 15 tatione praedicta cum mullis mancret lacrymis, ecce, apparuit sibi beala Virgo et sanctus loannes evangelista et beatns Franciscus vesliti praeclaris gloriae indumentis; sed beatus Franciscus indutus videbatur praeclariori vesle, quam iste beatus loannes; et cum adstitissent fratri Petro, cl timcrct vehcmenler, beatus loannes conforlans eum dixit: « Ne limeas, carissime frater in Domino; ecce, ad le consolandum ve- 2Ci nimus et de tuo diibio declarandum. Unde scias, quod, quamvis Mater Dei ct ego super omiies doluimus de Cbristi passionc, tamen posl iios bealus Franciscus prae omnibus doluil; ideo ipsum in tanla gloria cernis». Et cum frater Pelrus pelcrel ab apostolo, quare vcslimentum beati Fraiicisci eral suo praeclarius, respondit: « Quia, cum in mundo essct, pro Cbristi amore viliora, quam cgo, perlulit v(3sti- 25 mcnla ». Et bis dictis, quoddam gloriosum veslimcntum, quod ipse bcatus ioanncs lcnebal in manibus, protulit fratri Pelro dicciis: « Accipe boc veslimentum; (piia libi illud atluli exbibendum »; cl cum vcllet illo vestimcnlo fratrcm Petrum inducre, frater Pelrus sliipens el admirans et ex admiralione corruens coepit clamare: « Fraler Conrade, fraler Conrade carissime, festina, succurre mihi, el veni, et vide mirabilia». 30 Jnter haec verba visio sancta elapsa est; ct posl hoc vcnil sanctus fratcr Conradus, cui omnia enarravit; de quo similiter consolati Deo gralias reddiderunt ^ Hic miracula, ubi iacet, multa effecit. Locus de Esculo '. Iii Esculo iacel frater Conradus, qui ob miracula magna de eo populus ci- :35 viiatis agcbat feslum magnum; quod dimissum est fratrum ncgligentia et vario slatu dictae civilatis *. Locus Fabriani. In Fabriano iacet sanctus fraler Franciscus, qui ctiam maximis miraculis clare fulsit et tolam patriam ipsis illustravit \ iO (o) As Firmi. 1 Cfr. Actus c. 33, n. 6-18. — ^ cir. Chron. 24 fjen. pag. 410 {Aclns c. li). — ' Ascoii. * Cfr. Acta SS., t. U apr. 741 el 742. — ^ Cfr. Acta SS., t. Ul apr. pag. 984-990. 278 FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA. Locus de Auximo. In Aiiximo iacet frater Gratianiis sacerdos, el de partibnsRomandiolae oriundns, qni muila et praeclara miracnla fecil in vita. Cnm enim ipse in loco de Trabe Bonantis exsislens die qnadam populo praedicaret, coeperunl audiri tonitrua, ful- 5 ainra coruscare, et vcntns turbinis snbito irruil snper cos, ita qnod viri, qni conve- nerant, a loco fngere festinarent. Sed fratcr Gratianus advocans fugientes fiducialiler dixit eis: « Nolite fugere, fratres; quia tempus congruum verbo suo illico Dominus providcbit ». Orante autem ipso, videntibns onmibns cl mirantibus, in partes duas omnis se pluvia divisit el, quantnm iactns lapidis esl, retrocedens omnino non letigit 10 assistenles, sed super mnltitudinem liominum in loco praedicalionis sedentium sol splendebat; qnod videntes omnes, qui adcrant, divinae virtuti altribnerunt. Qnaedam mulier de civitate Auximi (a) in uno oculo orbala cum filio lumine ca- rente nlriusqne oculi, dum rogaret coram multis, ut sibi et filio super oculos signnm crucis facerel, quod cum fecisset, ambo sunt illnminali. luvenis qnidam pbrencsim 15 patiens sic, quod pannos laceraret, bomines perculerel et mulla alia mala agerct, ad fratrem Gratianum addnctus, cnm enm signasset, a dicta infirmilale liberatus est. Vir quidam de Ripa Transonis propter magnum pondus, quod porlavil in bumeris, fractus et contraclus, benediclns (b) a fratre Gratiano, et gibbus et fraclura tolalller ab- scessit. Qnidam, nomine Leopardus, longo tempore pcdnm infirmitatcm passus sic, qnod 20 nullo modo poterat ambulare, ad fralrem Gratianum se fecit defcrri, qui ad locum, in qno eral infirmus, advenerat; a quo crucis signo consignatus, ac de aqua, in qna loli fnerant pedes fratris Gratiani, lotns, sic illico dolor omnis recessit, quod nunquam amplius dictam senseril passionem (c). Vir qnidam de castro Castagneti sic erat con- Iraclus, quod de lectnlo per decem annos surgere non poterat; ad fratrem Gralianum 23 deportatns, data sibi manu a fratre Graliano, eum prolinns liberalum erexit; et suis pedibus ad domimi propriam est reversus. Puer quidam de Castro Ficardi, ulroque lumine orbatus, fratri Gratiano praesentatns a patre, videntibus, qui adstabant, faclo signo crucis snper oculos, Inmen accepit; sic et alinm puernm caecum utroque oculo signando lumen videre fecit. Mnlla alia in vila fecit, sed post mortem ad tu- .30 mulnm. Mnlicrem conlra vetitum laborantem et divino iudicio percnssam in brachio, ut laborarc non posset, invocalo sancti praesidio, ad eins sepulcbrum venienlem li- beravit. Qnandam mnlierem ambas manus conlraclas habenlem, ad eius sepnlchrum adduclam, niodicum cnm stetisscl, liberavil. Dnm vivcret ipse fraler Gratianus pucrum contractnm ct clausas manus a nativitale habenlem signando erexit el extendit '. .35 In dicto loco de Anximo iacet ctiam fratcr Calhelanus, ((/) zelator paupcrlalis altissimac ct homo sanctus ^ Locus de Racaneto. In Racancto iacet fralcr nenevenutus, homo sanctissimus ct signis gloriosus \ (rt) As Amanni; cAA. Amarni. — (b) As ct oiUl. adilunt sigtiatus. — (c) As laesionem. — (d) As Cathalamis; odd. Catalanus. ' Idcm Dinlnfiiis png. 73 -7f). — ^ idem Ca(. S. Fr. Miii. i^n?;. 1S. — •'• Cfr. Cnt. S. Fr Min. piig. 18. FRANCISCUS FECUNDATUR. 279 Locus Sancti Marini. In Sanclo Marino iacel fraler Dominicus, per quem Deus post morlem muila miracula operalus est. Quidam enim plebanus de Montefeltro, nomine Beringarius (a), habens crus fistulatum, ncc poterat medicorum sludio vel arle curari; facto volo sancto fralri Dominico, el eius sepnjchro visitato, plenissime est curatus. Alius, no- 5 minc Boncompagnus de Sancto Marino, per viginti annos incurvalus, non valens sine baculo incedere, fratri Dominico humiliter se conmiendans, illico est ereclus. Puer quidam claudicans in uno pede sic, quod nullo modo ipsum polerat ad lerram tan- gendam coaequare, invocato praesidio fratris Dominici, liberalus est \ De fratre Petro de Monte Ulmi. 10 In dicto loco iacet etiam frater Pelrus de Monte Ulmi (6) vel Ulmonis. Hic post morlem nmltos a variis infirmilatibus curavil; nam vir quidam de Monte Ru- biano (c), crure uno, tibia, brachioque contractis, ad sepulchrum dicti fratris Petri ac- cedens, invocalo beato Francisco, ut fratrem Pelrum conforlaret pro impendenda sibi sanitate, stans per modicuu) ad sepulchrum liberatus est. Mulier de Firmo incurvata iS adeo, quod nullo modo poleral ambulare, ad sepulchrum fratris Petri equo vecta, super eius tumulum orans crecta est. Quaedam alia habens fdiam in exlremis laboran- lem, nondum sepulto corpore, sepulchrum (d) fratris Petri accedens et manu sancli po- sita super vultum filiae, statim cum admiratione omnium ad vitae robur esl revocata ^. De fratre Gratiano. 20 In dicto loco iacet sanctus frater Gratianus, quem puto socium fuisse sancli fratris Aegidii; ct multa ab co habnit et de ipso vidil. Coram quo quendam nobilem, cuius pes infirmitate (e) scindi debebat, osculata tibia el pede signo crucis signato, ab omni infirmilate post morulam curavit. Huic fralcr Aegidius narravit, quomodo fuit in paradisum raptus el vidit gloriam, quam sua anima habitura erat post mortem; 25 el non dubitavit ut Paulus, an eius (f) anima fuerit extra corpus vel non. Fratri huic Gratiano sanctus frater Aegidius reseravit de illa consolalione mirabili, scilicet de apparitione Chrisli, facla sibi in loco de Scelona ante tres dies nativilatis Christi nsque ad Epiphaniam. Dum cum fralre Gratiano sanclus frater Aegidius loqueretur de Deo, quidam 30 splendor venit transicns inler ambos. Huic commendabal h'aler Aegidius locum de Scetona dicens, quod citra mare nullibi fecerat Deus maiora quam in loco praefalo. Persecutiones atroces, quas diabolus sancto fratri Aegidio facicbat, hic fuit experlus, ad cuius clamorem ad ipsum acccdebat. Hunc fratrem Gratianum frater Aegidius multum dilexit et de eo valde confidebat; quia eum nulrierat ab adolescentia in 35 sanctis moribus et aclibus spirilualibus, ct huic mulla documenta dedit spiritualia, ut palet in aclis fratris Aegidii ^ (a) As et edd. Beningariiis. — (h) As MontoUni. — (c) As Vrhiano. — (d) As et edd. om. se- piilchrum. — (e) As et edd. ah infirmitate. — (f) As et edd. sua. * Cfr. Dialogns pag. 87 ct 88. — ^ Cfr. Dialogus pag. 88 et 89. — ^ Cfr. vitam beali Aegidii in Chron. 24 gen. 280 FKUCTUS VIII — PARS SECUNDA. Locus de Murro. Ii) loco de Murro (a) iacel sanclus fraler Massaeus. Hic, cum cssel plebaiuis el vidissct fralrem Bcnlivolam in acre elevatum, reliclis omuibus, faclus esl fraler Miiior; ct adeo fuit sanctae vitae, quod et mulla miracula fecit '. 5 Locus Sufaani. In loco Sufliani primo, sed iiunc translala sunt ossa ad locuin Brofortii (b) custodiae Firmanae, iacel qiiidam frater sancti.ssimus, cuius iiomen non reperi \ tam mirandae sanctilatis et gratiae, ul totus viderelur divinus, el saepe ad Deum rapicbatur. Hic, ciim ali(|uando starel totus absorptiis et elevalus in Deum, eo quod graliam baberol 10 contemplationis divinae, veniebanl diversi generis vohicres el supor caput eius el spatulas et super manus el bracbia famiiiarissime residebant, et ibidem cantabant el cantus mirabiles faciebant. Hic, cum a sna redibat contemplatione, veniebal cum lanla menlis laetilia, quod homo vel potius angolus alterius saeculi videbalur; iiam tunc facies eius ex divinae allocutionis consortio mirabiliter resplendebal ila, quod 15 admirationem et sluporem aspicientibus ingerebal. Hic semper solitarius manebal el rarissime loquebalur. Quando vero de aliqiio interrogabalur, respondebat, sicut essel angelus. Et erat gratiosus omnibus, et sermo eius semper erat divino sale condilus. Hic non diebus neque noclibus ab oralione el divina conlemplatione cessabal, nec a meditationibus sempiterni luminis Christi invictiim aiiimum non (c) relaxabal; 20 unde fratres propter divinam gratiam, quae in eo fulgebat, carissimo venerabantur affectu quasi allerum Moysen. Et in lam laudabili studio pcrseverans ad finem vilae devenit. Et dum infirmatus esset ad mortem ita, quod nihil capcre poterat, nec ipse medicinam requirerel carnalem, per divinam clemenliam a bealissima Virgine Maria meriiil mirabiliter consolari. Unde die (luadam solus iacens, el ad mortem cum se 25 tolis viribus praepararel, beala Maria cum magna mullitudinc angelorum et sanclariim virginum apparuit el cum magno lumine, ac ad leclulum infirmantis accessil; quam ille ut vidit, consolalus rogarc eam coopit, ul apud Filium impelrarel, quod de cr- gastulo carnis educerel eum; et diim hoc mullis laerymis poslularel, respondit beata Virgo ot vocans eiim iiomine proprio dixit: « Noli limero, fili, quoniam exaudila est 30 oratio tua; vidi enim lacrymas luas. Sed veiii ad le, ut, anto(piam decedas, aliquau- lulum conforleris ». Cum beata Maria veniebanl Ires sanctae virgines, tres pyxides in manibus deferentes plenas clecluarii tam miri odoris et suavitatis, quod verbis non posset effari. El accipiens beata Maria unam de illis pyxidibus, statim iil aperuil, omnia implevii maximo odore. Accipiens eliam cochloar in manibus suis gloriosis, dc 35 caelesli cloctuario primo porrexil unum bohim (liclo iiilirmo, (piom cum inlirmus gustasset, lantam gratiam et diilcodinem sentiebat, quod noii vidobalur, quod aiiima (a) Actus pag. 161 Moii. — (h) Edd. Dnifortii ; est nrunforto. — (c) Edil. Iieiie om. non. ' Cfr. siij)r:i |)ag. 27G. — * idoin .k7».s c. 68 [Fiorelli c. i7) ct Clinm. 2i gen. \y,\ii. iH, ubi parilor diriliir « fratcr (|iiidam ». Postca (cfr. Cliron. cil., 1. c. nol. 4) ipsi nonien dcdcriint li. Libe- rali (le Laiiro ; quonani fimdainonto iniiixi, nosciimis. Ccrto i)cnc distinjjiii dci)ct a fr. Liherato dc Macerata, (pii — Ir. Angoli Clarcni ass(u;la — « ohiil in con\cnlii .'^ancti Angcii dc Vcna ])ropc Vilori)i(itn »; cfr. Tiirchi, Camerinuin Sacrum (Uoniac I7()2), pag. .i;J5 cl Acla SS.. i. V aiig. pag. 840-845. FRANCISCUS FECUNDATUE. 281 posset slare in corpore; et Virgini dixil: « Non pliis, o xMaler Dei dileclissima, o Yirgo benedicla, non plus; quoniam amplius lantam suavilalem suslincre non valeo». Illa vero infirmum confortans et frequenlius de Domino lesu Christo loquebatur, et de illo electuario saepius porrigens totam primam pyxidem evacuavit. Et prima pyxide evacuata, beata Maria accepii secundam; quod cum cerneret infirmus, dixit: 5 « 0 beata Dei Mater, si anima mea tota est liquefacta ad odorem et suavitalem pri- mae pyxidis, quomodo potero sustincre secundam »? Cui respondit beata Maria: « Modicum, fili, de islo secundo gusla »; et accipiens aliquantulnm de secundo elec- luario dedit ei dicens: « Amodo tantum habes, quod sufllicere tibi polesl. Conforlare, fili, quia cilo veniam, et ducam te ad Filium meum et ad regnum, quod semper lO anhelasli el optasii »; et valefaciens ab eius oculis elapsa est. fpse autcm remansit in tanla dulcedine spiritus propter illam confeclionem de apolheca paradisi adductam el manibus beatae Mariae minislratam, quod totus fuit interius illumiuatus; et oculi eius lanla screnilate divinae lucis aperti sunt, quod ciaie vidit in libro aelernae vi- tae omnes, qui salvari debebant usque ad diem iudicii. Et tanta fuil illo caelico 15 electuario refeclus satielate, quod per plures dies sine cibo corporis exstilerit vigo- ralus. Et in ullimo die vilae cum fralribus loquens et gaudens cum magna laclitia el corporis iubilo [)errexit ad Doininum lesum Chrislum. De fratre Huraili. In diclo loco Suttiani condilus fuit, etsi translalus sit ad locum de Brofortio, 20 quidain alius sanctus. Nam post morlem beali Francisci duo fralrcs fuerunt germani in ordine: unus vocabatur fraler Humilis, alius fraler Pacificus, quorum uno in loco Suflfiani morluo, alter longe in alio loco manens solitario el deserto, vidit germani sui aiiimam sinc relaidatione caelum conscendere. Qui Iraler faclus de familia in loco praedicto SuHiani, cum locus ipse SufTiani ad petilionem dominorum pe Monlebnroccio. — ' Cfr. Dinlogus piv^. 82 ct R3; iibi nonnulla nomina propria alitcr liabentiir. FRANCISCUS FECUNDATUE. 283 paralylica el a muUis daemoniaca repiUata ad ipsum tlucta, dalis sibi uvis ab ipso signalis in cibum, ab ulraque infirmilate curavil. Theobaidus (a) puer fistulam unam habens in crure et aliam in corpore ad eius sepulchrum pergens, et sancto fralre Marlino invocato, illico fislula ulraque coepil desiccari, el modico lempore interiecto, salutem oblinuit. Puer Guiductius (6) dissinteriam el febrem patiens per septem hebdo- 5 mades, ad eius ductus sepulchrum, ab utraque infirmilate curatus est. Mulier, nomine Bonaspes, cum piuribus hebdomadis sanguinis fluxum per secessum paleretur, fratri Martino se devovens continuo liberata est. Muiier, nomine Talia, utriusque luminis oflicio longo tempore desliUila, ad sepulchrum sancti vadens, voto faclo, ilkiminata esl. Alia mulier ex uno latere paralytica et alterius oculi lumine privala, a caris 10 eius ducla ad sepulchrum fratris Martini, ulramque gratiam habuit '. De fratre Lucido. Frater Lucidus antiquior, vere lucens sanctitate et ardens gratia divina cl caritate, cuius lingua gloriosa Spiritu sancto edocta fruclus fccit mirabiles ^ De fratre Matthaeo. 15 Frater Malthaeus de Monte lUibiano. Hic sanclitate praeclarus visus cst a fratre loanne de Alverna inter choros angelorum et sanctorum cum bealo Francisco gloria et claritate fulgere. Sic et fratrem Lucidum praefatum etiam vidit gioria sin- gulari fulgere ^ De fratre Peregrino de Fallerono. 20 Frater Peregrinus sanctus et nobilis de domo illorum de Fallerono. Hic cum audissel bealum Franciscum Bononiae praedicanlem, cum essel ibi studens una cum fralrc Riccerio de Muccia nobili de Marchia, [ambo] divino lumine inspirati, ad beatum Franciscum accedentes, facti sunt simul fratres Minores et cum gaudio ab ipso recepti. Et intelligens beatus Franciscus, cui et quali ofHcio eorum quilibet se subderel, dixil 25 cis beatus Franciscus: « Tu, Peregrine, teneas viam humililatis, el tu, Ricceri, servias fralribus». Et sic factum est. Nam frater Peregrinus nunquam voluit ire ut clericus, sed sicut laicus mansit, cum esset bonus et sufliciens iilteralus et in decretalibus per- oplime instructus. Propler quam humilitatem pervenit ad maximam perfectionem vir- tutum et specialiter ad gratiam compunctionis (c) et amoris Dei; nam Christi amore 30 lotus succensus et Matris (rf), perrexit lerosolymam ad visilandum loca illa sanctissima Salvatoris, portans secum volumen evangelicum. Et cum legeret loca sancta, unde (e) Deus et homo perrexeral, el eadem pedibus tangeret et oculis cerneret, se ibidem adorando Dominum inclinabat, et ampjexabatur brachiis fidei illa loca sanctissima et labiis osculabatur amoris et lacrymis devolionis cuncta rigabal ita, quod cunctos 35 cernentes ad devotionem maximam provocabat. Ordinanle vero dispositione divina, reversus est ad Ilaliam. Et tanquam vere pcregrinus mundi el civis regni caelestis suos nobiles consanguineos rarissime visilabat; confortabal semper eos ad mundi (a) Edd. Tebaldus. — (h) As Garducius. — (c) As gratiam et compunctionem. — (d) As et edd. (et Acttts) martyrii. — (e) As tihi; edd. per quae (Actus unde). ' Cfr. Dinlogus pag. 86 et 87. — « |(jem Actus c. 53 n. 2. — » Cfr. Achis c. 57 n. i, et infra pag. 288. 284 FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA. coiilemplum, el sobrie loquons ad divinum eos iucilabal amorem el cxpedilc ac festiuanler ab cis recedebal diceiis, quod Domiiius lesus Cbrislus non iiivcnitur inlcr cognalos et notos. De isto saiiclo fratre Percgrino dixit sanctus fraler Bernardus de Quintavalle, 5 sanclissimi j^atiis iioslri Francisci primogcnilus bcncdiclus, unum vcrbum vablc mi- rabile, scilicel, quod islc frater Peregrinus cral unus de pcrfoclioribus fralribus liuiiis mundi. Ycre cnim fuit [)ercgriuus huius muiidi; nam amor Chiisli, qui iii coidc cius sempcr ardcbal, nou j)crmiltebal eum in ro aliqua quiesceie, nec ancclum cius quicsccre iu aliquo lem|)orali, scd semper ad patriam tendcre ct anhelare cl dc vir- 10 tute in virlulcm ascendere, doncc in amatum Iransformarcl amanlcm. Tandcm plciius virtutibiis ad Cbrislum, quem sempor dilexit loto cordc, cum mullis miraculis ante mortem ct post mortom perrexit \ De fratre Riccerio de Muccia. Fratcr aulcm Riccerius, dicti Iralris Percgrini socius in lcrris el nunc con- 15 civis in caclis, per aclivam vilam, dum vivcrel, ambiilaiis el Deo ac proximo fidc- liter serviens, factus csl famillaiissimus el carissimus bealo Francisco; el mulla a beato Francisco didicil el de pluribus agiiovil vorilalem el in agendis cognovil Domini voluntalem. El secundum beali Fraucisci vaticinium fralcr Riccerius fralribus ser- viens faclus est (a) minisler provinciae Marchiae Anconilanae. Et proptcr zelum Dci, 20 qui scmper ardebal in corde suo, cum pace maxiina cl discretione ipsam provinciam regebat, sequons Chrisli cxomplum, qui prius voluit facere, quam docere. Posl vcro mullum lemporis pormisit Dcus in lucrum animae suae lentationes gravissimas sibi evenire, ut probaretur lanquam aurum in fornace, propter quas lcnlationes se aflli- gebat in abslincnlia et disciplinis, lacrymis el orationibus; sed a lenlalione liberari 2.5 uon polerat ol multoties duccbatur ad desperationom; iiam propter immanilatcm lentationis credebat .se a Deo derelictum. lu ullima vero desolalione cl desporationc positus cogitavit in corde suo dicens: « Surgam el ibo ad palrem meum bealum Franciscum el, si ostenderit mihi familiarilalcm, credo, quod Dcus propitius crit mibi |)occalori ; sin autcrn, sigiuim oril, (juod sum a Domino dereliclus ». Et arri|)ieus 30 iler, ibal ad beatum Franciscum cum sccurilate maxima et alTcclu. Beatus auloin Franciscus iacebat in palalio cpiscopi Assisinatis valdc iufirmus; el cogitanti de Do- mino losu Christo, rcvolaliis fuil sibi a Doo ordo tenlationis el advciitus et propo- siliim dicli Iralris Ricccrii. El statim vocans socios suos, scilicel fralrem Massaeum et Leoncm, dixil : « Itc vclocitor (/*) iii occursum filii moi fralris Riccorii, ct cx |)arlc 35 mea ipsiim amploxanlcs ol osculaiitcs et salulanlos, dicitc illi cx parle mea, ipiod inlcr omues fratres, (pii sunt in mundo, siiigularilor ipsum diligo ». Illi vcro sicul obc- (lienliae filii statim exierunl in occursum fralris Riccerii; el invcuicnles eum, sicut dixeral beatus Franciscus, amplcxanles el recitantes (c) amicabilia ct amabilia verba palris, ila animam illius consolatioiiibus replevcrunl, (juod lotus fuil (piasi li(|uefactus 40 ex gaudio. Qiianto vcro gaiidio fuciit lunc plcnus el laelilia ct gralias Dco cxhi- (a) As 0111. a priiiio facUta est usque huc. — {h) As ot edd. uin. velocUer. — (c) As ot edd. reci- pientes. ' Idnni Adns c. .'16. FRANCISCUS FECUNDATUE. 285 bucril, hon possum olTari; quia Dominus prospenun iler fcceral suum. Pervenicns vero ad locum, ubi iaccbat beaUis |)aler nosler Franciscus, el licel essel graviter iiifirmus, surrexil el ivit in occursum illius, el amplexans eum dulcissime dixit: « Carissime fili, Iraler Rieccri, inler omnes fralres, qui sunt in mundo universo, le diligo »; cl imprimens ei signum crucis in fronle et ipsum amanlissime oscuians in eodem loco 5 dixil: « Fili mi carissime, fralcr Ricccri, («) haec tentatio data tibi fuit ad maximum luum lucrum; sed si non vis amplius istud lucrum, non babeas ». Mirabile dictu! Statim cessavit omnis illa diabolica lentatio, acsi in vita nunquam scnsissel, et remansit iu Domino consolatus '. Hic slans cum beato Fraucisco in diclo palatio episcopi el loquens cum beato 10 Francisco de facto religionis el regulae observantia interrogavil beatum Franciscum dicens: « Dic mihi, palcr, intentionem tuam, quam habuisti a principio, quando fratres habere inccpisti, el quam habes nunc, et credis habere usque in diem (b) mortis tuae, ut valeam ccrlificari de lua inlcnlione el voluntale (c) prima el ultima, ulrum scilicel nos fratres (d), qui lot libros habemus, [jossumus eos habere, licct dicamus, 15 quod sinl religionis »? Respondil bealus Franciscus dicens: « Dico libi, frater, quod haec fuil el est prima el uKima mea intentio et voluntas, si fralres mihi credidisscnt, quod nullus fratrum deberet habere nisi vestimentum, sicut regula nostra nobis con- cedit, cum cingulo et femoralibus ^ », Hic landem perfectus ct sanclus ad Chrislum perrexit. 20 De fratre Pacifico. Fraler Pacificus, qui fuil primus minister in Francia, credo, quod de provincia fucrit Marchiae. Qui cum beatum Franciscum reperisset praedicanlem in quodam monaslerio apud castrum Sancli Severini de Marchia et, facta Domini super eum manu, beatum Franciscum duobus ensibus valde fulgentibus transversaliter in modum 25 crucis consignatum vidissel, compunclus, cum esset rex versuum et laurealus ab impcratore Frederico, bealo Francisco adhaerens et mundum relinqucns, faclus est frater Miuor. Et quia a nmndi strepilu ad Christi pacem erat conversus, bealus Fran- ciscus eum Iratrem Pacificnm censuit appellandum ^ Hic frater Pacificus, « antequam ficret minister in Francia, signum magnum thau 30 in beati Francisci fronte meruit conspicere, quod mira colorum varielate dislinctum eius faciem miro vcnustabat ornalu * ». Oui frater Pacificus, dum semel iret cum bcato Francisco ct ad ecclesiam sancti Petri de Bovario iuxta castrum Trevii venisset, dixit beatus Franciscus socio, quod hospllari volebat in dicla ccclesia in illa nocte, et quod recederet et de mane ad 33 eum veniret. Cumque fratcr Pacificus de mane, postquam fuerat hospitatus in hos- pilali lcprosorum, ad ecclesiam venissct, invenit beatum Franciscum anle altare orantem, et ipse exspectans eum exlra chorum posuit se ad orandum. Et dum oraret raptus in caelum, sive cum corpore sive extra, vidit multas sedes vacuas, sed unam (a) As om. a primo Carissime fili usque huc. — [h) As finem. — (c) As et edd. om. et voluntate. — {d) As et edd. addunt clerici. 1 kiem Aclus c. 37; cfr. I Ccl. 49 cl 50 ac Dotiav. 1. c. c. 11 n. 9. — ^ Cfr, Fr. Leo, Snn- clissimi P. N. Francisci inkntio rcgulae (in Lcmmens, Documenla aiit. francisc, t. I), pag. 83, — * Idem II Cel. 3, 19 el Bonav. Leg. mai. c. 4 n. 9. — * Bonav. I. c. 286 FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA. celeris einiiienliorem. El dum mirarelur iliius puicliriludiiiein el pelerel, cuius esscl, res|)Oiisuin esl sibi, quod dicla scdcs fuil lucifeii, el loco illius in ea dcberel sedere humilis (a) Franciscus. El cum ad sc rediissel el bealum Fraiiciscum ab oralione surrcxisse viderel, se eidem ul iam regnanli in caelo rccommeiidavil. El cum iler coe- 0 pissel, fraler Paciflcus memor visionis coepil quaerere a bealo Fraiicisco, quid sibi viderelur esse, scilicelde se ipso(^). Respondil bcalus Franciscus: « Mibi videUir, quod ego sim maior peccalor, quam aliquis, qui sil in muiido ». El statim diclum est animae fralris Pacifici: « Modo credere poles, visionem esse veram, quod bumilis Franciscus sua humililale debel in sede luciferi sedere ' ». 10 Hic fraler Pacificus plenus virtulibus el sanclilale nolabilis perrexil ad Dominum ^ De fratre loanne de Penna. hi loco PENNAE SANCTI lOANNlS ' requiescil fraler loannes de Pcnna, sanc- lilale singularissimus. Qui cum esset puerulus, quidain pulcherrimus puer vocavil eum de noctc dicens: «0 loanncs, vadas ad .sanctum Slephanum, ubi praedicabil lo unus de fralribus meis, cuius doclrinae crede et verbis allende, cum ego miserim eum; lu aulem habes facere magnam viam, el poslea venies ad me». Qui slalim surrexil, et sensil in anima mirabilcm inulalionem (c). El vadens ad locum noininalum, invenit ibi niaximam muUitudinem hominum el mulierum, qui ex diversis lerris veneranl ad audiendum verbum f)ei. llle aulem, qui praedicare debebal, vocabalur 20 Iraler Philippus, qui eral de primis fiatribus, qui veneranl in provinciam Marchiac de Ancona; qui surgens non in doclis humanae sapienliae verbis, sed in virtute Spiritus sancii annuntiavii vcrbum Dei. Finita praedicalione, h'alcr (d) loannes ivil ad fralrem Philippum dicens, quod si placeret ei ipsum recipere (e) ad ordinem, quod libenler vellet poenitenliam facere el Doinino lesu Christo servire. Ille vero, cum 25 esscl sanclus homo el illuminalus a Deo, videns in diclo puero mirabilem innocentiam et aplitudinem voluntalis, dixil ad eum: « Venies ad me tali die in civilalc Raca- neti, cl ego te faciam recipi »; debcbat enim tunc lcmporis ibi capitulum celebraii. luvenis, ul erat purissimus, cogilavit in corde suo dicens: « Hacc eril illa magna via mihi rcvelala, quain debeo facere et postea ad caelum Iransire». Ivil ergo; el ibi .30 fuil ad ordinem receplus, et slalim credidit ad Deum (/') ire. Minisler autem dixit in capitulo fratribus: « Onicumque vellel ire in provinciam Provinciae, in meritum obc- dienliae ego millam eum ». Quo audilo, frater loanncs ciipivit illuc ire diccns in corde suo, quod forte ipsa esset magna via, quain faccre debebal. Sed propter ve- recundiam erubcscebal alicui dicere, sed confidens in fratre Philippo, qui eum feceral 35 recipi, ad eum accedens dixil: « Pater, rogo le, quod inihi acquiras islam graliam, quod possim ire iii |)rovinciam Provinciae ad morandum ■>. Frater aulem Philippus videns eius purilalem el sanctam intcntionem acqiiisivii sibi licenliam eundi illuc, scilicel ad provinciam Provinciae. Fraler autein loanncs credebat, quod, illa via com- plela, ircl ad caelum. Slelil autem in dicta provincia viginti (iuin(|uc annis, vivens (a) As beatus. — (b) As et edd. om. scilicet de sc ipso. — (c) As invitationem. — (d) As ot edd. dicius. — (e) As reciperet. — (f) As ct cdd. caelum. ' Cfr. Speadum (ed. Sab.) c. f)9 cl 60; idcm hiibcnt II Ccl. 3, 63 ei llonnv. I. c. o. i n. fi ii(;glo(;tis nominibii.s fnilri.s cl C(;(icsi;ic ; iilcnjiK; ail: « S(>(l(;s isla iiniiis (io niciilihiis fnil ». — '^ Cfr. Acld SS.; l. III iiil. pag. 170-174. — " Pciiiia Saii (Jiovaniii. FRANCISCUS FECUNDATUR. 287 in exemplari et maxima sanclilale, et omni die spcrahat adimpleri promissiim. Fuil autem iste frater loannes lanlac lionestalis, quod nunquam fuit visus, quod iret ad locum communem, ita quod fratres dubitabant, ne esset mulier; de qua re fratres fuerunt experti. Et fuil de primis fralribus, qui ivit in provinciam Provinciae ad capiendum loca. Ibi cum suis sociis stabat sicut peregrinus in mulla pauperlate el 5 austeritate el semper in exemplo magnae sanclitatis apud Iiomines. Et vita erat eorum talis. Cum invitabantur ad comedendum ab aliquo saeculari, recipiebanl cum gratiarum actione. In media uocte, quando ad malulinum pulsabalur, sive plueret sive ningerel, surgebant (a) et ibant ad ecclesiam episcopatus ad dicendum matulinum, Diclo vero matutino, stabant ibi in ecclesia in oratione usque ad horam 10 lertiam. Si isto tempore recipiebantur (6) ab aliquo pro refectione, recipiebant; si vero non, ibant per terram ostiatim, et sic quaerebant ostiatim victum suum post lerliam, non ante. Et gentes videntes eorum vitam tam sanclam et lam honeslae conversa- liouis quaerebant, si vellent alios ad eorum vilam (c) recipere; et respondebant, quod sic. El capiebant pro loco quoddam porlicale (d), et de illo faciebant onmes 15 oflicinas. Iste frater loannes, cum de virtute in virtutem cresceret ad sanclitalem et omnibus essel carus in provincia illa, tam fratribus quam saecularibus, quadam die orans et lacrymans coram Domino, eo quod eius incolatus nimis esset prolongalus, et ecce, sibi apparuit Chrislus benedictus. Ad cuius conspectum (e) liquefacla est anima 20 eius, et dixil ei Dominus: « Fili, frater loannes, pete a me quid vis ». Qui respondit: « Domine mi, nescio, quid dicam; nolo aliud, nisi le; sed hoc solum volo el rogo, ul parcas mihi omnia peccata mea et des mihi graliam iterum le videre, quando mihi fuerit maior necessitas »; et Christus ad eum: « Exaudita est oratio tua » Et sic ab eius oculis elapsus esl; et ipse remansit totaliter in Domino confortatus. 25 Sed fratres de Marchia audientes eius famam fecerunt cum generali ministro, ut reducerel eum ad provinciam Marchiae. Et cum vidisset obedientiam, cogitavit iu corde suo dicens: « Haec est longa via, quam debeo facere, qua completa pergam ad Deum ». Reversus ad suam provinciam a nullo suorum fuit recognitus, Exspectabat tamen Dei misericordiam et promissionem sibi factam compleri, sed eius adhuc in- 30 colatus est prolongatus; nam stetit in provincia sua bene per triginta annos post re- versionem suam a provincia Provinciae, et multo tempore officium guardianiae habuil. Et per eum Dominus est multa miracula operatus, et inter alia dona habuil spiritum prophetiae. Cum enim quendam haberet novitium, qui diabolica lentatione, ut ab ordine exiret, fuit tenlalus, noluil lamen ante reversionem fratris loannis exire. Reversus 35 frater loannes, dictum vocando novitium, dixit ei: « Volo, fdi, quod confitearis »; et cum iret (/"), fraler loannes dixit dicto novitio totum ordinem suae lentationis et adiecil: « Et quia exspectasti me et noluisti recedere sine benedictione mea, Deus libi fecit hanc gratiam, quod nunquam ab isto ordine exies et in isto ordine cum benedictionc Domini morieris»; et tunc diclus novitius confirmalus esl in omni bona ^O voluntate et factus esl sanctus frater '. (a) Codex surgehat. — (6) As et edd. invitahantur . — (c) As ot edd. addunt et consortium. (d) Codex perticale. — (e) As et edd. contuitum. — {f) As et edd. annueret. ^ Actiis pag. 200 adduiU: « Et omnia praedicta retulit miiii Hugolino ipse frater lohannes ». 288 FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA. Fiiil fralei' loamics islc liomo magiiae oralionis, cl siiiiiulariler (o) posl malulimim nunquam rcverlebalur ad ccllam. El (juodam semel anxialus cl pleiius lacdio ad liacsil cuidam arbori ct rogabal Deum, ul accipcret spiriium eius; el vox venil ad cum dicens: « Surge, quia grandis libi reslal via ». El ille dixil: « Domlnc, redde 5 me sccurum de salule animac meac»; cl Dominus: « Ego faciam lc securum; sal- vaberis»; el ille: « Facias me pati purgalorium in hoc mundo »; et vox respondil: « Faciam ». Dum posl tempus quadam nocle in oralionc manerel, sibi ap[)aruil angclus Domini dicens: « Frat(!r loanncs, complela csl via lua, quam lam longo tempore fuisti praeslolatus. Unde tibi annunlio ex parlc Dci, ul pelas, quamcumque graliam 10 cupis; insuper, quod libi cligas vcl unum diem in purgatorio vcl seplem dies afflic- lionis in hoc mundo». Qm cum elegissel septcm dics allliclionis, subito infirmatus esl mulliplici infirmilatc, nunc febribus, nunc doloribus, nuiic podagra, nunc chiragra, nunc lorlionibus iliorum, iiunc angusliis viscerum, et multis aliis languoribus lor- quebatur. Sed quod peius omnibus erai, quidam malignus spirilus aule faciem eius lu stabal, qui lenebal magnam charlam scriplam cum omnibus suis culpis el dixit: « Propter ista, quae cogilasli ct dixisti et fccisli, damnalus es»; el ipse infirmus oblilus eral omnium bonorum, quae fecerat, nec recordabalur, quod essel vel fuisset in ordine, sed ita aeslimabat sc esse damnalum, sicul ille dixit. Uiidc, cum inlerro- garelur a quoquam, quomodo se haberet, respondebat: « Male, quia sum damnatus ». 20 Fralres aulem hoc videntes miserunt pro fralre Mallhaeo de Monte Rubiauo ', qui homo fuit sanclus et hunc fralrem loannem iutime diligebat. Veuit autem ad cum die seplima Iribulalionis, el salutans eum dixil: « Frater loannes carissime, qualiler esl libi »? Respondil: « Malc; quia sum damiuilus». Dixil fraler Matthaeus: « Non recordaris, fraler loannes, quia mullolies mihi coufcssus luisli, et ego le ab.soIvi in- 25 legre? Non recordaris, quod in ordiiie Domino multo lempore servivisli? Praelerea, non recordaris, quod divina misericordia praecedil omnia peccata mundi et excedit, el Salvator Dominus nosler lesus Christus solvil pro nobis prclium infinilum? ideo non dubiles, sed secure confidas; quia tu salvaberis». El lunc, quia complelus eral purgaliouis terminus, rccessil lenlalio, el venil benedictio; cl cum laclilia magna 30 dixil: « Frater Matlhaee, quia fatigalus cs, el hora esl quiescendi, rogo le, quod vadas pausatum ». Fratcr Matlhaeus nolebal eum dimillere; fraler loanues tantum institit, qiiod fraler Mallhaeus ivil pausatum. Et cum fraler loannes remansissel solus cum servilorc, et ecce, Chrislus sibi apparuil cum luce magiia cl suavitale odoris, sicut sibi promiseral, in lempore opportuno sibi apparerc ilcrum. El illc, manibus iuuctis 3') gralias illi agcns, Chrislo capili suo, quem scmper oplavcral, lanquam mcmbrum elecliim aelcrnaliler esl unilus, el sic lactificalus el ccrtificalus el consolalus mi- gravil ad Dominum ^ El rcquiescil in loco Penuae Saucli loannis. Mulli alii sancli fralrcs fucrunl in provincia Marchiae, .scd dc praefalis .solum inveni. (a) As similiter. * Cfr. siipia piig. 283. — ' Pars inaior corimi, (piao liic lio 15. loaiino (licimlnr, lialieliir in /l67»s c. 0'J vX Chron. 2i (jcn. \w^. 3:52 : iionniilla Pisanus (pra»s(>i(ini pa^^ 2S1" lin. 1-1(1) addidil, (jiinu apiid alios noii inveiiiniiis. FRANCISCUS FECUNDATUR. 289 DE PROVINOIA lANUAE. In provincia laniiae, in loco de lANUA requiescil sanctiis frater Belengerius de Monte Acuto (a), qui signis in vita el post mortem exslitil gioriosus. lacel iliidem frater Bonifacius de Riparolo, qui fuit minister magno tem- pore in provincia lanuensi. Hic fuit in ordine per annos quinquaginta el ultra. In 5 quo fulsit virginitas, quia virgo purissimus; liumilitas, quia, licet esset minister, nec famulum habuit, et ofticium minislerialus mulioties renunliavii (6) et coactus lenuit; pau- pertas, quia tunica sola indutus ibat, tempore etiam magni algoris. Praefatis virtutibus fulsit, nec non et carnis maccialione; nam nunquam ieiunium solvil, etiam in mortis arlicnlo conslilutus. Fuit eliam cunctis moribus adornatus, aspectu placidus, ver- 10 boque dulcis et affabilis, dulcediiiis et patienliac summae. Frater eniin eius cum a quodam fuissel occisus, frater Bonifacius hoc sciens, noii animalus ad fratris carnalis vindictam, sed ad indulgentiam inimico exhibendam, domum interfectoris fralris adiit, sibi devotissime pepercit, cum ipso comedit, et deinceps carissimum semper tenuit el habuit. Officium divinum semper cum summa devolione persolvit. 15 Hic primo fuil minisler (c) Siciliae, ubi, etsi vilae activae deditus esset ex ofTicio, non tamen a contemplativa discessit, sed ipsam semper lenuit et habuit, oralioni instando, missas cum lacrymis et devote seniper celebrando. Sed cum ministeriatum Siciliae optime administrasset, a fratribus provinciae lanuae electus niinister, duo- decim annis cum omni exemplaritate {d), prudentia et iustitia ipsam rexil provinciam; 20 socio tantum conlentus, famulum habere noluit, et peditando semper provinciam visitavit. Quinquagesimo anno in ordine explelo, hora sui Iransitus imminente, quidam frater sanclitale praeclarus vidit angelos ad ipsum descendenles, eiusque animam in specie cuiusdam luminis ab ipsis in caelum deferri conspexit. Hic post mortem signis claruit. 25 DE PROVINOIA PENNENSI. De fratre Andrea. In provincia Peimensi (e), in loco ADRIAE iacet frater Andreas, qui fuit homo devotionis et conlemplationis. Hic, cum nocte quadam devotioni et orationi inleiilus esset, vocem audivit dicentem sibi: « Ut quid te, miser Andrcas, vigiliis et ieiuniis 30 et affliclionibus aliis sine causa confundis? Vere scias te damnandum, nec unquam poteris tantum laborare, ut salveris ». Turbatus non modicum ex talium auditu, coepil lacrymas px cordis intimis emittere et diulius cogitare, quid hoc esset; dumque inler spem el metum constrictus (/"), cogilalione sollicita fluctuaret, vox de caelo personuit dicens: « Ne timeas, frater Andrea, nec vox prima le terreat, quam audisti; quia 35 vox diaboli mendacis fuit. Conlorlare ergo in Domino, cui fideliter adhaesisli, et in bono, quod cocperas, perseverare; quia salus tua in proximo est venlura, si [)er- manseris; quinla die primae hebdomadae quadragesimae iam fulurae de hac valle miseriae vocaberis ad coronam ». Adveniente (empore praedicto, fratribus dictam (a) As Montecato; edd. Montecuto. — [h) As et edd. renitit. — (c) As et edd. addunt provinciae. — (d) Edd. caritate. — (e) As addit sive sancti Bernardini. — (f) As conflictus. Analecta — Tom. IV. 19 290 • FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA. iinn-aiis visionoii), diem siiae morlis adesse prncdixil. Facla igiliir coiifossione geiie- rali el commendalionc animae facla cum fralribus, debiliim naUirae coram eis per- solvcns, ad caeleslia regna feliciler Iransmigravil '. Locus Aprutii. 5 In Aprulio iacel fraler Franciscus. Isle diccndo missam reperit in sanguine Christi in calicc araneam et, nolens araneam sanguine Clirisli inlinclam exlra proii- cerc, calicem cum aranea bibil; sed posl frater ipse fricans crus cl scalpens (a), ubi pruritum sentiebal, ipsa aranea sine fratris laesione aliqua a crure exivit *. Locus Blucani. 10 In Blucano ^ iacet frater Benedictus bydropicus (i). Isle propler peccatum uniim invidiae traclus ad iudicium damnabatur, scd prccibus beati Francisci et beali Anlonii liberatus, ad vitam corporis reslilutiis, rclicta ex tunc pbilosophia, mutatus esl in virum allerum, et habuit scienliam infusam et sanclissimae vitae fuil *. Locus Aquilae. 15 In Aquila iacel frater Thomas Hibcrnicus. Hic pollicem sibi amputavit, ne ad sacerdotium cogeretur. Hic mnltas insidias pcrpcssus diaboli, tandem miraculis claruil in vita el post morlcm (c). DE PROVINCIA TERRAE LABORIS. Locus Neapoli. 20 In provincia Terrae Laboris, in Neapolim iacet fralcr Auguslinus de Assisio, primus minister Terrae Laboris. Hic sanctilate famosus ad fincm vitae perveniens hora, qua bealus Franciscus mortuus est, dum starei in transitu cl diu loquelam ami- sisset, videns beatum Franciscum caelum conscendere gloriosum, clamavit dicens (d) : « Exs|)ecta me, patcr, cxspccta mc, patcr »; et cum a fratribus quaercretur, quem sic 25 alloquerelur, respondit, bcalum Franciscum morluum caclum ascenderc; quo dicto, el ipse in Domino feliciler obdormivil ^ De fratre Philippo de Aqueriis. In monaslerio sanclac Clarae iaccl sanctus frater Philippus de Aqucriis^ dc provincia Provinciae, qiii nunc (e) magnis el assiduis clarel miraculis. Hic dc civitale 30 Aquensi ' fuil et gcnere nobilis, sed pucr ordincm intravil. Qui, ciim |)er tempus sle- (a) Codox scalpans; doindc nisi. — (h) As hypocritus. — (c) Edd. .•\ddunt quaodain de S. Ber- iiardiiio. — (d) As paiica verba ouiisit. — (e) As ot edd. oui. uunc. * Idcm Dialogus pag. 112. — ^ Idcm Cat. S. Fr. Min. pag. 20 ct Paiii. Pul, Provincialc pag. 51. — " Buccliianicro. — * Idcm Cal. S. Fr. Min. png. 20 et Paul. Pnt., Prorinciale pag. 51. — s II Cei. 3, 140 el IJonav. I. c. c. U n. 6. — *" Vita fraliis Philippi, quac habcliir circa flnem Chron. 24 yen. (Anal. Franc. t. III. pag. 566—572), in ordinc rorum et pluries in vcrbis convenil vitac, riuam liic cxliibel Pisaniis; cx nonnuilis t;inien (liflereiitiis, (pias in notis in- dica\imus, clucct, Pi.sunum aliam vitani prae ociilis liatiuissc; cfr. liiblialheca hayioijraphica hi- tina, l. II pag. 992. — ' in Chron. 24 yen. I. c. « de caslro Samoniae oriundus». PRANCISCUS FECUNDATUR. 291 lisset in proviucia Proviiiciae, ab ipsa recedens, ad nionlem Alvernae accessil; ibiqiie diii moralus, landem ad moraudnm Assisium ivil ad locum de Carceribus. Sed eius fama sanctitalis crescenle, ad pelilionem domini regis Roberti et dominae Sanciae reginae, consortis suae, per generalem minislrum factus confessor sororum sanclae Ciarae, Neapolim adiit, ubi degens paupertatis, humilitalis, pietalis, morum honestalis, 5 gravitalis, ausleritalis ceterarumque virtutum exemplar fuit. Huius doctrina sanctnm Elzearium («), qui fuil de lertio Ordiiie (6) nunc sanc- torum catalogo adscriptum \ comitem Arriani, et sanctam Thalflnam, eius coniugem, ad Chrislum convertit, et virgines permanserunt. Sorores de sancta Maria Aegyptiaca, quas ex lupanari ad clausuram regiua Sancia lO perduxerat, diaboli inslinctu ad vomitum redire optantes, missus ad ipsas a dicta regina frater Philippus, oratione et praedicatione sic in bono firmavit, ut plures ex eis in signum sanctitalis miraculis coruscarunt. Hunc clarum miracuUs Dominus in vila dedit et spirilu prophetico replevit. Ipse enim militem quendam in extremis posilum liberavit, ac dicti militis uxoreni gra- 15 viter infirmantem, dum pro ea orasset, sanavit. Crus in duo scissum cuiusdam sibi devoli civis de Neapoli, hora, qua praedixit sanandum, oralione reintegravit. Prae- vidit regis Ludovici mortem el praedixit, dum ad pelitionem reginae loannae pro dicto rege orasset ^ Domino lacobo, infanli Maioricarum, viro tertio dictae dominae loannae, quae sibi evenerunt, praedixit ^ Cuidam dominae de Alamania de Neapoli 20 recedenti cum intentione nou revertendi, de suo iterato redilu praedixit, el sic conligit. Sacrislae sanctae Clarae, quae claves sacristiae amiserat, praedixit, eas sibi cecidisse in tali parte horli et ibi esse, cum tamen hortum ob infirmilatem iam per sex aunos(c) non inlrasset. Dum {d) in choro esset et oraret, peccatum cuiusdam fratris vidit, ac praedicti fratris magistro revelans, confessione fratris [magister] sic esse invenit. 25 Inter alia, quae hic sauctus habebal, praecipuum fuit sanctae oraiionis studium, semper orando, omni die poenitentiales psalmos el ofTicium mortuorum dicendo. Et quidem quia erat orationi el specialiter medilatioui dominicae passionis intentus, Dominus de sua passione semel talem ei indidit dolorem. Nam, cum semel Domini passionem orans meditaretur, apparuit ei Dominus lesus Christus uti cruci confixus, 30 de cuius manibus, pedibus et lalere sanguis copiose manabat; qui in corpore dicti fratris, scilicet manibus et pedibus el latere, tantum dolorem impressit, quod acerbitate passionis el doloris aculeatus fuit, et tantam in eo passionis memoriam reliquit, quod slatim, dum recordarelur de Christi passione, cum clavo vel ligno suas manus, pedes et latus perculiebat. Volens ergo eum Dominus probare ut aurum in fornace per 35 palienliae virtutem, per annos triginta maximas cicatrices, quae vermes et foetorem emittebant, in eius corpore impressit; et adeo cicatrices erant apertae et latae, ut manus clausa iu eis infigi valerel; et tamen nunquam verbum querimoniae ab eius ore fuit auditum; et quod maius est, pluribus annis sletit, quod de lectulo minime surgere valuit. In dictis doloribus exsistens, a Domino et sanctis angelis esl frequenter 40 visitalus, sicul indicio manus ad Deum et ad angelos et per eius verba est probatum. (a) Codex Alziazium. — (6) As et edd. om. qui fttit de tertio ordine. — (c) Chron. 24 gen. diu, (d) As et edd. addunt semel. ^ Anno 1369. — * Ubiit 1362. — ^ Cfr. Anal. Franc, t. ili pag. 569 not. 4. 292 FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA. Morlcm siiam adessc cognosccns, suas diviiias, .sciiicel cliordam, hahiliim (a) ct fcmo- ralia, resigiiavil guardiano. Noclc, qua dc nianc deccssil, duos dacmones ad se ve- nicnlcs, sed nihil in co de suo invenienles, oralione fugavii. Sacramenlis perceplis, ad percipicndum pro lahorihus pracmium, anno circilcr cenlesimo vilae suae ad Chrislum 5 perrexil, anno Domini 4360, die 18 maii, die vencris, hora, qua corpus sacrum Domini in ccclesia .sanelae Clarae elevahalur. Quo n^orluo, Iria miracula in eius corpore apparuerunl: prinmm, nam plagae, quae in eius corpore, dum vivcret, foelorcm horrihilem cmittchant, Iragrantia multa rcspersa sunl; secundum, quia corpus cius sic molle se praehehat palpanlihus, ul non 10 morluus sed vivens viderelur; lertium, quod, ungues de manihus cum prac devo- lione ahscinderenlur, sanguis vivus exihat, acsi non essel morluus. Ipso sauclo cum Domino iam hcatificato, placuit Allissimo eius gloriae magni- ludinem fidelihus miraculis declarare. Die, quo decessil, facla sunt haec miracula el alia plura, vidclicel: cum enim a paucis dc cius scirelur morte, slalim por lolam 15 civitalem Neaj)olilanam vox insonuil, quod fratcr quidam sanctus dc ordine Minorum in monaslerio deccs.serat beatae Clarae, propter quod turmatifn populus ad locum praefatum concurrit, uhi Dcus oslendit signa magna. Filia (b) Constantini de Duralio, qui moratur (c) Neapolis, ah infantia pedihus contracta, laclu corporis gressum recupe- ravit. Gcntili Gcrardi (d) privalo luinine dcxlri oculi, cum non possel appropinquarc ad 20 corpus, cum capulio corpus langcns ct dcmum suum oculum, lucem rcddidil. Buccia de Salmona (e) scplemdecim annis passa dolorcm capitis, manum ipsius ponendo supcr capul suum, exslilil illico liherata. Domina loanna hahens filiam, nomine Kalcrinam, a nativilatc couli-aclam, ad corpus accedens, dum filiam super corpus posuissel, gressum recuperavil. Quaedam mulier infirmitatem paliens non nominandam, dum hcrhas 25 iactalas super corpus posuissel in loco infirmilatis, sanala esl. Domina Laveisa privala luce in oculo dexlro, dum de tunica sancti super oculum posuissel, iumcn reccpit. Thomas iudex, cum surditatem paierelur iu aurihus, posila lunicae petia sanguine, qui ah unguihus sancti incisis defluehat, inlincla super aures (f), auditum rccuperavil. lacoha de Panormo (g) patiens infirmitalem incurahilem de hcrhis, iaclalis supcr 30 corpus acceplis el posilis super locum infirmitatis, liberata est. Paulus nomine, lingua privatus, manu conlraclus el pcde, laclo corpore, ipso die sanitalcm recepit. Tomasa dc lertio ordiiie heali Francisci, hracliii contraclionc cl aridilalc per novem (//) annos infirma, corpore laclo, brachii heneficium liahuil. Lyzardus infirmilale gravalus ma- nuum, pedum el renum, ul ad ima incurvatus starct, alicno auxilio ad corpus sancti 35 dcduclus, dum parum supra corpus orassct, mirifice csl sanatus. Margarila, uxor domini Philippi (i) iudicis, capitis alHicta dolorc, dc lunica sancti ponens super caput suum, capul esl illico curatum (/). Soror Ludovici (m) |)rovincialis monasterii sanctae Clarac, hahcns brachium conlracliim, dum per cratem pedes saiicli tcligi.ssel, esl libcrala. Kalcrina, ancilla iiidicis loaunis, ciim a daemoiiio vexaretur, visilando corpus, /jO a dacmone esl liberala. Multa mira fecil Deus cl assidue facil mcrilis dicli fratris Philippi. (a) As ot cdil. om. habitum. — (h) Codox Filiani. — (r) As ct odd. morahatur. — (d) A.s ot odd. Gerardo. — (e) Chron. 24 gen. Sulmoua. — (f) As ot cdd. (nn. sui^er nnres, — (anciscus de Duralio, qui seplem annis paneni non coniedil, el signis fuit inclylus '. Locus Andriae. 5 In Audria iacet frater Landus de Tarcnlo, minister Apuliae, qui eliam signis claruit. Locus Baruli. In Barulo iacct frater Adain Rufus, qui multis coruscat miraculis. Puella, no- mine Pasca, a daemonibus infestata, ducta a parentibus ad fralris Adae tumulum, fuit lo liberata. Maria de Rapolla (a) infestala a diabolo, ad sepulchrum ducla dicli fralris, curata fuit. Verdiana de Perusio duodecim annos dolores passa iliacos, ad sepulchrum accedens sancli, post tres dies fuit liberata. Magister Phiiippus dolorem anchae per annum passus, invocato sancto ad tumulum, in momenlo convaliiit el sanilatem oblinuit. Matlhaeus iudex Serviensis, cum visitasset limina beali Nicolai, anlequam ^5 Barulum pervenisset, crus habens adeo (6) intuniefactum, ut per se equum non posset ascendere nec ire, et cum non possel ad sepulchrum sancli ire, missa uxore ad sepul- chrum cum pera sua, qua tangens tumulum, dum eam supcr crus posuisset mariti (c), in brevi liberatus fuit. Parisius de sancla Sophia medietale corporis paralysi reso- lutus, os habens distortum, et manus et brachium inulilia dependerent, ductus ad 20 sancti sepulchrum ab alio, perfectam in membris corporis {d) obtinuit sanilatem. Quandam, Margaritam nomine a pressuris parlus, suspenso annulo ad collum eius, qui sepulchrum sancti leligerat, liberavit. Aliam, nomine Gemmam, per decem et octo annos innrmitatein, quae infeta (e) dicitur, passam et fluxum sanguinis per qualuor menses, ad eius sepulchrum per alios duclam liberavit. Unam mulierem, nomine Beneven- 23 tanam, unius cruris (/") et brachii sinislri officio destitutam curavit. Quidam, nomine Giso (g), per quinque annos lumine oculorum viduatus, ad sepulchrum sancti vadens, confeslim videre promeruit sancli Iratris Adae meritis. Multa alia miracula fecH et facit ^ De fratre Gismundo. 30 fn silva de Melfia, ubi anliquitus fuit locus fralrum, iacel frater Gismundus, sanctitate ct miraculis famosus. Qiii, dum in dicto loco a fralribus deserlo esset se- pullus, cuidam mulieri de provincia in somnis apparuit dicens: « Surge, ct vade ad monasterium de Ripa, el dic monacho, nomine Rostagno (h), ut corpus meum de silva (a) As Rapalla; edd. Rapella. — (h) As et edd. crus adeo est sibi. — (c) Codex Maria. — (d) As et edd. et corpore. — (e) Dialogus infectam. — (f) As et cdd. (et Dialogus) auris. — (g) As Gi- verso. — (h) Edd. Restagno (Dialogus Tristangno). ^ Cfr. Acta SS., l. iV maii pag. 4.3-47 et VII maii pag. 802-804. — ' Cfr. Dlalogus pag. 9G-98. 294 FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA. exlrahal ». Ouod aiuliens miilier facere omisil; sed nocle scqiienli ileralo apparcns fraler Gisnuindus dictae mulieri eadem mandavil, addens, quod, si omillerel diccre, quod eam sic aplarel, ul se de loco ad locum non possel movere. Sed ipsa dissl- mulanle facere imperala, lcrlia nocle fraler Gisnuindus cum quibusdam ad eam 5 veuiens fecit eam forliler flagellari. Edocla mulier verberibus verba lulit ad mo- nachum, quae mandavit. Qui ad fralres veniens peliit, ul sibi licerel corpus dicli fralris in alium locum transfcrre condecenlem. Sed fratres minime permillcnles, ne videlicel praesnmplioni impularelur, si fratris defuncti fimbrias magnificare curarent, vice quarta fraler Gismundus dictae apparuit mulieri cum mullis fratribus el man- 10 davit, ul monacho Roslagno diceret, quod cius cor|)us omnino transferrel; el in signum huius quoddam peccatum periurii ipsius monachi revclavit, de quo ipse nunquam fuerat confessus, mandans, ut confileretur; aliter iret ad locum pocnarum. Quae ad monachum accedens et sibi praedicta rcvelans, ipse monachus in confessione primo, el demum coram omnibus peccatum suum detexit, ad ostendendum fratris sanctitatem; 15 et cum cogitaret cum fralribus ipsum in loco fralrum sepelire coram altari, vox de caelo audita esl dicens: « Non vult frater Gismundus sepeliri, ubi foveam pracpa- rastis, sed in ecclesia sancti Stephani de Ripa quiescere delectatur ». Quod audientes fralres pro monacho mittenles, ut Iranslationem corporis facerent, concesserunt. Sed cum dictus monachus praeparasset amiclum quendam, ut in eo corpus involverct, 20 frater Gismundus dictae apparuit mulieri dicens, ut diceret fratri Rostagno, quod corpus eius non in panno, sed ad silvam pergens colligeret frondes lauri et mirli. el in eis corpus involutum transferret. El cum fecissel, dum corpus eius exhumarclur, quidam socius fratris Gismundi, ob devotionem de eius corpore latenter accepit unum dentem et os unius digiti. Sed iteralo fraler Gismundus mulieri iam diclae apparens 25 dixit: « Vade et dic monacho, quod corpus meum non portavit integrum; dcficit dens unus el os unius digili». Quod cum monachus fralribus nuntiasset, obedienlia data super hoc fralribus a guardiano, frater, qui praedicla tulerat, obedientia astrictus reddidit; quae monachus accipiens, gaudenter cum reliquo corpore praedicta adiunxit *, Locus Trani. 30 In Trano iacel sanctus frater Petrus, qui miraculis exslitit gloriosus. Puerum qucndam, prae dolore livescentem et morli propinquum, ad eius delatum lumuhnn, ad sanilatem lotaliler (a) promovit. Bartholomacum, qui de quercu ccciderat alla, fracto ramo, el super accrvum la|)idum, confraclum toto corporc, ad eius sepulchrum por- talum statim sanavit. Filiam cuiusdam magislri, lateris aridilalc percussau), faclo 35 voto ad hunc Iratrem, illico liberavit. Pucrum quendam nalantem, cuius corpus san- guisuga inlraverat, ac pcr os sanguincm sine quantilale (b) emitlentem, cum morti esset pro|)inquus, voto ad fratrem Pelrum (c) faclo, sanguisuga per secessum emissa, puerum sanavil. Qucndan) diaconem infirn)itatc gravatum, ul pcr se de lecto nequirel exsurgcre, ad eius sepulchrtnn deveclum, ad sanitaten) perduxil; qui timens reci- iO divam, bah)cum ing)'essus, pristiiiar)) iiifirmilatc))) incurrit; itei'alo ad fralris Pclri sepulch)'um )cportatus, pcrfccta)u obtinuil sanitaten) *. (a) As ct odd. totalem. — (b) As ct cdJ. ineusiifa. — [c) Codox Petro. * Cfr. IHaluiins \)^'i. 105. — ' Cli-. Dialoijus pag. 92 el '.»3. FKANCISCUS FECUNDATUR. 295 DE PROVINOIA SANCTI ANGELL Locus Pogiae. Fn proviiicia sancli Angeii, in Fogia requiescil sanclus frater lacobus de As- sisio, qui mira fecit posl morlem. Nam muiierem habenlem fislulae morbum, volo [ab ipsa] ad se emisso, slalim curavit. Philippum campsorem magno lempore passum 5 (luartanam, nec medicorum arle curari vaientem, facto volo fratri lacobo, ad incolu- milatem perduxit. Quandam (a) de civitale Troyae habcntem cancrum in libia fraler lacobus post volum sanavil. Sic el quendam de Fogia, nomine Matthaeum, cum mor- bum in crure paterelur gravissimum, volo emisso, hic sanctus liberavit \ Multa alia Deus est islo sancto fralre operatus ^ 10 Locus Corneti. In Cornelo iacel sanctus frater Benevenutus de Eugubio, vita sanclissimus el signis slupendus. Hic fuit laicus, litleram (b) ignorans. Hic namque, sprelis quae sunt mundi, beali Francisci vesligiis inhaesil toto nisu. Receplus ad ordinem, humiiitalis suae 15 experimenta declarans, de mandalo beati Francisci ad serviendum leprosis accessit, quibus, omnibus ipsorum abominalionibus postergatis, sine querela iiti Christo ser- vivit. Obedienliae culmen sic ascendere est conatus, ut ad omnia praelatorum man- dala impiger el sine mora ac sine quereia parerel. Sed in suis infirmitatibus, quibus a Domino fuit gravatus (c), palientiam supra modum et habere et ostendere est conatus. 20 Amator fuil pauperlalis sanclissimae el zelalor, vix extrema victus el habilus re- quirens; silenlii cultor, pietalis visceribus super affliclos alTluens; orationi el contem- plalioni fuil dicalus {d) adeo, ut usque in horam tertiam in publicum nullalenus exiret, ne occupalione aliqua perceptas (e) delicias minui pateretur nec mutari. Honestatis adeo fulsit virtute, ut nec verbo nec facto aul signo inhonesli quid esl deprehensum 25 aliquando de eo. Sed vocalus a Deo, sanctilalem suam aslruunl per ipsum miracula divinilus operala; de quibus signis non est haesitandum, cum, bulla apostolica direcla a domino Gregorio papa IX 1256 (/"), ab episcopis Melfiensi, Melfitiensi et Venesino sint collecta, examinata el authenlicala^ Nam duos morluos suscitavit; duos liberavit a faucibus mortis; epilenticos quatuor; leprosos duos; daemoniacos duos; contraclos el 30 aridos septem; tres caecos illuminavit; Iribus surdis audilum praebuil; hydropicis et inflatis (g) duobus sanitatem indulsit; ab aliis infirmitatibus duos; a squinantia unum; mutum unum; mulierem ulceratam graviter in mammilla; gultosos el apostemalicos quinque eripuit; fratri loanni de Allo Passu (h) pecuniam perdilam, sibi apparendo, habenlem demonslravit (e); fralrem Aegidium de ordine Minorum a carnis lentatione, 35 sibi apparendo, cingulo suo cingendo, liberavit; a brucis campum cimir)o plenum eripuit sibi a quodam commendatum. El alia (/) miracula hic sanctus peregit *. (a) As et edd. quendam [Dialogns Civis qtiidani. — (h) As et edd. litteras. — (c) As et edd. pro- batus. — (d) As et edd. deditus. — (e) As et edd. perfectas. — (f) As 1226. — (g) As et edd. in- gratis. — (h) As et edd. Passo. — (;') As ct edd. indicavit. — (?) As addit pZwra; edd. multa vel plura. ' Cfr. Dialogns pag. 91 el 92. — ^ Cfr. Tract. de mirac.uUs, n. 116. — ^ Buila a Mirabilis Deus»; cfr. Sbaralea, ftuWarmw franc. t. I pag. 189. — * Cfr. Dialogus pag. 26-51 (et XX). 296 FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA. DE PROVINOIA CALABRIAE. Iii provincia Calabriae iacel fraler Pelrus, diclae provinciae minisler, vir sanc- lilale praeclarus \ De fratre Daniele cum sex sociis martyribus ^. 5 Frater Daniel, minisler provinciae Calabriae, fuil liomo sanclilate niirabilis el marlyrio gloriosus. Qui anno 1227 (a), sexto idus oclobris in civilale Cepla marljrium passus est cum sex aliis fralribus, videlicel: Samuele, Angelo, Dompno, Leone, Nicolao et Ugolino. Hi, oblenta licentia a fratre Elia, generali ministro sive beati Francisci vicario, de parlibus Tusciae recedentes, Ceplani civilatem saracenorum deve- 10 nerunl, et ibi cnm mercaloribus Pisanis, lanucnsibus et iMarsiliensibus verbum Dei praedicantes, manserunt tribus diebus in vico, qiii erat extra civilatem concessus cbristianis mercatoribus et de|)ulatus. Dcinde die sabbali, facta confessione et cele- brata missa, eucharistiam sumenles, et in sero fecerunt mandatum et laverunt pedes alter alterius, et verbis devotis se muluo corroboravcrunl. Mane aulem faclo diei 15 dominicae, conspersis cinere capitibus, civitalem intraverunt, confilentes et Ghristum lesum Dominum praedicanles et in eo solo esse salulcm; el sic euntes per mediam civitalem eorum caecitatem arguebanl, viam verilalis praedicantes (6). Sed capli a saracenis ad eorum regem deducli, percussi et flagcllali, illusi et opprobriis et con- tumeliis sunt affecti. Videns vero eos rex lonsis ca|)illis, et loqui fervenler, repulans 20 eos faluos, iussit eos ferreis vinculis mancipari et pcr oclo dies affligi. Die autem octava ad se deductos interrogavil, si vellent quae dixerant retraclare, Cbristum negare et ad saracenos converli. Sed ipsi, (|uod dixerant, potius anirmantes apertis rationibus, probalionibus probaverunl, quod non poteranl salvari, nisi baptizarenlur el crederent Domino lesu Cbristo. Insuper, sigillatim examinali, eis multis promissis, 25 ac eis, si oppositum facerenl, morle inlenlata puniri (c), firmi gralia Spiritus sancti in proposito sunt reperti. Quod cernens quidam iudex, nomine Arcbaldus (d), dixil fratri Danieli ministro: « Quare tu, falue, cupis inori et perdere istam vitam cl fu- luram »? Elevans oculos sanclus fraler Danicl dixit ei: « Senex inveterate ?nalo- rum (e), tu convertere [potius] ad Dominum lesum Cbristum, Deum vivum et verum; 30 quia buc usque dece|)tus fuisti errore diaboli el Maumeli maledicli propbelae tui ». Et cum fecisset contra eos gladios ad terrorem vibrari et omnino nrmissimos inve- nisset, dedit sententiam, ut omnino decollarcnlur. Scx igilur fralres proiecerunt sc ad pedes fratris Danielis ministri, osculantes manus et pedes eius el cum lacrymis di- ceiiles (/■): « Gratias agimus Deo et tibi, patri, qui nos ad coronam marlyrii perdiixisli. 33 Bencdic filios tuos». Qui amplcxans eos et osculnns el bcnediccns el corroborans eos dixit: « Gaudcamus omncs in Domiiio, diem feslum celebranles; quia angeli nobis assistunt; ianua patet caeli; hodicrna die oinnes simul crimus inter coronas mar- (a) Edd. 1221. — (6) As ct edd. praedicando et ostendendo. — (c) As et cdd. movte eis inlentata. — (d) Edd. Arhaldiis; Passio cit. pag. 615 Imliet: « Iiulox, qui Ascaldus lingua nrabica dicitur». — (e) As et odd. in malis. — (f) As et odd. dicebant. ' Cfr. Cdl. S. Fr. Min. paf,'. 24. — * Cfr. Pussio simctornm frntrum Dnnirlis cU., iii Ana- lccla rrancisraiiii, t. III \y,i'^. GI3-GI6, cl Acta SS., l. VI ocl. pajj. 389 -,191. FRANCISCUS FECUNDATUR. 297 lyriim in gloria paradisi ». Tiinc simul congregali el nudali educti sunt de aula (a) regis; ibantque gaudentes et Dcum laudantes cum laetilia, quasi ad epulas invitati. Ducti igilur ad locum certaminis, inclinalis capitibus, et suas animas Domino commen- dantes, marlyrio coronati sunt, capilibus ampulatis. Capita eorum conquassata et cor- pora membratim per civitatem distracta a pueris et saracenis fuerunt; sed postea fue- 5 runt a cbristianis collecla et bonorifice apud fideles recondita in alfondcga ' Marsilien- sium; et fdius regis Portugalliae pro dono petiit ct accepit ct in Hispaniam Iranstulil. Per quorum suffragia Deus multa mira operatur ad gloriam suam et bonorem. DE PROVINCIA SICILIAE. Locus Siracusae. 10 In provincia Siciliae, in civiiale Siracusa iacet fraler loanncs. Iste portavit la pidcm ignitum el ardenlissimum in manibus (6) sine lacsione de coquina usque in infirmariam uni fralri inlirmo; et mulla (c) signa fecil miracuiorum. Locus Calatagironi. In Calatagirono iacet frater Richardus, qui multos iufirmos curavil post mortem. 15 Locus Polizii. In Polizio iacet frater Gandolfus, qui plura fccit miracula ^ Locus Messanae. In Messana iacet frater Symon Aymonis, qui miracula fecit tam in vila quam post mortem. 20 lacet ctiam ibi frater Eleclus, filius domini Andreae; cui Christus in specie columbac apparuit in cella sua, invitans eum ad comedendum secum. Hic post morlcm fccit miracula. Locus Panormi. In Panormo iacet frater loannes Buta(rf), qui post morlem fecit (e) miracula. 25 De fratre Gerardo de Valentia. In diclo ioco Panormitano iacet sanctus frater Gerardus laicus, de Valentia Lombardiae, quem innumeris miraculisDeus diebus nostris clarum mundo reddidit^ Hic siquidem ortus de Valentia Lombardiae, decimo anno aetatis suae patre orbatus, matri laboranli infirmilale podagrarum et lysis per annos qualuordecim fideliter deser- 30 vivil. Qua morlua, dum parenles eum ad suscipiendam (/") uxorem ratione parentelae suscipiendae cogerent, nequaquam assensil. Sed facultales paternas et maternas omnes tradens pauperibus sibique nibil retinens ac palriam parentesque relinquens, usque (a) As ad aulam. — (b) As om. in manibus. — (c) Edd. addunt alia. — (d) As Buca, — (e) Edd. addunt multa. — (f) As et edd. capiendam,. ' Alfondega=viciis sive horreiim piiblicum. — ^ Est beatiis Gandolfiis a Binasco ; cfr. Acta SS., t. V sept. pag. 704 sqq. — * Vitam ipsiiis difCii-se scripsit fr. Barlliolomaeiis domini Aibisi de Pisis, quac exstal in Cod. Vat. 7660. Cfr. Chron. 24 gen. pag. 489-497. 298 FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA. ad annos quadraginla siiae aelalis in diversis parlibns orbis slans, videliccl pi-inio Romae, deinde Neapoli, el demum in Sicilia in monle Ellinco in quodam cremilorio («), el visilando sancluaria ac poenilenliam cxercendo, vjiam suam peregit. Sed, posl- quam sic Domino iciuniis, disciplinis et aliis rigidilalibus carncm subdendo spiritui 5 mililavcrat, insligante Palre luminum, qnadrairesimo aetalis snac anno ordinem Mi- norum Iratrum inlravit; quo ingrcsso, beati Francisci vesligiis ut verus filius per omnia cohacsit. Hic siquidem amator fuil praecipuus paupcrtalis evangelicac, nihil habens praeler tunicam babiiualem, chordam cum fcmoralibus, ct his usque ad mortem dives. Aus- 10 teritatis fuil maximae, nuii(|uam comcdcns nisi pnnem cl aquam, et scmel in dic; leclus eius fuit nuda biimus; sed postquatn fuil Panormi, cum iaccret in sancti Lu- dovici capella, et hic (b) orando, lectum habuit labulam unius brachii, in qua poplites reclinabat, dum orabat; nil poitans in [)edibus, sed nudis pedibus sempcr inccssit. Et licet arctissimae in se esset vitae, iu fralribus tamen lotus eral liberalis ct largus, 15 gratun) habens quidquid boni pro fratribus posset acquirere ad viclum pertinens et veslitum. Dei gratia caslissimus exstilit, utpotc virgo purissimus. Sed obedientiae fuil mirae, ulpote suis per omnia praelalis obediens non suam, sed praelalorun» exsequens volunlatcm. Propter (|uae et alias virtules, (|uibus refulsil, Dominus lesus cum celebrcm 20 dedit mundo signis ct spirilu prophetico et divinis condcsccnsionibus. Cum enim ex humililate ipse sanclus laccrct fratribus coquinam, nam talia olTicia exercebat, utpote inflrmariae, coquinae, refectorii, vel rcspondendo ad portam fratrum, in loco de Handazio dum csset et coquinam faccret, cum in rcsurrcctione Domini sanctus fraler Gerardus in quadam capella staret ad orandum de mane, el iam essel evan- 2o gelium decantatum in missa conventus fratrum, procurator loci praedicti pergens ad coquinam, ipsam clausam reperit, nec adhuc ignis eral accensus; qui cum guar- diano diceret, (]uid comedcrent fra'res boc mane, cum nihil paratum sit in coquina,quo audito, guardianus Iristis et (]uerulosus ad frairem Gerardum accessil coiKiuerens, quia nihil erat paralum adbuc pro fratribus. Cui sanctus frater Gerardus respondit: « Non 30 limeas, pater; quia Dominus bene providebil pauperibus suis»; ct corporc Domini elcvato, ad coquinam perrexil, seque in orationem dedit, complctaque missa, h-alcr Gcrardus pro men.sa (c) fecil pulsari; et de duplici pulmenlo divinitus ministrato copiosc fratres rcfecit et sapide adeo, quod similem coquinam fratres lumquam se comedisse [u-ofcssi sunt. Quod miraculum slatim fralribus |)rovinciac innotuil. 35 El quia Panormi civilas ca|)ut cst regni, el tunc mullorum civium mcrcatorum et nobilium copiosilate et generositate erat confcrta, sanctus frater Gerardus ad mo- randum ibidcm est a minislro directus; qui magno tcni|)ore ibidcin portam cuslo- diendo (ralrum porlarius fuil. Et nolissimus luit omnibus lam de civitate Panormi nalivis quam forensibiis ibidem degenlibus. In civitale ergo residcns Panormi, oralione 40 sua sunt lacla hacc subs(M)uentia miracula. Nam, cum fialcr loanncs de Calhania essel gravilcr iiilirmus sic, quod iam per trcs dics nullo modo iirinam cfTiiiidcrc valcrel ct, iam venlre el pectore tumcsccntibus, dubitarcl dc morlc, visitalus a Iralrc Gerardo et interrogalus de iiilirmilatc, cuin illc eam cx|)rcssi.sscl acdiccrct: « Palcr, roga Dciim i^ro mc », et ipsc annuissel, ingressus ccclesiam, stalim quod gcnua flcxit (a) As eremo. — (i) Ab ct cdd. hoc. — (<) As ct cdtl. jir) faciens, sanavil. Soror cuiusdam noslri fratris, nomine Comilissa, doloribus partus tribus occupata diebus, cum fraler Gerardus a fralre (c) (uisset ad eam deductus, tangens eam cum ramusculo cypressi in nomine Domini, beali Franciscl et beati Lu- dovici, dixil: « Cras bora noiia foelum morluum emilles et salva eris »; el sic evenit. 15 Dum irel beatus fraler Gerardus quaerendo vinum tempore vindemiarum per civilalem Panormi, quendam civem invenit valde Irislem; qui de causa quaerens (rf), respondit, quod filius eius unicus et puer in exlremis laborabat; per tres eiiim dies nec comederat, nec loculus fueral. Ad quem sanclus Gerardus inlrans dixit: « In nomine Dei, beali Francisci et beali Ludovici dic, puer, si aliquid vis ». Slatim puer 20 oculos aperuit et coepil loqui el petiit comedere panem, avellanas, laclucas el multa alia; el sibi de praefalis apportalis non polnit comedere, Tunc ail bealus Gerardus: « Vis, fili, de pane sancti Ludovici »? Respondit puer: « Volo ». Tunc sanclus Ge- rardus exlraxit de manica panem albissimum et recenlissimum, acsi fuissel lunc ex clibano exlraclus; immediate quod puer coepit de pane illo angelico comedere, 25 ab omni fuit infirmilate liberatus. Vice quadam fralri Leonardo ampullas fraclas pro sacrificio (e); dum servirel in capella sancti Ludovici Panormi, reintegravit. Ilem (/") fraler Leonardus qualernarius (9), nec posset ab ipsa curari, cum lacrymis supplex factus fralri Gerardo, ab ipso frustrum accepit de cypresso, qui imaginem sancti leli- geral Ludovici; et cum eum signaveral, el eius mandato cypressum praedictum po- 30 suissel in vino et bibisset, stalim fuit liberatus. Filium magislri Mansi (h) medici, iu- dicio medicorum morientem, cum ad patris instantiam visitasset, statim, ut eum tetigit, coepit alleviari a febribus, el die sequenli bora terlia donium exeunlem sanum reddidit, ul praedixeraL Domina regina Elisabelh, uxor regis Pelri Trinacriae (i), cum septem haberel filias el nullum filium, rogavit bealum Gerardum, ut pro ea inlercederel ad 35 Dominum, quod precibus beati Francisci et beali Ludovici sibi filium masculum concedere dignarelur. Quod cum fccisset beatus Gerardus, reversus ad eam dixil, eam filium masculum pariluram, quem vocarel Ludovicum; el sic evenit, et esl faclum. Multa alia per ipsum Dominus in vita sua signa fecit. Hic sanclus, elsi alios sanctos omnes venerarelur, praecipue tamen ad beatum Ludovicum, lunc noviter canonizalum, 40 praecipuam habuit devotionem; eum quo mullolies esl reperlus loqui, sicul fraler cum fralre el amicus cum amico, el quidquid operabatur, tolum in Dei nomine fa- ciebal, beali Francisci et beati Ludovici. (a) As et edd. Calvello. — {b) As ad ipsum venire. — (c) As et edd. addunt sm. — (d) As et edd. qiutesitus. — (e) As sacerdotio. — (f) As et edd. idem. — ((/) Edd. cum esset quartanarius. — (h) Edd. Masi. — (i) Codex Tynacie. 300 FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA. Claruil liic saiiclus cliain spirilu propholico. Nam, ul (lictum csl, dominae reginae Elisabelh praedixil de filio masculo hahiluro; praedixil praediclo filio Mansi, qiiod sc(iuenli die hora lerlia irel sanus exlra domum, el slc evenil; comilissae praediclae praedixil aborlivum pariluram hora nonae el liberandam, el sic conligil; domino 5 Pelro de Anliochia, cancellario rcgni Siciliae, ciim limercl mori ob infirmilalem, cpiam paliebalur, supplox eidem laclus, per fpiendam misit dicendo, quod iion morerelur, scd liberaretur, el quod cssel Dci amicus; el sic evenil. Yicc alia diclus dominus Pelriis infirmalus Mazariae misil ad sanclurn Gerardum, ut pro se orarel; cui respoiidit, quod sc disponeret, quia morerelur; el sic est faclum. De exercilu regis Roberli 10 exsislenle in Sicilia et Termas (a) obsidente praedixit, quod non prosperarelur, sed cito recederel el subilo; el sic evenit. Domino Guielmo de monle Cataro, comiti Augustae, congralulanli de castro Augustae, quod credebal statim obtinere, frater Gerardus dixil, quod caslrum non liinc, sed in mense seplimo habcrel; et sic accidil. Multis aliis indiciis el signis comperlum est, beatuin Gerardum spiritum prophelicum habuisse. 15 Habuil eliam hic sanctus inirabilem adversus diabolum virlulem; a quibiis ante morlem specialiter per trcs annos in forma diversarum besliarum a|)parenlibus fuit multi[)liciler moleslalus. Duclus quidam de monle .sancli hiliani daeinoniacus ligalus ad ipsum, cum ramum cypressi accepisset et figuram sancli Ludovici eo letigisset, ac in oleo lampadis, (|uae coram dicla imagine ardebal, inlinxissel ac in ore daenio- 20 niaci posuisset, slatim eum liberavit, Postquam hic sanctus mirificus in ordinc aimis Irigintaquinque in maxima aus- terilale vixcrat, aetatis snae anno septuagesimo quinio infirmalus, venil ad niortem. Et die lerlia ante eius exilum, scilicel in die sancli loannis evangelistae, et lunc fuit scxta feria, hora, qua Chrislus fuit exaltalus in cruce, apparuit ei beala Virgo Maria 23 consolans eum el cum eo loquens per magnum lcmporis spalium, ul post Virginis recessum ipse suis secrctariis revelavil. Et tunc agnovil suac animae a corpore re- cessum. Die vero dominico, in feslo sancli Thomac marlyris, cum venisset ad eum (piidarn suus dcvolus el dixissel: « Roga Deum, pater, pro nie », respondil: « Faciam non hic, sed alibi»; sic dixit fratri Laurenlio eius socio: « Vado enim ad paradi- 30 suin ». Posl modicum vero manus sanclus Gei'ardus iungens el orans, caput siiper manus inclinans parumper, dum capul clevassct, manibus iunclis, animain Deo reddidil. Quo inortuo, ciim moi-e solilo campana inaior pulsareiur, chorda iuxta manubrium esl fracta; sed videnle et populo mirante, per magnum lemporis spalium [)cr maiiuin angeli [)ulsata fuil. 35 Scila eius morte [)er civiialem, omnes confluunl ad iocum, ut euin tanganl, osculenlur et de eius tunica habiluali [)ro reliquiis sumant. Membra eius adco moilia cranl et tractabilia, acsi viveret. Per dies duos cor|)US se[)ullurae rninime [^oluit Iradi pro|)ter miilliludincm [)0[)uloruin; die vero terlia, hora comestionis. ostia ecclcsiae claiidenlcs fratres cor|)us sej)ullurae dederunt. Sed ininime cives laluil; nam lanliis -io odor suavitalis de corporc fuil, quod siibilo lola civilas cst replcta {b), el admi- rantes cognoveriint landein, ([uod cor[)iis sancti lunc Iradilum e.sset se[)iillurae. Sed (|uam Deus euin acce[)tum haberet et inagnum in gloria, miraiidis signis (c) [)laciiit miindo dcmonstrare. Nam a dic Iransitus, (jui fuil aiino Domini L~)ir> ((/), iisiiiic (a) CJiron. 21 gen. piig'. 49!] liirinus. — (b) As ut uiUl. tanlo odore .viinriiatin siihito tota civitas esl repleta. — (t) As ct odd. adduiit et inniuneria. — (il) Edd. 13)5. FRANCISCUS FECUNDATUR. 301 in praesens maximis cornscat miracnlis. Corpore eins nondum humalo, mulier, no- mine... (a), conlracla, dum corpus letigissel, liherata {b) est. Puer, nomine Orlandus, tussim maximam paliens, cum inslinctu palerno sanctum Gerardum invocasset, stalim sanatus esl. Mulier, nomine Bealrix, fohres paliens et dolores iliacos, posila petia de tunica sancli Gerardi super lalus, a dolore cl fehre statim fuit curata. Frater Barlholo- 5 maeus de Caslro loannis, dum staret ad maluiinum, arreplus suhito a dolore iliaco, invocalione sancti Gerardi statim exstitil curatus. Mulier, Bella nomine, dum casu hra- chium dislocalum haberet el dolores, IVicando de tunica heali Gerardi supcr hrachium ad locnm dolenlem (c), et ipsa a dolore liheraHa esl. Quidam, Nicolans nomine, malum slomachi patiens, de lunica heali Gerardi cum posuissel super stomachum, sanalus 10 esl. Comitissa (d) habens oculos depravatos, ut niliil quasi videret, cum manus sancti Gerardi duxisset super oculos, lunien recepil optalum. Matlhaens de Marsalia (e) hahens in membro occulto cancrum, posita pelia tunicae sancli Gerardi super locum, habuit sanilalem. Alius, qui magno lempore infirmitalem cancri fuerat per|)essus, de lunica sancti Gerardi imponens super cancrum, slalim est curalus. Et non solum in civilate 13 Panormi, sed in aliis mundi locis per sancti Gerardi invocationem et mira (/") signa mulla fiunt. Et quia amicus singulariler exstilit Pisanorum in Panormo conimoranlium, in civitate Pisana prae aliis mundi locis Deus per ipsum signa ostendit. Centum el sexdecim daemoniacos a morte sua usque ad annum qninquagesimum quintum libe- 20 ravit; sed a lempore illo usque in praesen.s, credo, quod hene ducenli et ultra sinl liherali; et quolidie liberantur invocalione eius el snarnm reliquiarum consignalione. Quinque liberavii a submersione; audilum oclo reddidil; oculos trihus caecis resliluit, el a diversis oculorum infirmilalihus decem liheravit; a diversis infii-milalibns bra- chiorum decem ct octo curavit; a bullis decem el octo liheravit; conlraclos quinque 23 extendit; a diversis infirmilalibus et doloribus capitis duodecim sanavit; a carceribus octo eripuit; a cruribus fraclis el dolore undecim; casum palientes undecim; a dolo- rihus corporis octo (g); a dolore dentium tres; mente captos tres; a fehrihus conlinuis septuaginla sex; a febre tertiana el quotidiana quinque; a febre quartana novem (//); ab iliorum dolore Ires(^); a percussionc gladiorum quinque; a lapide in virgaduos; 30 mutos quatuor; manus hahentes perdilas quinque; a maris periculo sexdecim; exsis- lentes in morlis arlicuio (/) quadraginla quinque; a morbo caduco septem; sterilihus partum concessit octodecim; a partus periculo novem; a paralysi et tremore quatuor; a podagra duodecim; ab infirmilale praeputii quinque; ab effusione sanguinis sex; a stomachi dolore sex(m); ah aegriludine ventris quinque liberavil; pacem qualer 35 posuit inter personas; ac animalia irralionabilia plura diversimode curavil. Quod et quanla Deus operatus esl per servum suum hunc beatum Gerardum in ci- vitale Pisana, etsi praedicla [scripla] sint, tamen alia sunt innumera, quae nec modo {n) posscnt scrihi ; quanto magis illa, quae, uhi iacel, et alihi sunt facla. Ego ipse, qui haec scriho, miranda vidi, quae omitlo propter hrevitalem, quae Dominus per ipsum sanc- 40 lum Gcrardum operalus est. Et si miracula sanctum indicanl magnum apud Dominum, credendum esl, bealum Gerardum magni meriti esse apud Christum henedictum. (a) Codex habet lacunam; As et edd. mulier quaedam. — (h) As et edd. addunt statim. — (c) As et edd. brachium ad simm locum reversum est. — (d) Edd. Contissa. — (e) As et edd. Marsilia. — (f) As et edd. merita. — ((j) Edd. oin. casum — octo. — (/;) As octo. — (i) Edd. om. a fehre quar- tana — dolore tres. — (l) As jyericulo. — (m) As om. « stomachi dolore sex. — («) As vix. 302 FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA. DE PROVINCIA MEDIOLANI. De fratre Leone. In proviiicia Mediolani, in LEGNANO, in comilalu Mediolani, iacel fraler Leo arcliiepiscopus Mediolani ', vir slrenuac sanctilalis \ 5 Fraler Pclrus de Archacnano; qui fuil inquisilor; et quia noluit hacreticos de libro inquisilionis abolere, in ioco, qui dicitur Umbraida Guersii, ab eis marlyrium recepit ^ Frater Antonius de Rosate de comilalu Medioiani fuit pro fide a saracenis inler duos asseres secatus per medium *. •0 DE PROVINOIA SOLAVONIAE (a). \n provincia Sclavoniae ^ in DURATIO iacet frater Antonius archiepiscopus Duratii ". Qui ullra mare pluiibus annis praedicavit saracenis; demum obedientia faclus esl archicpiscopus Duratii. Hic morlem suam praedixit; sed mortuus, cum essel (a) As et edd. hic et paulo post Dalmatiae. 1 1244-1263. — 2 Cfr. Bessa c. 1 (1. c. pag. 668) ct Cnt. S. Fr. Min. pag. 24. — » « Necis bonae memoriae fratris Petri de Arcaniaco ordiius Minoriim » recordatiir Innocentius IV in bulla « Ad audientiam nostram » de 5 apr. 1254 (cfr. Sbaralea, Btdlarium L 1 pag. 720). Vide de ipso Sbaralea, Bullarium t. i pag. 139 not. d, et Sbaralea, Supplementum pag. 584. — * Pri- mam fratris Antonii, quem 1369 obiisse dicunt, mcntionem invenimus in cod. Canon. Misc. 525 bibl. Oxoniensis pluries citato; cfr. Cat. S. Fr. Min. pag. 24 not. a. — ^ Codex praedictus, in conventu Tragurii 1384 et 1385 conscriptus, plures de fratribus provinciae Sclavoniae conservavil memorias. Dicit: « in DMmceo frater Anionius de Alexandria Paleae, provinciae lanuae, eiusdem Duracii arcliiepiscopus. Hic zelo fldei saracenis Deum praedicavit; demum archiepiscopus eiusdcm Duracii factus, ibidem apud fratres hora, qua praedixit, vitam finivit. Et dum morluus post ma- gnum spatium iaceret in ecdesia dictorum fralrum Minorum, tantum sndavit, quod per indumenta ordinis atque archilectilia eius humor transivit ad (errani ; apparcnte tunc quadam ignota persona summo mane totam ipsius vitam a nativitaie usque ad morlem lugubriter recitando, nunquam postea visa. (Quaedam alia de fr. Antonio ex eodem codice desumpta cfr. Cat. S. Fr. Min. pag. 47). In Calharo frater Adam equitanicus, ipsius episcopi socius praedicli fratris Antonii in prac- dicatione pracdicta; sanus pracdicens suam mortem; niagnae abstinentiae ; sepullus in ipsius cpiscopalu, Tragurii frater loannes Bereta Albancnsis de Duracio; post longam austeritatcm et ullrama- rinas peregrinationes sanus mortcm et locum praedicens sanctc quicvit. Iluius cnim corpus post mortcin choracia de rolulis ferreis repertum indutum, ipsius choraciae lotura potata multos a variis curavit languoribus. In Breborio frater Andreas Albanensis de Duracio, qui post mortcm duos publice dc carcc- ribus traxil captivos, ibidem carcere et compedibus illaesis remancnlibus, nullo cos videnle... |[> Ckerso fratcr Michnel Albancnsis, praedicti fratris loannis socius familiaris. 1'olae rrat(!r OUo Thciitonicus caocos illuminavit ol nuillis inlirmilalihus sanavit. In Vnlle Inlinnus ibidcm canoni/.aliis. luslinopoli fraler Miinnldus, eiusdem provinciue ministcr ». — " 1349 — 13G3. FRANCISCUS FECUNDATUR. 303 iiKlulus lisbiUi et paramenlis, et in ecciesia fralrum Minorum iaceret corpus eius, incepil sudare, el tam validus sudor fuil ille, quod habitum el paramenta penelravit; maneque sequenti super corpus eius quidam pulcherrimus («) apparuit nunquam prius visus; qui coram populo stans eius vitam a die nalivilatis usque ad mortem recitavit, el post disparuit, nunquam ab alio visus deinceps. 5 In CaTHARA iacct frater Adam, socius dicti fratris Antonii, qui horam suae mortis praedixit, in qua el decessil. In TRAGURIO ' iacet frater loannes Bucca (6) de Albania, qui fuit magnaeauste- ritatis, et mortem suam praedixit; ac eius corporis lotura potata multos a diversis infirmitatibus liberavit. lO In BRIBERIO (c) iacet frater Andreas Albanensis, qui post mortem in meridie, nullo vidente, duos captivos a carcere liberavit, manentibus compedibus et carccre illaesis. In CHERSI (d) iacel frater Michael Albanensis, socius in ausleritate et pere- grinatione dicli fratris loannis Albanensis. 15 In VAI.LE iacet frater lulianus, de quo [fit] ibi festum ^. In lUSTINOPOLIM ' iacet sanctus frater Monaldus, qui fecit summam monal- dinam. In POLA est reconditus frater Otto(e), qui mullis signis clarus est et fuil (/"). Hic quendam, nomine Petrum, habeutem apostema in gulture, ipsum invocantem, sibi 20 apparens (9) liberavit. loannem priorem ecclesiac sanclae Mariae habentem brachium dcsiccatum el manum contraclam, ad suum sepulchrum ad sanitatem perduxit. Puellam nobilem de Pola habenlem crus contractum, nec valentem ambulare ad suum tumulum liberavit. Aliottum {h) habentem pedes retorlos ad suum sepulchrum curavit. Mar- tinum ab umbilico seu cingulo et infra paralyticum et contractum sanavit. Pueri os 25 retorlum usque ad aurem ad locum debitum et formam conduxit. Mariae oculorum lumine privatae visum reslituit. Puerum caecum illuminavit. Mulieri cuidam mutae loquelam praestitit; et plures alios a diversis infirmilalibus clementer eripuil *. DE PROVINOIA ROMANIAE. In provlncia Romaniae, in NIGROPONTE iacet frater Petrus, homo mirae per- fectionis; qui inter alia, quidam daemon dum ab incantatore vocalus veniro tardassel, 30 ultimo veniens, cum interrogatus fuissct, cur lantum distiilissel, respondit: « Quia fratrem Pelrum ab oratione volebam removere, sed non polui»; quo audito, incan- lator conversus vitae fuit perfectae {i). Ibidem iacet fraler Matthaeus, qui perfectionis fuil magnae, et claruit mi- raculis '. 35 (a) Edd. addunt iuvenis. — (6) As Butra. — (c) As et edd. Breherio; est Bribir. — (d) As et edd. CJierso. — (e) As Ocfo. — (f) As et edd. clarus extitit. — (g) Codex ac eidem apparente. — (h) As et edd. Alioctum. — (i) As et edd. fuit conversus et vitae postmodum 2>erfectae. * Traii. — ^ Dc B. luliano Cesarello cfr. Acta SS., t. II nov. pag. 517-519. — ^ Capo (i'lstiia; cfr. de fr. Monaldo infra, iibi de fratribus scienlia praeclaris agitur. — * Cfr. Dialoyus pag. 94 et 95. — * Fere eadcm leguntur in cod. cit. Canon. Misc. 525; cfr. Cat. S. Fr. Min. pag. 42. 304 FRUCTUS VIII ~ PARS SECUNDA. DE PROVINCIA TERRAE SANCTAE. Iii ppovincia Terrae Saiiclae iaccnt infrascripli fralres. Fraler lacobus, ciislos Siriae el marlyr; frater lcremias, socius eius el marlyr *. El alii seplem fralres noslri marlyres, qui propler ficlem a soltlano Aegypli Mel- 8 casa ' sunl decapilali. Fraler Conradus de Allis(a) ob fidem decapilalus (/>) esl a saraccnis; de quo dicilur, quod super corpus eius in mare proieclum in procellis slabanl duo luminaria per Iriduum '. Fralres noslri duo alii, unus anliquus el aller iuvenis, decoriali sunt in capi- tibus a saracenis *. 10 Fralcr Barlholomaeus Martinozi, de Monte Poliziano, de provincia Tusciae, apud Karum (c) de Babylonia pro fide a capile usque deorsum sectus fuit a saracenis^ Frater loannes de Otlbeo (rf), proviuciae Caslellac, confessor domini infantis Fernandi, fratris regis Aragoniae. Hic fraler vilae el scientiae singnlaris ivil ad Hieru- salem. Sed postmodum caplus a soldano cum socio, nomine fratre Gunsalvo, laico de 15 provincia sancli lacobi, et posilus in carceribus, socio ob poenas morluo, ipse, pcrmit- tente Deo, non valens poenas sustincre, fidem abnegavil et faclus est saracenus; verum uxorem more eorum accipeie noluit, el sic circa Ires annos stetil. Verum, divino spiritu laclus, scripsil fralribus de Cypro, ul mltlerenl sibi duos fratres exsis- tenti iu Karo Babyloniae, per quos volebat ad fidem redire; quod el factum est. Unus 20 frater, qui accessit, fuit captus a saracenis, sed poslea dimissus. Sed frater loanncs posl solemnem praedicalionem el revocalioncm eorum, quae negaverat, captus a saracenis, primo verberibus crudelissime caesus, deinde sale el aceto plagis aspersis, demum sex clavis fuil crucifixus, scilicet duobus in manibus, duobus in biacbiis in medio, scilicel in cubilo, el duobus in pedibus. Et cum in principio facics cius pallida (o) As AHis. — (ft) -AiS et edd. decollatus. — (c) As ot cdd. Cairum; est Cairo. — (d) As Ca- theo; edd. Etheo. ' ipsoriim martyriiim refcrunt ad anniim 1266 Minorila Erpliordiensis, Pelriis Corai {Chro- nica S. Marlini Lemovicensis) , Maitinus Sanulus {Ilistoria Ilierosolymitana, 1. III part. 12 c. 8), Paulinus Puteolanus el alii; cfr. Cat. S. Fr. Min. pag. 23 et Golubovicti, Biblioteca bio-bibliogra- fica pag. 295 sqq. — " Melek-Saher-Bibars; regnavil 1260-1277. — ^ De ipsis agit Minorila Hrpliordiensis ad an. 1269 (apud Giassberger pag. 82); cfr. Cat. S. Fr. Min. pag. 26 not. 1. el Golubovich 1. c. pag. 264. — * Idem Cat. S. Fr. Min. pag. 26. — ^ Errat Pisanus, conruii- dendo forlasse nomina diioruin fralriim ex eodem loco oriundorum. Mons Politiani (Monlepulciano) est cnim paU'ia beati Uartholomaci Pnccii, de quo supra pag. 261, el fr. loannis marlyris, dc (juo hic cst sermo, quem Chron. 24 gen. pag, 5i3 anno I3i5 martyrium subiisse dicit. Do ipso Sbaralea, Svpplementum pag. 707 dicit: « loannes Marlinus ai. iWar/moczn/s a Monlepoiiliano, pcr errorcm dictus Bartholomaeus a Pisano Confor. VIII, cui adhaerens Waddingus ex uno duos Mar- lyres fecil; ex monumenlis mss. Monlis Poliliani an 1325 eral Senis, el aii. 1328 Montis Poliiiani; in quadam donatione facta ab Angclo Marlinozzi huius Marlyris abnepolc an. 1445 legitur: ob dc- votionem... ergn beatnm Fratrem loannem Martinozzi Ordinis S. Francisci, qni fr. loannrs propter sanctam apostolicam (idem martirizatns fnit, et, nt cnlyariter dicitnr, inciso nltra mare per medinm sub annis Domini l.liS aut circa »; cfr. etiam llenoni, Compendio di Storia Mino- rilica (Pisauri 1829), pag. 130-132. FRANCISCUS FECUNDATUR. 305 esset facla prae dolore, (lemum adeo rubicunda (a) el laela, ut omnes mirarentur. Et sic vixit per (empus, semper fidem Christi affirmando el Maumelh detestando '. Frater loannes de xNeapoli, diaconus, cum regi Gazzae (6) Christum praedicaret ac vellel eum ad fidem converlcre, ab eodem captus et in frusla est concisus ^ Fralres noslri alii sedecim, qui erant in terra promissionis lempore, quo rex 5 Cypri Petrus Alexandriam cepil, capti posili sunt in carceribus in Damasco; per quinque annos slanles in ferris el sine indumentis et ieiuniis virtute fidei (c) probali, gloriosa morte confessionis perseveranlia obierunl ^ DE PROVINOIA BURGUNDIAE. De fratre Bonaventura de Balneo Regio. 10 In provincia Burgundiae, in LUGDUNO iacel pater dominus frater Bonavcnlura de Balneo Regio, sanclae romanae ecclesiae cardinalis, episcopus Albanensis, pro- vinciae Romanae. Qui cum iuvenis, miraculo sibi facto per beatum Franciscum, utpote a mortis faucibus liberalo *, ordinem intrasset, tantae bonae indolis honestale pollebal, ut ma- 15 gisler Alexander de Halis {d) diceret aliquando de ipso, quod in eo videbatur Adam non peccasse. Hic in septimo anno post ingressum ordinis legit scnlenlias Parisius, et in decimo anno recepit cathedram magislralem; in decimo tertio anno ad regimcn ordinis est assumplus, decem el oclo annis ordinem rexil \ Hic in primo capilulo, («) As iocunda. — (6) As et edd. Gaze. — (c) As Dei. — [d) As et edd. Alee. ^ Secundum cod. Canon. Misc. 525 bibl. Oxoniensis piui-ies citatum mortuus est « gencralante fratre Morco » (1359-1366); cfr. Cnt. S. Fr. Min. pag. 46. — ^ Chron. 24 geii. ipsius non facit mentionem; ast pag. 560 simile martyrium fr. Gulielmi de Castromaris (prope Neapolim) refert, quem 1364 in civilate Gazae occisum dicit; num unus idemque ac frater loannes de Nca- poii sit, liaud dicere possumus. — * Codex Oxon. cit. hic pariter addit: « generalante fratre Marco»; rex Pelrus (1358-1368) cepit Alexandriam 1365; sec. Chron. 24- gen. (pag. 564) tem- pore fratris Thomae de Bononia (1367-1372) dnodecim fralres iisdem sub circumstantiis, quas supra narrat Pisanus, a saracenis occisi sunt; unde de iisdem martyribus utrumque agere pu- tamus. — * Bonav. Leg. min., De transitu mortis lect. 8. — ® llanc chronologiam vitae S. Bona- venturae pi'imus exhibuit Catalogus generalium ministrorum (Analecta Franciscana, t. 111) pag. 699; eamque repetunt Cat. S. Fr. Min. (pag. 27), Pauiinus Put. (Provinciale, pag. 78), Chron. 24 gen. (pag. 324), Pisanus cum aliis. — Nota est differentia, quae inter scriptores hac de rc ha- bctur: alii chronoiogiam supra datam acceptant, alii ipsam in codicibus corruptam esse tenent. Secundum priores (ex. gr. Galesinius, Waddingus — cfr. Bonav., Opera omnia, t. X pag. 40) sanctus Bonaventura habitum ordinis sumpsit anno 1243; secundum alios vero (Sbaralea, Bonelli, Panfilo da Magliano, Ehrle, Felder, dissertationem in tomo X editionis Operum omnium D. Bona- venlurae) S. Bonaventura in ordinem intravit anno 1238. Priori sententiae testimonium favct Sa- limbene, qui in sua Chronica (pag. 129) refert: « Frater loannes de Parma dedit liccntiam fratri Bonavcnturae, ut Parisius legeret;... currebat tunc annus 1248 »; cum vero S. Bonaventura « in sej)timo anno post ingressum ordinis iegit sententias Parisius», faciie in annum 1243 istum in- grcssum remittere licet; favent pariter Glassberger (pag. 63) et Komorowo {Memoriale ordinis fratrum Minorum, pag. 101), qiii ipsum siib generali Ilnymone (1240-1244) in ordinem intrasse diciint. — Altcra sontentia tcstimonium praecipuum desumit ex verbis beati Francisci Fabrianensis, Analecta — Tom. IV. 20 306 FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA. quod lcnuil Narbonae, conslilulionibus oidinis formam dedit el ordinem. In capilulo Pisis provinciarum ordinis, ul modo sunl, faela esl dislinclio. Hic poslmodum, rogalu capiluli generalis, legendam maiorem et minorem bcati Francisci composuit, quas modo tenet et habet tolus ordo. Hic per dominum Gregorium X faclus est cardinalis. 5 Hic videns se indignum communione cor|)oris Clirisli per mullos dies abslinuit a celebratione missarum; sed Deus eius bumililalem aspiciens consolalus est eum mi- rabiliter; nam eo audiente missam devote, una de parliculis bosliae consecralae iam divisae intravit in os eius, sacerdole nullalenus advertente. Hic in Lugduno tempore generalis concilii, ad sanclos palres apposilus triumpbanles, suo laelificavii consortio, 10 papa cum cardinalibus exsequias super eius corpus celebrante '. Ipse fecil opera multa, ut inferius. Huius corpus dum de sacrislia esset posilum in sepulcbro novo, ubi nunc iacet, corpore redaclo in cinere, lingua invenla est sana et inlegra, acsi nnnquam fuisset sepulta. Quod fralres videntes, eam in pyxide eburnea ponenies, in sepulcbro 15 eius recondiderunt ^ Locus Viennae. In Vieuna iacel fraler Micbael; isle aquam in vinum mutavit et plura mira- cula fecit. lacet ibidem frater Drodo; cui servivit angclus in missa et praeparavit ei omnia 20 necessaria [pro Missa] in quadam ecclesia derelicta et deserla; el alius angelus ei equos praeparavit ad ambulandum ^ lacet ibi fraler Gulielmus; bic babuit spiritum propbetiao; slatlm enim fu- lura dicebat. Locus de Avoniaco. 25 In Avoniaco (fl) iacet fraler Gulielmus; ad cuius preces navis distans, quia longe recesseral, ad porlum rediit statim, sicut ipse fraler optavcrat. (a) As Aiwniato, edd. Amoniaco, est Annonay. quod S. Bonaventura lliit « in sacra theologia licenliatus sub magistro Aiexandro », qui anno 1245 mortuus est; « iiinc sequitur — aiunt (ila Bonav., Opcra omnia t. X pag. 42) — non lantum, Bonaventuram an. 1238 ordinem esse ingressum, sed etiam, eum iam an. 1245 Parisiis plures annos commoratum esse. Impossibile enim esl, eum ab Alexandro ut baccalaureum universitati pracsenlatum fuisse, antequam studia passiva complcvcrit »; ex iioc vero dcducunt, in dironologia supra dala vcrba « in XIII anno » esse corrupta ct « incuria an)anucnsis antiqui numcrum \' Aiisse omissum » (I. c. pag. 48). Ast niliil impcdire vidctur, quominiis dicamus, fralrem Bonavcnturam iam ante ingressum ordinis sub fratre Alcxandro liccntiatum esse; ila Analecla Bollandiana, l. XXII (1903) pag. 362, ubi bene dicitur: « En admcttant que Bonaventurc quitla le monde en 1243-1244, loutes les autres donnees chronologiques du vieux Catalogue cadrcnl parfaitcment avec cctie date » . — ^ Ilucusque idcm in Cal. S. Fr. Min. pag. 27. Ex eodem Catalogo Pisanus alia — practcr Iranslationcm S. Bonavcnlurae — dcsumpsit, quac liic refcrt de provincia Burgundiac. — * Pisanus primus huius iranslalionis facit mcntioncm, cuius annum non possumus indicarc. Auctorcs |)osteriores (cfr. Acta SS., t. III iulii pag. 820) candcm fere relationcm habent dc Iransla- lione (|uadam, quam 160 annis post mortcm D. Bonaventurac (i. c. c. 1434) factam dicunt; proptcr has similes circumstanlias non de alia translatione inlclligendi \ idcntur, sed potiiis lempus ab illis assignaUim conigcndum. — ' Cfr. de ipso Salimbcne, Cliron. pag. 149 ct 319, ci Clnott. '24 (jen., pag. 244; (|uac omittit « iacct ibidcni fr. (luliclmus, hic habuit spirilum prophcliac », veiba a stulim futura piacdicabat » dc fr. Drodonc lelert ac nnum soIhih fr. (julieliiiuin nominat. FRANCISCUS FECUNDATUR. 307 Locus Valentiae. In Valenlia iacenl frater Petrus martyr et frater Cathalanus martyr, qui ab haerelicis propter ofTicium inquisilionis sunt marlyrizati. Qui post ipsorum mortem apparenles cuidam sanclimoniaii infirmae, primo totaliter sani!;uinolenti, poslea tota- liler gloriosi, praemonentes eam, quod in crastino iret obviam corporibus eorum pro 5 sanitate recuperanda; quod cum fecisset, statim est sanata *. [In convcntu Diensi iacet frater Electus, homo sanclissimus valde]. DE PROVINCIA TURONIAE. Locus Pictaviae. In provincia Turoniae, in Pictavia iacet frater Gualterius, episcopus Picta- '0 viensis '. Hic illuminavit caecos, et multa miracula fecit; iste sanctus habet specialem gratiam liberandi et curandi hontines a quartana. Hic sanctus ad mortem veniens quandam scripsit cedulam, cum qua in manu decessit; et cum Pictavis esset Romana curia, scilicet dominus papa Clemens V *, qui ipsum iniuste ab episcopatu Pictaviensi deposuerat *, episcopi et cardinales et alii praelati adessent ad eius exsequias, nulli ^S praedictam dare voluit cedulam; sed domino papa veniente, eidem statim morluus tradidit. In cedula continebalur, quomodo ipse fraler Gualterius, quia iniuste ab eo fuerat depositus, infra tot dies dominum papam citabat appariturum coram aeterno iudice. Et sic factum est; nam, die statuta, subita morte papa ipse decessit K In dicto loco iacet frater Symon, minister Turoniae; ad cuius os Spiritus sanctus 20 in specie columbae visus est. Locus Rodomarum. In Rodoniis (a) iacet frater Rodulfus sacerdos, cui angeli servierunt in missa. Locus de Oenomannis. In Cenomannis® iacet fraler Electus; cui in extrema unctione et animae recom- 25 mendalione, quando sancti nominabanlur in lilania, iidem sancli visibiliter apparebant eidem fratri ; quibus ipse cum risu et laetitia magna reverentiam faciebat, ct tamen (6) tribus diebus steterat, quibus non fuerat locutus \ (a) As et cdd. Rodomis; est Rennes. — (6) As cum. ^ Cfr. bullas loannis XXII « Vox sanguinis » dc 20 nov. 1321 et 17 nov. 1322 (Eubel, Bul- lariim franciscamm, t. V pag. 453 et 485. — ^ 1279-1306. — ^ Obiit frater Gualterius die 21 ian. 1307; sec. Chron. 24 gen. pag. 456 i anno 1307 dominus papa cum tota curia ivit Picta- vium et ibi fuit per annum et amplius commoratus ». — * Non proprie depositus, scd rcsignare coaclus est ob « non modicam dissensionem de suis iuribus »; cfr. Chron. 24 gen. pag. 455. — ° Cfr. Cat. S. Fr. Min. pag. 29, Paul. Put. (in Provinciale pag. 16), Chron. 24 gen. pag. 371 et 455 aiiosquc. — " Lc Mans. — '^ Idem fere de provincia Turoniac in Cal. S. Fr. Min., pag. 29 et Chron. 24 gen., pag. 455; cfr. etiam Paul. Put. (Provinciale), pag. 15. 308 FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA. DE PROVINOIA AQUITANIAE. In provincia Aqiiitaniae, in FIGIACO iacel fraler Aldemarus (a) de Fllsinio. Isle siiseilavil mortuos, caecos illuminavit el vexalos a daemonihus curavil '. Locus AfEricani. 5 In Sanclo Affricano iacel frater Gulielmus, qui mullis claruit miraculis. Locus Aureliaci. In Aureliaco iacel frater Rigaldus(6), qui multa fecil miranda. Locus Tholosae. In Tholosa iacet frater Stefanus; qui, cum esset prius ahhas magnus, dimissa 10 ahhalia, factus est frater Minor. Hic, dum csset inquisitor in partihus Tholosanis, ah haereticis occisus, corona martyrii meruit suhlimari. Ihidem iacel frater Raymundus, eius socius, qui eliam marlyrio cimi eodem coronalus iuxla (c) csl sepultus ^ DE PROVINOIA FRANOIAE. 15 De fratre luliano Theotonico. In provincia Franciae, in PARISIUS iacel frater lulianus Theolonicus, vir mirae sanctilatis; qui fecil historias heati Francisci et hcati Aiitonii ct quoad canlum el quoad antiphonas, versus et rcsponsoria, quihusdam anliphonis ad Magnificat et rcsponsorio « Carnis spicam » exceptis ^ Hic ante ordinis ingressum fuit magister 20 canlus {d) in aula regis Francorum *. laccl ihidem fraler Venantius laieus; cum quo multae animae in suo ohilu dc purgatorio ad caelum evolarunf, sicut eadcm die in Colonia exstitil rcvelatum. De fratre loanne Vallensi. lacet ihidem frater loannes Vallcnsis (e), magistcr in theologia; qui summam 25 valde utilem mullorum traclatuum composuil^; hic (/") Arbo?- vitae vocatur. Hic in (rt) As et edd. Aldemarius. — (b) As Guliehnus. — (c) As addit eum. — (f7) As om. ntagister cantus. — (e) As Gallensis; odd. Gualensis. — (f) Ita As ct edd.; codex hoc loco: haec arbor vitae vocatur; paulo post, ubi agit de scriptorilms ordiiiis: qui arbor vitae vocatur. ' Cfr. Chron. 24 gen., pag. 464-467. — ^ Fcrc idcm Bessa c. 1 (I. c. pag. 669); cfr. Chron. 24 yen. pag. 248 et Acla SS., L VII maii pag. 180-183. In Cat. S. Fr. Min. (pag. 30) deest fratcr Uaymiiiulus; reiiqiia dc provincia Aquitaniac iit siipra. — " Cfr. Saiimbene, Chron. pag. 194. — Nota est conU'Oversia, num fr. Iiiiianus sit eliaiii aiictor lcgemlae S. Francisci; lcsli- monium Hernardi dc Dessa diibiiim csl;cod. 1. VI. 33 Tanrincnsis iiabct: a Boati Francisci vilam scripsit... in Franoia fraler lulianiis, (jui eliain nocturnale Sancli oiricium in liltcra et cantu posuit » (ila ctiam cditioncs), ast codcx -\ndcgavensis 737 (sncc. XV): « In Francia vero lulianus noclurnalc oflicium Sancti in littcra ct cantu composuit » (cfr. Orbia Seraphicus, De Missionibus Apostolicis, l. II (Appcndice, pag. 707). — * Pisanus primus refcrt, qiiod fr. lulianus a fuit magister canlus in aiila regis »; Chron. 24 gen. (pag. 381) dicil, (jiiod <• fiiil corrcrtor Parisiiis imiltis annis ». r:fr. Cdt. S. Fr. Min. |)ag. 31 not. n. — '' Siimma dc rirtntitms ct vitiis; cfr. Sbaralca, Snp- pleinentiim pag. 428. FRANCISCUS FECUNDATUR. 309 fiiie coiisliliilus, ciim (liu siiie ioquela permansisset, Uintlem loqui coepil lotus gaudens et laelus ac dicere: « ludicium meuni factum est, ad patriam pergo », et sic diem clausit extremum \ De magistro Alexandro de Halis. lacet ibidcm magister Alexander de Halis; qui fons vitae appcllatur ^ qui 5 summam maximam fecit iii tlieologia, approbalam per dominum papam Aiexan- dium IV ' et per scxaginta magistros in Iheologia Parisius *, et multas poslillas fecil super scripluram sacram et glossas ordinarias, ut dicitur. Hic miraculose ordinem fratrum Minorum inlravit et miraculose remansit et gloriose obiit ^ DE PROVINOIA PROVINOIAE. 10 De sancto Ludovico episcopo Tholosano. In provincia Provinciae iacet sanctus frater Ludovicus, episcopus Tliolosanus, primogenitus regis Caroli II. Cuius vilam succincte, prout potui invenire hinc inde, ponam ^ De ipsius generis mbilitale. 15 Hic sanclus ex parte patris fuit de domo Franciae; patcr enim suus, Carolus II, filius fuit Caroli I, dicti Marlelli, qui Carolus I filius fuit Ludovici regis Fran- corum et frater sancti Ludovici regis Francorum. Ex parle malris, ut dicit papa loannes in bulla canonizationis ipsius, scilicet dominae Mariae (a), fuit de domo Un- gariae, de qua domo sunt Ires reges canonizati, scilicet sanctus Stephanus, sanctus 20 Hcnricus (6) et sanclus Ladislaus, qui fuerunt fratres germani (c) dictae dominae Ma- riae; sanctus Bela {d), nondum canonizatus, nepos fuit dictae dominae; sancta Eli- (a) Ita As, edd. cum legendis et documentis antiquis, codex loannae. — (b) Codex Lymachus; edd. addunt dux. — (c) As et edd. om. gennani. — (d) As et edd. addunt rex. 1 Ideni Cod. Oxon. 52S (cfr. Cat. S. Fr. Min., pag. 31 not. b). — ^ Primam luiiiis tituii mentionem invenimus in Cod. Oxon. pluries citato (cfr. Cat. S. Fr. Min. pag. 31 nota h). — ' Buila « De fontibus Paradisi » de 28 iulii 1256; cfr. Sbaralea, Bullarium franc, i. II pag. 151, et Denifle-Cliateiain, Chartularium Universitatis Parisiensis, 1. 1 (Paris 1889) pag. 328. — * Fructu XI Pisanus dicit: « Opus a 72 magistris scriptura propria ac sigillis est approl)atum »; de liac utraque relatione Dcnifle-Chatelain dicit quidem 1. c. pag. 329 in nota: « Meram fabulam vero esse opi- namur traditionem, ,opus Alexandri a 72 (vel 60) magistris scriptiira propria ac sigillis esse ap- probatam', ut refert Bartholomacus de Pisis»; a?t nihil relationi obstare videtur, nec enim opus a lot magistris insimul esse approbalum asserit (uti secundum — Denille 1. c. t. II pag. UO — quadraginta « experti » beati liaymundi Artem brecem approbaverunt), nec approbatio quaedam solemnis refertur. De magna fama Alexandri cfr. Salimbene, Chron. pag. 16, et Roger Bacon, Opus minus pag. 327 ac alibi. — ^ (]f|._ chron. 24 gen., pag. 218 et 219; quae ibi dicuntur de ipsius ingressu in ordinem, eodem fere modo Eccleston refert de ingressu fralris Adae de Oxonia {De adventu fratrum Minorum in Angliam, Anal. Franc. t. 1 pag. 224). — ^ Pisanus pluries citat bullam canonizationis « Sol oriens mundo » dc 19 aug. 1397 (Eubel, Bullarium franc., t. V p. III). Vitas S. Ludovici enumerat B/^/Zo^/ia-rt hagiographica latina, t. II pag. 750 et 751. ^310 FRUCTUS VIII ~ PARS SECUNDA. sabclh canonizala eius fuil amila. Sic ergo ex ulroque parenle uobilissimis esl orlus parenlibus. Hic siquidcm Carolus 11, elsi plures habueril filios, primogenilus eius fuil hic sanclus iuvenis el fraler Luclovicus, cui ul primogenilo regnum Siciliae et lerusalem 5 debebalur \ Et quia mater eius unica fuil regis Ungariae filia, qui alios filios non ha- buit, nisi malrem ipsius dominam Mariam, ralione matris regnum Ungariae suum erat; quae, ut patebit, Christi amore despexit ac dimisit, factus humilis fraterMinor; sed quo modo, est videndum. Carolus siquidem 1 coronatus rex per ecclesiam conlra Manfredum regnum oblinuit, interfeclo Manfredo, Siculorum rege. Yerum de Manfredo 10 fijiae aliquae rcmanserunl; inter alias remansit Constantia, quae nupta fuit regi (a) Pelro Aragouiae. Et quia Francigenae in insula Siciliae pessime se habebanl, ordi- nalione loannis de Procida, interfectis per totam insulam Siciliae una die Francigenis, rex Carolus I insulam amisit Siciiiae, quam illico Pelrus rex Aragonum accipieus ob uxorem ^ filium suum secundum, scilicet Fredericum, in dicla insula regem posuil; 15 propter quod bellum ortum est inter Carolum et Petrum. Sed idem Carolus, cum se praepararet ad iuvadendum Siciliam, diem clausit exlremum, regno dimisso Carolo filio, qui, dum contra Siculos exercilum parasset, viclus a Pelro de Aragonia, captus est el ductus Barchinonam. Qui [Carolus], dalis tribus filiis [suis] obsidibus, videlicet primo- genito suo Ludovico et duobus aliis, ipse rex Carolus ad suum regnum est reversus '. 20 Et cum pax per septennium non fuerit reformala, sanctus Ludovicus cum duobus fralribus suis per tantum (b) tempus Barchinonae obses fuit; qui in captivitale positus, non puerorum mores ac lascivorum, sed anliquorum et virluosorum hominum slalum et opera proscculus, mullis virlutibus coepit florere. De eius exercitio in sludio scientiarum. 25 Studio scieutiarum cum fratribus suis tali in tempore sic se dedit, habendo magistros in scientiis fratres Minores, scilicet fratrem Pontium Carbonelli, homiuem sufTicientem et sanctum *, et alios fralres Minores, quod infra seplennium, quod ibi fuit, in grammatica, logica, scicntia naturali, n^etaphysica et morali et sacra thcologia adco fueril instruclus, quod et dispulare i\Q. praedictis sciret, docere ac pracdicarc 30 clcro ct populo ct Dei verba proponere; ut scienlia magis sibi iufusa pularelur di- vinitus, quam humanitus acquisita. De corporis eius et animae puritate. Hic sanctus, etsi pulcherrimus essel corpore adco, ul audivi a fratrc, qul vidil eum, quando primo cpiscopus Tholosam inlravil, ut concorditcr muliercs omues et ho- (o) As et odd. om. recfi. — (b) As tolum. * Pisaniis piurcs iiic commisit crroros; sanclus Ludovicus non fuit primogonilus; primus cniin fllius Caroli 11 oral Carolus f 1295; Ludovico a doijcbalur rognum, non (piia j)rimogoniUis, sed quia primogeniUis eius fratcr Carolus Marlollus abierat c vivis » {Acta SS., t. III augusli pag. 776). Non avus sancti Ludovici, scd fralcr illc nalu niaior cognominabalur Marlcllus. Dicli sancti rcges mininic fuerunt fralrcs gcrmani suac malris, utpotc longo antc tcmporc morlui. — ' ('onslantia, fllia rcgis Manfrcdi. — " Anno 12SS. — * I)o (juo infra pag. S^-i. FRANCISCUS FECUNDATUR. 311 miues tlicerent,se pulchriorem faciem nunquam vidisse, nec de eius facie(a) ad videndum poterant saliari, el de vico in vicum ibant [cuncti] ad eum videndum, ac in mundi deliciisenutritus, post carnis concupiscentias nuilatenusabiit, sed a pueritia amor casti- latis eius affecit mentem, ut non solum mulierum aspectus, colioquia et consorlia vi- taverit, sed et verba carnalia aut ad alia pertinentia nullus eum unquam loquentem 5 audivit. Unde, Barchinonae dum esset obses, et homines nobiles illius regni, qui eum visitabant, verba dissoluta aliquando loquerentur et (6) ad malum eum incitarent, ad- ducendo ad eum virgines, puellas et nobiles, ipse vir angelicus et purissimus quasi ribaldos a se abiiciebat; fralresque suos acutissime reprehendebat, cum se dabaut aspeclibus mulierum, nec audebant propler ipsius reverenliam et timorem aliquid 10 agere inhonestum. Suae virginilatis tesles fuerunl fralres, qui ipsum nulrierunt; qui in sua iacebanl camera, et sibi a puerilia astilerunl et, ipsum angelicae puritatis fuisse, testimonium reddiderunt. Unde eius conversalio inter homines quoad hoc potius angelica fuit quam humana. Perhibuerunt etiam [leslimonium] nobiles viri cum fratribus praedictis, quod nunquam, ex quo natus est, usque ad vigesimum I3 quartum annum, quo decessit, ab eius ore exivit verbum, nec iocose nec seriose, unum lascivum aut declamans (c) seu importans aliquan) inhoneslatem ; sed semper verba eius caslissima fucrunt et honesta, et quod maius est, tam saecularis quam frater et episcopus omnem aspectum el omnem conluitum mulieruu) perpetuo evitavit, Dominus papa loaimes in bulla canonizationis eius ponit, quod, excepta malre et sororibus, 20 cum nulla muliere solus cum sola aliquando est loculus. Quoad hoc referam, quid hic sanctus circa sororem suam regiuam egit Aragoniae {d); cum enim venisset ad eum visitandum, nullo modo poluit oblinere precibus quibuscumque, ut eam in faciem aspi- ceret, sed respondit, quod erat fatua hoc petens. Dominae loannae, reginae Franciae, cognatae suae, utpole fdii duorum fratrum, roganti, ut in suo adventu more nobilium 25 de Francia eam reciperet ad amplexum et osculum, nullalenus acquievit, etsi summa devotione ferretur ad ipsum. Non solum verba inhonesta unquam [fuit locutus], sed talia dicentes graviter arguebat. Oculos suos ab omni aspectu mulierum averterat, ut nullam aliquando aspiceret; nam dominus erat suorum oculorum. Tholosae quae- dam domina, cum audisset, eum de hoc commendari, respondit: « Ego probabo»; 30 cumque ad eum ivisset et ipsum, dum esset in ecclesia, diligenler considerasset, reversa ad domum dixit (e): « Vere, iste dominus sanctus est; nunquam vidi aliquem, qui suis dominaretur oculis, nisi istum ». De studio sanctae orationis. Sanctae orationis studium hic sanctus, nondum factus frater Minor, specialiter 35 habuit in amicum. Nam, ut de hoc testabatur rex Robertus et eius frater ac do- micelli sui nobilissimi, qui in sua iacebant camera, cum esset parvulus et tenellus, omni tempore, postquam servitores sui recesserant, surgebat de lecto et in oralione el lacrymis usque ad mediam noctem persistebat. Et a fralribus, qui eum in confes- sione audiebant, fuit multoties reprehensus propter eius delicationem. Unde in illis 40 diebus, cum semel ad orationem surrexisset et staret usque ad mediam noclem per- vigil in oratione, esselque lumen ardcns in camera, sicut mos est nobilium, et do- (a) As et edd. nec de videndo eius faciem. — {b) As et edd. ut. — (c) Edd. declarans. — {d) As et edd. in Aragonia. — (e) As et edd. addunt vicinis. 312 FRUCTUS VIII — PAKS SECUNDA. miuus rcx Roberlus el fraler cius domiiius Rnymundus in lccto eius (o) essenl, cum omnes simul dormirent el aclualiter vigijarenl, vidcruut sanctum Ludovicum ad ora- tiouem surrexisse; cumque inspicerent, conspcxcrunt unum gattum nigcrrimum et magnum, sicul unus canis, sallantem supcr cum et praeliantcm cum co, quem ipse 5 saccr iuvenis Ludovicus, signo crucis facto, a se abigebat; el cum pluribus vicibus super eum saltasset, exclamaverunt pueri, scilicet Roberlus el fraler, et stalim disparuit gattus ille; quod advcrtons sanclus Ludovicus ab oratione surgeus venit ad cos, et iuramento eos astrinxit, ut quamdiu vivcret, nulli, quod vidcrant, reserarent. De eius ad pauperes pietate. 10 Factus frater Minor, dormientibus sociis, surgeus ad orationem devote orabat et in terra cubilabat. Hic sanctus tam ex gralia quam dono naturae hoc ha- bebat praecipuum, ut ad pauperes el specialilcr leprosos manus suas libenler extenderet et ipsos personaliter visitaret. Barchinonac dum esset obses, nec ipse adhuc 18 eral annorum, visitabat leprosos; suis manibus eburneis el pulcherrimis, 13 quibus omnes alios excedebat, eorum lavabal mcmbra, tangebat ulcera, educebal sanicm, et in oscula devolissime proruebat; et hoc specialiter in hcbdomada sancla et singulariler in Domini cocna faciebat. Nam, ut teslis fuit rex Robertus et alii, qui praesentes fuerunt, cum semel in coena Domini vocari fecisset omnes leprosos de civitale Barchinonae ad suum hospitium, ut eorum pedes lavaret el cibaria mini- 20 strarel, mcmor Domini, cuius aspectus apparuit lcprosus, percussus ct humilialus illis diebus, cumque omnes leprosi convcnissent ad eius hospilium, affuit unus sta- tura permaximus et in illa infirmitate horribilissimus ila, quod dominus rcx Ro- bertus el dominus [Raymundus] eius frater hoc videnles summe limuerunt; ad quem accedens vir Domiui Ludovicus hunc diligentiiis lavit et devotius quam alios ac stu- 2o diosius sibi servivit in mensa, necessaria ministrando. Sed cum in crastino in die parasceven in memoriam passionis Christi, qui apparuit leprosus in cruce, praefalum leprosum in suo voluisset hospilio habere, in tota civitate non est invenlus diligen- tissime requisitus. Et cum fuissenl ceteri leprosi interrogati, responderunt, quod nunquam aliquis talis affuit inler eos, ncc unquam illiim viderunt. Unde creden- 30 dum esl pie, ipsum fuisse Dominum lesum Chrislum vel eius angelum, qui in specie Icprosi horribilissimi se voluit exhibere bealo viro, ut eius probaret virtutem et hu- mililatem. Faclus cpiscopus Tholosanus, cum mandasset inquiri de suorum quantitale red- dituiim, de quadraginta millibus librarum, dcccm millibus pro suis rclentis ex- 35 pensis, triginta millia dislribuebat pauperibus. Omiii die 2a paupercs in sua domo reliciebat, quibus aquam manibus iiifundebat, fercula apponcbat, sciiidebat panem, poplitc genullexo, et serviebat. Aliis cliam paupcribus largas faciebat eleemosynas tam publicas quam privatas. Hospilalia eliam visilabat pauperum leprosorum. Semel eundo Parisius paupcri, quem roperil, propriam cappam dedil. Nullum, quanlum- 40 cumque paupercm el despcctum, dedignabalur. Qiiadam vice accidil, quod, ipso Irans- cunlc cum tota familia sua, quacdam imilicr panpercula ct anli(|ua, in {|uo(lam lu- gurio hiimili ct despccto iaccns, clamarct confcssioucm humililer pclendo; ct cum aliqui de .saccrdotibus vcllenl de equis desccndeni, ut cam audirenl, respondit sanctus (a) As om. eius. FRANCISCUS FECUNDATUR. 313 Ludovicus: « Nequaqunm, sed ego desceiKlam, el audiam eam, quoniam ad me speclal ». Descendil, lugurium intravil, eam audivit ad confessionem, consolalus est eam et eleemosynam impendit. Egressus inde plcnus fuil pediculis et immunditia, quod vir sanclus cum consolalione aspoxit gaudenler el cum risu portavil; podicuios et huius- modi gemmas pauperum vocabal. 5 De morum ipsius maturilale. Qualis hic sanclus exsislerel et fuiurus essel, non soium praefala oslendehant, sed maturitas, quam hahebat in geslu et affatu ac conversatione. Si spaliatum duce- relur cum fratribus, illis solatianlihus et equis suis currenlibus, isle semper malu- rissime el devotissime perrnanebal, nec aliquam lasciviam oslendebal, sed summam lO maturitatem. De ipso post eius morlem nohilissimi viri, qui eum agnoverant ab initio vitae suae usque ad finem, lactis sacrosanctis cvangeliis, leslimonium perhihucrunl, nunquam se audivisse ac vidisse aliquid de eo, unde possel notare quisquam pec- calum mortale de eo, cum omnis actus vitae eius et secreta eis essenl nota. Adeo fuit plenus mililale, suavilate, humililate ac columhina simplicitale, ut ad eum ac- 15 cedere posset quilihel, quantumcumquc modicus, pau|)er et despeclus. Be ipsius ingressu acl ordinem fratrum Minorum. Cernens vir Deo dcvotus, mundum transire velul umbram, ac amicum mundi Dei etlfici inimicum, dum adhuc Barchinonae in obsidione esset posilus ohses, vide- licet palris sui, nuindum abdicare proponens, ihidem efTici frater Minor voluit; sed 20 hoc non valens perficere, quia fralres de provincia Aragoniae limore eum non re- cepissenl, tunc votum solemniter emisit de intrando ordinem fralrum Minorum. Sed cum Deo placuisset, quod post seplennium, quo obses fuit, inter regem Aragonum el palrem suum pax essel facta, cum a regno Aragoniae ahscessissel et venisset ad Montem Pessulanum, ibidem votum suum, quod de inlrando ordinem fralrum Mi- 25 norum fecerat, voluit adimplere; sed timore palris eum [fralres] reci{)ere formidanles, iteralo in diclo conventu solemniter votum fecit de inlrando ordinem fratrum Mi- norum. Veniens vero Romam in praesenlia domini papac Bonifacii VIII et regis Ca- roli palris sui, cum sibi introilum dissuaderent ordinis fralrum Minorum, et si inten- dehat mundum relinquere, quod provisioni de so faclae ecclesiae Tholosanae inten- 30 deret, respondit, nullatenus lali provisioni se praebiturum assensum, nisi prius votum, quod feceral de inlrando religionem fratrum Minorum, perfecisset. Et sic, annuentc papa praedicto, in sui praesenlia ad ordinem receptus per fratrem loannem de Murro, lunc ordinis generalem minislrum, factus est frater Minor et filius beali Prancisci pauperis concrucifixi (a), 35 0 qualis fuit mundi contemptus islius sanctissimi iuvenis, qui regnum Siciliae et lerusalcm, (|uod sihi debehaUir lanquam primogenilo ratione patris ', ac regnum Uo- gariae, quod sibi dehcbatur cx matre, comitalum Provinciae et Fol(|uarqucrii pro Chrisli amore reliquil, nihil omnino sihi de mundialihus reservans; nec ordinem ali- quem hahcnlium sallem in communi voluit intrare, sed ordinem heati Francisci pau- ^^ (a) As ct edd. cnicifixi. * Cfr. supra pag. 310, nol. I. 314 FRUCTUS VITI — PARS SECUNDA. pcniiniiii), qiii niliil clal suis fralribus, ncc in proprio iiec in communi; nec in sencc- lule, sed in iuveiilule, acUUe viclelicel \9 vel acl plus 20 annorum! Ilabilu igilur in- (luto ordinis coram papa el cardinaliljus, statim dispensalione aposlolica in manibus dicli generalis el coram praefalis fecil professionem de perpeluo servanda regula 0 fialrum iMinorum. Verum etsi intentio sancti esset slare iii ordine et vivere sicut unus simplex fraler Minor, quia tamen ex regula quilibel frater Minor mandalis apo- slolicis debet obedire, quare mandante sibi papa, quod assensum pracberel provisioni de se factae ecclesiae Tbolosanae, ut verus obediens mandalis a[)oslolicis, ul dicil papa loannes in bulla, obedivit. to De eius vitae austeritate. Factus igilur episcopus Tbolosanus, de perfecto tendens ad perfectius et de boiio perlingens ad melius, quae ante acquisieral virlulum, posilus super candelabriim, suum lumen coepit plenissime refulgere, exemplar se ostendens tam subdilis quam praelalis, lam saecularibus quam aliis vilnc et perfeclionis. Coepit enim carnem suam lo crucifigere cum viliis, disciplinis ferreis aliquando per se ipsum, quaiidoque per socios se fortiter discipliiians, deferendo pro camisia rudem slainineam et cbordam grossam ad carnem; mullolies lcclum declinando dormiebal in lerra ; el sic carnem spiritui servire coegil; et licel in eius mensa de tluplici ferculo darelur, de uno solo et parum comedebal. El quia niliil quaerebal mundi, binc esl, ut diclum esl, quod de 20 suis rcdditibus, quarla parte retenta, Ires alias parles erogabal pauperibus. De eius devotione. Hic vir saiiclus devolionc praecipua ferebatur ad crucem et Domini passionem; unde ob reverontiam passionis Cbrisli officium passionis manibus prolensis in modum crucis, omni die persolvebal. Faclus sacerdos omni quasi die celebrabat, confessione 25 praemissa; omni die confilebatur; et quando ibat per viam, quanlumcumque essel fessus aut calidus, nibilomiiius celebrabat; et si non inveniebat capellam, faciebat in aliquo pulcbro loco lenlorium erigi, et in altari portatili celebrabat. Orationi assidue incumbebat et in eadcm cubando in terra pernoctabat. De eius humilitale. 30 Humilitatem iste sanclus non solum oslendit serviendo pauperibus in mensa el hospilalia visilando leprosorum, ul supra est diclum, sed in aliis ipsam sibi placentem oslendit. Vesle enim scmper bumili, ut dicit papa loannes in bulla, fuil usus tani in babilu qiiam corlinis el lecli cooperlorio, de colore bruno praedicla habendo. Nolebat bic sanclus cx bumililale, cum declinabal ad loca fraliiim. quod fralres fa- 3'; cercnl apparatum pro ipso. Unde semcl ad (piendam locum Iralriim dcclinanlem cum fratrcs cum excepisscnl et cameram pannis acquisilis cum armis Franciae et Siciliae ornassent, indignatus omnia fecit amoveri dicens: « Carissimi fratres, isle lectus non esl fratris Minoris », el per lotam [noclem] non dormivit in lecto, scd in terra. 40 In sigiium profundissimae humililalis fraler Minor essc voluil, et nil aliud oplabat, nisi episcopatui reniinliare, ut fraler Minor et simplex remaneret. Ilac de causa ibal Homain, (piaiido iii itinere morluus est, iit renuiiliaret cpiscopalui cl fralcr Miiior lemaiierel. Semel dormilorium fratrum Tholosae dum inlrassel, « lleu, inquit, FRANCISCUS FECUNDATUR. 315 quaiulo videbo me esse sine cpiscopalii, ul sim iu uno loco dormilorii, sicul unus pauper et simplex fraler». lu capilulo dum semel essel, el quidam fraler sibi di- cerct, quod multum ordinem honoraverat de sua persona insigni, respondit impaticns ex humilitate et quodammodo indigne ferens: « Male dicilis, frater («), male dicitis, immo ordo multum me honoravit, quando mihi dedit habitum suum». 5 De eius severitate. Et licet esset hic sanctus mitis et humilis ac gravissimae conversalionis, erat tamen viliorum {b) obinrgator. In eius mensa non eranl verba garrula et iocosa, sed continue divina ieclio ante eum legebalur de biblia, quam omnes cum diligenlia et silentio auscultabant. Ordinandos de vita examiuabat et sufficientia, et similiter ad lO beneficia promovendos. Ordinaliones clericorum cum maxima celebrabat devolione, ac clericos comam nulrientes manu propria tondebat. De eius praedicatione. Praedicabat populo et clero multoties; nam praedicavit Romae in consislorio, Parisius, Tholosae, in Monte Pessulano et aliis locis. Nec volebat unquam, quod pul- 15 pitus (c) adornaretur, immo si erat, faciebat remnveri ; nec cappam tenebat iu do!"so, sed ipsam exuendo, ut frater Minor manens, sic pi'aedicabat et sermocinabalnr, Et adeo eius praedicalio fuit utilis et fructuosa, quod nonnulli iudaei ad fidem conversi sunt, quos sacro fonte baptismatis innovavit. Et quia non sufiicit incipere, nisi per- severet homo, hic sanctus, sicul feliciter incepit, sic et gloriose consummavit. Unde 20 dicentibus sibi fratribus sociis, quod quidam saeculares dicebant, se habere meiiorem et sanctiorem et nobiliorem episcopum de mundo, sed timebanl, ne sicut ceteri ab huiusumdi sanctitate eum mutari, respondit cum lacrymis el eiulatu: « Ante me sub- trahat Deus de hac vita ». Hic sanclus, cum audiret loqui de gloria caelesti aut de aliqua devola materia, statim provocabatur ad lacrymas. 25 De eius in vita miraculis. Et quia virlutibus eius vita fuil mundo insignis, placuit Deo, ut mundo etiam esset signis clarus et miraculis. Mulier quaedam nobilis de Tholosa 14 annis fluxu sanguinis fatigata, cum nulio modo posset curari beneficio medicinae, ad hunc sanctum devotionem concipiens dixit inlra se: «0! si possem tangere fimbriam ve- 30 stimenti eius, salva essem »; et dum sanctus equum ascenderet, impulit se in pres- suram, et tangens eius habitum statim est sanata. In Monte Pessulano, dum prae- dicasset, quaedam mulier hal)ens dolorem vehemenlissimum capitis, cum manum eius posuisset super caput suum, statim liberata esl. Quidam frater febrem continuam paliens, dum rogassel eum, quod ipsum signaret, signo crucis faclo, statim liberatus 35 est {d). Multa alia signa fecit, quae minime (e) reperi. De eius morte gloriosa. Hic pontifex benedictus, etsi ea, quae ad episcopum pertinent, agerel sine quc- rela, tamen in tali esse pontificali statu, animus eius molestabatur; aspirabal enim (rt) As fratres. — {h) Codex minorum. — (c) As et edd. addiint pannis. — (d) As om. Qiiidam frater — Uberatus est. — (e) As et edd. non. 316 FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA. lolis praccortliis cuin itliis fraliibiis MiMorilnis subdiliis ct non praelalns Dco scrvii-e. Unde scmcl ob boc suspiranli, [cuin] socii fralrcs dixissenl, quod saluli animaruni subiecll populi ulllis erat, quod essel ponlifcx, elsi ex boc aliqualilcr consolarclur, lamen, ut subditus remanercl fralcr Minor, ad boc suus toUis inducebalur affectus; 5 volenscpie, quod pie gercbat in pcctore, clTcctui demandare, videlicet de renunlia- tionc ecclesiae Tbolosanae in manibus domini papae Bonifacii, ul manerct dcinccps simplex fraler Minor, dc Tbolosa rcccssil, ul Romam adircl. El vcnicns ad comi- latum provinciae castrum de Brignola, ubi, ut dicilur, fuerat ortus, graviier cocpit inflrmari. Et senlicns se a Domino vocari, in lali posilus innrmilalc devolissime con- 10 fessus est ac Domini corpus perccpil, cui ivii in occursum, etsi dcbilis essel valde; cruce etiam sibi dala per qucndam ex sociis, in leclo genunexil, ul potiiit, ac in ora- tionc devota et silciilio poslinodum diu mansil. Cunclis landem minislcriis («) in eo explelis, anno Domini 1297 sexlo kalcndas seplcinbris, morle advcnientc, ad Deum fonlem vivum, qiiem scmper silieral, pcrrcxil. El quia se scpeliendum in Marsilia in 15 loco fralrum Minorimi dimiserat, diim de Brignola corpus eius Marsiliam ducerelur, apparcbanl nobilibus, qui comilabantur sanclum corpus, quasi lanccac radiosae super ipsum corpus de caelo descendentes. Cum aulcm pervenissent ad quandam planiiicm prope Marsiliam, cerei, qui eraiit cxsiincli, subito caelesti lumine sunt accensi. In ccclesia igilur fratrum Minorum ipso solemniler tumulalo, sicut vidii (piidam baro el 20 multi, (lui aderanl, hic sanclus super altare apparuit, indulus pontificalibus cum mitra et bacuio paslorali, facicns signum {b) crucis, sicul consucvcrat, populum benediccns. Quol vero per i()suin Deus facil el fecerit miracula, longum foret enarrare. De sex mortuis el novem aliis a diversis infirmilalibus liberatis ponit bulla domini papae loannis, sed mullos alios suscilavil a pracdiclis. Marsiliae duo eranl fralrcs carnales, 25 quorum unus alium occidendo caplus fuil ex boc ct decapilalus; sed cum amborum corpora in ecclcsia sancli Liidovici essent, invocalione sancli Ludovici facla a inatrc, caput unius se corpori adiungcndo, ambo sunl a mortuis suscilali. In civilale Arelii puer natus mortuus, invocalionc sancli Ludovici suscilatus, vocalus est Ludovicus, qui fuit postea fraler Minor. Alium pucrum oppressum ab cquo currenle et morluiim, ■^o invocalione sancli Ludovici facla a malre, a mortuis et omni laesione curavil. Multis eliam fecit et facit gratias specialcs; narn qucndam de Cibottolo, comilalus Pcrusii, iniuste (c) de bomicidio iiiculpaiiis et cquulci poena confessus, cum decapilari deberet de mane el suam innoccnliam sanclo Ludovico commcndasset, dc nocte sanclus Ludovicus acccpit eum dorinicntcm cuin coin|)cdibus et catcnis de carceribus, salvo 35 ostio carccris, ct per 12 milliaria in loco fralrum de Cibollolo ad pedcs allaris sic dormicntcm posuit; ct cum sic rcpcrtus esset a fralribus, recilata visionc sancli Ludovici, ad se sic compcdilum et liberatum poleslalcm Pcriisii cl alios cives al- Iraxit, qui boc videnlcs Dciiin in suo sanclo Ludovico laudavcruiil. OuicimKpic Ires Pater noslc.r ad lioiioicm Trinilalis ct ipsius sancli Liidovici dixcrit, (piamcuuKpic 40 graliam pelierit a Doinino, mcritis bcali Ludovici impclrabil, sicut i[)se sanclus cuidam civi Pisis (r/) naiifiagaiili, cidem apparciido, pracdixit; quac cum dixi.sset, ab omni maris pcriciilo fuit slaliin (e) libcraliis. Kralcr Franciscus Formica dc Senis, in Monle Politiano dum slaret ct quoddam ligniim, supcr (juod fucrat aliipiando borologiiim, (a) Edd. misleriis. — (i) As ot odd. facto signo. — (<•) As ot odd. ^«1 vrat iniiistv. — (d) As et cdd. Piaano. — (e) As om. statim. FRANCISCUS FECUNDATUE. 317 (le muro vi vellet exlrahere, subilo cum dicio ligno et capite reflexo ad inferius super gradus cecidil, qui sniit super (a) capeilas, el dictis gradibus caput aliidens cum rcnibus, cum debuisset slatim vel mori vel comminui, invocatione beali Ludovici pro suo auxilio, dum cadcret, nibil mali est passus. Multa per diversas orbis provincias precibus et meritis huius confessoris Deus 5 signa et mira stupenda facit, quae causa brevitatis omitto. In eodem Marsiliae loco iacel frater Ugo '; qui plenus fuit spirilu sapientiae et inlellectus, vita sublimis et efTicacissimae doctrinae. Hic composuit libcllum De Iriplici via in sapienliam perveniendi ^ el regulam mirabililer exposuil. Hic signis suam aslruit sanctilatem. 10 Locus Narbonae. \n Narbona iacel fraler EIcclus laicus, qui una die scplem fratres a diversis languoribus curavit. Locus de Arelate. \n Arelale iacet fralcr Monaldus, qui vidit beatum Franciscum in aere ad 15 ostium capiluli, dum beatus Antonius praedicaret ibidcm de litulo crucis, fratres consignantem atque benedicenlem ^ hi codem loco iacet frater Bertrandus de Bollega {b), vir magnae sanctitalis et perfectionis *. De sanctissimo fratre Rogerio, de provincia Provinciae ®. 20 Frater Rogerius, qui fuit de provincia Provinciae, ubi iaceal, non reperi ^ Hic fuit homo sanclissimus et tolus in divino amore ignilus. Hic in tota vila nun- quam habuit vaiiam gloriam de aliquo actu virtuoso. Ad ordincm Minorum venit divina revelalione, et habilu acceplo, tolus mulatus esl in virum alterum. Saepe magna (a) As et edd. ante. — (b) As Bollegii; codex hic Beltrandus, paulo post Bertrandus. ^ Est fraler Jlvgo de Digna, de quo passim loquittir Salimbene in sua Chronica; verba Pi- sani de fr. Hugone (exceptis Ilic composuit—exposint) sunt ex Bessa c. 1 (1. c. pag. 669). — ^ Alii inter opera fr. Ilugonis hunc librum non nominant; notamus librum sancti Bonaventurae Incendinm amoris a codicibus saepius exhiberi sub titulo De iriplici via in sapientiam perveniendi. — Ex- posilio regulae, de qua Pisanus paulo post dicit, exstat in Monumenta ordinis Minorum, tr. 11 fol. 46 V seq. el Firmamenta ordinis Minorum, p. IV fol. 34 v seq. — ' Cfr. 1 Cel. 48. — * Cat. S. Fr. Min., ex quo Pisanus tria ultima nomina assumpsit, omittit (pag. 32) « in eodem loco iacet »; Chron. 24 gen. pag. 406 dicit: i In Montepessulano frater Bertrandus Boliega, iector et omni sanctilate conspicuus, qui obiit anno Uomini 1306 ». Cfr. de ipso Chron. cit. pag. 390 et Pisanus infra pag. 320. — ^ Pisanus sequitur vilam, quam (ex cod. Bruxell. 2864-2871) ediderunt Bol- landiani in Catalogus codicum hagiographicorum bibliothecae regiae Bruxellensis, t. I (Brux. 1886) pag. 347-362; cfr. Chron. 24 gen. pag. 383-392. — ^ Secundum vitain supra citatam (n. 21) ei Chron. 24 gen. (pag. 404) iacet in conventu Useciae (Uzes). Auclores posteriores ipsum 1287 obiissc dicunt; cui opinioni ansam fortasse dedit Chron. 24 gen., quae de ipso agit sub tempo- ribus fratris Athloti (1285-1286): « Vivebat tunc »; ast non dicit, eum tunc mortuum esse. Chron. iila indicat annum mortis pag. 390 dicens: « liio anno, ([uo mortiius cst, apparuit sibi fraler Berlrandus, qui ante bene per tres vel quatuor annos decesseiat »; secundum eandem Chron. (pag. 406) fr. Berlrandus obiit 1306; hinc fr. Rogerius obiit c. 1310. 318 FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA. tcnlalione vcxalus, superala lenUUione, in lanla copia esl sihi gralia coliala, quod, quam cilo lenlnlioncm videbal (a), Inm cilo exslingucbalur. Quadam vice lanlum ha- buil de suis peccalis dolorem, quod posl iilum dolorem cerlissime novit a Deo onmia peccala sibi esse dimissa. Confilebalur omni die viginli (6), novem vel decem vicibus. 5 Oculos summa cuslodia observabai, nec mulierem Cacie allendebat, omnem occasionem peccali fugiens, ne Deus eius incuria descrerel menlem. Nam semel cum socio cuidam mulieri cum (c) obviassel, et pelissel a socio, si illa essel lalis mulier, el ille dixisset, quod sic, adiecil socius: « Non vidislis eam, in cuius domo tolies eam visilastis, et in porta ecclesiae loculus luistis »? respondit, quod nuuquam in facie vidit nec eliam 10 matrem suam. El cum a socio interrogaretur, cum ipse in facto mulierum esset se- curus, cur tanlum timerel eas aspicere, respondil: « Fraler, inquit, in poleslate ho- niinis esl vilare occasiones peccandi, et ideo, quamdiu homo facit, quod suum est, et Dominus facit, quod in se est, tuendo homlnem a peccato. Impossibile est, quod Deus unquam deserat menlem, quam possidet, nisi homo babeat culpam, dum non 15 vitat omnem occasionem peccandi. Ex quo tu expouis te periculo per occasionem, quam poteras vilare, el maxime in lali tenlalioue, ad quam homo multum declinal ex corruplione nalurae, confidens de viribus tuis, iam non obligalur te defendere; sed potest sine omni iniuslilia luis viribus, in quibus confidisti, le dimittere». El dixit, quod mens, quae Deum diligerel, ita larde scienter declinaret ad venia- 20 lissimum peccalum de mundo, sicut ad morlalissimum. Verbum iocosum (d) summe vilavit, immo cuidam fralri sibi valde familiari imposuil pro quolibel verbo iocoso, ut semper el statim dicerel tlexis genibus Miserere tolum, Credo in Deum, Paler nosler^ Salve regina el Ave Mai'ia ; nec ipsum voluit absolverc, nisi quod non stalim lene- relur dicere, nec {e) flexis genibus. El ne falsitas in suis verbis posset reperiri, vix 25 dicebat aliquid, quod ibi non apponeret « forte ». In cibo autem el vigiliis, leclo et vc- stimenlo salis communis erat secundum exleriorem hominem. Fuit aulem alta devotio eius el profunda cognitio et conlemplatio de Deo; unde, cum sibi fieret mentio de raptu fralris Acgidii, respondil, quod facillimum eral rapi menti elevalae. « Scio, inquil, hominem, qui pluries in uno malulino fuit raptus ad altissimos inlelleclus 30 divinorum, et ille homo infinities (/") restitit raplui, el aliquando tanlam vim oporluil eum facere, ul recedal a Deo suo el fugiat, quanlam aliquis facit, ut appropinqucl ei». Et cum Irater, cui diccbal, mirarelur el |)eleret: « Quarc »? respondil: « Quia adeo Deus aperit illi homini sinum gratiae suae ct bonilalis, quod certissimo luminc cognoscit, quod, si figeret oculum in his, quae videt, in perpeluum non rediret ». 35 Ac cum itcrum frater illc, scilicet fraler Raymundus confcssor suus, cum admiralione quaercrct, quod pcriculum esset, si nunquam rediret, rcspondit: « Sicut, incjuil, illc status esl securior slatus, qui possit essc in numdo, ita cst periculosior, qui possil csse, nisi tanlum crescat discrctio, quanlum dcvolio. Est ergo discretio, quod scrvus vilis- simus accedal ad amplexus et oscula tanti Rcgis, quantuincumque vocatus. Ponal mc 40 cum filiis, inquil, et tunc securus accedam. Quamdiu enim servus sum cl in slalu, in quo pos.sum separari ab eo, debeo fugerc eius amplexus el oscula, quanlum possum ». Dixit confessori suo, quod semel in mis.sa adeo fuit raptus alle et Deo unilus, quod vidcbatur sibi, (piod cssel Dcus. In hebdomada sancta (|ua(lnm vice pluri(>s in dic (rt) As ct o(](l. senliebal. — {!>) Ita cotlex ct vitac? cit., As VIII, ciUl. om. — ((■) As ot od. 2 om.cinii. — ((/) As otioaum; «d. 1 occimuii. — (t) As quod slatitn teneretur dicere et. — (/") Codox iufitiens. FRANCISCUS FECUNDATUR. 319 clixit illum versnm ': Infirmala est in pauperlale virtus mea ; et ciim a suo coufes- sore super hoc interrogaretur, quare sic dicerel, respondit: « Nonne bene m^ma es/ mrtus animae meae, quae non potest suslinerc Deum suum? Adeo enim se communicat, quod prae nimietale dulcedinis non valens suslinere, oporlel eam clamare et dicere: jDomine, recede a me; quia non possum suslinere abundantiam dulcedinis tuae'». 5 Illo anno, quo morluus est, in bebdomada sancta ibal per hortum (a) dicendo voce submissa: « Quando moriar, Domine, quando moriar »? Et cum confessor eius hoc audiret et diceret sibi: « Pater, vos vivendo quotidie additis ad coronam veslram et magis meremini», ipse tanquam iratus dixit: « Nullo modo possum suslinere, quod tanlus ignis ardeal in tam vili maleria, et animam Deo coniunclam habitare in tam 10 vili loco. Sed quare vivet ampiius homo, ex quo venit ad talem statum, quod omni motu cordis fertur in Deum, quod non videt nisi Deum, non cogitat nisi Deum, non sentit nisi Deum »? Et recedens a dicto Iratre ibal clamando: « Qiiando moriar»? Signa sui fervoris erant rubor maximus in facie, geminala suspiria cum corporis et capilis iuclinatione, supplicalione, et hoc publice sine verecundia; nam dixit, quod 15 non erat verus amor cum verecundia. Devotio eius erat sine lacrymis, sine mullis verbis et sine absconsione, sine abstinenlia; et si desideraret eam facere, non tamen erat ausus, eo quod per abslinenliam cognoscebat remilti devotionem suam, et de- bilius menlem in Deum surgere. Iste frater Rogerius uunquam habebat vanam gloriam, immo dixit, quod, si essel 20 verum, quod ipse esset melior homo de mundo, ipse vellel, quod totus mundus sciret et clamaret hoc; et rationem dixil: « Gerlissimum est, nullum hominem quid- quam boni habere a se nec suis meritis; abscondam, inquit, ego in me dona Dei et laudem eius, qui sic vilissimum vermem voluit nobilitare »? Unde cum vice quadam commendaret quendam de humilitate, et ille negaret, se esse humilem, Irater Rogerius 25 valde de hoc arguit eum dicens: « Vide, miser, quare negas donum Dei in te? Nonne omnes sciunt, quod a te nihil potes habere? Non facias ergo sic, sed fac, ut omnes sciant et Deum iu te laudent ». Quodam fratre Berengario Bertrandi sibi apparente, a Deo, fratre ipso Berengario docente, accepit (6) notiliam sciendi, quando homo esl in slatu salutis, signo quodam sibi tradito; et dum a confessore requireretur de tali signo, 30 respondit, quod eral quid spirituale, non poterat aliis ipsum insinuare. Cum a fratre Raymundo suo confessore interrogaretur, unde erat, quod sua verba tanlam haberent efficaciam in audientibus, respondit, quod homo, qui in omni sua aclione praemittit mentis elevationem ad Deum et omnia ordinat ad Deum, in omnibus invenit Deum suum. Et cum inlerrogaret idem frater, quomodo fieri debebat ista menlis elevatio, 35 el ordinalio ad Deum, respondit: « Quando lu vis legere, antequam librum aperias, debes cor tuum ad Deum dirigere et dicere: ,Domine, iste vilissimus servus tuus, indignus omni bono tuo, vull ingredi ad videndum thesauros tuos; placeat tibi, ut tu eum iutroducas et des ei in his verbis sanctissimis le cognoscere, ul te diligat, et lantum des ei diligere, quantum dabis ei cognoscere, nec des sibi arnplius cogno- '^^ scere, quam diligere, quia non vult te cognoscere, nisi ut te (c) diligat' »; talis, inquit, mcns in prima libri apertione stalim invenit Deum suum. (a) As montem. — (6) As et edd. addunt normam et. — (c) As om. te. » Ps. 30, 1 1 . 320 FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA. Vice quadam, dum orarel, vidil in visiono Domiiiiim lesiim Chrislum, el iiKiicibiii gaudio clamavii dicens: « Domine, quis es»? El Dominus lesus: « Ego sum qui sum », el addidit: « Beue veneris, fili »; et signavil eum et dixil: « Dimitlunlur tihi peccata lua, persevera in gratia mea, el eris mccum in aetornum ». Tunc fratcr Ro- 5 gorius sumpsil audaciam et cum magna vioienlia vix iinico ictu oculi respexit Chrislum in lacie; in qno aspectu ita facies Chrisli fuil in menle el in imaginalione eius impressa, quod, quandocumque rccordahalur, semper quasi videhalur sibi eum habere praesentom. In matutino, dum slarel raptus (a), cum diceretur psalmus: Benedicam Domi- 10 num, ct venirelur ad illum versiim: Immillil angelus Domini elc, apparuit quae- dam lux antc eum ciara sicut lunac splendidae valdc et duravit, quantum poluit dici sequens versus: Guslate el videte etc; et interrogatus a confessore de lucc hac respondii, quod angelus Domini fuil. lllo anno, quo morliius csl, apparuit sibi frater Berlrantlus, quondam lector Monlis Pe.ssulaui, qui iam antc morluus erat, et dixit 15 fratri Rogerio, quod illo anno anle festum sancli Silvcslri moreretur, addens, quod communi sanctorum consilio dcfinitum erat, ipsum esse salvandum et vila aeterna dignum. Post hanc apparilionem fuit ra[)lus in paradisum el vidit, Dominum omnes sanctos communicare por ordinem; el quidam sanctus, cuius professionis essel, cum quaesisset ah eo, el ipse dixisset, quod essct frater Minor, lunc ille accepit unam 20 hosliam consecralam de allari admirabili et legil snpcrscriplionom et dixit ei, ipsa lecta: « Isla esl pro te», et communicavit eum et dixil ei, qiiod irct ad praedi- caiuium quihiisdam monialihus, quae erant innrmae in Christo; quod et fecit. Ilabita revelatione de sua morte, dixil confessori suo: « Crcdis lu, quod homo ille, qui scit sc morilurum hoc anno, conelur ex hoc melius vivere? certe non; ex quo, iiiquit, 25 agnovi Deum, feci sem|)er quidquid mihi videhalur, quod magis placerot Deo». Iterato in Domini resurreclione sihi apparuit h-aler Berlrandus praelaliis in habiUi glorioso; prius enim sihi iii hahilu fratris Minoris apparuorat. A quo pctiit, si verum eral, quod sihi dixerat de morle sua; respondil, quod verum crat; et cum fraier Rogerius valdc anxius peleret: « Quando »? respondil: « Cilo ». Poslea frater Ro- 30 gerius (|iiaesivit ab co de aliquibus fralribus, si sahi eranl, el rospondil, quod sic, dicens: « Quid quacris de fralrihus? Fralrcs omnes salvanlur, qiii moriunlur in or- dine et sub rcgula beali Francisci ». Et post hanc visioncm ad duos monses mi- gravit ad Domiiium; valdc enim sibi giavc eral vivere, tolis desideriis anhelans caeliim adire. 3.5 Posl ciiius mortem apparuit cuidam sanctae mulieri ut exieiis dc quodam polago et abysso inolTabilis gloriae, el erat iiidutus vesle quadain in modia parle ruhca et iii alia parte alba, et por mediiim transibat (|uao(lam lisla in laliludine ))almi lota plena linguis aureis; et ipsa ei confossa esl omnia peccala sua, et ipse absolvit eam. Hic fraler Rogerius sacras post suam morlem de mullis |)orlinontil)us ad viam spi- 40 ritus et i^orfoclionom informalionos dimisil, qiias non scriho, (|uia imporfoclas reperi '. (a) As ot edd. oin. raptm. ' Mrdildlionrs fralris nn(ji'rii h-Mnwliw in Cliro)i. 24 grti. \)i\f;. ^^y.\- iOl; fr;ip;iii(Miliini fxhibol Alvnnis l*t'ia;;iiis, l)r pltrnrlti rcrlr.siiir, \. II arl. '.)2; do (odicilMis, in (inihiis iinciuiiiilnr, clr. I.illli! in Opiixcnlrx ilr rriliiiiir liislnriiiiir. I. I \y.it:. 2Si nol. .'). FRANCISCUS FECUNDATUR. 321 DE PROVINCIA SANCTI lACOBI. De fratre Benencasa de Tuderto. In provincia saricli lacobi iacel (Valer Benencasa (a) de Tiulerto. Hic cum ex obedienlia fralribus necessaria minislrarel, ova pro ipsis acquisivil; sed cum montem altum el declivum ascenderct cum praefatis, fatigalus ova incaule collocans cum ca- 5 nislro, subito canistrum cum ovis coepit ad ima montis descendere; quod fraler Be- nencasa videns et dolens, quod eleemosyna sic perderetur, mandavil canislro, nl immobiliter staret; et sic est factum, nec ovum aliquod fractum reperil in lanto et tali casu '. In ASTORIGA ^ iacet sanclus frater Ioannes(6), qui miracula esl operalus. 10 In VILLAFRANCA iacet alius sanctus fraler (c), per quem miracula {d) ad con- solationem fidelium dignatus est operari Altissimus. In THAURO * iacel quidam alius sanctus fraler {e), qui dum essel sacrista el crucifixum vellet aptare, dum esset in scalis, diabolus ei adversari cupiens, scalls amolis, fraler ipse cadendo crus habuit fractum et cum dolore; verum (/") cum missam 15 celebraret, nec crus fractum pro tunc apparebat, nec ullum senliebat dolorem *. In AURIA ^ iacet frater Gonsalvus Santii; qui fuil nobilis genere, sed pessimus lalro et homicida. Sed ad Dominum conversus, faclus fraler Minor, tanlae fuit hu- militatis, quod serviebat leprosis, eorum lavando ulcera, aquam bibebal; qui in vir- tulibus crescens, Deus per eum signa oslendit in vita et post mortem ". 20 In monte de VALDEARO(^) iacet fraler Rodericus Rabiccii {h). Hic fuit homo poenitentiae mirabilis, pauperlatis amator, mundum fugiens et spiritu prophetico perlu- stratus. Ad hunc cum regina Gastellae, uxor regis Henrici et mater istius regis Ga- stellae, fralres misisset, ul sibi infirmae dicerct, quid acturus esset eius filius rex loannes ' quoad haerentiam ponlificum, qui nunc sunt, an adhaereret domino papae 25 Urbano vel alleri, cum fratres ad ipsum venissent, antequam eidem intimarent aliquid, propter quod missi essenl, ipse eis dixit: « Sciatis, dominam reginam, quae vos misil, mortuam, dominum loannem, regem Gastellae, se pro alio a domino Urbano determinaturum, et male eveniet sibi {i), ac regeni Garolum, Francorum regem ®, nuper mortuum sepultum me vidisse in profundo inferni propter schisma, quod "^0 posuit el tenuit in ecclesia sancla Dei »; quae fratres audientes, sicut praedixit, sic et invenerunt. (a) Edd. Bencasa. — [b) Codex hic omittit nomen ; infra fr. XI ipsum nominat loannem, sicut edd.; As Ferrandus. — (c) Edd. frater Sancttis. — (d) Codex qui etiatn miracula per eum . — (e) As oni. In Thauro — frater. — (f) As et edd. unde. — (g) Edd. Valdearogo; est mons de Valderrago. — (h) Edd. hic Rohicii ; fr. XI Cabiccii. — (i) Alia manus in Codice addidit ad marginem: « Et sic accidit; quia equitans et currens super equum sibi noviter largitum equus cecidit, et rex loannes mox exspiravit anno 1390 mensis octobris». ^ Cfr. Dialogus pag. 116. Cat. S. Fr. Min. (pag. 40) inter fratres provinciarum Hispaniae solum hunc nominat. — ^ Astorga. — ^ Toro. — * Est frater Stephanus, de quo phira in Chron. 24 gen., pag. 345-347. — * Oiense. — ^ Cfi-. Cliron. 24 gen. pag. 549. — '^ ioan- nes I, 1379-1390. — » Carolus V, 1364-1380. Analecta — Tom. IV 21 322 FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA. De quinque fratribus martyrizatis in Marrochio '. In lerminis provinciae sancli lacohi, videlicel in xMarrocliio, passi sunl lempore beali Francisci, dum sciliccl viverel, quinque fralrcs Minores, videlicel frater Be- rardus(a), Ollonus(6) sacerdos, Pelrus, Accursus(c) et Adiulus. Frater enim 5 Yilalis, quem beatus Franciscus eis praefecerat, in rogno Aragoniae remansit infirmns. Hi quinque iverunlSibiliam, idest ad civilatem Hyspalensem, quae tunc a saracenis lenebatur; ad quam inlranles posl bidnum mori pro Chrislo oplante.s, ad mesquilam, id est ecclesiam saracenorum, ubi Maumelh colitur, accesserunt. Volenles ipsam in- Irare, a saracenis cum maximo impelu repulsi sunt, alapis videlicet et fuslibus. Deinde 10 ad regem accedenles, coram ipso fldem coeperunt praodicare constanler sanctam et veram, et Maumeth non prophelam sed seduclorem dicere, ac legem eorum malam el falsam declarare. Quos rex ira acceusus voluit decapitari; sed miligatus a filio in quadam lurri iussit eos claudi; qui slanles in turris summilate cum clamore magno Chrislum Deum verum praedicabanl et legem eorum falsam declarabanl. -15 Quod sciens rex iussil educi eos de illo carcere et in alio carcere poni. In quo posili carceralis fidem Domini praedicabanl. Post mullos dies ante regem adducti et vituperati de flde, quam lenebanl, per regem ad lenendam fidem Maurorum in- vitali sunl. Cum sancli eum deriderent, rex iratus eos fatuos repulans de regno suo expnlit et emisil. 20 Qiii iler versus Marrochium arripientes cum mullis tribulalionibus tandem illuc devenerunl, semper oralionibus et ieiuniis insislenles. Quo pervenientes in domo domini infantis Petri de Portugallia, qui tunc ibidem erat, sunt recepti. Sed posl mullos (d) dies rex audiens eorum advenlum iussit eos statim ad se venire. Qui sibi signum crucis imprimentes, sine mora ad eum pervenerunt, el lunc rex cos 25 fecil in carcere poni. Sequenli die alapis et verberibus macerati in peiori carcere sunt reclusi, ubi biduo permanenles carceratis Chrislum Dominum evangclizabant. Posl (e) duos vero dies nudati, manibus ad tergum ligatis, ac durissime verberali, slatuti sunt coram quodam principe regis, nomine Abozaida. Cui cum fraler Ot- lonus fidem praedicarel, respondil princcps ipse, quod ipsi pleni essent spiritu dia- 30 bolico, el si ad fidem Maurorum vellent converli, quod mulla bona haberenl. Sed sancli fidem constanler affirmantes, coram ipso iussit eos manibus ac pedibus ligari ac flagellari durissirne el divisim ac sigillatim includi. Tunc carnifices el populi furibundi funem in colla eorum inneclentes et hiiic inde Irahenles, verberaverunt eos usque ad sanguinis effusionem, acetum cum sale eorum verbcribus et plagis im- 35 miltenles, in obscuris stramenlis ac obscuris carceribus nudos ipsa nocte locanles. Sed die scquenli iussil eos rcx sibi praesentari. Qui ligali, crudcliter caesi, alapis et flagellis afllicti, cum ducerenlnr ad regem, cuidam magno principi saraceno obvia- verunt; qui eos ad fidcm Maurorum inducens, plurima bona promillebal. Sed fratre Oltono respoiidentc, quod rex eorum mortalis crat cl Christus immortalis, qui darel 40 eis vilam aeternam, cl suadcnte, quod ad Chrisli fidcm convertcretur, aliter in in- (a) Edd. Bernardm. — (h) As et edd. Octonus. — (c) Iii As corr. Accutsiiis. — (d) As et edd. non multoB. — (e) As Per. ' Cfr. Passio sanclonm Mnrlyruin fratnm Beraldi elc, in Annl. Franc. l. III pag. 579-596. FRANCISCUS FECUNDATUE. 323 fenmm iret, praedictiis baro ipsum fratrem Otlonum graviter percussit in maxillam, cui slalim iuxta evangelium praebuit frater Ottonus el aliam. Ducti coram rege, et fidem viriliter praedicanles et defendentes ac regis minas contemnentes, rex lurbatus contra eos insiliens dixit: « Nunc adiuvel vos Deus vester et liberel, si potest, de manibus nieis», et accepit enscm. Quod cernenles sancti viri, Chrislo, ut eos iuvaret 5 contra diaboium, semelipsos commendanles ac, manibus ad caelum expansis, Deo gralias agenles (a), qui eos in numero martyrum adnumerasset. Quos ab invicem separatos rex sua manu propria decollavit, tres enses in feriendo confringens, prae- cepilque, ut eorum corpora canibus darentur et capita comburerentur. Saraceni funes ad corpora ponenles, hinc inde ab eis pertracta, taudem per murum proiece- 10 runt; capita ipsorum igni superposita in nullo tacta sunt, nec capillus aliquis tactus(6). Corpora vero et capita [eorum] chrisiiani accipientes condiderunt aromatibus. Rex vero eodem anno manum, brachio cum (c) tota parte corporis dextra et oculo desiccatis, amisit. In lerra vero, ubi passi sunt hi marlyres, usque hodie non pluit '. Passi sunt autem anno pontificatus domini Honorii III ^ Dictus vero domi- 15 nus Petrus infans, cum vellet redire ad Portugalliam, nec rex Marrochiorum [eum] permitleret, positis sanctorum praedictorum reliquiis super mulas, ipsasque sequendo cum familia sua, libere el sine periculo de terra saracenorum exivit; qui ad Por- lugalliam (d) perveniens, ipsas reliquias reverenler collocans et passionem eorum nar- rans, suamque liberationem eorum meritis omnibus divulgavit. Horum martyrium 20 audiens beatus Antonius noster ordinem intravil Minorum, ut superius ^ est dictum. DE PROVINCIA CASTELLAE. De fratre Herveo. lu provincia Castellae, in TOLETO iacel frater Herveus (e), qui in vita et post multa fecit miracula et facil. Hic, cum quandam aquam haberet transire, socio forti 25 et iuveni transeunle cum magno periculo, utpote aqua usque ad brachia pertiugente, frater Herveus, qui eral antiquus, non sic valens transire aut navigium habere, posilo mantello suo super aquam, et super eum ipso ascendente (/"), statim in alia parle flu- minis est repertus. Quodam tempore, cum ad domum cuiusdam mulieris habentis filium in cuna divertisset ob algorem, ul se calefaceret, ac cunam [quae erat prope ignem] 30 credens esse bancam, se super eam posuit, el se calefaciebat ad ignem. Sed muliere (g) reversa, dum vidit fratrem Herveum super cunam sedeutem, fortiter exclamavit dicens: « Vos statis (/i) supra puerum»; et discooperieus puerum, eum mortuum reperiens, immensas coepit edere (i) voces. Quam frater Herveus comprimens, dixit: « Noli flere, dimitte mihi puerum, el vade ». Quae cum abiisset, se cum socio in orationem dedit; 35 qua completa, puer statim revixit. Quo miraculo patralo tota terra est repleta, ac frater Herveus in summa reverentia est habitus et veneratione. Hic inter alia a febre terliana liberat, si de pulvere eius sepulchri ponatur in petia et collo appendatur patientis *. (a) Edd. egerimt. — (6) As et edd. diminutus. — (c) Codex manu brachio omni. — (d) As et edd. quo. — (e) As Herneus. — (f) As et edd. ascendens. — (g) As et edd. mulier. — (h) As et edd. sedetis. — (t) As et edd. emittere. ' Passio cit. pag. 596: « de tribus etiam annis a passione Sanctorum non pluit in terra illa ». — ^ Ita codd.; edd. tertio. Passi sunt « Honorii 111 anno IV » (die 16 ian. 1220); cfr. Passio cit. pag. 590. — ^ Pag. 264. — * Idem breviter citatus rodex Oxoniensis; cfr. Cat. S. Fr, Min., appendix pag. 43. 324 FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA. De fratre Antonio laico. In Tolclo iacet elinm fraler Anlonius laicus, de Burgis Hispaniae. Hic cum essel cellerarius (o) fralrum dc Burgis, el fralres princi()aliores s de Marij^noUis ordinis fralrum Minorum in suo Chron. liuemorum; cfr. Marcellino da Civezza, Sagyio ili bihlioyra/ia sanfraucescana, pag. 374. — * Imperalor Chansi; cfr. luibel, Bnllariim franc. t. VI pag. 60. FRANCISCUS FECUNDATUR. 335 dicum — , optime traclarenlur, ulpole dalis terris et privilegiis el aucloritale prae- dicandi, ac suo filio fratribus dalo, ul baplizarelur a fralribus, qui seplennis tunc eral, vocalo loanne, Deo permiltenle, ipse imperator, dum iret venalum, inleriit veneno, et filii eius qualuor occisi sunt. Cuius imperium sumpsit quidam pessimus falcherius ' saracenus (a) de sanguine imperiali, nomine Alisolda. Et quia fratres prae- 5 dicnlione nuillos converterant ad fidem, mandavil hic imperalor, ul, Irino praeceplo facto, omnes chrisliani efficerentur saraceni el, qui non obedirent, occiderenlur. Propter quod cum fratres praedicti suo mandato parere nollent, ligalis manibus anle, et omnes ad unum funem, a populis furentibus percussionibus, spulis, gladiorum puncluris, incisionibus nasi, auricularum et [aliorum] membrorum, demum gladiis 10 Irucidati feliciter migraverunl ad Dominum. Diclus autem imperator post modicum tempus interfectus esl, et domus eius igne combusta ^ Passi sunt praedicti fralres anno praefato circa festum beati loannis Baplistae, tempore generalatus fratris Gerardi Odonis. 20 DE VICARIA RUSSIAE. in vicaria Russiae, in Livonia % quae est vicina {b) Boemiae provinciae, in terra, quae vocatur Voerbia (c), ubi sunt homines idolatrae arbores adoranles, interfecti sunt quinque fratres Minores. Guardianus, amputalis manibus et pedibus et parle capilis, positus esl in navicula sine gubernalione in fluvio *; qui divino nutu per ducenla 25 milliaria almanica per dictum fluvium venit ad terram Cruciferorum (d) vivus, et ibidem tandem exspiravit. Alii vero fratres gladiis sunt praedicatione fidei occisi (e). In Cereih (f) Walachiae ® minoris a dictis infidelibus circa annum Domini 4378 duo fratres sunt martyrio coronati. DE VIOARIA BOSNAE. 30 In vicaria Bosnae et {q) regno Bulgarorum in lerra, quae dicilur Bidinium ®, passi sunl fraler Andreas Ungarus sacerdos, fraler Gregorius de ladra sacerdos, frater Nicolaus de Marchia, frater Benedictus de Regno et frater Tho- mas laicus de Fulgineo ^ a Collogeris {h) graecis. Cum enim, ad petilionem regis Uugariae Ludovici, ad reducendum ad fidem veram Bulgaros illuc accessissent el 35 (a) As om. saracenus. — (6) Ed. om. quae est vicina. — (c) As Verdna, edd. Vulna; est Wilna. (d) As Crticifixorum. Sunt equites theutonici. — (e) As om. Alii vero — occisi. — {f) As Cerech. [g) As et edd. in. — (7t) Edd. Calogeris. ^ Religiosi saraceni. — ^ Quae retulit fr. loannes de Marignoliis, qui iii flne anni 1 338 legatus pa- pae ad imperatorem Tarlarorum missus, anno martyrium sequente in civitate Armalecli commoratus est; cfr. Chron. 24 gen., pag. 530-532 (ib. pag. 532-535 reiatio fr. Paschalis de suo ilinere), et Marcellino da Civezza, I. c. pag. 374^. — * Livonia vel Litwania anno 1386, post baplismum prin- cipis lagellonis, ad fidem catholicani est conversa. — * Prope Wilna (luit Wilija, qui in Njemen (Memel) transil. — ® Hodie Sereth in Bukowina. — ^ Widdin. — ' Chron. 24 gen., pag. 564 alia nomina dat: « frater Antonius de Saxonia, frater Gregorius de Traguria, frater Nicolaus Hungarus, fraler Thomas de Fulgineo, frater Ladislaus de Hungaria». Convenit Chronicae codex Oxoniensis (cfr. Cat. S. Fr. Min., pag. 47). 336 FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA. frucliim mnximiim ibidem faccrent, cl hoc displicercl Collogeris graecis, caplo Bidiiiio per Bulgaros, fralres praefali per frusla coucisi marlyrium compleverunl '. De fratre Electo martyre. Beali Fraiicisci lempore frater Electus laicus passus est martyrium; sed ubi, 5 non repcri. Qui antequam marlyrium reciperet, accepta regula in manii, dixit Deo suam culpam de omni offensione, quam contra ipsam reguiam aliquando fecissel ^ Ex supradiclis ergo apparet primum, quod erat declarandum, videlicet, quod ordo Minorum est singularissimus sanctitate. Nam, ut patel ex superioribus, ullra 10 irecentos fratres habuit hic ordo, per quos Deus signa est opcratus et miracula, et ullra octogintaquinque sunt marlyrio coronati, si diligenler superiora discutianlur. Et sic lam confessoribus sanctis fratribus quam marlyribus declaratur huius ordinis sanclitas et sancliludo (a). Et sic palet primum declarandum. Secundo, hic ordo prae aliis ordinibus inslitulis esl singularissimus scientiae 15 luciditale. flabuit enim hic ordo prae aliis ordinibus (6) h"atres scienlia singulares; in omni scientia lam divina quam hiimana luerunt in hoc doctores excellentissimi '. Si loqiiamur de scientia divina quoad sacram scripturam el theologiam, hic ordo habuit plures, qui scripserunt in sacra scriplura, eam expouendo el postiliando, 20 ac libros Sente?iliarmn quoad dubia declarando. Nam Irater Alexander de Halis, nalione anglicus, qui magno tempore Parisius legit, fecit summam maximam in theologia in qualuor parles dividendo; ct quia primus scripsit, mirum esl in ipsa summa * non solum de prolunditate et magnitudine suae scienliae, sed de inventione tol dubiorum et tilulorum quaestionum, propter 25 quod fons vitae Parisius esl vocalus. Hic etiam magister quasi totam sacram scrip- turam postillavit el exposuit. Opus eius (c) in theologia approbatum est bulla domini Alexandri IV et sexaginta magistrorum Parisiensium \ (o) Edd. celsitudo. — (b) As et edd. om. prae aliis ordinibus. — (c) Codex enim. 30 ' Chron. 24 gcn. 1. c. dicit: « unum ex eis in frusta divisum crudeliler peremcrunl, aliis au- lem... caput ampularunt »; illorum martynum remitlil ad an. 1369. — * Cfr. il Cel. 3, 135 (Spe- culum perfectionis, ed. Sab., c. 76), ubi omittitur nomen; Chron. 24 gen. pag. 224 illum mor- luum dicit » sub regimine » fratris Eiiac et addit nomen frater Electus; cod. O.xoniensis vero addit, illnm • in vicaria Tunisii in Marochio » morluum esse (Cat. S. Fr. Min., appendix pag. 45). — •■' Piura de liisce docloribus inveniuniur apud Waddingum, Scriptores ordinis Hinorum, .Sbaraiea, Supplementum ad Scriptores ordinis Minorum, Cliron. 24 gen., Denine-Chalelain, Chartvlarinm Universitatis Parisiensis, aiiosque. Ilic in notis solum ad corrigenda el expli- canda quacdaui dicta Pisani inlendimus. — * Quo sensu liaec sununa .Moxandri prima vo- cari i)ossil, exponit Hii. relder ord. Cap., Geschickte der tvissenschnftlickeu Sludicn im Franzis- tianerorden bis nm die Mitte des 13 lakrkunderts (Fieiburg 1904), pag. 195 S(iq. — ^' Cfr. .supra pag. 309 not. 4. FRAKCISCUS FECUNDATUR. 337 Frater (a) B o n a v e n t u r a d e B a I n e o r e g i o, qui postea fuil cardinalis primus ordinis el episcopus Albancnsis, scripsit lucuhMUer supei- libros qualuor Se?itenliarum; poslillavit excellenler evangelium beali F.ucae; scripsit apologiam pauperum, librum de operibus sex dierum, [librum de conlemplalione] librum de sex alis Seraphim, regulam noviliorum; legendani maiorem el minorem composuit beati Francisci et 5 mulla alia, quibus sua doctrina, quam lata fuerit et alla, apparet. Frater loannes Guallensis (6) de Anglia, doctor Parisiensis, qui Parisius arbor vitae inscribitur, composuil plures poslillas, et specialiler super Apocalypsim; ac summam pulcherrimam cum 18 traclalibus de diversis composuit, quae omnibus volenlibus praedicare et scire omnia, quae deccnt fieri, utilissima esl, exeniplis pul- 10 cherriinis el aucloritalibus philosophorum el sanclorum comprobata \ Fraler loannes^ Guarro anglicus, Scoli magister, scripsit super libros Sen- lentiarum, et plura alia (c) fecit. Frater Gulielmus de Lainarra(rf) scripsit super Sententias^ ad opus do- mini fratris Bonaventurae multa superaddendo, et multa quodlibeta faciendo, ac conlra 15 fratrem Thomam de Aquino correclionem (e) componendo, in quibus, quod magnae fuerit sufficieutiae, declaratur. Frater loannes de Rupella scripsit super Sententias, et famosissimus fuit doctor suo in tempore. Frater Rigaldus, qui fuil postea archiepiscopus Remensis ^ magisler magnus 20 fuit in theologia et scripsit luculenler, et tam vita quam scientia fuil orbi praeclarus. Fraler loannes Scotus, qui doctor subtilis nominalur. Hic primo in Anglia Oxoniac Sententias legit, deinde iu studio Parisiensi, ubi doctor factus est famosis- simus et fuil. Hic in theologia scripsit luculenter, et praecipue super quarlum librum, qucm (f) ipse ordinavit; et quodlibela etiam fecit; traclatus plures edidit; quaestiones 25 super libros Metaphysicae fecil, el super scripturam sacram postillas ordinavit. Frater Roberlus de Bascia(^). Hic magnus fuit doclor in sacra pagina, et super Sententias scripsit, ac cum magislris Alexandro de Halis, Rigaldo, loanne de Rupella regulam declaratam fratri Aymoni (A) generali ministro transmisit. Frater Aymo Anglicus fuit. Hic, ob sutTiclenliam et vitam in generalem ordinis 30 eleclus, de mandato domini Alexandri IV breviarium ecclesiae correxit et rubricavit. Fraler Arlottus(«) de Prato magister fuit ac ordinis generalis, qui inter alia opera concordantias dicitur edidisse. Frater loannes de Parma, qui fuit ordinis generalis minister, et nunc magnis, ubi iacel, in Camerino coruscat miraculis, in theologia el (/c) super bibliam scripsit, 35 et plura devota composuit, videlicet otricium passionis, sc\\k,%X: Regem Christum cru- cifixum, et de beneficiis Creatoris. (o) Edd. addunt sanctus. — (b) As et edd. Gualensis. — (c) As addit pulchra opera. — (d) As et cdd. Lamara. — (e) As et odd. correctorium. — (f) Ed. 2 super quatuor lihros, qtios. — (g) Edd. Bassia; est Bastia. — (h) As et edd. Simoni. — (i) As Arloctus. — (k) Edd. addunt et super Sententias. ' Cfr. siipra pag. 308 not. 5. — * Codices et ipse Scotus eum vocant Gulielmum; cfr. Fr. Gulielmi Guarrae, fr. loannis Dtms Scoti, fr. Petri Anreoli Quaestioncs disputatae tle Im- macnlata Conceptione B. M. V. (ad Claras Aquas 1904), pog. XV. — * Odo Rigaidi fuit ar- chiepiscopus Hotiiomagensis, non liliemensis, 1248-1275. - Analecla — Tom. IV. 22 338 FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA. P>aler Hieronymus de Esciilo magisler fiili lii iheologia praeclarus, ge- neralis ordiiiis, deinde cardiiialls, el dcimim summus poiilKex, vocalus Nlcolaus IV. Hic eliam super Senlenlias scripsil el lii scriplura sacra iioimulla. Fraler lacobus dc Esculo, in sacra llicologia leinpore suo singularis ma- 5 gislcr, composull super Senlenlias opus el in sacra scrlplura (a). Fraler Alexander de Alexandria, qul fuil ordinis generalis minister, ma- gister fuit in Iheologia; scrlpsit super Sententias, feclt plures notabiles postillas, et super Metaphysicam et libros de ani^na nemo scripsit melior co. Frater Gualterus, episcopus Pictavlensis, mnglster magiius fult el sanctus ^O homo. Hlc opus pulchrum super Sen/mto edldit, et quodllbela plura; scrlpsit eliam in sacra scriplura, el ad pclitionem domiiii Alexandri lY opus sermonum ad statiis composuil, quos idem papa approbavlt '. [Sanctus] frater Anlonius, elsi gradum magislerii non habuerlt, fuil tamen lector Bononlae, Tholosae et Paduae, el a papa et a cardlnalibus arca sacrae scripturae '•^ vocatus; fecit sermones subliles, ac miraculls gloriosus caiionizatus est ab ecclesia. Fraler loannes de Murro, qui fuit ordinls generalls minister et cardinalis episcopus Portuensis, doctor fult in theologla, qui operibus, scientia el vita ad prac- dicta fuil assumptus. Frater Mallhaeus de Aquasparta doctor fuit in Iheologia; multa lam 20 super Sententias quam super scripturam edldlt, et luculenlos sermones composuil; ac deinde ordlnis generalls et cpiscopus cardlnalis fuit. Frater Gentllis de Monte Florum(6) fult In theoiogla excellens magister, qui ob probitatem scienliae et opusculorum cardinalls factus est ecclesiae romanae. Frater Bertrandus (c) de Turri fuit sacrae Iheologlae maglster, sanctae ro- 25 manae ecclesiae cardinalis; qui primo iii theologia, deinde omnia evangelia et epi- stolas, quae per anni circulum in ecclesia leguntur tam in ferialibus quam domini- calibus et feslivis diebus, postillavit, collationes et sermones de eisdem composult, ct multa alia fecil. Fraler Vilalis de Furno(rf), doctor in Iheologla, mulla etiam opera fecil, 30 el sua scicntia ad aplcem cardinalatus fiiit assumptus. Frater Helias de Ambalis(e) fuil maglster clarus in Iheologia; poslillam, excepto opere siiper Sententias, super apocalypsim scripsit pulchram. Frater Petrus Aureoli^/"), facuiidus in theologia magisler, in theologica fa- cultate plura scrlpsit et bene; compendium sacrae .scrlplurac cdldll, el postillas ac 3fj tractatus, el specialiter de Virginis conccptlonc duos, edidil. Frater Pastor Provincialis, magister Parlsieiisls valcns, scripsil etiam plura, ct deindc cardinalis est factus. Fralcr Frauciscus dc Marchia, nomlnatissimus in Iheologia magisler, lu- culenter in thcologla deprompsit, ct multos tractatus ac quaesliones in Iheologia *^ ct philosophia composuit. (rt) As et oilJ. 0111. composuit — scriptura. — (i) As ot edtl. Flore. — (c) Edd. Bellrandus. — (d) As Firmo. — (e) Edd. Uanibalis; alias Nabinali; cfr. Deniflo-Chiitolain 1. c. t. II pag. 820 etc. — (f) As Anrioli. ' Est fr. Gilliertl Tornacensis; cfr. Sbaralea I. c. pag. 308. FRANCISCUS FECUNDATUR. 339 Frater Giilielmus Farinerii, ordinis generalis, in llieologia magister, scripsit in liteoiogia et pliira in pliilosopliia, et fuit cardinaiis. Frater Landulfus de Neapolim ornate mullum et subtiliter, plura addendo, Scotum declaravit. Hic sermonibus et postillis editis clarus liabelur. Frater Petrus de Aquila, doctor, ut praefatus Landulfus, in Iheologia, opus, 5 quod « Scolellum » dicitur, edidit, ac aliam lecturam super Sentenlias peregit multum pulchram. Frater Richardus de Mediavilla magister fuit; scripsit super Senteniias multum utiliter, et postillas cum aliis pluribus fecit. Frater Gonsalvus de provincia sancti lacobi praeclarus fuit in Iheologia doctor; 10 hic tam in theologica facultate quam super scripturam sacram plura gessit, et fuit generalis ordinis. Frater Gera rdus Oddonis, in omni facultate sufficiens magister, in theologia fuit eximius; qui tam super bibliam, libros Sentenliarum, Ethicorum quam Logicae scripsit accepte, ac sligmntum officium ipse digessit, et generalis ordinis fuil insignis. 15 Frater Forlonerius Vasalli, doclor in Iheologia, fecundus verbo et opere, in theologia et super scripluram ac libros De civitate Dei pulchra nonnulla peregit, et generalis fuit atque cardinalis. Frater Michael de Cesena, ordinis generalis, magister fuit in theologia, scripsit super Ezechielem et Sententias, ac opera alia digessit. 20 Frater Franciscus de Marronis(a), doclor insignis in theologia, aperte (6) scripsit in eadem, et postillas cum sermonibus scientia copiosis reliquit. Frater Petrus loannis^; hic bachalarius formatus Parisius fuit, qui opera praeclara super Sententias ac super totam scripluram faciendo et alia mundo sui famam perennem dimisit. 25 Frater Gulielmus Occham(c), bachalarius formatus Oxoniae, primo logicam pulcherrimam, secundo super philosophiam, terlio in Iheologia, quarlo quendnm dia- logum et quaedam scripta in logica et philosophia, ac quosdam tractatus de corpore Christi [edendo], cum aliis notus est toti orbi. Fraler Rodulfus Rodimplon, (c/) in sacra pagina magister, plura scripti- 30 tando in Iheologia et biblia, nomen laudabile tenet inter doctos (e). Frater Rogerius Bachon, in omni facultale doctissimus, in eisdem scribendo mirabilis apparet scienliarum diversitate imbulus. Frater Rodulfus, Erfordiensis episcopus, cum alio fratre Rodulfo^ ma- gistri in sacra pagina, orbi scientia praelucentes, ordinem ingrediendo, scientia el 35 vita Anglicos imbuerunt. Frater Gulielmus Almoych^/"), frater Gualterus Cepton() sermonibus pro inslructione populi et va- lcntium: magisler loannes Guallensis summam oplimam edidit. Sanclus Antonius nosler feslivos sermones el dominicalcs composuit. Fraler Lucas, eius discipulus, dominicales sermones edidil. Dominus Bcrtrandus cardiualis omnes epislolas et evangelia anni postillaviL (a) Codox Aacenaanus. — (l) As oiii. et. ' infra fr. XI eosdcm libros alliibnil fralri Angclo dc Cingulo, (|tiod ciim aiiis eliam faril n. nernardimis Afniilanns in sua Chronka fralrum Minorttm Dbsfrcantiat' pag. i; cfr. Sl)araioa I. c. I)ag. 302, (pii pulal « (jonliieni Cingiiiensem mincupalum ('liam fuisso ipsum Angeium (]|arenum ». FRANCISCUS FECUNDATUR. 341 Frater Philippus de Monle Callerio posliliam siiper evangelia clominicalia edidil et quadragesimalia. Magister Gualterus sermones ad omnem slatum disposuit '. Et multi alii fratres ad praedicandum diversas postillas et sermones ac tractatus, qui enumerari non possenl, compegerunt. 5 Summam de viliis fraler loannes Guallensis edidil, ul diclum est. De vltiis et virlutibus luculentam summam edidit frater Servasan(a), de pro- vincia Tusciae, ac de poenitentia et eius tribus partibus. Quidam alius noslri ordinis edidit summam de virtutibus, quae iungitur cum summa de vitiis, qua omnes hodie communiter utunlur ^ 10 Tractatum medilationis super evangelia fecit fralcr loannes de Caulibus de sancto Geminiano. Tractatum Transfige quidam lector Mediolani ^ Traclalum devotum de triplici via sapienliae frater Hugo de Provincia *. Traclatum de sex alis Seraphim tractatumque de contemplatione frater Bona- 15 V e n t u r a d e B a I n e o r e g i o. Sunt et alii edili traclatus devolissimi per alios fratres [ordinis], de quibus est silentio brevitatis causa pertranseundum. Si homo vult videre summas in legibus et decretalibus: frater Monaldus ordine alphabeti fecit unam. 20 Summam utriusque iuris frater loannesSaxo. Summam copiosam de praeceptis, de virlulibus, de contractibus, de sacramentis et de multis aliis frater AslesanusdeAst. Summam pulchram et magnam de casibus conscientiae frater Durandus. Directorium iuris, opus magnum, frater Petrus Casuel(6) de Anglia. 25 Summam lohanninam fecit fraler loannes lector. Et multa alia sunt facta in decrelalibus et legibus animae utilitatem cernentia. Sl de aliis scientiis, scilicet logica(c), physica, metaphysica: habes fra- Irem Gulielmum Occham, qui logicam edidit et partem philosophiae [et] fecit scripla in praefatis scientiis. 30 Frater Gerardus(r/) Oddonis fecit logicam. Sic et quidam alius frater G[erardus] [e) de Burgundia aliam fecit. Frater Alexander de Alexandria scripsit plurima in philosophia. In philosophia morali frater Gerardus praefatus scripsit luculenter. Sl in omnibus scientiis: habes fralrem Roberlum* Bachon Anglicum, 35 qui in omnibus scientiis Iraclatus fecit pulcherrimos. (a) As et edd. Servasancti. — (b) As et edd. loannes. Cfr. Wadding et Sbaralea 1. c. sub Peints Quesvel. — (c) Codex hic et alias loyca. — (d) Hic Codex et As Geraldus. — (e) In Cod. et As soliim littera G, edd. Bernardtts; est frater Gerardus Burgundus, de quo cfr. Waddiiig el Sbaralea 1. c. * Cfr. .'^iipra pag. 38S, not. I. — ^ Fortasse « frater Guibertiis, qiii fecit Siimmam »; ita cod. Vicl. 762 bibl. Nationalis Parisiensis, apud Qnctif-Echard, De script. ord. Vraed., t. i png. 386. Cfr. Hisloire lit. de la France, t. XXVI pag. 441. — ' Est Stimulus amoris fr. lacobi Mediola- nen.sis (ed. ad Ciaras Aquas 190.5). — * Cfr. supra pag. 317 not. 2. — * Habetur quidem apud auctores (cfr. Wadd. ad an. 1266 num. XII) fr. Hobertus Baclion, ast legendum hic videtur Ro- gerius Bachon. 342 FRUCTUS vm — pars secunda. Qiiibus et aliis possibilibus adduci comprobalur merilo, quod isle ordo lam ra- lione doclorum nominatorum quam ex causa omissorum ac aliorum multorum fratrum valcntium, qui scientia praedili fuerunl mirabiliter et insignes, est singularissimus scienliae lucidilate, quae eral secunda conditio, qua ordo Minorum inter alios 5 extollebalur. Quapropter sicut in prima conditione buius ordinis, quae fuit singularis sanc- lilatis, qua ipse insigniebatur et decorabatur, poteral dici verbum aposloli, Eph. 4, H, videlicet, quod Deus aliquos buius fratres dedil aposlolos^ ul paluit in beato Fran- cisco et primis sociis(a); quosdam aulem propJietas, sicut in mullis fralribus supra 10 esl oslensum; alios vero evangelislas, quia nonnulli fucrunl egregii verbi Dei praedica- lores; alios aulem pastores et doclores, quia plures fuerunt in ecclesia {b) praelati maximi et magistri praeclari; sic ratione buius secundae conditionis, videlicet scientiae et doctrinae, quo ipse ordo dignificatur, potest dicere ratione magislrorum el in divcrsis facultalibus doctorum illud Sapienliae 7, 17 seqq.: Dedil mihi quoque, vi- ^5 delicct ad membra, omniim^ quae sunt, scienliam veratn^ ut sciam dispositionem orbis terrarum, etc. usque ibi: Omnium enim artifex docuit me sapientiam (c). Hic enim ordo quoad sua membra repletus esl quasi /lumen sapientia^ et terram retexit. Ad insulas longe divulgatum est nomen tuum, et dilectus es in pace tua. In canti- knis et in proverbiis et comparatiofiibus et interpretationibus miratae sunt terrae^ et 20 in nomhie Dei, cui cognomen est israel^ scribitur Eccli, 47, 16 seqq. Quare non imme- rito in Domino ordo bonoratur et bonorabitur; in medio populi gloriabitur; in ec- clesiis Altissimi aperiet os suum; in medio populi exaltabitur; in muUitudine electorum liabebit laudem^ et inter benedictos benedicetur. Et ratio: quia, inquit, bic ordo, quasi doctrinam anlelucanum illumino omnibus, et enarrabo illam usque in 25 longinquum, penetrabo omnes inferiores partes terrae^ et inspiciam omnes dormientes, et illuminabo omnes sperantes in Domino; doctrinam quasi prophetiam effundam, et relinquam illayn quaerentibus sapientiam^ et non desinam in progenies illorum usque in aevum sanctum (d), scribitur Eccli. 24, 1 seqq. Sic ergo praefatis apparel secundum, quod erat declarandum. 30 Tertio, hic ordo diccbatur excellentissimus prae aliis ex nobilitale; quia iu ordine islo fuerunt pcrsonac insignissimae tam dignilate ecclesiaslica quam sacculari. Ubi esl advertendum, quod, sicut nonnulli de dignilatc ecclesiastica, ordinom in- tranles, eum decorarunt, sic de isto ordinc ad ecclesiac praelaluras assumpti ipsum nobilitanl et decoranl. Sed videndum esl primo, qui magni in ccclcsia bunc or- 35 dinem inlrariint, secundo, qui fuerunt de boc ordine assumpli ct subvecli ad eccle- siae dignitalos. Quantum ad primum, de ordine supremo, scilicel summi pontificalus el pa- pal».s, primus, qiii babilum indull ordinis el pluries vexit («), fiiil dominiis Grc- gorius IX. liic fiiit primiis noslri ordinis proleclor, vocaliis dominus Ugo sive 40 Ugolinus, episcopus Osliensis, qui singularis^ime beatum Franciscum et ordiiiom di- (a) As ot edd. aliis sociis suis primis. — [b) As ot odd. om. in ecclesia. — (<•) Kdil. cum Vul- gata sapientia. — ((/) Codex aemtm saeculinii. — (e) Edd. detulit. FRANCISCUS FECUNDATUR. 343 lexit. Cui bealus Franciscus prophelavit, ipsum futurum summum pontificem, et semper cidem scrihebat ante sublimationem ad pontificatum sic: « Venerabili in Christo patri totius mundi » elc. \ Institutus luit iste protector ordinis per dominum Honorium III, peteule bealo Francisco ipsum ab eodem. Factus vero protector semper ordinem protexit contra praelatos et alios in principio conlra ordinem insurgentes, et ordinem, 5 quanlum valuil, promovil et exaltavit, Isle est ille, qui interfuit capitulo generali Assisii celebralo, ubi fuerunt ullra quinque millia fratrum, ubi et missam celebravit et fralribus praedicavit. Hic est dominus Ostiensis, cui inlerroganti, si beato Francisco placebat, ul fratres ad dignitates ecclesiasticas promoverenlur, respondil bealus Fran- ciscus, quod non, ut dicetur infra fruclu et conformitate [XVII] *. In huius mensa beatus lO Franciscus, inviiatus ab eo ad prandium, frusta portavil eleemosynae, quas ostiatim mendicavcral; et cuilibet exsistenti in mensa unum bolum beatus Franciscus Irans- misit; redargutus ab eo, quare pro eleemosyna ierat comeslurus cum eo, respondit, quod ipsum multum honoraverat, utpote Cbrislum Dominum maiorem honorando '. Semel, cum hic inlrasset dormilorium fratrum et vidissel, quomodo dormiebant, plo- 15 ravit fortissime, se et suos dignos asserens inferni cruciatibus, quia nullam poeni- tenliam exercebant*. Ad apostolicum apicem sublimatus, beatum Franciscum catalogo sanctorum ascripsit, A.ssisii ipso praesenlialiler cum lola romana curia exsistente; primutn lapidem ecclesiae de Assisio posuil, ac ipsam ecclesiam a cuiuscumque iu- ri.sdiclione, excepla summi ponlificis, exemit, et multa iocnlia eidem ecclesiae dedit ^ 20 Dum hic gloriosus pontifex esset summus pontifex, ob devolionem praecipuam ad beatum Franciscum el ordinem in die Coenae Domini habitum ordinis assumebat, cum ipso faciebat mandatum, lavando pedes fratrum et pauperum, ac habitum per tolam diem illam et sequentem, scilicet veneris sanctum (a), gerebal; insuper visilando sancluaria urbis cum (ratribus habitu ordinis ibal indulus semper, prout teslatur 25 fraler Philippus de Perusio, qui hoc vidil, in littera directa de protectoribus fralri Gonsalvo, ordinis noslri generali ministro •*. Secundus, qui habitum ordinis induit de summis pontificibus, fuit papa M a r t i n u s, qui in morte assumendo habilum ordinis, cum ipso voluit sepeliri et se humandum in ccclesia beati Francisci Assisii ob ipsius devolionem dimisil ^. Et lempore, quo 30 ecclesia regebat Perusium, cum ecclesia sancti Laurentii, ubi est sepultus, aliqualiter Iruncarelur, et consequenter eius .sepultura destruerelur, corpus ipsius intactum in- ventum csl habitu ordinis indutum, prout, qui viderunt, atteslantur. Isli ergo duo summi pontifices filii non sunt dedignati esse beali Francisci, eius habilum assumendo. 35 (a) As et edd. sancti. 1 I Cel. 100. — ^ II Cel. 3, 86. — » n Cel. 3, 19. — •« II Cel. 3, 9. — * Cfr. Celano, Legenda ad vsum chori (ed. P. Ediiardus Alenc, inter opera Celancnsis), pag. 414. — ® Ed. in Analecta franc. t. 111 pag. 708-712. Leginnus ib. pag. 709: « llic ctiam papa, ut andivi, interdum aliqua pia loca in liabitu fralrum et sociatus a fratribus infra Urbem ut incognitus vadens ct red- iens visilabat». — '^ Cfr. buliam « Vestram non credimus » Honorii IV, t febr. 1286 clero pe- rusino missam, qua dicit, « qualiter Martinus IV ob devotionis speciaiis affectuin, (juem gerebat erga beatum Franciscum, in ecciesia eiusdem sancti elegit sepulturam ». Quac \oIunlas ob plures difficuUates a Perusinis motas et mortem Honorii IV execulioni non fuit data. 344 FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA. De ordino. card inala liis elsi mulli devolissimi fiiermU ordinis cl beali Fran- cisci, praecipue tamen fuil dominus Y i c e d o m i n u s P 1 a c e n l i n u s, qui, cum essel clericus saecularis, cardinalis el episcopus Praeneslinus, de licenlia domini Gre- iiorii IX *, ipso permanenle cardinali, hahilum ordinis assumpsit, tenuit, et cum ipso o mortuus iacet in ecclesia nostra Viterbii ^ 1)0 ordine episcopatus dominns Rodulfus, in ihcologia magisler, episcopus Erfordicnsis, visa visionc de Chrislo iudicanle orhem, et quod snh alis ipsius iudicis slabat bealus Franciscus cum suis, sibique diclum Tuil, quod, si vellet salvari, de- beret fieri frater Minor, ul posset slare sub alis iudicis, et audilo miraculo de mo- 10 nachis divino iudicio iudicalis, (|ui fralrem Agnellum de Pisis, Angliae minislrum, cum suis nolueranl recipere, annucnle papa Gregorio IX, abrenunlians episcopaUii et omuibus, faclus est frater Minor humilis et devotus '. De ordine vero abbaliatus abbas de Ambidon in Anglia, abbalia dimissa, faclus est frater Minor *. to Frater Slefanus, inquisitor Tholosanus el marlyr, cum esset abbas magnus in parlibus Guasconiae, sprela abbalia, faclus esl fralcr Minor *. In civitalc Anliochiae ahhas quidam cum monachis omnibus, Iradilis palriarchac possessionibus, sed locnm relinentcs, faclus esl fraler Minor ^ De his et aliis in fructu sequenli el conformitate dicelur. 20 Multi alii praebcndati pinguissime cuncla dimitlenles, sub habilu bcali Francisci Domino adhaeserunt, ut infra dicetur. Quia ergo tales fuerunt et mulli, elsi non omnes posuerim, cum fuerint tam scientia et generis nohililalc, quam ecclesiasticis promo- lionibus praecipui, et hunc ordinem intravere, eum incnnctanler insignierunl et no- bilem (a) reddunl. 25 Sed non minus fralres assumpli de hoc ordine ad apices ecclesiae supremos el medios eum spectahilem rcddunt orbi. Ad stalnm apostolicum, etsi duo prae- fali (b) possint dici summi ponlinces fralres Minores, lamen, quia non sunt de or- dinc immcdiate assumpti et pracsulcs romani elTccli, illos non [computabo] (c). Scd de ordine assumptus fuil fralcr Hicronymus de Esculo, qui primo 30 gcneralis ordini.s, deinde cardinalis romanae ecclesiac, dcnuim concordiler in snnuuum (a) As et edd. notahilem. — (6) ks ^ieAiiL. &t!L(3inni videlicet papa Gregorius nonns et papa Marlinus, ut est praedicttim. — (e) As et edd. oni. qttia et illos non; Codex post illos non habot lacunam. * Non Grcgorii IX, scd X; liiit ranlinniis 127.3-1276. — " Cfr. Cat. gen. min. (in Anal. franc. l. lil) pag. 701. — * Cfr. Bessa c. 7 (1. c. pag. 679) cl Chrov. 34 gen. pag. 220, ubi (lccsl merilio fr. Agndli iliiiis^nic « miraculi »; cfr. siipia pag. 331 not. I. Rcsignavil 1239. — * In rclalioiio I^isani dc ingicssii primoriim fiatriim in Angiiam (cfr. siipra pag. 329), sermo csl tam flc abbalin A^ Amhidon qiiam de abbalc, (|iii factus csl fratcr i\rinor; secuiuliim Ecclcston aliosqiic erat « loamics, abbas Oscngyae ». Pisaniis iliios liic (•onfiiiulerc videtur, ciim abbalis Ambidoncnsis in ordincm ingrcssi non invcniatiir mcntio. — * Cfr. siij)ra pag. 308. — ** Kst convcnlus in « Monlana Nigra » propc Anliocliiam, dc (111118 transilii ad ordincm Minorum rctiiicrunt Incobus ct Ilnyncrius dc Monlc Poliliano; cfr. Clirnn. 2i grn., pag. 2SI-283. FRANCISCUS FECUNDATUR. 345 ponlificem electiis, vocalus esl papa Nicolaus IV. Qui, pioul narrahal quidam de Ferraria, qui fuit scutifer suus et decem summos ponlifices agnoverat, praecipuus exstitil inler omnes. Secundus fraler assumptus ad papatum fuit Alexander IV(a). Ad stalum cardinalatus plures de hoc ordine sunt assumpti, videlicet: 5 Primus frater Bonaveutura de Balneoregio, de quo dictum est supra, ubi diclum est de fralribus beatis provinciae Burgundiae '. Hic fuit magisler in theo- logia praeclarissimus, sexdecim annis ordinis (b) generalis minister, ct dcmum per do- minum Gregorium X factus esl episcopus cardinalis Albanensis. Qm tantae reputationis, dum esset generalis, fuii apud cardiiiales, ul, dum de electione summi pontificis in lO Perusio discordarenl, libere omnes in eum vola sua compromiserunt, ut, si se vel alium in papam nominaret, illum ipsi eligerent; et ipse nominavii sanclissimum virum dominum Gregorium X, qui multis coruscavit miraculis et iacet Arelii in ecclesia maiori, [canonizatus] in dioecesi Aretina ^ Secundus cardinalis fuit ipse frater Hieronymus factus per dominum Nicolaum 15 papam III, qui fuit primo presbyter cardinalis sanclae Potentianae ^ demum episcopus Praenestinus (c), el ullimo papa Nicolaus IV. Terlius cardinalis fuit Vicedominus Placenlinus, episcopus cardiualis Praenestinus, qui habitum ordinis assumpsit et cum ipso decessit, ut dictum est. Quartus cardinalis fuit frater Bentivenga de Tuderto, factus cardinalis per 20 dominum Nicolaum III, et fuil episcopus Albanensis . Quintus cardinalis fuit frater Matlhaeus de Aquasparta, in theologia ma- gister, qui fuit ordinis generalis, el per dominum Nicolaum IV faclus cardinalis epi- scopus Portuensis \ Sextus cardinalis fuil frater loannes de Murro, magister in theologia el or- 25 dinis generalis, quem papa Bonifacius VIII fecil cardinalem et episcopum Portuensem ^ Seplimus cardinalis fuit frater Andreas de Anagnia, nepos domini papae Alexandri IV, quem in cardinalem inslituil, ut puto, dominus papa Bonifacius VIII. Qui, pompam mundi cum iam lotaliler abiecisset, cardinalatui renuntiavit, nec inter lales voluit repulari, et nunc in loco de Pilio in Campania innumeris coruscal mi- 30 raculis '. Octavus cardinalis fuil frater lacobus de Anagnia, nepos domini papae Bo- nifacii VIII, qui fuil presbyter cardinalis sancti Clementis ^ Nonus cardinalis fuit frater Genlilis de Monte Florum, magister in theo- logia, quem papa Bonifacius fecit cardinalem presbylerum sancti Martini in Montibus^ 35 Decimus cardinalis fuit fraler Vitalis de Furno, in theologia magister, factus per dominum Clementem V cardinalis '°, et fuit episcopus Albanensis. (a) As ipsum oni.; edJ. nonmilla de Alexandro IV addunt. — Alexander IV fuit protector et amicus specialis ordinis; ast membruni ipsius non exstitit. — (b) Edd. praeclarissimus, octavus ordinis. — (c) Codex et As Penestinus. * Pag. 30o. — ^ Electio fuit Viterbii, in qua facienda cardinales discotdariint a 29 nov. I2G8 usque ad I sept. 1271. De ilio actu sancti Bonaventurae apud auclores 1'isano priores niliil legimus. — ^ E^iWy\.\\\.\?, sanclae Piulentianne. — * 1278-1290. — * 1291-1302. — ^1302-1313. — ' Cfr. supra pag. 249. — « 1295-1300. — ^ 1300-1312. — »» 1312-1327. 346 FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA. Undecimus cardinalis fuit fraler Bertrandus de Turri, in liieologia ma- gistcr, factus per dominum loannem XXII ', et fuit episcopus Tusculanus. Duodecinuis cardinalis fuit frater Helias de Ambalis, in llieologia ma- gisler, factus cardinalis per dominum loannem XXII ^ o Decimus tcrtius cardinalis fuit frater Pastor de Provincia, magister in theologia, faclus per dominum Clementem VI presbyter cardinalis sanclorum Sergii et Bacchi '. Decimus quartus cardinalis fuit fraler Gulielmus Farinerii, magister in theologia el ordinis generalis, factus cardinalis per dominum Innocenlium YI *. 10 Decimus quinlus cardinalis fuil frater Fortonerius, magisler in theologia el ordinis gencralis, faclus cardinalis per dominum Innocenlium VI \ Decimus sextus cardinalis fuil fraler Marcus de Vllerbio, magister in theo- logia el ordinis generalis, faclus cardinalis per doniinuin Urbanum V ®. Deciinus septimus cardinalis fuit frater Beltrandus de Figiaco, magister 15 in theologia, lactus cardinalis per dominum Gregorium XI ^ et episcopus Osliensis. Decimus octavus cardinalis fuit frater Thomas de Ferignano (rt), magister iu theologia et ordinis generalis, [deinde patriarcha fnit Gradensis, el demuml per dominum Urbanum VI faclus cardinalis episcopus Tusculanus *. Decimus nonus fuil fraler Leonardus de Giffono, ordinis generalis, factus 20 cardinalis per dominum Urbanum VI; sed hic ob schisma noluil acceplare ". Vigesimus cardinalis fuit frater Ludovicus de Veneliis, magisler in theo- logia et ordinis generalis, faclus presbyler cardinalis per dominum Urbanum VI '". Vigesimus primuscardinalis fuil frater Barlholomaeus de Cucurno de lanua, factus presbyter cardinalis sancti Laurentii in Damaso per dominum Urbanum VI ". 25 Hi (b) sunt cardinales de ordine Minorum, qui, tribus exceplis, omnes fuerunt magislri in Ihcologia excellenles; qui hunc ordinem eorum promotione venuslant et commendant. Ad statum vero patriarchatus, archiepiscopatus et episcopalus quol fuernnt et sint de islo ordine assumpli, nimis foret prolixum recilare (c). Nam, hic 30 ordo omnes habuit patriarchalus, exceplo Aquilegiensi. Archiepiscopatus habuit in Anglia Cantuariensem, magislrum loannem Pcccian, el Eboraccnsem '*; in Alamania Magunlinensom, Pragensen) ((/), in Francia Remensem, Alrabalensem {c), Auxilanum, cl Tholosanum, in llalia Mediolanensem, Panormitanum, Monlis Regalis; et sic de aliis '^ (a) As et edd. Frignano. — (h) As et edd. addunt: Vigesimus secundus cardinalis fuit frater Petrtis de Candia, magister iii theologia, deinde episcopus Novariensis, demum archiepiscopus Mediolanensis ; postmodum fuit factiis cardinalis per dominum Innocentium VI. Edd. oiii. VI et .iddunt: et ultimo fuit jyapa Alexander electus in concilio Pisaiio. — (c) As ct edd. retexere. — (d) As et odd. Plagensem. — (e) As oni. Atrabatensem. » 1.320-1.33.3. — » i:iias(rcaUisestcar(linalisa Clemcnlc VI (1342- 1348). — M350-I3o6. — < 13.56-1361. — " Crcalus el mortiuis 1361. — « 1366-1369. — ^ 1371-1392 — * 1378-1381. — " l.eonardus de Giflono paiilo posl crcalus esl cardinalis a papa Clcmonlo VII et acceptaviK 1378-1407). — '» 1382-1386. — " 1378-1386. — '« Loqui videtur de sanclo Bonaventiira, (pii a Ciemcnte IV electns arcliiepiscopus Kboracensis lenuil. — " Cfr. ImiIicI, Wer- (trchia mlholicn iimlii niui; iibi tamcMi inlcr Arciru^piscopos ccclcsiao Pragcnsis, Alrcbalonsis (Arras) ac Auxitanac (Aiicli) non iiucniuntur fralrcs ordinis .Minonim. FRANCISCUS FECUNDATUR. 347 Sed (le episcopalibus non est numerus. Quibus concluililur, quod ipsorum promotionibus bic ordo babel merito com- mendari. Verum, quia apud plebeios dignitas ecclesiastica, quae omnes alias [dignitates] excedit, parvipenditur et nibil quasi repulatur, referendura est deinceps de sae- 5 culi principibus, qui filios esse beali Francisci non sunt dedignali, ipsius ba- bitus assumplione. El si habeamus respeclum primo ad dignitatem imperialem simul et re- galem, rex ferusalem loanues et imperalor Constanlinopolitanus fuit Iraler Minor, cuius filia * fuit uxor imperatoris Federici II. Hic, dum rogassei Deum, quod sibi osten- 10 deret, quomodo el qualiter mori deberel, oonsideralis triumphis et gloria, quos el quam in mundo babuerat, apparente sibi bealo Francisco, cui erat devotus, tribus vicibus, id esl tribus noctibus successive, cnm chorda, soleis et habilu, et dicente, quod volun- lalis Dei erat, quod in praedicto habitu moreretur, elsi prima nocte et secunda non sine lacrymis horruerit ad tantam deieclionem perlingere, terlia tamen vice statim, lo ut de nocte apparuit, voluntalem Dei agnoscendo, accersito fralre Benedicto de Arelio, lunc Antiochiae et Romaniae minislro, cum maxima devolione faclus est frater Minor, et sic finaliter decessit, Et adeo in summa vixit humililale, ut ad Deum quasi con- querendo diceret, quare non dederat sibi fortitudinem, ut omnia humililatis olTicia cum aliis fralribus ipse exercere valeret ^ Hic sepultus est Assisii, etsi super sepul- 20 turam In habilu regali sit sculptus ^ Si habeatur respectus secundo ad culmen et fastigium regale, multi sunt reges sive fuerunl, qui habilum ordinis assumentes filii sunt censendi beati Francisci *. Horum notilia patere polerit facilius, si ad domos, ex quibus orti sunt, attendamus diligenter. Et primum ad domum prae aliis cbrislianitalis domibus christianissimam, videlicet 25 Francorum; de qua oclo fuerunt Romanorum imperalores successive, videlicet Carolus magnus, Ludovicus eius filius, Lotharius, filius Ludovici, Ludovicus II, filius Lotharii, Carolus II, filius Ludovici II, Carolus III, filius Caroli 11, Arnulfus, filius Ca- roli III, Ludovicus III, filius Arnulfi; reges vero domus praefatae ullra triginta, qui in Francia successive regnaverunt. De bac inclylissima progenie beatus Franciscus 30 habuit filium in ordine et fralrem sui ordinis, scilicet domiuum regem Roberlum clarae memoriae; qui scientia (a) omnes principes orbis a magno tempore citra dicitur excessisse ^ Hic multolies, dum viveret, ipso stante in monasterio de sancla Clara cum uxore domina regina Sancia, regina induente habitum sororum Minorissarum, ipse se habitu ordinis induebat. Ad fratres ibi morantes veniebat sic indutus, et eis 35 cum summa devotione serviebat in mensa, sicut a fralre audivi, qui pluries boc vidit. In castro suo novo el regali multoties ad matutinum surgebat cum fralribus, el habilum ordinis indutus cum eis divinnm persolvebat olficium; stabant enim Id (a) As et edd. addunt et prudentia. ' Isabella (vel lolanla). — " Cfr, Bessa c, 7 (I. c, pag. 680) et Salimbene, Chron. pag. 15-17, — ' Morluus est 1237; cfr. Golubovich, Vita et miracnla B. Benedicti de Aretio, pag. 14. — * Cfr. calalogum regum, qui habelur in Anai. franc. l. I. pag. 265; aiium catalogum habemus in cod. Oxon. piuries cilalo pag. 207 v et 208 r. — * Cfr. Liltcrae dominae Sanciae reginae, in Chron. 24 gen., pag. 509. Eius scripta enumerat Sbaralea, Supplemenlum pag, 040, 348 FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA. siia eapella iillra (a) duodecim fratres. Uemum, cum essel inflrmus, per 18 dies aule obilum habitum ordinis de manu ministri suscipiens, fecit professionem in eius ma- nibus; el moriens ut frater Minor sepultus est in monasterio sanclae Clarae, sicul patet cunctis inluentibus '. 3 Si attendamus secundo ad domum Aragoniae inclylnm inler christianos, rex lacobus anle mortem habilum ordinis assumpsil cum proposito, si snpervivcrel, frater in ordine remanendi; el tandem cum babitu morluus iacel in conventu Bar- cbinonae sepultus '-'. Rex Alphonsus^ Aragoniae rex, in morte habilum sumpsit, cl cum ipso decessit, sepultus in conventu fratrum Ylerdae. 10 Si altendamus tertio ad doFTium illustrem regum Caslellae, habes regem San- cium, qui fuil per lempus fraterMinor; el landem ut fraler decessil *. Sic re\ (b) Fernandus, rex Castellae, cum iniuslo quosdam nobilcs necari mandasset, postea inflrmatus in civitate Gehennensi ® regni sui, ob devotionem ad bealum Franciscum ante mortem habitum sumpsit, et cum eo decessil; cl cum habitu stal sepultus 15 Toleti in ecclesia calhedrali. Ob cuius habitus assumptionem bealus Franciscus ani- mam dicli regis de manibus diaboli liberavit, sicut fralris sui ordinis; sicut cuidam sanctae dominae moranti Toleti fuit a Domino revelatum. Si aspiciamus quarto ad domum insignem regum de Porlugallia, habes Ires reges, videlicel regem Fcrnandum, qui nupcr decessit, patrem eius regem Pe- 20 truni, et eius avum, regem Alphonsum^ qui omnes anle morlem, a ministris provinciae sancti lacobi, habitum ordinis assumenles cum ipso obierunl, et sepulli sunt lam in conventu nostro Ulixbonae cum habitu, quam in ecclesia cathedrali. Si habeamus inluilum ad domum regum Trinacriae, elsi sint de domo Ara- goniae, habes regem Federicum ^ qui ante mortem habitum voluil per ministrum 23 Siciliae indui, nec procerum [suorum] dictis ab hoc potuil divelli proposito; cum ipso decessit, sepullus cum habitu in conventu noslro Messana. Si oculos flectamus sexlo ad domum regum de Cypro, habes regem Henri- cum, qui liiit virgo purissimus. Hic habitum sumens cum ipso decessit, el Nicosiae in domo fratrum sepultus, miraculis coruscans (c) ^ 30 Si inspiciamus septimo ad domuin reguin Armeniae, (|uae hactcnus fuit in- clyta el excellens, habes regem loannem, qui lempore generalalus fralris Gonsalvi, regnum tradens suo nepoli Leoni, factus esl frater Minor. Posl cuius introitum sa- raceni regnum invadenles Armeniae, zelo fidei accensus, assumptis armis, cum essel bcllicosissimus, facla strage hoslium el suis data victoria, ipse in campo occisus fuit ^ 35 Sed attendcndo oclavo domum Ungariae, rex Ludovicus '" ob dcvotionem ad ordinem, [semjjcr in curia sua lenuit capcllanos el confessores fratrcs noslros, el (a) As et edd. om. ultra. — (b) Edd. etiani. — (c) As cortiscat; edd. contscavit. > Obiil 16 ian. 1343. Cfr. loan. Vitoci. I. c. pag. 1910 ct Cliroii. 24 yeii. png. «37. — " Oliiit 12 nov. 1327. Cfr. Chron. 24 gen. pag. 484. — * Alplionsiis IV; ol)iit 28 ian. 1336. — ■■ Ohiil 23 apr. 1293. Cfr. Chron. 24 (jen. pag. 483. — '■ laon. Fordinandus IV obiit 1312. — " Alplionsiis IV ohiil t3;)7, Pelriis I 1367, l'\>r(iinandiis 1 1383. — ' FcdcMiciis II; obiit 1337. — * Obiit 1324. ClV. Chron. 24 ijen. pag. 484. — " liist rex Ayto II, qiii 1289 coepit regnare. Aiino 1293, dimisso rcgno, liabitiiin Minorum siimpsit siib nominc fratris loannis. Plnrics ad rcgni ncgotia rcclirc toartus i;}08 a lartaris coniiiratis pro|)c Ana/.arhc occisiis csl. Cfr. (ioliihovicli, liibHoteai pag. 32S scq. — '" Ludoviciis II; obiil 1382. FRANCISCUS FECUNDATUR. 349 non alios. El anle morlem, ul ferlur, per aliquot menses dimiltens regimen et lumullum exlerius, soli Deo vacans, cum fralribus in dicendo oflicium et alias oraliones], se sepeliendum cum habilu dimisit et tumulandum in monasterio sororum Minoris- sarum de Buda, quod sua illustris maler conslruxeral; sed pravitate (a) baronum et suae uxoris [reginae], nihil est factum iuxta ipsius dimissa (6). 5 Sed si habeatur respectus nono ad filiorum regum inclytam progeniem, re- peries fralres Minores: de domo Franciae et Siciliae habes sanclum Ludovicum, primogenitum regis Karoli. Hic cum esset Calabriae dux, et ratione palris in Sicilia el ratione matris in Ungaria deberet regnare, contemptis ulrisque regnis, factus est frater Minor, et demum episcopus Tholosanus ', Habes eliam de domo praefala in- io clytum ducem Calabriae dominum Karolum, primogenilum Roberti regis Sici- liae etc. (c), qui infirmatus habilum sumpsil, et cum ipso obiit et sepulUis est Nea- polim apud fralres in ecclesia {d) corporis Christi ^ De domo Caslellae primogenilus regis N (e) Castellae iacet in conventu noslro Toleli, habitu ordinis indutus. De domo Aragoniae dux Gerundae, primogenilus regis Aragoniae, dominus Pelrus iacet habitu 15 ordinis indutus, in conventu fratrum Caesaraugustae. Frater Petrus de Aragonia, fdius regis lacobi, comes de Pratis, dimisso saeculo, factus est frater Minor, in quo ordine ultra viginti annos laudabiliter vixil*. Dominus lacobus, filius regis Alphonsi Aragoniae, comes Urgelli, cum habitu voUiit decedere et sepeliri Barchinonae in con- venlu fratrum nostrorum \ Dominus Berengarius de domo Aragoniae et filius 20 regis, comes Empuriarum, iacet cuni habitu ut frater [in conventu] Barchinonae. Dominus Fernandus, comes Lunae, frater regis Petri Aragoniae, cunj habitu in conventu fratrum iacet sepultus Ylerdae. De domo regum Maioricarum, etsi de domo sit Aragoniae, filius primogenilus regis Maioricarum, ordinem intravit, et diclus est fraler lacobus de Maioricis^ Dominus fraler Philippus frater fuit regis 25 Maioricarum et filius, et frater fuit Minor, parum anle pestem maiorem decedens ®. Multos alios filios regum puto fuisse in ordine; sic et duces, comites et barones et alios illustres homines tam de Anglia quam de Francia, tam de Alamania quam de Ungaria, tam de Aragonia quam de Hispania, lam de Graecia quam de Italia, et sic de aliis partibus mundi, qui habilum beali Francisci non sunt dedignali assumere et 30 portare, et cun» ipso in Domino feliciler obdormire; quorum ingressus in ordinem et pcrmansio ipsum efferunt el extollunt laudibus. Inter ordines omnes, et praecipue mendicautes, nemo de tot nobilibus, regibus cl principibus gloriari, ul hic ordo, potest; nec gestatio [habilus] ordinis beati Francisci debet videri alicui abiectiva, immo sublimativa; nec onerosa, immo gloriosa, quam 35 lol reges, pro summo habentes honore et devotione, gestare voluerunt. Nulla est domus nobilium fere in christianilate, de qua non fuerit aliquis frater Minor^ ut satis clare posset deduci, et de (f) vita, saltem quod in morte, clare patet considerando sepulturas (a) As et edd. incuria et negligentia. — (h) As et edd. legata. — (c) As et edd. om. Siciliae etc. — (d) As cappella. — (e) Ita Codex et As; edd. om. N. — (f) Edd. in. » Cfr. supra pag. 309 seq. — * Cfr. Wadd. ad an. 1328, n. XXVIil et XXIX. — » In- travit in ordinem 1358 (cfr. Chron. 24 gen. pag. 556) el vixit adhuc 1380 (Wadd. ad an. 1380 n. XXVIl). Cfr. Cat. S. Fr. Min., pag. 14 not. a et Eubel, Bullarimn franc. t. VI, — * Filius Alplionsi IV; obiit 1347. — * Cfr. Litterae dominae Sanciae I. c. pag. 508. — ® Cfr. de ipso cataloguni cit. in Anal. franc. t. I pag. 265, 350 FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA. excelleiilium viroriim iipiid fialres Minores pcr orbem depositoriim, qui pro maiori parte ol> (levolioiiem habitum assumeiiles cum ipso voluerunl humiliter sepeliri. Quibus omnibus palel, (|uod hic ordo est jsingularissinuis ex uobilitale el di- gnilale, lam ecclesiaslica quam saeculari, quae eral lertia conditio, qua isle ordo 5 decorabalur. Uiide in islo ordine videlur impletum illud Isaiae 55, 4 seq. dieeiilis ex persona Domini: Ecce^ lestem popylis dedi eum, ducem ac praeceplorem genlibus. Ecce, f/enteSj quas nesciebas^ vocabis, et gentes^ quae te non cognoverunt^ ad te current, propter Dominum Deicm tuum, et sanclum Israel, qui [glorificavit et] elegit te. Et cap. 60, 5: Ambulabunt gentes in lumine tuo, el reges in splendore vultus [vel ortus^ 10 tui. Erunt enim reges nutritii tui et reginae nutrices luae, Isaiae 49, 23. Quartum. de quo hic ordo prae aliis dignificalur, est de fralrum numerositate. Nam in beato Francisco implelum esl illud dictum Ahrahae, Gen. 28, li: Dilataberis ad orientem el occidentem, meridiem el septentrionem. Si quis potest dinumerare pul- verem terrae, semen tiium dinumerare poterit, Gen. 15, 16. Ul enim diabolus prae- 13 dixil per os cuiusdam mulieris cuidam baroni de tertio ordine beati Francisci exsi- stenti, qui morabalur in alpibus iuxta Eugubium, inquil: « Ordo Mlnorum, elsi parvulus sil, super omues ordines multiplicabitur * ». El sic faclum esse altestanlur loca fralrum per orbem diflusa, quae ad numerum mille quingentorum et septuaginla ascendunl el ultra. Ul enim dixit psalmista: Extendit palmites suos usque ad mare, 20 non solum medilerraneum et oceanum, sed usque indicum, et a flumine usque ad ter^innos orbis terrarum, Ps. 71, 8. In hidia enim habet hic [ordo] plura loca el habuil, ut fruclu XI el conformilate dicelur. Implelum vidil paler Franciscus, quod ipse, cum sex fratres haberel, praedixeral eos conforlando dicens: « Nolile limere », el sequitur: « Quoniam non posl mullum tempus veiiienl ad vos mulli sapienles el 25 nobiles, eruntque vobiscum praedicanles regibus el principibus et populis mullis; mulli vero convertentur ad Dominum, el per universum mundum Deus multiplicabil familiam suam, et augebit»; el dixil: « Plenas vidi ad vos venienlium vias; veniunl Francigenae, feslinant Hispani, Theotonici et Anglici currunt, et aliarum diversarum linguarum accelerat maxima multitudo '^ ». Et ideo loannes evangelista, poslquam Apo- 30 calypsis 6 el 7 descripsit lempus missionis beali Francisci, scilicet sub aperlione sexli sigilli, el quomodo est missus, quia ut angelus habens signum Dei vivi, subdit de multitudine, Francisci praedicalione, vita, exemplo et suorum sociorum, ad Christum conversa et convertenda, cum dicit, quod vidil numerum signatorum centum qua- draginta quatuor millia ex omni tribu filiorum Israel. Hoc potesl exponi, quod in 35 hoc ordine tol essenl fuluri fratres sive convertendi per fratres de diclo populo ad Dominiim, et hoc in ordinis processu vel tempore antichristi, (juando hic ordo, destructis aliis ordinibus, praedicabit contra antichristum; et tunc iuxta diclum apo- sloli, Hom. H, 26, et scripturac et Apoc. cap. 8, reliquiae Israel ad Dominum con- verlentiir; vcl polest dici, quod per numerum cerlum iuxla modum loquendi scri- /»0 plurae accipiliir incerlum, ut non solum sinl signali, scilicet habitu Francisci el Cru- cifixi, cenlum quadraginta quatuor millia, sed infiniti alii. Et hoc videlur loannes iniiuere, cum subdit, (|U()(I vidit post praedicta lurbam magnnm, quam dinumerare * Cfr. Legemln niiliijuu (ed. Miiiocrlii) c. 22 cl Cliroii. 24 yrii. pntj. 27. — ■' I Cel. 27. FEANCISCUS FECUNDATUE. 351 nemo poleral^ ex omnibus tribubus, populis et linguis elc. Et sic esse, consideralo (a) ipso ordiiie Minorum, ciim diiobus ordinibus aliis a bealo Francisco insliluUs ac praedicalione beali Francisci el fralrum ad Christum conversorum (6), nuilus habel ambigere seu haesilare sic esse; sicut phiribus visionibus est visum, videhcet, beatum Franciscum cum vexillo crucis euntem per caelum, [el] infinita multitudo Irium or- 5 dinum el aliorum por beatum Franciscum el fralres conversorum ad Christum posl ipsum ibant (c) '. Sic ergo multitudine locorum per angulos mundi diffusorum apparet mulliludo fratrum, quae fuil istius ordinis et beati Francisci. El quia tanta multitudo locorum, nec in eisdem residenlium in aliis habetur ordinibus, concludilur merito, quod ordo 10 nou solum exlollitur, Christo faciente et ordinante, fralrum sanctitale, scientiae lu- cidilate et nobililate, sed eliam multitudine ac numerositale prae aliis ordinibus. Et sic succincle apparet declarata secunda pars istius VIII fructus et confor- mitatis, videlicet Franciscus fecundatur. Et hoc est declaratum esse verum de ordine ipso primo beati Francisci, videlicel de ordine Minorum. 15 DE ORDINE SANCTAE CLARAE. Restat nunc consequenter ostendendum de secundo ordine, vldelicel So- rorum pauperum, quem ordinem beatus Franciscus inslituit, beatam Claram cum aliis ad Christi vestigia insequenda convertendo. Et de isto ordine, quia mihi non sic late patet, sicut de primo, ideo succincle aliqua pandam de eo, qualis sit 20 el fueril, ostendendo. Verum, si mihi aliqua occurrerint in lemporis processu, in fine huius operis in tractatu per se edisseram. De isto ordine aliqua dicendo et scribendo, videtur mihi, quod iste ordo, insli- lutus a beato Francisco anno sexto a sua conversione, a Iribus possil commendari, videlicet: primo de sanctimonia vilae et perfeclione. Habuit et habet hic 25 ordo in sanctitate et perfectione dominas et sorores singularissimas. Si enim quaeris scire, quis el qualis fuerit lapis primarius ipsius ordinis, etsi possil dici bealus Franciscus ipsius ordinis instilutor, inter mulieres lamen fuit ipsa beata Clara; quae inter fdias lerusalem sanctilate, vita et merilis dignissima el maxima reperitur; cuius siquidem sl cupis agnoscere magnifica facla, subsequenlia 30 sunt adnotanda ^ Et primum, quomodo fuit, qualis {d) essel futura, a Deo declarata. Nam, cum in utero materno esset ipsa, et mater ante Crucifixum oraret allente, ul eam a partus periculo feliciter liberaret, respousum habuil a Cruciflxo, ut non dubilarel: « Quia salva parturies lumen quoddam, quod ipsum mundum totum clarius illustrabit ». 35 Quo verilalis testimonio Clara censetur lumeu, et quod sua vita el propagatione so- rorum mundum illuminaret. (a) Edd. considerato etiam. — {h) As et edd. conversis. — (e) Edd. muUitudinem...ire. — {d) Codex et qualis. * Cfr. Actus c. 22. — * Pisanus sequitur legendam S. Clarae scriptam a fratie Tlioma de Celano; cfr. Acta SS., t. II aug. pag. 754 seq., et alibi. 352 FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA. Secundiim, quibus parenlibus esl propagala ol qualibus. Occurril quoad boc, quod nobilibus esl orla paronlibus: palor oius ot fralres oius fiierunl inililos nobi- liorcs civilalis Assisii; maler cliam ipsius, nomine Orlulana, nobilis fuit eliam genere, scd nobilior vilae sanclilale; quac antocjuam Claram concipcrel, pcrsonalitor sopul- 5 cbrum Domini visilavit el Romam el alia loca devola. Quibus, simul cum Cbristi cru cifixi responso sibi facto, constat, eam fuisse muliercm virtuiis cl probilalis; quae posl convcrsionem Clarae el eius sororis Agnelis, filiarum eius, mundiim reliiupiens, sub babilu filiae Cbristo mancipata, adeo exstitit perfecta, ul el miracula effeceril. Ta- libus parentibus el quoad Deum el muudum insignibus est beala Clara origiuala. 10 Terlium, qualiler est in puerili aetate iu domo palerna convorsala. Nata enim, a matre de fido edocla et aliis virtutibus, Iribus prae aliis parvula exsistons coopit fiorere virlulibus: prima pietatis, quia cibaria sibi sublrabebal dolicala et pauporibus Iransmittebal; secunda orationis, quia babuit sanclae oralionis sludium in amicum, ubi a Deo saepe consolationibus esl refecla divinis; tortia vitae auslerilatis, quia 1S sub pannis delicatis el mollibus ad carnem cilicioliim gcrebat. Unde praefatis ador- iiala cum aliis virtutibus, coepil eiiis fama in populo divulgari. Quartum videndum, quomodo fuit ad Cbrisli vosligia insequonda inclinala. Palre enim Francisco, ad quem pro consilio accossit, snadenle ei mundi contemplum ac de caslitate el Cliristo sponso miranda effanto, Clara non trabit ad praefala exeqiienda 20 in longum consensum, immo se ad lalia poragcnda promptam oxbibct el volentom; quam probare volens, si sic esset, eidem bealus Franciscus mandavit el dixit: « Si vis, iil credam libi, indue le sacco, el vade |)ro paue per lolam civitatem Assisii »; qiiod el fecil, sed non fuit agnila K Quintum, quomodo fuit Clirislo dedicala ct consecrata. Ipsa enim sequenti iioclc 2.5 posl diem Palmarum, cum comiliva honesla civitatem relinquens Assisii, ad locum fralrum de sancta Maria de Angolis, ubi bealus Franciscus cum sociis eam exspec- labant, perrexit; ubi a bealo Francisco et sociis revorenler suscepla, ante altare Mariae Yirginis ducta, ibi primo lonsorata, deindc pannis exuta mundialibus, babilii ordinis est vestita; et per beatum Francisciim et socios ad monastorium de Paiizo, 30 quod nunc est ordinis ipsius, tunc autem [erat] sancti Bonedicti, ost deducta. Soxliim vidondum, qiia voxalione fuit comprobata. El qiiia bomo lonlalione pro- batur a Deo, binc est, quod Dominus propositum bcatae Clarae voloiis probaro, eam perinisil a diabolo, statim ad Cbristum conversa, faligari. Nam gravilcr ipsius con- versioncm ad Cbristum fercntes propinqui ipsam omni modo et via a proposilo co- 35 nali sunl revocare, porsccutionibus mullimodis laccssitam; quae omnia, Cbrislo cam aiixiliante, divortil ot in incc|)lo permansit. Scplimuni vidondum, quomodo esl filiabus el sororibus fecundala el multipli- cata. Clara cnim ad Dominum conversa, soror eius, Agnes nomine, beata nuiic in caclis ciim ipsa, divino spirilu inllammala, etsi puella esscl, ad ipsam perroxil, 40 se(|ue ciim ea velle Chrislo servire indicans, fuit babitu roligionis indiila. Quod au- diontos paronles, Ira praecipilos ad locum, ubi manebanl, porroxorunl, ol per ca- pillos eam capientes de monasterio cxtraxerunt; (|uae dum abiret, bcatam Claram sororem siiam rogavil, ut sibi oporam ferrol, ne sic abirot. Hoala Ciara |)rolinus sc danto orationi, sic cam gravcm roddidit ot ponderosam, iil eam niillalenus ducerc ' Qiiae apiid Ci-laiio el alios anlifiuos scri|)loros non inveniniiis. Cfr. /1(7« 5S., I. c. pag:. 746. FRANCISCUS FECUNDATUR. 353 possenl; quod iit pcrpendcrunl Irnhcntes ipsam, faligati dimiserunt; ipsa vcro sic dimissa, concito gressu ad sororcm cst reversa. Ambae ergo per beatum Franciscum nd ccclesiam sancli Damiani deductae, in dicto loco beala Clara clausa per quadra- ginta duos annos remansil. In quo loco, dum cunctis clara nitcret virlutibus, eius exemplo tam virgincs quam aliae attractae, relicto saeculo, cl nihil penitus, quae 5 sunt mundi, reservantes, ad Christo lamulandum ad numerum quinquaginta cidem sunl habitu cl professione adiunctae; inter quas fuit eius mater, quae sic Christo cohaesit, ut nec dissimilis fdiabus inveniretur, et per ipsam signa Chrislus operari est dignalus. Octavum vidcndum, quibus virlutibus fuit reserata. Ubi sciendum, quod beala 10 Clara, postquam pcrfccte Christo haesit, pluribus virtulibus divina gralia fulsit. Et prima fuil [virlus] profundissimae humililatis, quam oslcndit: primo obcdicntiam beato Francisco promittendo et scrvando; secundo invite olTicium abbatiatus suscipiendo el tenendo; tertio sororibus assiduc serviendo, mensam parando cl aquam manibus infundcndo el in mensa serviendo; quarto infirmis et carum serviluti se mancipando, 15 earum lavando .sedilia et tunicas, nihil de eis abhorrendo; quinto pedes ancillarum et sororum, quando a foris redibant, devolissime lavando. — Secunda vii-iute fulsit, scilicet pauperlalis. Ipsa enim hereditalem paternam totam dedit pauperibus, sibi nihil reservando; ordincm i^aupcrum Dominarum incepit et fccit, nihil nec in proprio nec in communi habere voluit, nec aliquam sororem aliquid habcre permisit. A domino 20 Innocentio III regulam i^auperum Dominarum petiit et oblinuit, cuius principium, ipso pontifice plorante ex devotionc, conscripsit (a) *. Domino Alexandro IV dispcnsare volendo quoad ipsam paupcilatcm, respondit ei, se a peccatis velle absolvi, non ab obscrvanlia consilii Icsu Christi. Et quia nihil pro Christi amore terrenum habere voluit, ipse Chrislus sibi de opportunis subvenit, sicut patuit de pane unico multi- 25 plicato suis mcritis, cuius mcdietatem habentes fratrcs, ct alia medietas in quinqua- ginta divisa (6) parles, iuxta numcrun) sororum, Deus sic multiplicavil, ut copiose pro prandio cuilibet fralri et sorori pars sua sufTficeret. Patenler eidem Christus se oslendit subvenire, cum (c) vasculum oleo, ipsa orante, Christus implevit. — Tertia virtus, qua fulsit, fuit poenilentiae et auslerilatis. Ipsa enim quoad vestitum primo 30 veste simplici ct hispida fuit vcstita et rudi mantello; vidi tunicam eius et beali Fran- cisci; rndior et grossior erat lunica sanctae Clarae. Calccamenta nunquam portavit in pedibus, sed nudis pedibus scmper incessit. Lcctulus lassato corpusculo fuit tcrra ipsa, sarmenta vel sextorium; sed postquam fuit infirma, mandato beati Francisci habuit sacconem plenum paleis; cervical fuit lignum vcl lapis. Cibus vero tenuis fuil, nam 35 duas quadragesimas, maiorem scilicet ct sancti Martini, in paue et aqua ieiunabat, exceptis dicbus dominicis, in quibus paulisper sumebat de vino, sed secunda, quarla el sexla feria nihil sumcbat; quod beatus Franciscus fieri prohibuit, mandans [sibi]. (a) As et edd. addunt nianu siia ; edd. ipse pontifex plorando. — {b) As et edd. medietatem aliam divisam. — (c) As et edd. addiint vacuum. ^ Pisanus male intellexil verba Celanensis, qni rcferl: «A innocentio III paupcrtalis privi- Icgiiim posUilavit... Et pontifex ipsc cum hilaritate magna pcliti priviiegii primam novellam .sna manii conscripsit ». innoccntius III minime rcgnlam sororibus sanctae Clarae dedit vc! approbavit. Cfr. Lenmicns, Anfiinge des Clari.isenordens, in Bomische Qiiartalschrifl, t. XVI pag. 97. Analecta — Tom. IV 23 354 FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA. nl sallcin niiciaiii panis cnm (limidia acciporcl omiii die. Sic crgo carncm vii-gincam crucifixil. Miillis cliam aliis viilnlibus pracftilsil, dc (piihus loiignm lorcl cnarrai-c. Nonum vidcndum est, ciuomodo in oralionis sludio fuil cxcrcilala. Nam ipsism hahcbat amicum; scmpcr de sero posl alias in oralione persislchal. Suacpie oralione .5 civilalcm liheravii Assisii ac suuin monaslcrium de maiiihus saracenorum, (|ui iam ipsiim inlroicranl; sororem [suam], sciliccl Agnclem, converlil el dcfeiidil, ul diclum est; diaholum iii oralionc eam perturhanlem oralione vicit et fugavit; mnlierem Pisis a diaholo arreptam liheravit; eius(|ue sacris oralionihus, Dco acccptis, papa Gre- gorius IX se humiliter recommcndavit, Chrislus(juc in sna nalivitate, oflicio divino, ipsa 10 eum deprecantc, iit inlercssct, graliam de hoc conccssil, Decimum videndum esl, quomodo Christi passionom fuit meditala. Cum cnim ipsa niia fucrit beali Francisci, sicul ipse palcr lolum suum studium circa Clirisli passionem posuit, sic fecit et ipsa. lugilcr enim passioncm Domini deplorahat et adco, ut diabolus cidem diccrct, quod lumen oculorum amilteret; cui cum diccrct illa, Ifi quod lumcn non pcrdit, qui lumcn vilae scquilur, fugit statim malignus. Ofllcium Crucis ' cum summa devotione dicchat. De Crucifixo lihenlcr praedicationem audichat; undc, cum semel audiret bcalum Franciscum pracdicanlem et nominanlem hoc nomcn Icsus, lanlam virtutem Christus in suo corde posuit, (juod ex tunc in anlca nulla trihulatio, nulla adversilas diflicilis ei fuil. Medilando i|)sa Domini j)assionem ra|)la 20 stetit a dic lovis sancta post vespcras («) usquc ad tcrtiam sabhati sancti iiihil |)crpcn- dendo, sed immobilis persislendo. Et quia sic amica Crucifixi exslitll, per ipsius Cru- cifixi virtutem et siguum multa miracula peregit. Soror enim Benevenula pcr duo- decim annos habens fistulam in mammilla, signata ah ea, liberata est; frater Ste|)hanus in furiam [versus], missus a beato Francisco ad ipsain, cum eum signasset, sanavit; 20 quendam j)uerum de Spoleto lapillum habcnlcm in nare, facto sibi ah ca crucis signo, liberatus fuit; sororem Amatam hydropicam, liissim j^atientem et malum laleris per tredccim mcnses, muliercm de Perusio vocc destilutam, et sororem Chrislinam {h) in aurc surditalcm hahentem, dum signassel, ad sanitatem optatam perduxit; multi- tudinem sororum languenlium, dum quinquies signasset, quinquc ex eis sanitati per- 30 fccte rcstituit. Dum dominus papa monasterium ijisius heatac Clarac ad ij)sam visi- tandam intrasscl, pracparari fccit mensam sororum, ut ipse sunnnus pontifcx eani antc suum reccssum benedicerct; ct cum super hoc ipsum pontificem bcata Clara logassei, ij)sc versa vice mandavit cidem, ut ipsa mensam (c) bcncdicerel ; quod, ciiin ij^sa, ut ohedientiac filia, j)cregisset, videiitihus paj)a, cardinalibiis ct aliis, in j)anihus slatiin .35 aj)j)aruil crucis signum, scilicet in quolihet, ct quilihel j)anis iii crucis modum iii (jualuor i)artcs sc divisit; quo miraculo stu|)cfacti adstantcs, cum magna dcvotionc dc jiraedictis j)anihus (juilihet partem suam acccj)il ^ Undccimum (d), ad quem gradum contemj)lalionis fiiit suhlcvala. Certe ad allissi- mum; j)aluit, ul diclum cst, cum j)cr duos dics immohilis slctil, oculis clcvatis in (a) As oin. posi vesperas. — {h) As ot cdd. Christianam. — (c) Edd. nddunt coram eo. — (rf) As ct cdd. liic et deindo addunt videndiim est. • Co!anonsi.s addil: « proiil Criicis amator Franciscus insliUiciat »; ost Officium pasaiouia Do- mini; cfi'. Opnsciila S. P. Kiancisoi (od. ad Claras Aqtias), pag. 126 sc(|q. — - Cfr. Acln SS., 1. 0. Conimonl. praoviiis ii. 38-39. Celancnsis refort iilud facliim, ast non lacil vorbiim do panc "m qiialiior parles diviso. FEANCISCUS FECUNDATUR. 355 caeliim. Vicc alia ciini bealurn Franciscnm rogasscl, nl cometlerel cum ea, cl beatus Franciscus nullo modo acquiescercl, reprehensns de hoc a sociis (o) acquievil, el ipsa de sanclo Damiano cum una socia duobus sociis comilala beali Francisci ad sanclam Mariam de Angelis venil, ibique, facla reverentia coram Virginis allari, ubi Chrislo fneral in sponsam tradita, ad prandium devenienles, bealus Franciscus mensam 5 fecil parari in terra; pro primo aulem ferculo bcalus Franciscus coepit de Deo loqui lam suaviter el sancle, tam altissimc et divine, quod ipse sanclus frater (b), sancla Clara cum socia et aliis fralribus fuerunt rapli. El subito, ipsis sic stanlibus, oculis ac manibus in caelum directis, ignis maximus apparuit super locum fralrum, el videbatur tolus locus cum silva ardere; propter quod Assisinates festinanler, ut ignem exlin- 10 guerent, accedentes ad locum, inlacla cuncta cernenles el fralres raptos cnm beala Clara, cognoverunt, quod ille ignis divinns fnit, qni ad sanclificandum praediclos visibiliter apparere dignalus esl ; unde ipsi de hoc fuerunt mullum aedificati. In se reversi de alio cibo non curanles, beata Clara cum socia ad monasleriuni esl re- versa (c). Talibus dedita virgo devota, quod scire a Christo o|)tabat, sine mora revela- 15 balur eidem; nam, cum beatus Franciscus haesitarel, an ad [)raedicandum vel ad loca solitaria se debercl conferre, et super hoc cum vellet scire Domini beneplacitum, fratrem Massaenm ad fralrem Silvestrum misissel el ad beatam Claram, ul de hoc Domini volunlatem scirent, stalim fralri Silvestro et beatae Clarae eadem responsio facla esl a Deo, qnod ad praedicandum bealus Franciscus iret, qnia ad hoc eral a 20 Deo in mundum direclus '; et sic bealus Franciscus egit. Et quia conlemplalio verbis nutritnr divinis, beata Clara verbum Dei devolissime audiebat; quare et fratres saepe ad praedicandnm ad se venire faciebat. Vernm, cum papa conslilulionem fecisset de non accedendo ad monasterium (rf), beata Clara, hoc andito, fratres, qui stabant in n»onasterio ad pelendnm eleernosynam pro ipsa et sororibus, emisit dicens: « Ex quo 25 snm verbo vilae privata, nolo, quod mihi cibus procuretur corporalis»; propler quod dominus papa sibi concessit, quod convocare fratres posset ad praedicandnm Dei verbum, quandocumque ipsa veliet. Et quia cum Deo loquebalur Irequenler, hinc esl, quod ipsa in verbo exhortando efHcacissima fuit; nam sorores, quae videbantur de religione male contenlari, suo mirabili eloquio conforlabat. Insuper ipsa pietate el 30 carilate plena, ut maler, in nocle sorores cooperiebat ac fovebal ul filias proprias. Duodecimum, quomodo fuil a Domino comprobala. Nam lam abslinenlia qnam disciplinis el cilicii ad carnem assidua bainlalione, in infirmitatem incidit gravissimam adeo, ul vix per (e) viginli octo annos de leclulo surgere nequivissel. In qua infirmilate nullns seu nnlla ipsam conquerentem aliquando audivit, sed semper Deum laudanlem. 35 Insupcr, dum sic efsset infirma, ne olio esset dedita, quinquaginla paria corporalium manu propria nevil, ob devolionem eliam praecipuam ad sacramenlum allaris; quae corpo- ralia per fratres ad diversas ecclesias ipsa direxil. Dum sic infirma iaceret, a multis et magnis visitabatur, inter alios ipsam visilavit dominus (/') Gregorins IX et dominus Alexander IV ^ qni sibi pedem ad osculandum Iradidit, el eam a suis peccalis absolvil. lo (a) As et edd. addunt tandem. — (1) Edd. sanctus Franciseus. — (e) As et edd. sunt reversae. — (d) As et edd. monasteria. — (e) Edd. iit quasi. — (f) As et edd. addLint hic et postoa j^aj^ia. * Cfr. Bonav., Leg. mai. c. 12 n. 2., ot Acliis c. 16. — ^ SecundiiiTi Celanensem aliosquc papa Innoccntius IV ct caniinalis Uaynaliius, qui postea ftiit papa Aiexander IV, aegTOtanlem virsincm visitarunt. Pisanus liic et pauio post (pag. .356 iin. 8) confinulit Innoccntium IV ct Aicxandrum IV, qui nonnisi anno post mortem sanrlae Clarae ad ponlificatum ascendit. 356 FRUCTUS YUl — PARS SECUNDA. Decimiim lerliiim, (|uomo(lo (iiil ad caoloslia cvocala. Tormino vilac approf^in- (juanle, ciim pcr (lccem cl oclo dics slelisscl luillo cibo siimplo, el omnes coiiforlarcl ad sc venicnlcs dc siio rcccssii sororcs, apparciile sihi prius heala Viri^ine ciim exercilii virginum cl ad caclcslia invilante, fralre Innipcro, ioculalorc Clirisli, de ipso Domino 5 Icsu mellillua eructanlc, felicissima cius aiiima, carnc dimissa, cum sponso suo Clirislo ad gaudia cacli ipsis aelernalilcr poUlura ascendil. Decimum quarlum, quomodo exslilil canonizala. Morlc sanclac Clarae audila, do- minus Alexandcr papa IV una cum cardinalihus ad monaslerium sanclac Clarac pcrgcns, ex prius ab ipso visis ac miraculis ibidem, ea morlua, divina virlulc palralis, voluil iO eam calalogo sanctorum adscribere; sed probibcntc domino Osliensi, missa de mortuis cantata, ipse papa cum cardinalibus ct aliis praelatis exscqiiias ipsius celebrariint. Vcrum posl duos annos miraculis maximis palratis ab ipsa, ut ipse papa in biilla ponil suae canonizalionis, [eam] sanctorum calalogo adscripsil '. El licet innumera sunl ipsius beatae Clarae miraciila, uniim rcferam, quod audivi |f; ab illo, cui evenil. Cum nonnulli de civilate Pisana ircnl Sardiniam, supervcnientc horribili maris lempeslale cum lenehrosa noclis obscuritate, ac vi icmpcslalis navi aperla in fundo, omnes in navi exsislentes videntes sibi mortem adesse, coepcrunl suffragia Virginis cl saiiclorum cum lacrymis flagitarc; sed ciim minimc exaudircntur, bcalam Claram coeperunl invocare, promitlentes, quod pro liheratione sua discalceati 20 el in camisia cum corrigia ad collum ac uno cereo unius lihrae in manihus, ipsius de Pisis ecclesiam visitarent; statim, facto voto, tria lumina de caelo dcsccndcrunl; unum sc posuil in prora navis, aliud in puppi, terlium ad scnlinam descendil navis ct foramen clausil, pcr quod aqua maris inlrabat; el facla esl Iranquillitas in mari, et cum vento prospero isla Iria lumiiia nunquam eos dimiltendo, usque Arcslanum 25 ipsii nocle ierunt. In cuius portu cum essenl omnes homines in lerra, cl mcrcanliac de navi amotae, videnlibus omnibus, lumina illa tria disparuerunl, el navis ahsorpta esl ab aquis; ipsi vero bomines, Pisas reversi, volum perfecerunt. Aliud narro miraculum, (|uod patens esl loli civiiati Florentinae. Nam, cum soror beatae Clarae, Agnes dicta, ahhatissa fucril sororum monasterii de Monticcllis {a) dc 30 propc Florenliam, prima ipsa a diclo monaslerio reccdente cl Assisium rcvcrsa ante morlcm sanclae Clarae — nam ipsa eius inlerfuit morti, el beala Clara, eam in hrevi scqucndam pcr mortcm, lunc pracdixil; quod cl factum csl; non enim multo posl morlem beatae Clarae el ipsa [heala Agnes eiiis soror] fcliciler in Domino ohdor- mivil — haec si(pii(Iem post morlcm bealac Clarae vclum, quod sancla Clara in ca|)ile 35 [dum vivcrel] dcfercbal, sciliccl velum nigrum, diclis sororibus [dc MonticcIIis ex ca- rilale el dilcctione, (piam ad casdem conccpcrat, cl in memoriam sui cl ipsarum dcvo- lioncm] dcslinavit. IIoc siquidcm velum in diclo monaslcrio babetur, cl ita integriim siiie defeclu [aliquo] hodic (h) perscverat, acsi novilcr cssel facliim, cum vela aliariim proplcr linctiiram dc iiigro slalim corriimpantiir cl tahescant. Illud siquidcm velum jQ cum manlello hcati 1'ranci.sci, qiii ihi cliam habetur, imposiliim piieris palicnlibus lilargicam pa.ssioncm supcr capul, curantiir; ct adco boc esl iiolum, iit oinncs iiifantcs (a) Edd. Montecellis. — (h) As ot odd. oni. hodie. * Cfr. biillnm Alcx.indii IV dc 19 (trl. 1255 a Clora claris praeclara ». FRANCISCUS FECUNDATUR. 357 de comilalu Floreiiliiio iikic perdiicantur el curenlur; et non cst annus, in quo ullra (Uicenli (a) pueri illuc non deferantur et (b) curenlur. Nec est hoc novum; cum hoc plus quam per centum triginta annos et ultra duraverit (c). Multa alia per orbem miracula per sanctae Clarae suffragia fiunt, quae ad prae- sens omilto. 5 De beata Agnete, sorore sanctae Clarae. Fuit alia in ordine [sanctae] Clarae domina sanctitatis et virtutis ac miraculis insignis, eius videlicet sanctae Clarae soror, Agnes vocata, quae, sicut carne fuit sanclae Clarae soror, sic et perfcctione; quae uon posl multum temporis a morte sanctae Clarae supervivens et ipsa ad Christum pcrgens, in argumentum sanctitalis, 10 elsi non sit canonizala in terris, signis tamen innotuil mundo gloriosis *. Haec iacel Assisii in ecclesia sanctae Clarae. De beata Ortolana, matre sanctae Clarae. Fuit in hoc ordinc alia sancta soror, videlicct soror Ortolana, mater sanclae Ciarae et Agnetis [supradictarum], quae in perfeclione el signis in vita et post mortem 13 consimilis fuit filiabus. De beata Agnete, filia regis Boemiae ', Fuit alia in hoc ordine insignissima genere et sanctitate, scilicel sancta Agnes de Boemia, filia Olhcrchi {d) regis Boemiae, nupta * imperalori Frederico II, etsi non ab eo traducta. Haec siquidem Agnes, audita fama sanctae Clarae, quae adhuc vivebat, 20 per venientes (e) de Roma el Assisio, caelesti afflata spiritu patrem * dulciter alloquens, deprccata est, ut ipsam Sponso caelesti et non terreno permitteret famulari. Sed patre dilfercnte propter timorem imperatoris, cui erat in sponsam promissa, dare assensum, Dei famula patri promisit, quod secure daret assensum, quia lesus Christus in hoc ipsum iiivaret. Tandem habito consensu palris, virgo Dei Agnes pro fralribus Mino- 23 ribus, qui iam in Magunlia erant, misil *; qui ad eam accedenles ipsam cum multis aliis principissis el insignibus dominabus Domino consecrantes, habitum religionis imposuerunt et iuxta regulam a sede apostolica sanclae Clarae et suis datam de- gere instruxerunl. Et cum pater eius rex Otherchus vellet sibi magnos redditus et sororibus deputare, noluit, sed de eleemosynis, quas fratres pro ipsis acquirebanl, 30 voluit, quamdiu advixit, victitare. Et sic usque hodie in civitate Pragensi (/"), ubi dicta Agnes fuit monialis, sorores illae, etsi nobilissimae sint et multae in numero, nihil possessionis seu redditiis habenl; sed de simplici eleemosyna vivunt eis per fratres (a) As centum vel ducenti. — (h) As et edd. addunt quasi omnes. — (c) As et edd. addunt et durat continue. — (d) Edd. Orechi; est rex Ottocarus (1197-1230). — (e) As ct edd. et hoc ab illis, qni ve- niebant. — (f) Edd. Plagensi. ' Cfr. Vita sororis Aijnetis in Chron. 24 gen., pag. 173 seqq. — ^ Cfr. Acta SS., l. I martii, pag. 502 seqq. — ' Id est: desponsata. — * Acta SS., 1. c. n. 26 advertnnt: « l'>a(rein Wenceslaiim regem, palre defuncto, in seqiienlibiis siibstituendum esse ex aliis Actis constat ». — ^ Secundum iordanum (Cliron. n. 55) fr. loannes de Piano Carpinis anno 1228 electus minister Tlieutoniae « in Boliemiam fralres misit ». (Jlassberger 1. c. pag. 48 addil « cum sccundario mi- nisler exsisleret »; reelectus est fr. ioannes anno 1232. 358 FKUCTUS VIII — PARS SECUNDA. jicquisila. Mundi abdicalione facla ab ista Agnelc sancla, sponsus Frcdeiicus impe- ralor, dum audivit, paulisper turbabalur, sed ipsam agnoscens Christo dcsponsalam, consolatus esl dicens, quod, ex quo non terreno homini sed Domino Deo erat nupla, sibl eral placitum et acceplum; quin ab ea non eral contemplus propter homincm 3 sed propter Dcum. Huius bealae Agnelis famam beala Clara cum audissel, per nuntios, quos ipsa sanctae Ciarae direxeral, Dominum Deum laudavil, et dictae sanctae Agneti aliqua misit, [videlicet] Pater noster, velum, scutellam, in qua sancta Clara comedebat, el cyphum cl nonnulla alia, quae cum summa devotione ab ipsa sancta Agnele sunt '0 suscepta; per quae Deus mulla signa fccit merilis bealae Clarae; quae omnia auro el gemmis ornala, in dicto monasterio reservanlur. Huius fama reboanle pcr Alamaniam, mulliplicari coeperunt monasteria per Ala- maniam (a), el multae fdiae ducum, comitum, baronum et aliorum nobilium {b) mun- dum deserentes, exemplo bealae Clarac et Agnetis, sponso caelesti sunt iunctae, ipsi 'S sinc crimine famulando. Ista siquidem Agnes vita clara et signis, poslquam multas in suo monastcrio sororcs congrcgaverat ac vilam caclibem in praesenti peregerat, ad spoiisum suum Chrislum pergens, per ipsum Chrislum pluribus est signis miriticala; uscjue enim in hunc diem miraculis coruscal maximis. bnperatorem Carolum IV, Homanorum et 20 Boemiae rcgem, bis a morlis faucibus liberavit; et dimisit iste filio, regi Romanorum ct Boemiae, domino Wincelao (c), ut totis viribus pro eius laborarel canonizatione; qui aliis intenlus, nondum velle haec agere incepit (d). De beata Salome '. Fuit ctiam alia soror sancta in hoc ordine de domo regali Poloniae, sancta(t') Sa- 25 lome; (luae, qualis fueril in vila, miracula facta cius meritis, tam in vita quam post mortcm, ostcndunU Hacc si(|uidem morluos suscilavit, pavonem a canc interfc^ctum ad vitam reduxil, vulncralis ad mortem dedil sanilalem, caccos illuminavit, contractos erexil el a parlus periculo mulicres liberavii. De beata Helena ^. 30 Fuit etiam alia in isto ordine soror, sancta H c I e n a d e P a d u a ; quae fuit monialis in monasterio exleriori dc Arcello (/), quod monasterium beatus Franciscns acdifi- cavil, et in diclo monasterio sanclus Antonius noster Deo spirilum rcddidil. In diclo monaslerio fuit soror cl monialis pracdicla Helena, quac maxiniis florcns virlulibus a Domino veliit ainuim per patientiam fuil comprobala. lacuil enim |)iivata omni vir- 35 tule corporis et lingua (.7) bene per annos sexdecim; qiiae gcstu corporis cl signis maximam in lalibus palienliam (A) praetendcbat. Iluic Dcus multa rcvelavit, (|uac ipsa (a) As ct eild. om. ^^er Alamaiiiam. — (b) As ot. odil. luldinit de Alamaiiia. — (<•) As Weiicellao. — (d) As ot 0(1(1. ititeiitus et praepedHns Jioc simm velle non adimjilenit. — (c) As ot odd. beata. — (/) As ot odd. Arcella. — (g) Edd. Hnguae. — (//) As ot edd. Jiilaritatcm. ' Vitam scripsit Fr. Slanislaiis 0. I'". M.; clV. ManumrnUi Polon. Iiisl., I. IV (I88i) pag. 770-7<»fi cl t. V (1888) pag. 10 U- 1017. — - Cfr. Acla SS., I. 11 nov. paji. rm ' iuJii 1334 (luibcl, 1. c. t. V n. 10G7). — * Konigsfcldcn, ubi rcx Uomanoriim .\lbcilus « manibiis impiorum occubuit »; cfr. bullam Clcmcntis V « IJcligionis veslrae » dc IS iiiiiii 1310 (Kiibel, I. c. t. V n. 165). — ® Fiindalum a beata Agnetc ciiisiiuc fratre, regc Wenccslao, 1234; cfr. bullam Gregorii IX « Sincerum animi » dc 30 aug. 1234 (Sbaralea, I. c. t. I pag. 134). — ' Fun- datiim a regina Sancia 1312; cfr. biillam (^lcmcntis V « Fximiac devotionis » de 20 iiinii 1312 (Fubel, I. c. t. V n. 200). — ** Iii Campolongo (Longchamps) ; fundalum 1259 a bcata Isabclla, soroi-e S. Ludovici rcgis. — " In diocccsi Harcinonensi; cfr. Kiibcl, I. c. (. V n. fiOO ct G79-6.SI. — '" Prov. 31, 29. FRANCISCUS FECUNDATUR. 361 circa lempora qiiarli ilecimi anni a siia coiiversione est inslilutus cl ordinatus. De quo pauca sunt enarranda. In hoc siquidem ordine fuerunl [viri] et mulieres sanctilate conspicuae (a). Palel de mulieribus; de sancta Helisabeth, fiiia regis Ungariae, per ecclesiam canonizata; haec siquidem quam vitae fuerit sanctissimae, Salvator miraculis pluribus, 5 cum multorum suscitatione mortuorum, ostendere est dignatus. De isto terlio ordine fuil alia sancta domina, nomine Humiliana, nobilis do- mina de domo Circulorum de Florentia, sepulta Florentiae in nostro conventu; cuius sanctitatem miracula mulla per ipsam facta ostendunt '. Sancta Michelina de Pensauro(6)^ quae magnis clariiit et coruscat as- '0 sidue miraculis, de lerlio ordine beati Francisci soror fuit (c). Plures aliae [sanctae] dominae fuerunt de islo ordine miraculis coruscantos: sicut sancta Rosa de Viterbio^; domina Angela de Fulgineo, quae librum composuit, qui fnil approbalus per dominum cardinaiem do.... ^; beata Mca de Senis, quae mirabililer spiritum propbctiae habuit ct sepulta est Sonis in ecclosia ^^ Servorum, ex pigiiiia fralrum nostrorum; domina Lucia de Venetiis, scpiilta ibidem in ecclesia sancti Raphaelis, quao iii vita et morle miraculis claruil; sic et beata Margarita de Cortonio el quainplures aliae. Fuerunt etiam de isto ordiiie plures sancti viri, sicut sanclus Elzearius, ca- nonizatus ab ecclesia % et plures alii (d), etsi nondum canonizati, scilicot sanctus 20 frater Petrus Pectinarius dc Senis^; sanctiis fraler Lucensis de Podio Bonizi '; Voltcrris (e) iacct alius sanctus frater ®, sic Florentiac alius in iiostra oc- clesia iacet; Senis iuxta sanctum Pelrum Peclinarium sepullus est sanclus fraler Nicolutius de Senis et sanctificavit in Bemardenga (/*). In Marchia sunt plures de isto ordine miraculis corruscanles. 23 Unde praefatis et aliis hic ordo cum praefalis potesl commendari de sancl i late. Potesl [etiam] commendari hic ordo de nobilitate. Nam multi magni ho- mines de diversis regnis christianitatis, comites, duces, principes, barones et nobiles fuerunt de isto ordine beati Francisci. (a) As et edd. conspicui. — (b) Edd. Pisauro. — (c) As et edd. pergunt Sancta etiam Margarita de Cortona, quae multis claruit et claret signis, soror de tertio ordine fuit. Plures aliae sanctae dominae fuerunt de isto ordine miraculis coruscantes. Fuerunt etiam etc. ut supra lin. 19. — (d) As et edd. om. sicut sanctus — plures alii. — (e) As TJlterins; edd. Viterhii. — (f) Ita Codex; est Berardenga propo Senas. As et edd. om. Setiis iuxta — Bemardenga. ^ Cfr. Acta SS., t. IV maii pag. 385 seqq. — ^ Cfr. Acta SS., t. III iunii pag. 925 seqq. — ' Cfr. supra pag. 3S9 not. 1. — * De beata Angela cfr. Acta SS., t. I ian. pag. 186 scqq. Liber, de quo dicit Pisanus, est libellus spirUiialis doctrinae visionum et consolationim divinarum, saepius editus (cfr. Faloci, Saggio hibliografico della vita e degli opusculi della beata Angela in Miscellanea Franciscana, t. III pag. 173-187). Cardinalis ille videtur esse « lacobus de Columpna », de quo loquitur codex Sublacensis i. c. pag. 187. — ® Cfr. Acta SS., t. VII sept. pag. 494 seqq. — ® Vitam beaii Petri, quem Ubertinus de Casali (Arbor vitae crucifixae lesu, Proiogus) vocat « virum Deo plenum », cuiusque « sanctas orationes » celebrat Dantes Aligherius (Purgat., cant. XIII), scripsit (sec. Waddingum ad an. 1289 n. XLIII) fraler Petrus de Monterone « eidem coaevus et familiaris». — ' Cfr. Acta SS., t. III apr. pag. 594 seqq. — ** Probabiliter frater Bonamicus, de quo Melissanus, Supplementum ad an. 1220 n. IX, et alii. 362 FRUCTUS VIII — PARS SECUNDA, Saiicla Elisabclh, lilia regis Uniiariae, fiiil de islo ordinc. Rcgina Ungariae, quae fccil monasleritim Cam|)i regis in Auslria, fuit de lerlio ordine '. Rcgina Un- gariae, maler rcgis Ludovici, fuil de lci'lio ordinc ^ Impcralrix Homanorum, quae nunc csl («), domina Elisabelli^ iixor im|)eraloris morlui (6) Karoli lY, esl (c) 5 dc lcrlio ordinc beali Francisci. Mullae sunl {d) aliae per chrislianilalcm dominae singularissimae, sub habilu islius lerlii ordinis Domino famulanles, Est cliam hie ordo magiins quoad numerum honiinum cl mulicrum, etsi hac- tciuis maior fucrit. Insuper hic ordo, ul rcclus, boiius ct sanclus pcr romanam 10 ecclcsiam cst approbatus, et regulam habucrunt a papa Nicolao IV ^ ct plurium summorum ponlificum gaudent privilegiis. Praefatis igitur de ordine primo Minorum, de secundo ordine Sororum, cl nunc de terlio ordine fralrum et sororum de poenilentia, apparct dcclarala secunda pars islius VIII fruclus et conformitatis, videlicet Franciscus fecundatur, scilicet filiis, fra- lo tribus, discipulis el sociis. Et qiiia fecundilale in imilaloribiis, quam habuil in tcrris singularissimam, quoad ordines omiiium beatorum sublimatus cst in ecclesia mililanli, sic ipsorum associalione, a sanctis et bcalis laudibus lalium glorificatione extollilur et commendalur in ecclesia triumphanti. Ut enim patel ex praodictis, de primo ordine, scilicet Minorum, el de duobus 20 aliis, beatus Franciscus liabuit quosdam in ordine patriarcharum: primi patriarchae Ires, ad inslar .^braham, Isaac el lacob, sunt ipse beatus Franciscus, beatus Anloniiis et frater (e) Bernardus de Quinlavalle, quorum verbis, vita et exemplis generalus est et progenilus ordo Minorum : duodecim palriarchae sunt duodecim primi fralres, vi- delicct Pelrus Calhanii, Aegidius, Sabbatinus, Moricus, Philippus Longus, Silvcster, 25 Rufinus, loannes de sancto Conslantio, Barbarus, Bernardus de Viridante (/'), Gulielmus Anglicus et Massaeus de Marignano; per islos enim, velut beati Francisci palriarchac filios, caeteri fratres orlum habuerunl et vitae sanclitaie, regimine et exemj)Iarilale \ In ordine prophetarum plures fuerunl, vidclicct frater Aegidius, Leo, Eleclus ^ Guido de Senis ', Tobias ^ Guido de Bolsena ^ loannes de Alverna, Uonalus de Fer- 30 raria '", Nicolaus de Monle lorii (g), Gerardus de Valcntia ", Philippus Aquerii '^ Ro- («) As ot edd. oiti. qiiae nunc est. — (b) As et odU. om. iiiortiii. — (c) As etedd. fiiit. — (rf) As ct edd. addunt fuertint ei. — (e) As sanctus. — (f) Edd. Darhanis de Viridante, Bernardus. — (• verbiim. 1 Cfr. pag. 321. — ^ Cfr. pag. 306. — ^ Cfr. pag. 302. — * Cfr. pag. 334. — « Cfr. pag. 283. — « Cfr. pag. 276. — ' Cfr. pag. 235. 364 FRUCTUS IX — PARS PRIMA. Ex diclis supra apparot, qiiod, si gloria patris cst fiUus sapiens \ ad gloriarn csl beati Fraiicisci, tol habuisse et babcrc filios cl filias sapicntia cl sanctitalc con- spicuos el ornalos. Apparct eliam dcclaralio istius Ylll Iruclus ct couformitatis, quoad ambas parles, sciliccl lesum coelus prusec/uilur^ Franciscus fecundatur. 5 Ad laudcm lesu el beali Francisci. Amcn. NONUS FRUCTUS ET CONFORMITAS: lesus Legem Dat Populis — Franciscus Regulator. Expositio primae partis, viclelicet: lesus legem dat populis. 1. Kector, conditor et gubernator omnium creaturarum supercaelestium, tcrrestrium et infernorum lesus Christus cum sit, et lege eius sic omnia moderantur et ordinantur adeo, quod nihil in toto potest esse inordinatum, scilicet in ordine universi, et si talia divina gubernantur lege, utpote insensibilia et sensibilia ratione carentia, a fortiori ipse angelus et homo prae ceteris conditis digniores. Sed quomodo ipsi spiritus angelici divina lege gu- bernantur, quia non cst praesentis speculationis, nihil ad praesens est dicendum. Sed de divina lege circa homines, qualiter et quomodo se habeant, est breviter videndum; quia hic fructus quoad primam partem hoc asserit dicens, quod Dominus lesus legem clat popalis. Et jjro eius evidentia est sciendum, quod Salvatori nostro a Patre cum sit tradita omnis potestas in caelo et in terra -, et consequenter, nihil eius imperium subterfugit («) cum lege, nam attingit a fine usque ad finem fortiter, et disponit omnia suaviter *; circa tamen hominem et eius sa- lutem, cum propter hoc incarnari complacuit et passionari, eius principaliter consistit or- dinatio et regulatio (/>), ut suis praeceptis homo se voluntarie subdendo et legibus optatam percipiat aliquando salutem. Quapropter ipse Hex regum et Dominus dominantium *, Salvator noster, homini volenti ire per viam, quae ducit ad vitam ^, in sacro evangelio leges pro- mulgavit, quasdam generaliter, et alias diversis conditionibus et statibus tradendo specialiter. Hinc est, quod ut praedicta videantur de eius legibus, i^rimo videndum erit in generali, secundo in particulari. Quibus visis, declaratio patebit istius IX fructus et conformitatis, videlicet: lesus legem clat populis. 2. Et pro primi evidentia est advertendum, quod Salvator noster, etsi multas in evan- gelio ponat leges, prout sancti referunt evangelistae, principaliter tamen evangelista Matthaeus in suo cvangelio, a capitulo quinto usque ad septimum inclusive, nonnullas recitat, per quarum observantiam ad gloriam pertingit homo aeternam. Et legum a summa sapientia Christo pro salute nostra promulgatarum lex prima est de abdicatione voluntaria et mentali tcrrenorum, dicens, Matth. 5, 3: Beati 2>ctupercs spiritu, non necessitate, scd spontc, et propter Christum; quoniam ipsorum cst regnum caelorum. Secunda [lex est] de tranquilla conversationc, ut sit mitis conversatione, ut ipse Christus, Mattli. 11, 29, et Moyses, de quo habetur Num. 12, 3; ct ideo istam Icgcm promulgando dixit: lieati miles; fructum, sicut in jirima, ponit [et pracmium], diccns: Quoniam ipsi jios- nidehunt terram ", scilicct viventium, ut dicit psalmus 111, (>. (a) EilJ. praeferfut/it. — (i) As gHbernatio. > Prov. 10, 1. — "^ Matlh. 2«, 18. — " Snp. 8, I. — " \\w,-. I".), Mi. - » Mallii. 7. I i. 0 MaUh. .'i, 4. lESUS LEGEM DAT POPULIS. 365 Tertia [lex] est de habenda tristitia pro elongatione a patria caelesti, dicendo cum psalmo 119, 5: He^i mihi; quia incolatus meus prolongatus est; ct ipsius patriae desiderio et ' anhelatione dicit (a) : Beati, qui lugent; praemium observantibus est : ipsi consolabuntur. Quarta lex est de in vera iustitia permansione et exercitatione, dicens : Beati, qid esu- riunt et sitiunt iustitiam, id est ut Deo, sibi et proximo, quod decet, fiat ; praemium subiungit : quod tales safnrahuntur, de qua dicit psalmus 16, 15: Satiabor, cum apparucrit yloria tua. Quinta lex est de miseratione, dicens: Beati misericordes ; subdit praemium: quoniam ipsi misericordiam consequentur. Sexta lex est de pacis procuratione et in se pacis retentione, dicens : Beati pacifici, id est, qui pacem habent in se, et ut alii habeant, totis viribus faciunt; praemium eoi'um est: quoniam filii Dei vocabuntur. Septima lex est de interna munditia et sui a peccato praeservatione, dicens: Beati mundo corde ; praemium est: quoniam ipsi Deum videbunt. Octava lex est de adversorum supportatione, dicens :i?eaatrem nolife vocare vobis super terram. Decimo quinto coniuges; dans legem eis dicit illud Matth. 5, 27 sq.: Non moechaberis, et: Qui viderit mulierem ad concupiscendum eam, iam moechatus est eam in corde suo, et Matth. 19, 6 : Quos Deus coniunxit, homo non separet, et Matth. 5, 32 : Qui dimiserit uxorem suani, excepta fornicationis causa, facit eam moechari. Decimo sexto fideles; dans eis legem dicit iUud Luc 11, 34: Lticerna corporis tui est oculus tuus etc, et Luc 6, 31 : Prout vultis, ut faciant vobis homines, et vos facife eis, et c. 17, 6: Si habueritis fidem ut granum sinapis etc, fiet vobis. Decimo septimo concives; dans eis legem dicit eis illud Matth. 5, 25: Esto consentiens adversario tuo, dum es in via cum illo, et Luc 11, 17: Omne regnum in se ipsum divisum desolabitur etc. Decimo octavo amicos; dans eis legem dicit ilhid Matth. 7, 12: Quaecumque vulfis, ut faciant vobis homines, ita et vos facite illis. ^ Habelur ad iiUeram loan. 7, 24. 368 FRUCTUS IX — PARS PRIMA. Decimo nono socios; dans eis legem dicit illud Mattli. 18, 9: Si duo cx vuhis consen- acrint siiper terroni, de omni re, qnamciniuine ]>eticrinf, fiet eis a Patrc meo. Vigesimo viros provectos; dans eis legem dicit illud Mattli. 10, 5: In viam gentinm ne ahieritis, et Luc. 12, 15: Videte et cavete vohis ah omni avaritia etc, et Luc. 21, 34: Ca- vetc vobis etc. Vigesimo primo mulieres devotas; dans eis legem dicit illud Luc. 10, 42: Optimam part^m clegit sihi Maria, qitac non niiferetiir ah ea. Vigesimo secundo aetates; dans eis legem dicit [illud] Mattli. 20, 1, quod hos patcrfa- milias opcrarios diicit in vineam suam ; sed prae aliis parvulos commendat, Matth. 19, 14 dicens: Sinite parvulos venire ad mc ; talium enim cst regnnm caclorum. Vigesimo tertio nobiles; dans eis legem dicit illud loan. 8, 39: Nolite dicere: patrem hahemiis Ahraham ^ etc, et Matth. 23, 9: Uniis cst pater vester {a), qui cst in caelis. Vigesimo quarto divites; dans eis legem dicit illud Matth. 6, 24: Non potestis Deo ser- vire ct niammonae, et Matth. 5, 7: Beati misericordes, qnoniam ipsi misericordiam con.<>equcntur, et Matth. 19, 21: Si vis perfectus cs.se, vade et vcnde omnia, qnae hahes, et da paupcrihus etc. Vigesimo quinto pauperes; dans legem pauperibus dicit Matth. 5, 3: lieati pauperes spi- ritii etc, et Luc 6, 20: lieati paupercs, quoniani vcstrum est regnnm Dei ; et se habere pau- pertatem asserit, Matth. 8, 20 dicens : Vulpe.s fovcas hahent et volucres caeli nidos ; Filius autem hominis non hahet, ubi capat suum recUnet. Vigesimo sexto poenitentes; dans eis legem dicit illud Matth. 4, 17: Poenitentiam agitc etc, et Matth. 9, 13: Veni vocare j^eccafores ad poenitcntiam etc Vigesimo septimo peccatores ; dans eis legem dicit eis illud Luc 15, 10: Gaudium estangelis Dei super uno peccatore poenitentiam agente, et 18,13: Deus, propitius esto mihi pcccatori etc. Vigesimo octavo nuptas; dans eis legem dicit eis illud Matth. 22, 30: Qui nubent, sint tanquam non nubentes *. Vigesimo nono viduas; dans eis legem dat exemplum viduae, Luc 21, 2, ponentis dno minuta in gazophylacium ; quia animam et corpus Deo debet tradere, ut habeat ab eo fructum sexagcsimum. Trigesimo virgines; dans eis legem dicit eis illud Matth. 19, 12: Sunt eunuchi, qui se castravcrunt propter rc.gnum caelorum, et Matth. 25, 1 sqq. exemplum et normam dat vir- ginum prudentum. Trigesimo primo prosperitatem habentes; dans eis legem dicit illud Luc 6, 25: Vae vobls, qui nunc ridetis, quoniam flehitis, et Luc 12, 20: Miscr, hac noctc etc Trigesimo secundo adversitatem habentes et patientes; dans eis legem dicit illud Matth. 5, 10: Beati, qui jjcrsecuiioncm patiuntur propter iusfitiam etc, et Luc G, 24: Vae vobis, qui consolationem hahcfis. Trigesimo tertio sanos; dans eis legem dicit illud loan. 5, 14: Ecce, sanus factiis cs, iam amplius noli peccare, nc deterius tihi contingat. Trigesimo quarto infirmos; dans eis legem dicit illud Matth. 5, 5: Beati, qui lugcnt, qiKtniam i]}.n consolahuntur, et Matth. 8, 7: Ego vcniam ct ciiraho ciim. Trigcsimo quinto episcopos; dans eis legem dicit illud Matth. 5, 14: Vos cstis lux mundi, ct Matth. 10, 9: Nolite possidcre aurum, neque argenfnm etc (/>), ot Matth. 18, 15: Si J)en- caverit in te fratcr tuus, vade ct corripc eum etc. Trigcsimo sexto clericos; dans cis logcm dicit illud Matth. 16, 2i: Si quis vult post me venire, ahncgct semetipsum ctc, et Luc 18, 1 : Oportet sem])er orare. (a) As vosler. — (h) As om. Nolile sqq. ' Ad lilterain Mallh. 3, 9. — " Cfr. 1 Cor. 7, 29. FRANCISCUS REGULATOE. 369 Trigesimo septimo religiosos; dans eis legem dicit illud Matth. 5, 33^: Solve Deo vota tua etc, et Matth. 6, IG: Cum iehmatls, nolite fieri sicut hypocritae tristes. Trigesimo octavo doctores; dans legem eis dicit illud Matth. 7, 21: Non omnis, qui dicit mihi: Domine, Domine, intrabit in regnum caelorum, sed qui fecerit voluntatem Patris etc, et Matth. 5, 19: Qui fecerit et docuerit, hic magnus vocabitur in regno caelorum, et Lucll, 52: Vae vobis legis peritis (a), quia tulistis clavem sapientiae etc, et Matth. 12, 35: Bonus homo de bono thesauro cordis sui p-rofert bona, et Luc 6, 45 idem. Trigesimo nono scholasticos; dans eis legem dicit illud Matth. 7, 24: Omnis, qui audit verba mea et facit ea etc, et Luc 6, 49 (b) : Qui audit et non facit, similis est homini aedi- Hcanti domum super terram sine fundamento etc. Quadragesimo maiores; dans eis legem dicit illud Luc. 14, 8: Cum invitatus fueris ad nuptias, recumbe in novissimo loco etc, et Matth. 20, 26: Qui maior voluerit esse inter vos, erit vester minister. Quadragesimo primo activos; dans eis legem dicit illud Matth. 25, 40: Quod uni ex minimis ineis fecistis, mihi fecistis. Quadragesimo secundo contemplativos ; dans eis legem dicit illud Matth. 6, 28: Consi- derate volatilia caeli etc Quadragesimo tertio Christum sequi volentes; dans eis legem dicit eis iUud Luc 14, 33: Nisi quis renuntiaverit omnibus, quae possidet, non j^otest meus esse discipulus etc. Quadragesimo quarto ad caelum ire cupientes; dans eis legem dicit illud Matth. 19, 17: Si vis ad vitam ingredi, serva mandata. Multae aliae leges Domini Salvatoris possunt ex sancto evangelio adduci ad ostendendum, omnem statum hominum et gradum suis legibus ordinari etregulari; sed praefatae sufficiant pro praesenti. Unde Salvator noster est ille sapiens ecclesiastes, qui docuit popidwm et scripsit sermones rectissimos et veritate plenos, Eccle. ultimo, 9 sq.; et similis non est in legislatoribus , lob 36, 22. Beatus homo, quem tu erudieris, Domine, et de lege tua docueris eum, Ps. 94, 12. Ex praefatis apparet declarata tam in generali quam in particulari prima pars istius IX fructus et conformitatis, videlicet: lesus legem dat populis. Videndum est amodo de parte secunda, videlicet: Franciscus regulator. Secunda pars noni fructus et conformitatis est: Franciscus regulator. Expositio. Viso, qtioniodo Dorninus cl Salvalor nosler reguial gcneraliler et specialilcr virluosc degere optanles et ad vilam aelcrnam pervenire, quod erat prima pars istiusIX fructus, 5 esl nunc consequenler videndum de secunda parle, videlicel: Franciscm regulalor. Ubi sciendum, quod, cum dictum sil in praecedenlibus, beatum Franciscum fecundatum fuisse fralribus Minoribus, sororibus [sanctae Clarae] et hominibus fralribus ct sororibus de pocnitentia, et quia non decebat, tales csse absque rcgula (c), binc csl, quod divino Spiritu talibus sub Francisci rcgimine adunatis bealus Franciscus divino luminc il- 10 lustratus praefalls rcgulas tribuil et modos (rf) vivendi. Et quia dislincli fucrunt lalcs, quibus bcalus Franciscus fuit fccundalus, hinc cst, quod ipse discretionc praecipua (a) As et odd. docfores. — (b) Codex et Lucae 6 idem et Liicae 6. — [c) As et edd. lege dehita et regula. — (d) As ot edd. regulam et modum. 1 Cfr. Ps. 49, 14. Analecta — Tom. IV. 24 370 FRUCTUS IX — PARS SECUNDA. adoinaUis, sicul divcisis, sic diversns iciiiiliis liibiiil el modos vivcndi: fralrihus Mi- noribus ailiorein el stricliorom, ulpole aposlolorum; sororibiis vero, ut sexu inferio- ribus, dedil regulam miliorem; al vero bis dc pocnileiUia, in mundo consislenlibiis el circa lcmporalia occupails, pro ipsorum salule regiilam slaluil modis ipsorum ti uUlem el congriienlcm. Oe qiiibiis locpicndum eril, sed priiicipaliler de ()rima rciiula, videlicel dala fraU-ibus Minoribus, el deiiide dc aliis. Quibiis declaralis, apparel)il, quomodo bcaUis Franciscus fuil prudcns pracdiclorum regulalor el ordinalor. De prima regula succincle volcndo loqui, ul apparcal, qualis sil ct qiianla ipsius laliUulo et perfeclio, cst nolandum, qiiod regula fralrum Minorum, qualis [sil] 10 el quam pcrfccla, ex pluribus potesl perpcndi. \. Et primo, quia a Cbristo miraculose dala el monslrala. Ubi sciendiim, quod bcalus Franciscus non slalim abrenuntialo muiido, sumpsit rcgiilam evangelicam in vivendo, immo |)cr biennium slelit induliis babiUi crcmilico, porlando corrigiam, calceamcnta ct baculum qucndam in manibiis'; attnmcn islo tempore ecclcsias tres 15 coepit erigcre. Quo biennio complelo, dum In quodam aposlolorum festo missam de aposlolis audiret et formam inlclligcret datam aposlolis a Cbristo in vivendo, ac apo- slolicae normae apostolis datae se pcr oiiiiiia coaptassel, ul dictum esl fruclu VIII praecedcnli, el ex lunc coepissel pociiitentiam vcrbo el facto (a) publice pracdicare, cum multi eius pracdicatione animati, et praecipue frater Bernardus de Quinlavallc, 20 mundum relinquere vellent et Cbristo descrvire, cuius regulam deberent obscrvare cl accipere, scire cupienles, beatus Franciscus cum bcato (6) Bernardo ad ecclesiam cathedralem accedentes, primo missam ab uno (c) bono sacerdotc audienles, demum Hsquc ad tcrtiam Dominum dcprccaiiles, ut super hoc eis suum bcneplacilum ostendere dignarclur, oratione completa, saccrdos ad rogamcn beati Francisci, signo Crucis se 25 muniens, missale aperuit et librum evangeliorum. bi cuius aperlione prima occurrit illud ^: Si vis perfecius esse^ vade el vende omnia, quae habes, et da pauperibus ; in secunda aperlione occurrit illud ^: Qui vult venire posl me, abneget semetipsum, el lollat crucem suam el seqiiatur rne ; in tertia vero apcrtione occurrit '\\\\n\* : ISUiiL tuleritis in via. Quibus audilis, ait beatus Franciscus ad fralrem Bcrnardum: « Ibicc 30 cst vita el regula nostra omniuuKpic, (jui nostrae socictali voluerint coniungi ». Sic ergo edoclus caclitus palcr beatus regulam cvangelicam assumpsit \ Et cnm fratres usque ad duodenarium numcrum cxcrcvissent, tunc beatus Fran- ciscus illuslralus caclilus de verbis evangelii quandam composuil regulam, paucis aliis supcradditis, quae ad uniformcm vivendi modum necessaria vidcbaiiiur, pracsiip- 35 posita lamen pro fundamcnto indissoliibili obscrvantia sancli cvangclii; ubi atlentis, (luae posuit, ct bcati Francisci ignorantia, qiiia idiola el simplex, proculdubio a Cbrislo eidcm exstitit revclata. Sic ergo miraculosc cst primo facla. Non rniniis miractilosc cxstitil coiifirmata, (piod oslcndil: primo (r/) visio beati Francisci dc summo pontifice inclinando ad eius votum a Deo sibi demonslrala. Cuin (a) Edtl. faclis. — (b) Edd. ft-atre. — (c) As ot odd. quodam. — (rf) As prima. ' I C.c\. 2\. — "^ Mnllli. 19, 21. — =■ M.itlli. Ki, 2i <laii(in(^s, c{v. snpia pag. 179 nol. 1, FEANCISCUS EEGULATOE. 371 enim socii ex simpliciUUe summi ponlificis adire praesenliam formidarent, ipsi beato est palri visio moiislrata arboris celsiludinis magnae; sub qua cuni slarel et eius celsiludinem mirarelur, snbito divina virtute tantum levabatur in allnm, ut cacumen ipsius contingeret, eiuscpie summa facillime incurvaret ad ima; per quam summum pontificem intclligens et divina virtule ad se inclinari debere, conforlatis sociis, ad 5 domiiium Innocenlium IH Romam cum sociis perrexit '. Visio eliam ostensa summo ponlifici idipsum confirmat; qni multis negotiis occupalus, cum beatum Franciscum ante se constilulnm cum sociis indignanter repulisset, revelatio est sibi facta de noctc de palma inler pedes suos paulatim succrescente, et in arborem elevari pulcber- rimam; et divina luce edoctus, quod palma significaret illum pauperem, quem re- 10 puleral, de mane ipsum maiidavit inquiri et ante eius praesenliam adduci ^ Alia quoque visio praefato ponlifici praeostensa [fuit] a Domino, videlicet de ecclesia La- teranensi ruinae iam proxima ; quam quidam bomo pauperculus, modicus et des- pectus, proprio dorso submisso, ne caderet, sustentabal; per pauperem illum bealum Franciscum intelligens, quae postulavit, cuncta concessil ^ Approbavil regulam ipsam I5 sed non cum bulla, dedit de poenitenlia praedicanda mandatum el ipsum semper speciali amore dilexit. Sic ergo, consideralis omnibus, [videlicet] regulae inscrip- tione, papae condescensione et divina praemonitione (a), miraculose a Christo prima regula est data. Verum, cum dilatato iam ordine, vivendi formam per dominum Innocentium ap- 20 probalam, quia videbat eam prolixam cuperetque ad breviorem formam reduccre et per dominum Honorium III, qui Innocentio successerat, in perpeluum facere roborari, ad hoc faciendum mira visione a Deo fuit praemonitus. Videbatur enim sibi micas panum subtilissimas collegisse, mullisque famelicis fratribus ipsum circumstanlibus debere Iribuere; sed quia propter earum teuuilatem, ne inter manus exciderent, dare 25 formidaret, vox desupcr esl ei facta diccns: « Francisce, unam de micis omnibus hostiam facito, et manducare voientibus tribue ». Quo facicnte, quicumque non de- vole recipiebant aul receplnm conlemnebanl donum, mox lepra infecti notabiles apparebant. Sed cum visionem praefatam bealus Franciscus minime intelligerei, cum vigil esset in oratione, vocem de caelo dilapsam audivil dicenlem: « Francisce, micae 30 noctis praeteritae verba sunl evangelica, hoslia regula, lepra iniquitas». Qua vi- sione bealus Franciscus admonitus, assumplis duobus sociis, Iralre videlicet Leone et fralre Bonizo de Bononia, ad monlem Fonlis Polumbae iuxta Reale perrexit; ubi pane tantnm contentus et aqua, ieiunans, regulam fecit scribi, secundum quod oranli sibi divinus Spiritus suggerebat. Quam cum de monte descendens servandam fratri Eliac 35 suo vicario Iradidisset, ille, ea perlecta cum sibi uon placeret, ipsam deslruxit diccns, se per incnriam eam amisisse. Sed ileralo vir sanctus ad monlem rediens praefalum el ieiunans eamque inslar prioris, acsi ex ore Dei verba susciperet, illico reparavit, et per dominum Honorium octavo sui Ponliflcatus anno, ut optaveral, oblinuil con- firmari. Sic ergo visione micarum et hostiae et intelligenlia ipsarum, institulione 40 regulae primo cum reparalione eiusdem facta secundario, apparel inspicienti rcgulam Minorum miraculose faclam el ab ipso (b) beato Francisco monstralam *. (a) As praemotione. — (6) Edd. a Christo ijisi. 1 I Cel. 33. — 2 Cfr. Chron. 24 gen., pag. 365. — » 11 Cel. 1,11. — * Cfr. Bonav., Leg. mai., c. 4 n. 1 1. 372 FRUCTUS IX — PARS SECl-NDA. 2. Praeclarilas i-ogiilao apparcl sccuiido, (piia a Clirislo iiisliUila cl onlinala. Ubl scicixliim, qiiod, ciiin bcaliis Fraiiciscus regulam vicaiio suo Iradilam cl amissain ilcralo vcllcl reparare, fralcr Elias, qm rcgulam vidcral cl lenorem sciebal, ininislris nolificavil, bealum Franciscum lalcm rcgulam vcllc racorc; qui ad ipsum congrejiali o induccbanl fralrem Eliam, ul bcali Krancisci vicarium. quod ad bealum Francisciim ircl el sibi dicorel pro parlc ipsorum, quod rcgulam ipsam faccrcl pro sc cl noii pro eis; quia ad ipsam nolebanl cssc obligali. Sod fralcr Elias liincns beali Francisci reprchcnsioncm rcspondil, (piod ire nolebal; sed inslanlibus illis, (juod ircl, dixil, se nolle ire sine ipsis; cl lunc omnes simul iverunl. Cumquc esscl fralcr Elias prope 10 locuin, ubi cral bcalus Franciscus, vocavil fralor Elias bcaluin Franciscum; quo respoudenle cl vidcnle pracdiclos minislros, dixil bcalus Franciscus: « Quid voliinl isli fralres »? Et fralcr Elias respondil: « Isli sunl minislri, qui audienles, (piod facis uovam regulam, el limenles, quod facias eam uiinis aspcram, dicuiil et pro- lcstantur, quod nolunt esse obligali ad eam; facias pro lc cl non pro eis ». Qno au- 15 dito, vertit faciem suam beatus Franciscus ad caolum ct loquebalur Cbristo sic: « Dominc, nonne bene dixi tibi, quod ipsi non crederent mihi »? Tunc audicrunl omnes voccm Cbristi respoiidentis in aere: « Francisce, nibil est in rcgula de tuo, sed tolum est mcum, quidquid est ibi. Et volo, quod regula .sic servclur ad lilteram, ad lilteram, ad lillcram, sine glossa, sine glossa, sine glossa». Et addidit Cbristus: 20 « Ego scio, quantum potest humana fragililas, et quantum volo cos iuvarc; (|ui crgo nolunt cam servare, exeant de ordine ». Et tunc bealus Franciscus verlit se ad illos fratrcs et dixit eis: « Audistis? Audislis? Vultis, quod ilcrum faciam vobis dici »? Tunc ministri se ipsos inculpantes confusi et territi recesserunl '. Qiiibus verbis iioii solum palet, quod regiila nostra esl a Christo inslilula (a), sed etiam primum prae- 25 missum, quod ab ipso beato Francisco csl dala el monslrala. Sed istud secundum clarius palebit ex dicendis, ubi ostendctur, quomodo ipsc Christus mullos, ut islum ordinem introirent, clemcnler induxit. Sic orgo apparel cx dictis, quali modo esl con- fecta regula noslra, quam profilemur, quia scilicet iciunio eloratione; quali in loco, quia in montc; quali auctore, quia videlicct Doinino losii Christo eam bcato Fran- 30 cisco rcvclante; unde ad inslar lcgis Moysi ioiunio [in] monlc cl Dco diclante facla esl et data. Et sicut lex evangolica, dc qua est regnla ista, ut slalim dicclur, confcda ct ordinala, promulgata est a Chrislo slante, sedente et docenle in monle, Matth. o, i, sic rcgula fralrum Minorum facta cst a bcato Francisco slante ct residcnlo in montc, cl Cbristo sibi candom rcvclaiitc. Patel ctiam ex pracfatis ipsius regulac praeeininonlia 35 el exccllentia; (piia Christo dictante, Francisco orante et ieiunante, facta hahita(|uc, cl Chrislo inclamante de caelo, se cam fccissc ct sic vclle (b) slare, veridice de- clarante. Quarc nullus ipsain dcbct infamarc ut inobscrvabilcin, sicut faciunl plcrique; quia Chrislus, qiii omnia novit cl quanlum potest homo, ipsam ordinavil cl sic esse voluil. 40 Nulliis cain suspoctam debet haberc vclut falsam, aiit hoininom non valontom ad perfccliononi dcducoro; qiiia Chrislus, pcrfcctionis capul, ipsam composuit, ct diclavil. (a) As nt 0(1(1. addiint il onlinata. — (b) ('diIo.v vitlf. ' Qiiae sec. lllicrliniim Casal., Arhor vitar crucifi.rne lesu (lol. K III a), et Angeliim Clareniim, Exp. reifulne (c.(v. Dociimcnla anl. franc, I. I pa;r. 101), reliilit fraler Leo. FKANCISCUS REGULATOE. 37." Q Niillus (lebel ctini abiiccre, sed reverenlia siirnnia afTici ad ipsani, considcralo auclorc, scilicel Chrislo, reseratore, scilicet Fraucisco, et scriptore socio saiicto, scilicet fratre Bonizo vel Leone. Nullus debet dubitare, eam non esse a Chrislo factam (o); quia corain tot ministris el fralribus Christus se eam fecisse asseruit, el beatum Franciscum nibil in ea de suo posuisse. 5 / Unde papa Honorius, qui eam confirmavil, cum de uno capitulo regulae cum beato Francisco loqueretur, respondil bealus Franciscus: « Ego verba illa in re- gula non posui, sed Christus, qiii omnia utilia et necessaria saluti animarum ac fralrum et bono stalui el conservalioni religionis melius novil, cuique omnia, quae ventura sunl in ecclesia et religionc nostra, patent et praesentia sunt. Non ergo debeo, 10 non possum Chrisli verba mutare' ». Quapropter beatus Franciscus ad regulae obser- vanliam inducendo fratres dixit, se in regula nibil posuisse secundum industriam propriam, sed omnia sic scribi fecisse, sicul sibi fuerant divinitus revelata. De hac siqnidem rcgula, teslantibus fratribus Bonizo et Leone, qui fuerunl in monte, qiiando bealils Franciscus eam babuit a Christo, el quando |)apa Honorius 15 eam coiifirmavit, papa ipse Honorius dixil: « BeaUis ille, qui gralia Dei roboralus hanc regulam fidelitcr et dcvole servaveril; quoniam omnia, quae in ea scripta sunt, sanota et calholica sunl et perfecla ^ ». Patet ergo, quomodo a Christo regula nostra est ordinala. 3. Qualis sit regula nostra patet tertio, quia ipsa est in sanclo evangelio fun- 20 dala; quod patere polest, tam de prima regula, qiiae lota esl, ut intuentibus apparet, ad lilleram de evangelio sumpta, quam de secunda; etsi in secunda non omnia verba ad lilteram de evangelio siiit, sententialiter tainen ab evangelio esl exlracla, sicut clare patet inspicienli regulam et saiictum evangelium in quatuor evangeliis {b) con- lentum et expressum. Et, ul hoc videatur, videnda sunl capitula regulae succincte, 25 el quomodo ab evangelio sint extracta. Primum regulae capituhm est « Begula et vita elc, vivendo in obedientia »; hoc exlrahitur ab illo loco Matth. 16, 24: Si quis vuU posl me venire, abnegel semetipsum etc. « Sine proprio » sunntiir ab illo verbo Malth. 19, 21 : Si vis perfectus esse, vade et vende omnia, 30 quue habes etc, et Mallh. 19, 27: Ecce nos reliquimus mnniaj, et secuti sitmus te elc. « In caslilate», hoc sumitur ex Matth. 19, 12: Sunt eunuchi, qui se castravenmt propler regnum caelorum, el ex illo Luc. 14, 26: Si quis venit ad me, et no?i odit patrem suum elc, uxorem etc. « Frater Franciscus promitlit obediontiam el reve- rentiam (c) domino papae », sumitur boc ex illo loco Matlb. 16, 18: Tu es Petrus, et 35 super hanc pelram aedificabo ecclesiam meam, et loan. 21, 17: Petre, pasce oves meas, el Malth. 23, 3: Quaecumque vobis dixerint, facite etc Nolens obedire imperio sacerdolis moriebatur, Deut. 17, 12. « Succes.soribus eius canonice » etc sumitur ex (a) As et edd. oui. factain. — (h) ,4s et edd. evangelistis. — (c) As et edd. oui. et reverentiam. * Referl Angcliis Clar., Historia septem tribulationum ordinis Minorum (clr. Arcliiv fur Lit- lcraUir — iind Kirchengeschichle dcs Mittclalters, t. III pag. 601), et Eap. reijulae (cfr. cap. « De inlcnlione sancti Francisci circa observantiam regiilae » in Opiisciiles de critiqiie hist., t. I pag. 90). — "^ Cfr. notam praecedentem. 374 FRUCTUS IX — PAR8 SECUNDA. illo loco loan. 10, i : Qui ascendit aliunde^ fur est et latro elc. « Ecclesiae Ronianae » sumitiir ex illo loco Luc. 22, 52: Eqo 'pro te rogavi, Pelre, ut non deficiat fides tua. Secundmn rer/ulae capitulum. « Si qui voluerinl lianc vitain elc., inillaiit eos » elc, exemplo Chrisli iniltenlis 5 le|)i'osos ad sacordoles, ul patet iii miiltis locis evangelii. « iMinistros », iioc noiiifn « ininisler » sumilui' ex illo loco Matth. 25, M: Qui maior est vestrumj erit rni- nister vester, el Ltic. 22, 27: Ego in medio vestrum sum sicut qui ministrat. « Di- ligentcr examinenl » etc. sumilur ex illo loan. 9, 5o: Credis tu in Filimn Dei? el loan. 11, 20: Credis hoc? ait Dominus Marthae. « Usque in (inem » etc. sumilur ex 10 illo Mallh. 10, 22: Qui perseveraverit usque in finem, hic salvus erit. « Uxores [non hahenl vel si] hahenl » sumilur ah illo Luc. 14, 26: Si quis ve?iit ad me et non odit patrem et uxorem, et Mallh. 19, 29: Qui reliquerit domum, uxorem etc. « Va- ilanl et ventlant » sumitur ah illo Mallh. 19, 21: Vade et vende omnia, quoe habes, et da pauperibus etc. « Ne solliciti sinl » elc. sumilur ex illo Matth. 0, 2o el 54: ■lo Nolite solliciti esse animae vestrae etc, et: Nolite solliciti esse de crastino. « Mittens mauum ad aratrum », hoc habelur Luc 9, 02. « Haboanl unam tunicam » sumitur ex illo Luc. 9, 5 et Malth. 10, 10: Dominus aposlolis mandavit, ut non haberenl duas tunicas elc « Aiino probationis » trahilur excmplo ficulncae, quam Dominus incidi mandaverat etc, Matlh. 21, 19 sqq. « Vcslimentis vilihus » suinilur ex illo 20 Matlh. 11, 8: Qui mollibus vestiuntur in domibus regum sunt. « Et possinl portare calceamenta » sumilur ex illo Marc 0, 9, quod apostoli habebant sandalia. « Non iudicent » sumitur ex illo Matlh. 7, 1 et Luc 0, 57: Nolite iudicare etc. « Sed iudicenl semetipsos », ex illo exeinplo publicani, qui oculos non audebat a6 caelum levare, dicenlis': Deus, propitius esto mihi peccatori etc, el Matth. 0, 12: Dimitte 25 nobis debila nostra elc Tertium regulae capitulum. « Clerici faciant divinum odlcium » sumiliir ex ilio Matth. -4, 10: Dominuni Deum luum adorabis et iUi soli servies, el ex illo Mallh. 21, 9: Pueri in lemplo clamabant: Hosamia elc, et cum Pelro laudem dehemus diccrc: Tu es Christus Ftlius 'SO Dei vivi, Matlli. IG, 16. « Dicanl: Pater iioster », hoc sumilur Malth. 6, 9: Cuni oraverilis, dicite: PatQr noster elc « leiunent » sumitur exemplrr^Ti^Jsti, qui ieiu- navit, Matlh. A, 2, el ex illo Matth. 17, 20: lloc genus daemoniorum eiicitur ieiunio et oratione. « Tempore manifestae necessilalis » siimilur ex illo .Mallli. 12, 1, (luod discipuli necessitate spicas vellebanl ctc, qiiod alias iion liciiissel. « Non litigent » 35 sumitur ex iilo .Matlh. 5, 59: Ego aulem dico, non resistere elc « Neqiie coiitcndaiit verbis » siimitur ex illo Matlh. 5, 40: Qui vull contendere tecum elc, dimitle clc « Ncc alios iiidicent», hoc habetur, iil dicliim est, Liic 6, 57, et .Malth. 7, \. « Sed sinl mites », Matth. 5, i: lieati mites; « pacifici », Matlli. ."), 9: Jkati pacifiei; « man- sueli », ex illo .Matlh. 27, 15: Nou uudis, quanta adversum te dicunl testimonia? clc. iiO lesus non respondil ctc; « hiiiniles », Matlh. 11, 29: Discite a nie; quia mitis sum et humilis etc ; « hoiiesle » elc. sumiliir exemplo Chrisli, qui in niedio doctorum slahal, et mirabanliir siiper doctrina ct responsis eius *. « Non debeant e(|uitare » » Luc. 18, 13. — * Liif. 2, 46 S(i. FRANCISCUS REGULATOR. 375 sumiUir ex illo foan. 4, 6: lesus fatigatus ex ilinere iion eqtiilavit, sccl sedebal super fonlem; nec equum asceiulil, dum venit lerusalem, sed asinam, Matth. 2i, o. « Dicanl: Pax luiic domui » ad lilleram habelur Luc. \0, 5. « De omnibus cibis » elc. ha- betur Luc. iO, 7. Quartiim regulae capitulum. 5 « Praecipio nrmiter... denarios vel pecuniam » etc. sumilur ex Malth. \0, 9 et Luc. 9, 5: Nolite possidere aurum ueque argentum e\c. «Minislri», ut supra Matlh. 20, 26 et Luc. 22, 26 sq. « Cuslodes » habeUir ex illo Luc. -10, 53 sqq. : Samari- tanus, qui custos inlerpretatur, habuil curam de vulnerato, et loan. il, 12: Quos dedisti 7nihi custodivi^ nec perdidi e[c. « Praeter denarios vel pecuniam », ab illo 10 Luc. 22, 35 sq.: Quando misi vos per mundum etc, nunquid aliquid defuit vobis? Dixerunt: nihil. Quintum regulae capitulum. « Fratres, quibus dedit Dominus gratiam laborandi, laborent», ab illo Matlh. 20, 6: Quid hic slatis tola die otiosi? Jte in vineom meam elc. « Sanctac oratio- nis», Luc. 18, 1: Oportet semper orare, et Matth. 26, il: Orate et vigilate etc. '5 « Spirilum non exsliiignant », ex illo loan. 4, 24: In spiritu oportet eum adorare etc. « Cui temporalia elc. », ex illo Malth. 6, 33: Prhnum quaerite regnum Dei elc. « De mercede laboris recipiaiit», ex illo Matth. 10, iO : Dignus est operarius mercede sua. Sextum regulae capitulum. « Fralres nihil sibi approprient » elc. sumitur ex illo Malth. 8, 20, .scilicet Christi 20 diccntis: Vulpes foveas habent etc. ; filius autem hominis non habet, ubi caput reclifiet. « In paupertate », Malth. 5, 3: Beati pauperes spiritu; « humililate », Si quis humilia- verit se siciit parvulus iste elc, Mallh. 18,4. « Pro eleemosyna confidenter » sumiUir exemplo Chrisli, qui in Iriduo, quo in templo fuit, slipem ostiatim quaesivil, ut dicit Bernardus '; etiam ipse (o), beata Maria et apostoli pro eleemosyna iverunl, ut dicit 25 bealus Franciscns in prima regiila ^ et de eleemosynis vixerunt. « Se fecit pauperem », Ps. 87, 16: Pauper sum ego elc, Matlh. 8, 20: Ubi caput reclinaret, non habuit. « Haec celsiludo heredes », Mallh. 19, 29: Centuplum accipietis el vitam aeternafn etc « Resies », Liic 22, 29: Ego dispono vobis regmmi etc. « Nihil in perpetuum ha- bere », Matth. 10, 9 et Luc. 9, 3: Nolite possidere aurum etc. « Diligere », loan. 13, 35: 30 In hoc cognoscent omnes, quod discipuli mei eritls, si dilectionem habebitis ctc, et Luc 22, 32: Tu aliquando conversus confirma fratres tuos, qui suiil fratres spiri- tuales. « Debent ei servire », hoc sumiUir Matlh. 7, 12: Ofnnia ergo, quaecumque vuitis, ut faciant vobis homines, et vos facite iUis. Septimum regulae capitulum. 35 « Si qul Iralrum, iiistigante», hoc sumilur ex Malth. 17, 14 sqq., ubi ponilur, qiiod Dominus graviora daemonia suac curationi reliquil, ut patel de lunalico, (picm discipiili curare non potuerunt. « Cum misericordia iniuiiganl », habetur ex illo Mallti. (a) As et edd. ipsa. ' TrnctcUus de lesu puero duodenni Alfredi Abbatis Rievailis (iiUer Opera S. Bern., P. L. 1. 184, col. 853), n. 6. — « C. 9 (ed. ad Claras Aquas, pag. 37). 376 FRUCTUS IX — PAR8 8ECUNDA. 9, 15: Discile, quid cst: iinsericordiam volo elc, seqiiiUir: Veni vocare peccalo- res ele., el loan. 8, 11: Vade et amplius noli peccare. « Si presbyleri non sunl, iniunii;i facinnt » elc., hoc ex ilio accipiUir MaUli. 21, f>3 sqq., quocl solis aposlolis, quos saccrdoles fecerat etc, el Matth. 20, 19, dedit poleslatein ligandi atque solvendi. 5 « Ne irascantur •) elc. ex illo Luc. 4, 29 accipilur, quod irali pharisaei el carilalein non liabentes Dominum praeci[)ilare voluerunt. Octavum regulae capitulum. « Universi fralres», hoc accipitur ex illo loan. 10, 6: Fiet unum ovile et unus pastor, el Mallh. 23, 10: Magister vester unus est Cftrislus ; ne per oppositum di- 10 catui' illud Luc. 11, 17: Omne regnum in se ipsum divisum desolabilur elc, « Servum tolius » etc. sumitur ex illo Matlh. 23, 11: Qui maior est vestrum, erit minisler vester. « Firmiler obedire», ex illo loan. G, 38: Descendi de caelo, non ut faciam voluntatem meam, sed eius, qui misit me. « Insimul convenire » ex illo Luc. 10, 17 hahelur: lieversi sunt septuaginta cum gaudio elc. « Ad communem utililalem fra- l'i Iriim » ex illo, quod habelur Mallh. 25, 2() el 28: Serve male et piger; sequitur: Tollile ab eo lalentum elc. Nonum regulae capiiulum. « Fralres non praedicenl » elc, hoc habelur Matlh. 10, 11 el Liic 10, 10: « Qui non susceperint vos, exite inde elc, el Malth. 5, 59: JSon resistere malo etc. « Et nullus 20 fralrum populo » elc, ab exemplo loannis Baplistae, Luc 3, 2, super (pio factum est verbum Domini, el lunc venil ad praedicnndum, el Luc 3, 21 el Matlh. 3, 16: baplizalus lesus el Spirilii sanclo plenus el, posUpiam ieiunavil, ince[)il praedicare. M Examinata », Mallh. 15, 14: Si caecus caeco ducatum praestet etc; « et casta » elc, ex illo Matth. 12, 35: Bonus liomo de bono thesauro cordis sui profert bona elc, 20 el Mallli. 15, 19: De corde exeimt cogitationes malae elc • Ad utililatem el aedili- calionem po[)uli », ex illo Mallh. 10, 5 s(|q.: lesus misit eos praedicare et curare infirmos elc « Aniiunliando », hoc acci[)ilur ex serie omnium evangeliorum, sed s[)ecialiler « virlulcs », Mallh. 5, 5 sqq. el Luc 6, 27 s(|(j.; « vilia », Malth. 23, 3 sqq.; « poenam et gloriam », Mallh. 25, 34 sqq. 30 Decimum regulae capitulum. « Fralres, qui sunt ministri, moiieanl », hoc habetur Mallh. 18, 15: Corripe inter te et ipsum solum etc. « Non |)raeci[)ieiilcs » etc, hoc habelur Matlh. 23, i: Dn- ponunt onera importabilia super liumeros hominum etc, el Matlh. (5, 25: Anima plus cst quam corpus elc, el Matlh. 2i, 23 el 20: Si quis vobis dixeril, ecce, hic est ;Jo Chrislus aut illic, noiite credere; ecce, in deserlo est, nolite exire; ecce, in penetra- libus, nolite credere, cl Mallh. 15, 2 s(|. : Quare discipuli tui transgrediuntur tradi- tiones seniorumt Respondit lesus: Quare el vos transgredimini mandata Dei elc « Unde nrmiler [)raeci[)io », ah illo Mallh. 7, 21 : Qui feceril ooluntatem Patris rhei etc. « In omnibiis, (|uae |)romiserunt » elc hahelur Mallh. 5, 33: Hedde Deo vota 40 tua. « Ad suos miiiislros » siimitur exenq^lo ceiilurioiiis, (jiii ad (>lirisliiiii aceedens non fiiil re[)ulsus, sed susce|)lus, Mallli. 8, 13. « Nam ministri sinl servi » ex illo Matth. 23, 11 [acci[)ilur]: Qui maior est vestrum, erit servus omiiium (a). « Caveanl ab (a) As ot cdd. vester. FRANCISCUS REGULATOR. 377 omni siiperbia » ex Mallh. 23, 0 accipilui': Amant primos accubilus elc; « vaiia iiloria », ex illo Mallh. 6, 2: Canunt tuba elc, el cap. 23, 5 el 8: Omnia opera sua faciunt elc; et seqiiitur: Vos aulem nolile vocari ab hominibus : rabbi elc ; « iiividia », ex illo Mallh. 23, 13: Vae vobis„ el scqiiilur: Qui clauditis caelum elc. ; « avarilia », ex illo Luc G, 38: Date, et dabilur vobis, el Mallh. 19, 23: Dives difficile inlrabit in regnum 5 caelorumj el Liic 6, 24: Vae vobis, diviles elc ; « cura el solliciludine » elc habelur ex Mallh. 6, 31: Nolite soUiciti esse elc ; « delraclione », ex iilo Mallh. 9, 34: In prificipe daetnoniorum eiicit daemonia^ el Mallh. 12, 37: Ex verbis tuis iustificaberisj et ex verbis tuis condemnaberis elc. ; « el, murmuralionc », ex illo Mallh. 20, M s(|q.: Murmurabant ad,versus patremfamilias, el scquilur reprehensio: Amice^ non facio 10 tibiiniuriam elc A71 oculus tuus nequam esl elc. « Nescienles lilleras », ex exemplo aposloiorum, qui illiterali fiieruiil ex sludio iHimano, el tamen Deus dedil eis sensum, ut intelligerenl scripluras, Luc ultimo, 45. « Spiritum Domiiii », ex illo loan. 15, 26: Mittam vobis a Patre spirilum veritatis, el seqiiiliir ' : Docebil vos omnia. « Saiic- lam operalionem » habelur ex illo loan. 6, 27: Operamini cibum^ qui non peril, 1.5 sed qui permanel in vitam aeternam. « Orare », iMalth. 24, 20: Orate, ne fiat fuga veslra etc, et Luc 18, 1: Oporlet semper orare et non deflcere. « Puro corde», cx illo Mallh. 5, 8: Beati mundo corde; quoniam ipsi Deum videbunt. « Habere hu- mililatem », ex illo Luc 14, 15: Qui se humiliat^ exallabitur, ct Luc 2, 52: Exaltavit humiles. « Palienliam », ex illo Luc 21, 19: In patientia veslra possidebitis animas 20 vestras. « In perseciitione », ex illo Matth. 5, 10: Beati, qui persecutioneni patiun- tur elc «Diligere», Mallh. 5, 44: Diligite inimicos. « Qui aiilem perseveraveril » Mallh. 10, 22 habetur. Undecimum regulae capitulum. « Praecipio firmiter fratribus, ne habeant suspecla consorlia vel consilia miilie- 25 rum » ex illo Matlh. 5, 28 accipilur: Si quis viderit mulierem ad concupiscendum eam_, iam moechatus est eam in corde suo, et Matth. 6, 22 el 18, 9: Si oculus luus simplex fuerit etc « Ne scandalum », ex illo Mallh. 18. 7: Vae homini illi^ per quem scandalum venit etc Duodecimum regulae capitulum. 30 « Quicumque divina inspiralione voluerint ire inter infideles » etc ex illo sumilur Matth. 10, 16: Ecce^ ego mitto vos sicut oves in medio luporumj, et Christus, sicut ibidem habelur, clegil duodecim apostolos el misit eos praedicare etc, et Luc 10, 1: Designavit Domi?ius et alios septuaginta duos etc Et ideo dicilur: «Qui divina inspi- ratione vohierint ire », iuxta illud Marc 16, 15: Jte in mundum universum et 35 praedicale etc « Nisi quos viderinl idoneos » etc Christi exemplo sumilur, qui (a) non omnes misit, sed primo diiodecim aposlolos, et demum septuaginta duos alios discipulos, et fructus lalium dicilur Matth. 10, 32: Qui confitebitur me coram ho- minibus, confitebor et ego eum coram Patre meo. « Petant a domino papa », ex diclo Mallh. 7, 7: Petite^ et accipietis^ el loan. 16, 23: Quidquid peiieritis Patrem 40 (a) As et edd. qnia. » loan. 14, 26. 378 FRUCTIJS IX — PARS SECUNDA. in nomine meo, dabit vobis. « SUibilos iii (idc», cx iilo Mtillh. 9, 22: Fides lua le salvam fecit, el fiiiuiiinlcs domum supra firmam petram '. « Quae proinisiiniis, ob- scrvcmus », cx Mallli. o, 55: lieddes autem Deo vota tua. Ex miillis aliis vcrbis cvangclii pracdicla de rcgula posscnl (a) dici assumpla, scd o sulTieianl pracfala. Ex diclis ergo apparcl, (juod regula fralrum Minorum dc evangelio esl exlracla. El quod sic sit, palel auclorilalc ccclcsiae in (lecrelali {b): a De ver- borum significalione^ « Exiit » "; et sunl verba doniini |)apac Nicolai III in declaralionc rcgulae, ubi sic dicilur dc regula fralrum Miiioriim: « Ipsa esl evangclico fundala clo(|iiio, vilac Chrisli roboralur exemplo, ac fiindalorum militanlis ccclcsiae aposlo- 10 lorum sermonibus aclibus(|ue (irmatur », (juo lcslimonio nibil maius. Ul ipsa Miiiorum i-egula lola ostcndcrelur evangclica, in principio babelur: « Ucgula fralrum Minorum cl vita cst, Doniini noslri lesu Chrisli sancium evangelium observarc »; in fine cliam ponilur: « SancUim evangelium Domini nostri lesu Chrisli, quod firmiler promisimus, observemus ». Undc hacc regula prac omnibus aliis est dinercns in hoc, quia nulla 15 sic incipil nec sic lerminatur iil ista, ul detur intelligi, quod nulla est sic evan- gellca, ut haec regula benedicla. Ad oslendendum, quod ipsa sit vila aposlolorum et coiisequentcr Domini lesu, sicut duodecim fuerunl a|)ostoli, sic in ipsa duodecim sunl ca[)ilula; ct sicul seplua- ginta duo fuerunl Chrisli alii discipuli, ul habeliir Luc. 10, 1, sic sepluaginla duo 20 vcrsus sunl in regula beati Francisci. Quibus morilo palel, (|uod ipsa cst vita Christi et aposlolorum ac in sacro fundala cloquio. El ideo dixit bealus Franciscus iii suo teslamenlo, quod Deus rcvelavit sibi, quod vivcrc debcret sccundum formam sancli evangelii, sic(pie voliiit, ul facerent alii fralres. Et dixil ipse bealus Franciscus conlra (|UOsdam ordinis miiiislros, iion credenles se leneri ad obscrvanliam perfectionis evan- 25 gclii, immo, ul sciant omnes fralres se lcneri ad observandam perfeclioncm cvangelii: « Volo, quod iii |)rincipio cl iii fiiie regulae sil scriplum, quod fralres lenenlur sanclum cvangelium Domini noslri lesu Chrisli firmiler observare. Et ut fralrcs sempcr sinl incxcusabiles, ex quo eis annunliavi cl aniiunlio ea, quac Dominus pro salutc inea et sua posuil iii ore meo, volo ipsa oslendere opcribus coram Deo el, ipso .30 cooperanle, in poipcluum observare » ^ Unde ipsc ad litlcram lolum evangelium observavil a principio, ex (|uo cocpit habcre fralres, us(pie in dicm mortis. Sed an [ad] lotam observantiam saiicti evangelii teneanlur Iralres, dicelur slalim. ■4. Quarlo, regula noslra est ab ecclesia per summos ponlificcs approbala. Do- minus hmocenliiis III priinam regulam approbavil, scd non ciim bulla. Dominus vcro .35 Ilonorius, diceiis regiilam a domiiio Innocenlio III a|)pr()batam, ipsam conlirmavii el de boc biillam ficri maiidavil. Dominus Nicolaus III regulam, approbalam cl conlirmalam ab lionorio III el biillalam, ipsc conlirmavit el ap|)robavil, cl ipsam rcgiilam decla- ra\il, (|uae dcelaratio in VI habelur decrelalium, sub lilulo De verborum siijnificu- tione, « Exiit » *. \\\ sigmim vero approbalionis ullerioris cst dcclaralio ipsius irgulac io pcr suinmos poiililiccs, vidclicet Gregorium IX, Iimoceiilium IV, Alexandriim IV '% Ni- (a) Edd. praedicla regula podset. — (b) As ot odd. decretalibiis. ' Mallli. 7, 2i. — M:. :\ iii VI. 5. 12. — =» C.h: Vv. \mo, S. P. N. Fnnirisci ititriitio ri-(jiilraeccpta ct ad ((uaedam non. Ut enim dicit papa Nicolaus*; « Ciim bealus Franciscus dical: ,Regula el vita fralrum Minorum' etc, el qiiae diciintur in principio, refcrantur ad mcdiiim et finem, el quae in medio ad principium cl (inem, el quae in fiiie ad prin- cipium et medium, quae bcatus Franciscus dicil in principio: ,Regiila cl vila' clc. 25 non absolute, sed cum quadam modificatione vel determinaUoue seu specificatione poiiit ». Quae ergo ponit in finc « Sancliim evangelium » etc, ad illa Iria in princi|)io dicla babcnl rcferri modiHcata vel determinala vel spccificala. El quia bealus Fraii- ciscus aliqua consilia indicat ul consilia sub verbis monitionis, cxborlationis el consilii, cl aliqiia sub probibilione ac verbo praeccpU, noii fuil crgo inlentio beati Fran- 30 cisci, quod fralres ex regulae professione lencanlur ad omnia consilia sicul ad prac- cepla cvaiigclica, scd soliim ad illa consilia, (luac in eadem rcgula pracccptoric vcl iiibibitoric seu sub verbis aequipollentibus sunt exprcssa. QuarUim dubiiim: cum multa in regula ponunlur sub vcrbo impcralivi modi, tam anirmative quam ncgalive, an ad illa fralrcs cx regulae professionc lencnlur sicut 3ji ad babcnlia vim pracccpti? Respondil papa Clemens in dccIaraUone \ (piod, « licel fralres non ad omnium, quac sub vcrbo imperativi modi in regula |)oniintiii', sicul ad pracceptorum seii ac(|iii- pollciitium observantiam lenciitiir, cxpedil lamcn Iralribus ad obscrvandum purilalem regulac et rigorcm, (|iiod ad ea sicul ad aeqiiipolIcnUa piacccptis se novcrint obli- 40 gatos, qiiac liic iiifcriiis annotanliir. Onac vidcntur ac(piipoIIciilia pracccptis cx vi verbi vcl sallcni ralionc malcriae, dc (pia agiliir, scu ex utro(|ue siinl bacc, vidclicct: illiid, (juod poiiiliir iii rcgiila dc nun babcndo plures Uinicas, (|uam uiiam ciim ca- ' L. c, pag. 190. — * L. c. pag. 23 i. — ^ L. c. paf^. 1SG; Pis;iniis pliiin verlia imilavit. ♦ L. c, pag. 2.36, FRANCISCUS REGULATOR. 385 putio, el aliam sine capulio; — ilem, de uon porlandis calceamentis, et non equi- tando exlra casum necessilalis; — item, quod fralres ieiunare debeant a festo omuium sanclorum usque ad nalalem Domini, el quod in sexlis feriis lenentur; — item, quod fratres clerici faciant officium secundum ordinem romanae ecclesiae; — item, quod ministri et custodes pro necessilate (a) infirmorum et fralribus induendis sollicilam 5 curam gerant; — item, quod, si qui fratres in infirmitatem ceciderint, alii fratres de- bent sibi servire; — ilem, quod fratres non praedicent in episcopatu alicuius episcopi, cum ab eo illis fueril contradictum; — ilem, quod nullus penitus audeat populo prae- dicare, nisi a minislro generali vel aliis, quibus competit, fuerit examinatus el ap- probatus et ad hoc institutus; — item, quod fratres, qui cognoscerent, se regulam 10 spiritualiter non posse observare, possunt ad suos ministros recurrere; — item, omnia, quae ponunlur in regula ad lormam habitus tam novitiorum quam professorum, uec non ad modum receplionis ad professionem spectantia, sunl ab ipsis fralribus sicut obligatoria observanda, nisi recipientibus quoad habilum novitiorum, ut dicil regula, secundum Deum aliter videalur. Haec, inquam, omnia sunt a fratribus tanquam obli- 15 gatoria observanda. Item, dicil, quod, ubicumque in regula ponitur hoc verbum ,te- neanturS obtinet vim praecepti, et servari debet a fratribus sicut tale ». Haec papa Clemens. Sic ergo patet id, quod dicit papa Nicolaus in declaratione, quod « fratres ex pro- fessione sunt adstricti ad ea consilia evangelica, quae in ipsa regula praeceptorie vel 20 inhibitorie seu sub verbis aequipollenlibus exprimuntur, et ad omnium observantiam, quae ipsis in eadem regula sub verbis obligaloriis indicuntur » ; et quae sint illa, patet ex diclis. Ex dictis patet, quid intelligitur nomine evangelii; cum dicit: « Regula et vila elc. lesu Christi evangelium » etc, per evangelium consilia evangelica intelliguntur; et quo- 23 modo (^) omnia observare et quomodo non, patet ex iam dictis. Dicit ergo: « Regula et vita fratrum Minorum etc. vivendo in obedientia, sine proprio et in caslitate». Ubl vide, quod cum omne, quod est in mundo, sit superbia vitaej concupiscentia carnis et oculorum S et quod peccalo dimissi a Deo abire secundum desideria cordis nostri, bealus Franciscus regulam suam instiluit ad praecavendum dicta vitia et to- 30 taliter ea abiiciendum; contra superbiam vilae virtutem ponit obedientiae, contra avariliam ponit paupertatem, conlra luxuriam castitatem ponit et indicit. Vult ergo fratres praefatis crucifixos mundo et coniunctos Christo esse. Dicit ergo, quod vita et regula est nostra « vivendo in obedientia, sine proprio et in castitate ». Ad haec tria consilia ex professione sicut ad praecepta fratres obligantur; et ponit dicta tria; 35 quia in qualibet regulari observantia ponuntur, non tamen essentialiter, atque ad tria praefata, ut plurimum, quae in regula ponuntur, consilia evangelica reducunlur. In praefatis ergo gradus, et non aequalitas, inter professionem regulae beati Fran- cisci ad alias regulas patet; in obedienlia, quia possessiones habentium obedientia arctatur ad locum, ut dicit Bernardus, Epist. 7 ^: « Duo vobis in monasteriis observanda 40 quod conversantibus traduntur, subiectio abbati et stabililas in loco; et ila observanda, neulra impediat aliam, et sic sis obediens abbati, quod stabilitalem non amitlas »; (a) As et edd. necessitatibus. — (6) As addit debet. > loan. 2, 16 — * N. 15 (P. L. t. 182 col. 102).. Amlecta — Tom. IV 25 386 FRUCTUS IX — PARS SECUNDA. haec Bernardus; allior est obedienlia, quae ad nullum locum arclalur, uullo lerrae fine concludilur, siculi esl in obedienlia noslrae professionis, quia niliil iuris babenl in aliquo loco; obedienliam ergo babenl super omnem loci lerminum amplialam. In pauperlale, id esl sine omni spcciali el generali dominio el propriolale; sic ex- 5 ponunl papa Gregorius, binocenlius, Nicolaus el Clemens; arclior esl baec baben- libus in communi, elsi non in speciali. In castilale, etsi non est gradus quoad aclum castilatis, est lamen gradus in castitate servanda, ad quam conservandam fraler Minor districtius obligalur; debel enim, ut dicit uudecimum capilulum regulae, vitare nec « babere suspecta consorlia vel consilia mulierum » elc. 10 El quamvis fratres, ut dictum est [supra], nou lenentur ad omnia consilia evau- gelica ut ad praecepta, sed magis quam ceteri cbrisliani, fratres lameu anliqui iuxta posse talia consilia cuslodierunt; pauportatem ubique servantes: saraccnus cum vellet pecuniam fratribus dare pro eleemosyna, ipsam abieceruut, ut docel Bonaventura W Legendae maioris parte'; sic Soldanus bealo Francisco munera oblulit, quae ipse 15 omnia contempsil^; pecuniam cuim ul slercus putabant(a); quendam fratrem (6), qui denarium ceperat et posuerat in lenestra, mandato beali Fraucisci ipsan» pecuniam ore ad stercus portavit ^ Obedienliam: cunclis subiecti et praecipue ecclesiae prae- latis, exemplo beati Francisci, qui, dimisso generalatus officio, guardianum voluit ba- bere, cui obediret. Caritatem erga proximum: ipsos ad viam inducentes salutis verbo 20 et exemplo. Inimicos diligenles: frater Bernardus Bononiae in platea se posuit diebus pluribus, ut a populo despiceretur et vituperaretur; sic et Florenliae *. Yidebanl se mutuo, acsi essent angeli Dci, ul palet iu Legenda triim socionm *. Nou solum non offendebant, immo eos offendentes amabaut, Deum pro eis orabant, el in iniuriis exsultabanl. Non scandalizabant se mutuo el, si quando casu id fecissent, statim in- 25 culpando se et poeniteutiam exercebant, ul patuit de fratre scandalizantc fralrem, qui slercus posuil in os suum ". Volentes inferre iniurias proximo, ipsi in se excipiebanl^ ne proximus offenderetur; paluil de fratre, qui excepit ictus lapidum, se interpouendo, cum faluus fratrem suum vellet percutere '. Hy|)Ocrisim super omnia exsecrabaiilur, sanctilatem abscondentes et mundi bonores fugientes. Ncminem iudicantes, uemincm 30 laedentes, mites, benigni. Curam crastini sic vilabant, ut legumina de sero ad molli- ficandum, sed post malulinum, ponerc non audebant (c) *. Vitantes verba otiosa; in capitulo generali Assisii celebrato tcmpore beati Francisci, ubi fuerunt ullra quinque millia fratrum, nullus erat, qui loquerelur, nisi de Deo, vcl quomodo possent regulam spirilualiter observare ®; Paler noster pro verbo minimo silentium infriugenle dicentes '". 35 Paccn» primum offerentes bominibus, [conformesj palri et cvangelio {d). Crucem Do- miui per poenitentiam et meditalionem babitu et opere defcrentes ac ul sal lerrae doctrina salulifera mentes condientcs lux exemplarilalis fucre mundanis. Sensibus corporis, ne conturbarcnt intcriora, pudorati; intentione ad palriam lendenlcs; mi- nistranles leprosis ct bumilibus, in mansueludine peccantes corrigentcs, Domini con- ^^ silia implere conali sunt. (fl) As jmtabat. — (Ij) Edd. qttidam fraler. — (c) Edd. legwnina non cle sero, sed 2>ost titatiitinuni praepararent. — [d) Edd. ^ja C. 2. in VI. 3. 14. — « Sbaralea, Biill. L III n. 137 (de 31 aug. 1267). — ^ C. 4. el 1. in VI. 3. 14. — ' L. c t. I n. 5 (de 22 sept. 1220). — * C. 2 ct 3. in VI. 3. 14. 392 FRUCTUS IX — PARS SECUNDA. loaiHiis Andrcac, quocl uon; ticbcl enini slarc pcr annum inlcgrum nou inlcrrupUim; nam qunndo iura loquunlur dc anni spalio, loquunlur dc anno conlinuo, ul dicil loaimcs Andreac, de elcctione, c. 1 I. VI. El sicul mandalur fralribus, quod infra annum proballonis nullum ad obedicmiam rccipiant, sic cliam mandalur, quod vo- 5 lentes exire sive aliam religionem intrare non debeanl retinerc, pcr dominum Grc- gorium IX cl Innoccnlium IV; el incipiunt privilegia corum codcm modo, scilicct « Non solum in favorem conversi » ctc. '. Scd sciendum, et istud debet poui in parte quinta superiori (a) huius capituli, quod voleules nostrum inlrare ordinem, sive prius- quam ordincm intraverinl sive post, ac etiam post professioncm emissam, per gCDe- 10 ralem ct provinciales ministros, custodes ac ipsorum vicarios possunl absolvi a sen- lentiis cxcommunicallonis, suspcnsionis ct intcrdicti a iure vel a iudicc generalllcr promulgatis, et cum eis super contractis irregularitatibus dispensare, ita tamen, quod absoluti statim ordinem intrent; aliter iu pristinas sentcntias propter inducias rela- banlur. Haec quatuor concedunt « Mare magnum {b) » scilicet Bonifacii, Alexandri, 15 Clementis et Honorii; idem conceditur per Innocenlium, et incipit privilegium: « Cae- Icstis amor patriac*», et aliud eiusdem, et iucipit: « In iure canonico » etc. ^ Dicit ergo regula: « completo auno probalionis », et eodem die et hora complctis, potest profiteri. Et adverte hic, quod, si potest facerc professionem cl non vult, el slat ulterius uullam protestationem faciendo, quod ex suo esse in ordiue non vult sibi 20 praeiudicari, quin libere possit ad saeculum redire, talis tacite esl professus, et uon potesl ad saecularcm vilam redire, sed oportet aliquam religionum inlrare. Sed a quo ad professionem debet recipi ? Regula elsi uon ponat exprcsse, tameu a ministris inlelligitur; quia, si solis minislris ingressus reservatur, niulto fortius ct ad professionem talium reccptio; sed per declaralioues concessum esl, quod aliis a 25 praefatis potest committi. Sed quam formam debel profitens in profiteudo tenere? Regula nou dicit, uisi quod promitlant vitam istam et regulam observare. Hoc implicitc dicit regula fieudum, sed constitulioncs ostendunt magis explicite et ex causa, ut dicelur. Forma haeccst: « Ego fraler N. promilto [et voveo] Deo et bealae Mariae sempcr Virgini, bcato 30 Francisco ct tibi, patcr, toto tempore vitae meae servare regulam fratrum Minorum per dominum pnpam llonorium confirmalam, vivendo in obedientia, sine proprio cl in caslitatc». Et quare sic exprimantur tria vota iu speciali, etsi paleat cx dictis iu primo capitulo in solutione dubiorum, palcre potest eliam ex solutioue istius dubii, videlicet: an aliquis profilens sic dicendo: « Ego promitto toto tempore vitae mcae 35 scrvarc regulam fratrum [Minorum] », nihil explicando, si tunc ad omnia regulae le- netur, ut ad praecepta? Respondct papa Nicolaus in declaratione * diccns, « quod sl aliquis diccret absolutc: ,Ego promillo sanctum evangelium observare', nisi pro- fcssor inlcndcrct se ad omnium obscivantiau) consiliorum obligare, quod vix aul nunquam posset ad litteram observare, talis promissio absquc inlcntione promiltcnlis ^Q obligandi sc ad onmia consilia ad alium intcllcclum non dcbet |)eislringi, nisi ut obscrvanlia cvangclii sit, sicul Iradita rcpcrilur a Chrislo, vidcliccl quod pracccpla (a) Edd. illud revora posuoruiit in fiuo partis quiiilau. — (b) As ot cdd. coiicedunt qualuor. ' L. c. t. 1 pag. 198 ct 342. — * Cfr. Sbaralca, I. c. l. I n. 125. — * L. c. n. 30. * L. c. pag. 188. FRANCISCUS EEGULATOE. 393 ut praecepla et consilia ut consilia a promitlenle observenUu' ». El per hoc acl propo- silum, quod talis sic promitlens, nisi habuerit inlenlionem se obliiiaucli ad omnia contenta in regula, ul ad praecepta, inlelligitur regulam promitlere, ut consilia, quae praeceptorie vel inhibilorie sub verbis obligaloriis vel praefatis aequipollenlibus ponunlur, ex professione observare ut praecepla teneatur, alia vero nonnisi sicut |)osita 5 intelligunlur. Ut ergo sciant, quid principaliter sit servandum de consiliis ut prae- cepla, praedicla forma ex dcclarationibus summorum ponlificum est conflata, et benc. Eandem responsionem cum papa Nicolao ponit papa Clemens in declaratione sua; vide ibi \ Sed quid debeat dicere recipicns profitenti? Certe regula non ponit, sed consti- 10 tutiones; dcbel enim ei dicere: « Et ego, si hoc observavcris, promitto tibi vilam aelernam ». Et nota, quod, cum haec professio sil votum solemne, publice fieri debet, scilicet coram fratribus, tenendo manus infra manus recipienlis, genuflexus, sine ca- putio, et mente et facie ad Deum elevala. Prius tamen debet requiri (a), si vult plus de tempore ad probandum ordinis rigiditales; et si sic, tempus concessum eidem 15 non praeiudicat, quin in completo anno ulterius stando ad saeculum non valeat redire, et hoc intellige infra lempus sibi praefixum; si ullerius slaret nihil proteslando, dic ut supra. Sed si pcr illum, qui eum debet ad professionem recipcre, tempus minime taxaretur, quod certe male faceret, debet haberi recursus ad iura. Sciendum tameu, quod talis temporis taxatio, de qua loquimur, debet fieri tam de voluntate 20 recipientis quam recipiendi. Dicit ergo regula, quod vovens « promillat regulam semper observare »; ubi vide indesinenlem (b) regulae observantiam, quia ad semper; hoc videlicet (c) habet locum in negativis consiliis et aflfirmativis, sed pro semper in negativis. Cui enim fit haec piomissio, nisi Deo, de quo dicilur in Ps. 75, 12: Vovete et reddite^ et in 23 scriptura'': Reddes Deo vota tua? Quia ergo haec promissio fil Deo, debet inviolabililer observari, ut saltem, si non redditur, quod decet, non fiat, quod nou decet, per positionem actus contrarii ad id, quod est fiendum. Sed quia dicitur, quod semper est regula observanda, potest esse dubium: an quaelibet regulae transgressio sit mortalis? Respondelur, quod, cum in regula multa 30 sunt, quae ex professione aequipollent praeceplis, horum transgressio, si fiat ex omis- sione et scienter, et hoc in praeceptis negalivis, sine culpa mortali talium non est transgressio ; si in praeceptis aflfirmativis, quando talia debent fleri, et sic eodem modo ; ubi vero non debent fieri, quia lalia non obligant pro semper, sed ad semper, et fiat ex inadvertentia, non est cum culpa mortali; si vero talia omittantur ex 35 contemptu, semper est cum peccato mortali, quia contemptus species est superbiae. Transgressio vero illorum, quae ponuntur alio modo a praedictis, quae praeceptis non aequipollenl, si fiat ex omissione et ex quadam negligentia, non est sine culpa veniali; si fial ex contemptu sive personae, scilicet praelati, sive slatuti sive mandati, non videtur sine culpa gravi fieri; si vero fiat transgressio ex commissione, patet, ^^ quod est peccatum mortale; quia ibi est contemptus inlerpretativus; insuper, elsi noD tenetur ad positionem aclus, tamen ad vitandum oppositum tenelur. Quaedam (a) As et edd. inquiri. — {b) As et edd. indeficientem, — (c) As quia semper hoc votum hahet. > L. c. pag. 233. — » Matth. 5, 33. 394 FRUCTUS IX — PAKS SECUNDA. vero, ciim ponanlur in rcgiila conccssive el exlioi-talive, laiiuni Iransgressio polesl ficri sinc onini culpa; palet de quaclragesima Epiphaniae, palel de cibis, (|ui apjjo- nunlur, ut liceat manducare, et de similibus, quae possunl omilli sine omni culpa. Debet ergo semper frater IMinor esse in solliciludine ad observaudum, quae promisit, 5 cum talium observantia sibi vita promittatur aeterna, et iii timore stare, ue aliquid commitlat contra regulam; lali enim timore homo multa vital, quae alias noo vilarel. El quia, ul dictum est, regulam profitens promittit eam semper observare, quo sequilur, quod tali nullo modo esl licitum sua auclorilate ab ordine recedere, quia est conlra promissum et conlra mandatum papae Honorii in privilegio, quod incipit: 10 « Cum secundum consilium sapienlis * », factum beato Fraucisco et Iratribus; quo passu sequitur, quod nulla regula alia est ista arctior; quia lalem liceret adire, retro nul- latenus respiciendo; et quia professione sic fralres liganlur ordini, hinc est, quod nullus cardinalis, nisi de latere, nullus archiepiscopus vel quicumque alius praelatus potest aliquem fratrem assumere, tencre et dirigere etiam pro ecclesiae negotiis, • o quamvis habeal a sede aposlolica, nisi feceril expressam mentionem de huiusmodi indulto, et ordine ipso, sine licentia generalis ministri vel provincialium ministrorum seu eorumdem vicariorum. Et dicti praelati possunt tales removere et corrigerc sicut el alios fratres, el hoc per privilegium, quod dicilur « Mare magnum », Bonifacii, et incipit: « Virtule conspicuos ^ ». Talique ac lancto strictionis vinculo quia fratres al- 20 ligantur regulae et ordini, hac de causa apostatantes ministri incarcerare, ligare ct capere et excomnuinicare possunl, ex privilegio domini Innocentii IV, quod incipil: « Provisionis nostrae », et in alio eiusdem: « Devotionis vestrae ' ». Praelalique dcbent vitare aposlatas nostros, et eos denunliare excommunicatos, quando a fratribus re- quirunlur, privilegio Alexandri IV, quod incipit: « Fratrum Minorum», et privilegio 23 Gregorii IX, quod incipit: « Fralrum Minorum », ac privilegio Innoccnlii iV inci- pienlis: « Fratrum Minorum * ». Nec apostatas nostros ullus (a) polest retinere, el reti- ncntes debent excommunicari per praelatos, si fuerint a fratribus requisiti, privilcgio Alexandri IV, [quod incipil]: « Gum sicut ex parte», et Clementis IV eodem inodo incipientis ^ Nec fratres Praedicatores possuiit recipere nostro ordini obligatos, cx 30 privilegio Innocentii IV incipientis: [« Quo vos in Christo ® », nec Gislercienses privi- legio Iiinocentii IV incipientis ']: « Cum olim »; nec alii religiosi, ncc eremitac, nec Gulielmilae possunt a|)Ostatas [nostros] rctinere sine licenlia; el oppositum facientes ipso facto sunt excommunicali, nec possunt absolvi nisi pcr sedem apostolicnm, et hoc privilegio Aloxandri IV incipicnlis: « Vestram ct ordinum vcstrorum ^ ». Capi etiam 35 possunt apostatae nostri ordinis, ctiam licentiam habentcs a papa, si infra duos vel trcs menses aliam rcligioncm non inlraveriul vcl habitum non susceperint regularem, privilcgio Alexandri IV, quod incipit: « In gravem cordi iiostro"». Aposlatae eliam uoslri ordinis niillam administrationem, nullam animarum curam, iiullum oITicium dcbent habere, privilegio Nicolai IV, quod incipit: « In vcstri {b) ordinis '" ». Egrcssis (a) As et odd. aliqttis. — {b) As nosiri. » Cfr. Sbaraloa, B»//arm7W t. I !)ag. G. — "^ Bullariim c\L, t. III i)ag. 19 ct t. IV pag. 371. — » Dullarium, l. I pag. 319 et 410. — " liiillariam, t. II pag. 62 cl l. I pag. 28 ct i53. — ^ BuUarium, t. II pag. 404 ct t. III pag. l.il. — « L. c. t. I pag. 327. — " L. c. t. I pag. i63. — * L. c. t. II pag. 192. — " L. c. l. II pag. 291, iilji intipit « la gravcm ordini vcslro». — '0 L. c. t. IV pag. 20. FRANCISCUS REGULATOR. 395 ab ordiiie iioslro prohihelur praedicare el coufessiones audire et docere, privilegio In- nocenlii IV, el incipit: « Inslis pelenlinm *». Eral antiquitus licilum membra putrida ab ordioe separare, id est malos eiicere, licet exilns sponlaneus eis inlerdiceretur, uon tamen emissio; modo vero esl interdictum per papam Benedictum XII et per Clementem IV. 5 7. In seplima parte islius capituli, quae dicil: « Et illi, qui iam promiserunt obe- dientiam » etc, dicit papa Clemens ^ quod hoc aequipollet praeceptis; et dicit ipse, quod pluribus tunicis uti non licet, nisi in necessitatibus, quae possunt haberi ex regula. Et dicit papa Nicolaus in declaratione ', quod « fralres de licentia minislrorum et custodum coniunctim el divisim, in administrationibus eis commissis, cum eis 10 videbilur, pensatis necessitatibus et aliis circumslantiis, quae secundum Deum et regulain attendendae videntur, uti pluribus possunt»; hoc, inquit, patet ex regula, quaedicit: « quod minislri et custodes de infirmorum necessitatihus et fralribus in- duendis sollicitam curam gerant secundum loca et tempora et frigidas regiones». « Habere ergo duas tunicas, ut dicunt quatuor magislri *, et non plures, regularis est l^ formae; habere plures duabus, dispensationis est regulae, auctoritate illorum, quibus cura fratrum est commissa». Addil de calceamentis dicens: « Qui necessitate » etc. Quid intelligitur, cum di- citur « possint »? Respondenl quatuor magistri: « per posse inlelligitur licere». Sed quid necessitatisnomine hic intelligitur?Respondent, quod necessitas, cum dicatur mul- 20 lipliciler, polest necessitas in proposito mullis de causis intelligi. Necessitas enim est « aliquando ratione personae, quia debilis vel infirma; aliquando secundum lempus, quia vehemens frigus; aliquando secundum locum, quia sine impedimento non potesl nudis pedibus pertransiri; aliquando secundum iter vel officium iniunctuni, quod non potest sine detrimento personae vel causae, propter quam iniunctum est, perficere». 25 Sic ergo praefatis patet, quando est necessilas. Sed attende in praefatis, quod non quaelibet praedictarum necessitatum debet statim pro causa iudicari necessitatis; sed homo debel experiri pluries, antequam calceamenta sic sumat. Ralio, quia, ut dicit papa Clemens in declaratione ® de non portandis calceamentis, aequipollet praecepto. Per calceameutum intelligitur cooperimentum de corio, quo operitur pes; unde nec 30 caligae sanae nec truncatae nec soleae proprie inter calceameuta deputari videntur; ita dicit frater Hugo cum praefatis quatuor magistris; sandalia enim, quae soieae di- cuntur, fratrum Minorum non intelliguntur (a) nomine calceamenli; quia Chrislus apostolis calceamenta interdixit et sandalia concessit, Marc. 6, 9. Et quia de tunicis professorum posset esse haesitatio, quales esse debeant, beatus 35 Franciscus dicit: « Et fratres omnes vestimentis vilibus induantur»; non dicit « pre- liosis». Hunc regulae passum exposuit primo papa Clemens in declaratione sua dicens ^: « Vilitatem vestium illam intelligere, quae secundum consuetudinem vel con- ditiones patriae debet quantum ad colorem panni et pretium vilitas merito reputari ». Hoc tamen iudicio reliquit ministrorum, custodum et guardianorum, scilicet de vilitate 40 vestium, et qua necessilate fratres possint portare calceameuta. Dominus loannes XXII (a) Edd. fratribus minoribus non interdieuntur. * L. c. t. I pag. 423. — '^ In declaralione cit. pag. 241. — ^ L. c. pag. 213. — * L. c. ad c. 2. — ^ L. c. pag. 237. — « L. c. pag. 241. 396 FRUCTUS IX — PARS SECUNDA. islum passuin eliam cxposuil \ ul j^apa Clcmcns, commillcns |)racfalis, ul habeanl ar- bilraii de coiorc, vililale, longiUulinc cl laliludinc el capulii brcvilalc; quia, ul dicil ipse, bcalus Franciscus dixil, quod fralrcs vilibus induanlur, scd dc pracdiclis nihil dixit; cl inandat fratribus, (|uod iuxta dclerminalioncm praefalorum debeanl agere, 5 el opposilum facicnlcs per generalem admonili, si non se corrcxerinl, sunt cxcom- municali ipso faclo. Et qualuor magislri dicunt, quod « vilitas atlendilur in prelio pa- ritcr ct colorc sccundum aeslimationem hominum regionis, in quibus fratres morantur », Intcr alia enim, quae bcato Francisco displicebant, ut patebit infra fructu XVI ct conformitale, est, quod fralrcs, qui paupcrtatem vovcrunt, multiplicibus inducrcntur 10 cl mollibus, «Signum cxtiucti spirilus» hoc in fralribus asserebat ^ ac mollibus et de- licatis vcslilos fratres ad lentandum diabolum vchcmenlius animari; assercbal loannem Baplistam dc hoc in speciali a Domino commcndalum. Et qualiter ipse patcr [Fran- ciscus] indutus ircl, quia fructu [cl conformilate] XYI dicetur, ad praesens omitlo, Multi sancti singularcs in vcstimentis fuerunt, ul patet de abbate Antonio, Hilarione et aliis, 15 bealo Hieronymo, qui sacco ibat indulus, Ad verecundiam vcro esl fratris Minoris, vestem defcrre mollem seu pulchram aut nobilem; quia prae cunclis religiosis ser- vandam paupertatem arctius ipse promisit, et totaliler a vestigiis patris cxorbitaret, quem sequendum coram Deo vovil et sanctis. Et ubi [aliorum] cxemplorum deficerct copia, cuilibet noslrum paupertas obiicitur Christi ct suae matris, beatae Mariae. 20 Subinfert bealus Franciscus, si contingat, tunicas lacerari, quid fiendum? Non debel slatim nova procurari, sed ipsa antiqua reparari (a) « de saccis el aliis peliis», ul ipse faciebat; ratio, quia sic faciendo facil « cum benedictione Dei ». 8. In huius capituli parle ultima monet et exhortatur fratres ctc. Ubi sciendum, quod sunt nonnulli, qui asperis induti el cibis delicatis non utenles cx hoc ad iu- 25 dicandum alios et despiciendum assurgunl. Beatus Franciscus, si fratribus molles iuterdicil tunicas, mullo forlius et cibis dclicalis pcruli; quia facilius indinatur ad peccatum homo ciborum mollium sumptione nimia quam veslium. Quid dicil? Inqiiit: « Fralrcs non iudicent », tales male agere; quia quis, dum utilur veslimenlis secundum decentiam sui status, non male agit; « nec despiciant » peccatores lales asserentes, 30 sicut pharisaeus de publicano censebat, de ieiunio se commendando. Sed quid frater Minor debel agere? Cerle « iudicet », scilicet se non agcre conformiter Christo, cuius consilia prosequenda devovit, « et despiciat semclipsum», diceudo cum Ps. 21, G: Ego sum verrnis e( non homo, op^probrium hominum el abiectio plebis. Capitulum tertium regulae 35 esl dc divino oITicio, el qualiler fratres debenl ieiunarc el irc per mundum. Et incipil: « Clcrici laciant divinum oiricium » ctc. ; ct dioit, quod in hoc capitulo hymnus Deo pcrsolvitur, corpus conterilur per actum dirac subicclionis. \. Ubi sciendum, quod in hoc capitulo bcalus Franciscus quoad pracdicta fratrcs ordinat ct pcr dicta Iripliciter: primo ad Dcum per opera collaudationis cl 40 rcvereiiliac diccns: « Clerici » ctc. Ubi scicndum, (|uod in ordine, cum sint fralrcs in duplici dilTcrcntia: (piidam divino cultui dcpulati el lillerati, alii servitio prac- (a) As et edd. repeciari. » BuUa « Quorumdani cxigit » dc 7 ocl. (1. c. t. iV pag. 128). — " Cft-. II Cel. 3, 15. FRANCISCUS REGULATOR. 397 falorum deputali el illillerali, ac quiiibet pro modulo [suo] Deum debel collaudare et pro impeusis iuxta posse regraliari, hinc est, quod clericis et primis fratribus imponit, ul Deum per oflicii exhibilionem laudent, dicens, quod « clerici », ut Deum laudent, « faciant divinum ofllcium ». Sed qualiter? Inquil: « Secundum ordinem sanc- lae romanae ecclesiae», id est se conformenl ordinario ecclesiae, prout 'scilicet est 5 in breviariis eius ordinatum, psallerio exceplo. Etquando? Scilicet « ex quo habere polerunt breviaria ». Qualuor magislri : per breviaria iutelligilur officium diurnum (a), scilicet quoad missaie, et noclurnum; quia in his duobus fralres se ordinario ec- clesiae debent conformare. Nota hic secundum dominuni papam Clementem in decla- ratione ', quod istud aequipollet praecepto; quo sequitur, quod clerici fralres, etsi 10 non sint in sacris, ubi possunt ofTicium dicere divinum nec dicunt, quod peccant mor- taliler; quia scienter omitlunt id, ad quod tenentur, praesertim non habentes impedi- menlum. Sequilur etiam, quod fratres celebrantes alias festivilates ab his, quae non sunt in calendario, aut de quibus non dicit rubrica breviarii, peccant graviter; quia praesumpluose faciunl et conlra ordinarium ecclesiae. Sequitur etiam, quod non pro 15 quacumque infirmilate fratres possunt eximi a solulione divini ofificii; palet, quia est praecepto hoc aequivalens. Et scieudum, quod dominus papa Innocentius in decla- ratione sua * el in privilegio, quod incipit: « Pio (6) vestro collegio^», coucedit, quod, si fratres clerici intersint divino officio aliorum, quod « ad proprium dicendum minime teneantur »; et quia dicit « minime », si fralres dicant proprium, non neces- 20 sitalis, sed supererogationis est. Sequitur etiam ex praediclis, quod, sicul fralres ad officium ordinala servare tenenlur, sic et quoad cantum; quare, cum canlus fractus non sit per ordinarium ecclesiae ordinalus, fratres tales cantus exercentes peccanl, el quia faciunt conlra ordinationem papae Benedicli et conslitutiones *. Sed hic est dubium: si dominus papa faceret de uno festo, quod non est in 25 calendario vel secundum rubricam breviarii, fratresne tenentur facere de illo festo? Respondetur, quod non, nisi ipse mandaret de eo fiendum. Quo passu regulae dixit bealus Franciscus: « Ex quo habere poterunt bre- viaria », patet, ul dicit declaralio papae Nicolai, quod beatus Franciscus usum rerum non vetavit fralres habere, immo voluit, quod libri quoad usum in communi habe- 30 rentur et non in speciali, prout dicebat frater Leo fuisse de intentione beati Fran- cisci ^ Et licel beatus Franciscus ponat, quod fratres persolvant divinum ofTicium, el modum non pandat, atlameu, quia praesupponit dici divinum ofTicium, consequenter intelligilur, quod taliter dicatur, quod placeat Deo, prosit dicenti el aedificet au- dientes et ad devotionem inducal. Quare debet persolvi, ut ipse sanctus faciebat, de 35 cuius modo dicil Bonaventura in X parle Legendae maioris % et dicetur fruclu XIX et conformitate. Imposito clericis et litteratis, quomodo dicant divinum oflicium, subdit bealus Franciscus in regula, qualiler reliqui fratres, illiterati videlicet et laici, Deum de- beant suo posse collaudare; et dicit texlus regulae, quod Paler ?iosler debent Deo ^o (a) Edd. divinum, scilicet diurnum. In edd. Expositionis quatuor magistrorum habetur utrumque bre- viarium, scilicet diurnum, quod est missale, et nocturnum, quod est horarum. — (6) Edd. Pro. * L. c. pag. 237, — ^ l. c. t. I pag. 400. — » L. c. t. I pag. 296. — * Cfr. consti- tuliones Benedicli XII, c. 2 [Bullarium, t. VI pag. 26). — ^ Cfr. Fr. Leo, S. P. N. Francisci intentio regulae, 1. c. pag. 84 not. L — ® N. 6. 398 FRUCTUS IX — PARS SECUNDA. persolvere. Quae oralio, elsi l)revis si(, ipsa caeiiim penelial, et lanlo virUiosior prae aliis, qiianto ab ipso Deo aposloiis data el reserala. Datur laicis hreve oflicium, et uon sine causa, ulpote serviliis clericorum occupatis; ct dicit papa Nicolaus iu de- clarallone ', quod tales, etsi non vacenl studio el divinis officiis, dummodo servitiis 5 inhaereanl aliorum, cum ipsis, quibus serviunl, suslenlari merenlur, exemplo David, qui descendenlium ad hellum et remanenlium ad saicinas voluit, ut porlio aequa- retur. Istis lamen laicis indicilur in spcciali, ul orenl pro defunclis; quia in ofllcio divino pro ipsis defunctis semper oratur, tam in officio diurno, id est missalis, quam noclurno; sed non sic in officio laicorum. 10 Et advertcndum hic, quod, quia fralres habont persolvere divinum officium, ul libere hoc valeant exercere, summi pontifices fralribus concesscrunl, videlicel papa Gregorius IX, privilegium, et incipit privilegium: « Devolionis veslrae prccibus », Inno- centius IV, et incipil privilegium: « Eis qui sanandis » elc, et Nicolaus IV, el incipit privilegium: « Merilis vestrae religionis * », quod lempore generalis interdicti, inter- 15 diclis et excommunicalis exclusis, ianuis clausis el submissa voce, in ecclcsiis noslris fratres possint celebrare divina. Addit papa Nicolaus, quod non solum legere divinum officium possunt et missas celebrare, sed etiam temporibus consuetis iuxla morem ordinis sacrae communiouis et extremae unclionis sacramenla recipere. Possunt etiam fratres ad divina admiltere procuratores, operarios et pueros fralrum tempore inlcr- 20 dicti, ex privilegio Alexandri IV, et incipit: « Ul in veslris domibus scrvienles ' ». Praefalis ergo apparel, quomodo beatus Frauciscus in regula ordinat fralres ad Deum per opera reverentiae. 2. Ordinat etiam ipsos secundo quoad corpus per opera poenitentiae per ieiunium, ubi ponit, quod fratres debenl ieiunare, et quando; el dicil papa Clemens in decla- 25 ratione *, quod istud aequipollet pracceptis; et dicta ieiunia teiicnlur ieiunare ac ie- iunia omnia alia, ad quae ex stalulo ecclesiae lenentur ceteri chrisliani. Scd quia non omnibus fratribus inest eadem valitudo seu aelas, hinc est, quod beatus Fran- ciscus sicul discrelissimus subdit, quod « fratres tempore manifeslae necessitatis noii leMenlur ieiunio corporali »; necessilas enim aliquando cvenil ratione aetatis vel in- 30 firmitatis, aliquando ralione laboris, aliquando ratione defcclus victus ct sustenta- lionis; (luaiulo ergo nccessilas est manifcsla, tunc non tenenlur fralres ad corporale ieiunium exhibendum. Sed hic esl dubium: cum iura non stringant homines, nisi usque ad vigesimum primum annum actatis pcrvenerint, estne sic servandum in ordine? Rcspondetur, 35 quod non, (juia ratione voll el regulac promissae sic lenelur. Scd quomodo debenl fieri haec ieiiinia? Respondcnt statuta (a) *, quod « cibo qua- dragcsimali ». Nec fralres ab aliis ieiuniis, scilicct vigillarnm ct qualuor lemporum, eximunlur, ut dlcit papa Clemcns®; quia si alii chrisliani lcnenlur, a fortiori ipsi; nec a praeceplis ecclcsiae absolvltur quis per opcra supcrcrogationis, (piia, ut dicit 40 Chrislus, illa oporlel fieri, et haec non omitti '. (o) Edd. addunt ordinis. ' L. c. pag. 2l.'i. — 2 Hullarium cil., l. I pntc. 42 cl 408 cl t. IV pag. 32 el Gl. — ' L. c. l. II paj^. 52, — * L. c. pag. 237. — ^ Consliliilionos Narbonrmcs, fubr. 4, consC. Farineriae, c. 5. — " L. c, pag. 242. — ' Mnllli. 23, 23 ot Liic. II, 42. FRANCISCUS REGULATOR. 399 3. Ortlinat bealus P"rancisciis fralres (|uoad proximum per opera misericordiae, scilicet veibi Dei, diceus: « Gonsulo vero, monco et exhorlor, ut, quando vadunt per mundum » elc, scilicet missi ad praedicandum more aposloiorum, iMallh. 40, 6 sqq. et Luc. 9, 2 sqq. et 10, sqq., qui per Chrislum missi sunt ad praedicandum. Quando ergo « fralres vadunt per mundum », quia non dicit: « quando frater », iioc loco ac- 5 cipilur documentum, quod fratres non dehenl ire soli, sed sociali et bini, sicut ipse heattis pater Franciscus fecit slalim, ut habuit fratres, et iuxla ordinem evangelii; nam Christus discipulos solos non misit, sed binos, ut habetur Luc. 10, 1. Sed at- lende, quod beatus Franciscus in hoc passu regulae vult, quod fratres primo opere praedicent, deinde vorbo. Sed quomodo opere debent praedicare, oslendit: primo a lO litigiis praecavendo, dicens: « Non litigent »; eorum slatui hoc non convenit; secundo, « ne verhis contendant », prout Christus consuiit, Matth. S, 40; tertio, ne sint temera- rii (a) alios iudicando; ideo dicit: « Nec alios iudicent ». Ista tria fratres debent vitare. Sed quibus virtnlibus debent refulgere, dicit, primo ut sint «mites», non scilicet resistendo improhitatibiis; secundo « pacifici », alios nullatenus impetendo; tertio « mo- 15 desli », in verbis et factis modum servando iuxta Apostolum*: Modestia vestra nota sil omnibm hominibus ; quarlo « mansueti », impetus irascibiles relrenando; quinto «lujmiles», propriam excellentiam contemnendo et declinando, et sibi ipsi vile- scendo; sexto « honeste», id est non turpia aut stultiloquia proferendo; septimo {b) « loquentes omnihus sicut decet», videlicet cuilihet statui, quae sunt debita propo- 20 nendo; debent ergo et fabulas devitare, et sermo eorum sale esse conditus divinae sapienliae. Sed qualiter debent incedere? pedihus vel alio modo? Subdit heatus Franciscus, quod « non deheant equilare, nisi manifesta necessitate vel infirmitate coganlur»; Chrislus enim peditavit et apostoli, et non equitavit, sed asinavit, Matlh. 21, 5 et 7. 25 Christus enim, quando apostolos misit per munduni praedicare, Matlh. ultimo, 49, non equitando, sed peditando misit; horum exemplo fratres Minores sic debent incedere. Addit, quid more debet dici evangelico, dicens: « In quamcumque domum intrave- rint » etc. ; de pace per fratres dicenda et annuntianda beatus Franciscus et a sancto habuit evangelio, Luc. 10, 5, et divina revelatione, ut ipse ait in testamento suo. 30 Et quia sanctum evangelium testatur, Christum concessisse apostolis, ut come- derent de omnibus cibis, qui eis apponerentur, sic et heatus Franciscus concedit, ut scilicet omnium ieiunautium in ieiunio et non ieiunantinm extra ieiunium cibis uti possimus. Nec fratres hoc passu a ieiuniis absolvuntur, uec omniiim ciborum usus est eis concessus, sed pro tempore. Islo regulae passu patet, quod hoc dicit beatus 35 Franciscus hic secundum coucessionem et non secundum praeceplum; et sic hahes, quod aliqua indicuntur per modum praecepti, aliqua per modum instructiouis, ahqua per modum monitionis, et aliqua per modum concessiouis. Sic ergo praefalis apparet, quomodo beatus Franciscus in hoc capitulo ordiuavil fratres quoad Deum per reverentiam, quoad corpus per ahstinentiam, quoad pro- 40 ximum per exemplaritatis refulgenliam. El sic palet, quod in isto capilulo hymnus Deo persolvitur, corpus conteritur per actum dirae subiectionis. (a) Godex sit temerarius. — (6) As et edd. om. septimo. » Phil. 4, 5. 400 FRUCTUS IX — PARS SECUNDA. Quartum capitulum regulae. « Praecipio firmiler fralribus elc, iil iiuiio niodo (lenarios vel pocuniam » elc. Hoc esl quarlum regulae capilulum, in quo census el aes ahdicilur, forma IradiUir verae minislralionis. In quo healus Franciscus duo facit, videlicol quia inlerdicit 5 omnis pecuniae perceptionem (a), cl exponit modum pro infirmis et aliis (b) |)rocura- lionem, cum dicit: « Tamen pro i»ecessilatibus » etc. El quia hoc capitulum valde fuil cordi bealo Francisco cum sexlo capilulo huius regulae, ideo ad eius evidenliam sunt aliqua vidcnda. 1. El primum de differentia inter pecuniam cl denarium; quia bealus Franciscus 10 ntrumque interdicendo ponit distinctionem. Et iuxta constitutiones antiquas et quatuor magistrorum sentenliam ' per denarios intelligitur, « pecunia numerala; pecunia vero dicilur omnis res alia, qua solent uli homines, cum opportunum esl ad pretium rerum emendarum, ut aurum el argentum et quidquid tale sll, quo pro denario ad prelium rerum emendarum homincs utuntur ». Videtur ergo prohiberi receplio dena- 15 riorum vel quarumlibet rerum, quae accipiuntur ad protium rerum emendarum. 2. Secundum videndum: quld esl recipere pecuniam? Dicunt qualuor magistri, « quod quaedam res recipiuntur in proprietatem el non in usum, quaedam in usum et non in proprietatem, et quaedam in proprietalem et usum » Dicunt, « quod recoptio cniuslibet rei in proprietatem prohibetur fralri Minori, ul palel in sexto capitulo re- 20 gulae; receptio vero quarumdam ad usum conceditur», ut librorum et vestium el huiusmodi; « roce|)tio vero denariorum et pecuniae, quantum ad proprietatem el quan- lum ad usum, omnino prohibelur, el per se et per interpositam personam». Sed sciendum, quod aliqnae res habenl duplicem usum, naturalem et accidcntalem. Ad proposilum: si quis uteretur auro ad usum naturalem et gcmmis, quia valent ad 23 mulla medicinalia, similitor etiam ad aliquem usum accidenlalem, ul auro pro cali- cibus el huiusmodi, talium usus non interdiceretur, nlsi in lalibus esset exccssivus abusus; attamen praefatis utendo ad cmendum nullo modo licot fratribus haberc. 3. Tertium videndum est: quid est recipere per se vel per interpositam personam? Respondent praefati magistri: « Per se recipere pecuniam est pccuniam ad convcr- 30 tendum in suos usus accipere; rccipore vero per interpositam personam esl sua auctoritate alium substiluero ad recipiendum pecuniam in suos proprios usus con- verlendam ». 4. Quartum vidondum cst de quodam casu, quo vidobitur, qualitor fratrcs circa pccuniam ct donarios dcbcanl sc hahore. El casus est lalis: fratres indigent pro suis 35 necessitatibus olccmosyna pecuniaria, inveniunt ali(iuom dantom vol miltontom vol committcnlem vel in lcstamonto cis pocuniam dimillontcm (c); qui {d) fralrcs, pensala nece.ssitale, quam habent, ct pracdiclum sic oxhibcntem cis, quid agcrc (lchont, ul sibi (a) As mnm et percffdioncm ; 0(M. ufiinii quoad pei'rrptionem. — (h) A.s ot odd. (iliis et. — (r) As ot 0(1(1. legantem. — (d) luld. quid; om. paiilo jiost quid. ' L. (.'. ad c. 4. FRANCISCUS REGULATOR. 401 quis subvcnial in re, qua indigent, el ipsi praeservenlur, ne per se vel interpo- silam personam pecuniam seu denarios non («) recipiant? Ad hune casum sic esl respondendum, quod fratres indigeanl pecunia, hoc esl, vcl pro re iam empta eis ne- cessaria vel pio re, quam vohint emere, eis necessaria (6), et lunc vel pro re emenda de praesenti vel de luturo, et lalis res fralribus necessaria, quam emere volunt, vel 5 est, ubi fratres habitanl, vel in alia regione. Ista distinctione praemissa, sic respon- detur ad casum: Primo, si fralres rem emerunl, tunc ad volenlem dare possunl accedere rogando, quod satisfaciat; si ipse facit, bene quidem; si vero ipse non vult manu propria satisfacere vel non potcst, tunc fratres possunt eum rogare secundum papam Ni- io colaum in declaralione ', qiiod aliquem substitual per ipsum et ab ipso nominandum, per quem recipere debenti salisfiat (c); si facit, bene quidein; si vero non vult facere vel non possit, tuuc secundum papam Nicolaum fralres possunl famulum illius, a quo res emilur, vel alium seu alios praesenlare, cui vel quibus possit, si danii placuerit, commilli exsecutio praediclorum; sic « lamen, quod scmper apud dan- 15 lem dominium et possessio pecuniae remaneat cum libera potestate revocandi {d) eam, usquequo conversa sit in rem depulalam ita, quod fratres contra personam dantem vel nominatam nullam habeant actionem, qualitercumque in praedicla commissione se haberent. Liccal tamcn fratribus, [ut] dicit papa Nicolaus, suas necessitates insinuare ac specificare vel cxponcre personae praediclac sive substilutac, ac eam rogare, quod 20 solvat, ac etiam candcm exhortari ac inducere, quod (idelitcr se habeat in re com- missa, et animae suae saluli in commissa sibi exseculione provideal». Possunt eliam secundum dominum Grcgorium IX in declaratione ^ ubi substitutus non facerel per ncgligcnliam vel ignorantiam cxcculionem rei commissae {e), ad talem, qui dedit et substituil, fralres habere recursum. Dicit dominus papa Nicolaus, quod, si lalis persona 25 substituta et nominala « conligcrit per absentiam, infirmitatem, voluntatem (/") vel loco- rum dislanliain, in quibus solutio essel facienda, ad quae nollcl accedere, liceat fra- Iribus quanlum ad unam aliam personam subrogandam, si ad primum dautcm nolint habere recursum vel non possint», personae subrogatae nominare, sicut diclum est de persona ipsa subrogala, rcspcctu domini subrogantis. Et sic possunt plures alias per- 30 sonas praesentare fralres tam danli primo quam personae subslitutac. — Et si quae- ralur: iste nuntius vel nunlii per fratres praeseiitati cuius sunt? respondent papa Gregorius, papa Innocentius et papa Nicolaus, quod illiiis, a quo res emitur, vcl illius, cuius auctoritale pecunia deponitur. — Et siquacratur: si talis subslitutus (p) debet statim solvcre? respondet papa Gregorius, quod sic; et si non statim solveret 35 vel ex ignorantia vel ex negligcntia, fratres inducant eum vel recurrant ad dominum subrogantcm, ut dictum est. — Scd talcm nuntinm fratres praesenlando, numquid fratres dicuntur pccuniam recipere pcr se vel per interpositam personam? Rcspondet papa Innocentius in declarationc, quod non; quia non eorum aucloriiate pecunia vel denarii conservantur, nec ipsi habent dominium vel proprictatcm, sed dominus [ipsam] dans, 40 ut dicil papa Nicolaus. (o) As et edd. om. non. — (b) As om. vel pro re — et tunc. — (c) Edd. satisfaciat. — {d) As removendi, edd. repetendi. — (e) As ct edd. om. exsecutionetn rei commissae. — (f) Ita codd. et edd, Pisani; in originali ct edd. bullae noluntatem. — (g) Edd. sitbstitutor. * L. c. art. 6. — ^ p„]ia „ qu^ elongali », 1. c. t. I pag. 69. Analecta — Tom. IV. 26 402 FRUCTUS IX — PARS SECUNDA. Socundo, si fralrcs non cmeninl, scd cmcro volunl, cl dominiis voiil dare, si slalim volunl emcre fralrcs, dic, ul ad praccedcnlem primam parlem esl dicUim. Terlio, si fralres volnnl cmcre rem, qiiam non slalim liabcre possnnl, nl|)ole libros scribere el aedificia conslrucre, cl sic de similibus, ila quod roquirunl Iraclum 5 lemporis, dicil papa Nicolaus, quod fiat, ut diclnm esl, ut dominus dans dare dif- feral vcl aliquis subslilualur per ipsum, cui commillil (a) vel subslitulus per ipsnm alteri commiltat, dominio pecuniae apucl dominum sempcr libere remanente, usquequo in rem dcpulalam converlatur. Quarto, si res non habclur (b) in lerra, ubi fratres moranlur, sed in alia lciTa, 10 qua indigent, rcspondet papa Nicolaus ', quod fratres debcnt ad dominum pccuniac ire, si praeslo est, vel ad eius nuntium et dicere, « quod sibi placeat, quod, dominio pccuniae apud ipsum remanenle, us(|ucquo in rcm dcpulalam convertalur, per quas- cumquc manus pecunia scu eleemosyna ipsa Irnclelur, sive pcr pcrsonas ab co vel a fralribus nominalas, lolum suo consensu, voluntate ac auclorilalc proccdal. Quo as- 15 sensum suum praebente praediclis, sccure fralres re empla vel acquisila de pecunia illa per quemcum(]ue iiti possunt». Et dicit papa Nicolaus *, « quod Iratrcs pracfalis modis, ut praedicilur, circa pecuniam in supportandis eorum j)raelerilis et ingruen- libus nccessitatibus obscrvatis, non intclliguntur, nec dici possunt pcr se vel per in- terposilam personam pecuiiiam recipere conlra regulam vcl professionis (c) sui ordinis 20 purilalem, cum manifcste paleat ex pracmissis, ipsos fratrcs non solum a rcceptione, proprielale, dominio sive usu ipsius pccuniae, verum eliam a conlrectalionc qualibcl ipsius et ab ea penitus alienos». Sed hic sunt aliqua dubia; et primum esl: quibus verbis dcbent fralres uti in pracsentando aliqucm domino volenli benefacere fralribus in pccunia? Rcs|)ondel 25 conslilulio anliqua ^ quod fratres debenl dicere personae pecuniam offercnti: « Pot- estis, domine, si placel, islum vestrum consiiluere nunlium vel apud islum veslram cleemosynam deponere, qui vice veslra inde fralrum provideat neccssilali ». Secundum dubium: si casus accidat, quod dominus pecuniac moriatur, anlequam [id quod] deposuil pro fralrum neccssitatibus sil expcnsum, (piid fiendum de illa 30 pecunia? Respondel papa Nicolaus in declaratione ": « Quod, si dominus concedens dixerit, quando conccssit, (piod pcrsona deputata pccuniau) ipsam in necessariuni usum fralrum cxpcndcrct, quidquid dc ipso conccdenle conligerit, vivendo vcl moricndo, sive conccdens heredem relicpierit sive non, possuut fratrcs ad personam dcputalam, non obslante conccdentis morte vel heredis conlradictionc, pro illa pecunia expen- 3!; denda rccurrcro, sicut polerant ad ipsum dominum concedcnlcm ». Tcrlium dubium: dominus dat cl deponit plus, quam fralrcs indigcnl pro solu- lione, [et] pecunia ipsi (c/) supcrnuit: quid fiet de ipsa? Rcspondcl papa Nicolaus \ quod si dans rogctur, quod superfluiim possil in alias fratrum ncccssilates ex|)endi: si consential, potcst in lales neccssilales modo pracfalo coiiverli; si non consoiilial, 40 residuun) ad ipsum domiiium libore revcrlatur. Dicil lamon papa, quod fratres dobcnl cavcrc, ne faciant plus dari, quam aestimalur ros cis nccossaria valitura. (a) As et 0(1(1. committat. — {h) Edd. haheretitr. — (c) As ct edd. profeftsiotiem ac. — {isl. 125 n. II (P. L. l. 20 col. 1078). — * Liic. 10, 40 sqq. FRANCISCUS REGULATOR. 409 diiie, qui liac beali Francisci senlenlia in vilalione cuiuscnmque laboris se niuniunl (liccnlos, si quando aliqna cis imponunlur, quod lalia excrcere non debent, eo quod spirilum devolionis ct oralionis exstinguanl. Nam ul dicit glossa ' super illud Luc. 18, 1: Oporlet semper orare, « orare semper non cessat, qui non cessat bene ope- rari ». Et frater Aegidius dixit, quod orare esl voiunlalem sui praeiati |)erficere ^ 5 Tales non excusanlur, sed polins incusantur, qui exercilia spiritualia et similia inter devota non putant censenda. Terlio videndum esl: (|uid csl « spiritum non exslinguere »? Respondet bealus Auguslinus super Psalmum 57, et habelur in glossa ad I Tbess. 5, 19 super illud: Spi- rUnm nolile exslinguere, id esl abscondere. Sed ad vim cundo vocabuli spirilum 10 exslinguere est ipsum lotaliter o{)primere, occidere et abiicere (a). Illc spirilum exslinguil, qui oratione abiecta, quae sunt miindi, carnis el diaboli, sectatur el quae- ril. Hic (6) vult dicere bealus Franciscus, « quod fralrcs, qui babeant graliam la- borandi, laborent »; el quare? ad excludendum otium; scd quomodo? ut videlicet laborantes nec dimillanl ea persolvere, ad quae teneiitur, nec quaerant baec lem- 15 poralia, quae eis interdicla sunl; qnia sic faciendo, cum peccent mortalitei', « spiritum exslinguunl orationis et devotionis; cui scilicet spirilui cetera [tenq)oralia] debent servire»; ulpote quia spirilu immortales sumus, viam potius spirilus quam corporis cligcre debemus. Et lalem sensum babere el inlendere beatus Franciscus oslcndil iii secunda parle liuiiis capituli, cum dicit: « De mercede vero laboris » etc. 20 2. El circa banc secundam parlem quatuor magistri ' movent quacstionem; quia beatus Franciscus concedit, quod « pro labore corporis necessaria recipiant, sed non denarios vel pecuniam »: an liceat eis recipere pro mercede maleriani, de (pia ope- renlur, verbi gralia: unns fraler scit scribere, el alius scit lacere sutelares, el sic de similibus: an scribenti liceat accipere charlas pro mercede, et pro sutelaribus co- 25 rium? Respondent, quod, si conccderelj^r, quod sic, sequeretur, quod fratres scientes laborare in auro et argenlo, possent [pro mercede] recipere aurum et argenlum, de quibus fabricarent monetam, de quibus necessaria possenl emere; quare conclu- dunl, quod nullam materiam pretiabilem pro mercede possunt recipere; licet aliqui dicant, quod maleriam impreliabilem, sicut sunt iunci, ex quibus flunt storia el calali, 30 quae materia ex se nullius est pretii; sed quidquid pretii provenit, ^st exarte; nec istud possunt fratres recipere; ratio, quia calati et talia nomine fratrum venderenlur, quod est interdiclum eis, ut dicetur in sequenti capilulo. Quid ergo dicendum? Videtur dicendum, quod pro labore nullam mercedem possunt recipere quamcumque materiam, nec [in] ipsam operari, uti iu datam eis pro mercede laboris, sed suum 35 laboritium el artificium in alterius materiarn debent exercere pro habendis neces sariis; et lioc [esl], quod dicit beatus Franciscus, quod « fralres recipiant corporis necessaria pro se et fratribus, sed non denarios vel pecuniam », et sic nec ma- leriam, quae vendalur, ad quam venditionem proprietas concomilalur et dominium. Interdicitur etiam quodcumque pactum faciendum pro laboris mercede babenda ; et 40 hoc ostendit bealus Franciscus dicens: « et hoc humililer, sicut decet servos Dei »; (a) As abdicare. — (b) As et edd. quid. ^ Beda in glossa ordinaria apud Lyranuin in Luc. t8, 1. — 2 cfp, Chron. 24 gen., pag. 80 lin. 19. — ^ L. c. ad 5 c. in flne. 410 FRUCTUS IX — PAKS SECUNDA. qiiia noii ciim lilc mcrces esl pelciida, el lnii(|iiam eis (laiida ex dcbilo, sed vull, (|Uod (|ui(lquid dalur pro iiecessilale accipinlur siiic lilc el cum luimililalc cl magis liabcndo rcspeclum at\ eleemosynam quam mercedem; quia sic dccel facerc « |)au- perlalis sanclissimac seclalorcs ». 5 Expositio sexti capituli regixlae. « Fratres nihil sibi appropricnt » clc. Islud esl scxlum capilulum rcgulae, in (|U0 mens a inundo suspendilur, iiifirmo compalilur vi gralac dileclionis. In quo ca- pilulo bcalus Franciscus Iria facil: primo docel fralrcs sc lolaliler cxpropriare, secundo vclle mendicare, lerlio, (|uac sunl humiliUilis el caritalis velle perpetrarc; 10 sccunda pars ibi: « Vadant pro cleemosyna » clc. ; lerlia ibi: « Ubicumquc sunl » clc. 1. El circa primam parlem sunl aliqua vidcnda el declaranda: Primum: quid csl appropriare? quia dicilur, quod « fralrcs niliil sibi appro- prlciil». Respondcnl qualuor magislri \ quod « appropriare csl rem suam faccrc sivc in domiiiium suum converlere. Sua aulem esl res, (juae Iransit in arbitrii facullalom, ■IS ul facial de ea babeiis quod vult, ulendo, donando, vendeiido, commulando cl impi- gnorando ». Sccundum: quomodo debel inlclligi, quod « fratres niliil sibi approprienl »? elc. Rcspondenl quatuor pontifices suinmi, vidclicet papa Gregoriiis IX, papa Innoccnlius IV, papa Nicolaus III cl papa Clemens V, quod ordo nec in proprio nec in commiini 20 debel talium proprielalem habere, scd simplicis facti usum, ul dicit papa Clemcns cl papa Nicolaus; sed quomodo debcal intelligi, dominus loannes papa dcclaravil, ut poslca dicelur. Et si quaeratur: an lalis abdicalio sil meritoria, respondct paj^a Nicolaus in declaratione, quod sic, quod esl meriloria cl sancta; cl mulla alia dicil, quae dominus loaniics papa revocat, cl oppositum dicit in decrclali, (piae incipit: 25 « Quia vir reprobus ^ ». Terlium dubium est: cuius esl (a) proprietas ct dominium (6) rcrum, videliccl, (luibtis fralres utuntur? Respondcnl summi ponlifices, videlicel dominus Iimocenliiis, Nicolaus el Clemens, quod ecclcsiae romanae. Sed dominus papa loannes XXII in dc- crclali « \<\ condilorem canonum ^ » limitat praefalorum pontificum vcrba, el solum 30 in dominium ecclcsiae recipil ccclcsias fralrum, oratoria, ofTicinas, habilalioncs, vasa, libros cl vcslimcnla divinis ofTiciis dcdicata vel dcdicanda (c), quae obvcnerunl vcl obvcnient; alia vcro fratribus conccssa non vult, quod in dominium transeaiU romanae ccclesiac;et cum talia sint mulla, cuius sinl quoad pro|)rictatcm ct dominium, ipse nonduin declaravil. Esl tamen in praediclis scicndum sccundum pracfalos omncs pon- 3.'i lifices, quod, si danlcs lalia vel concedcnles rescrvaverunt sibi dominium, liinc ad lalcs pertincrct, el non ad ccclesiam romanam. Sed de lalibus dominus papa Nicolaus dislingiiit; qiiia lalia, (|uae daiitur fratribus, vel cst ccclcsia cl cimilcrium vcl non; si ecclcsia et cimilerium, ad romanam ecclcsiam pertinel; si noii, tunc dominium esl concedcntis. Dicil ('liain doinimis papa Nicolaus, (|UO(l ulcnsilia, (pioruin usiis cis con- 40 ceditiir, non debciit habcre ad ullam supcrfluilatem, (|uae derogcl paupcrtati, vel ul (a) As ot 0(1(1. eril. — (h) As outniuw. — (r) As ot edd. dedita vcl dedicaia. » L. c. ad (i (;. - « Cfr. liHlldrnivi fruuc, t. V |)ag. iOS. — » I.. c. pag. 23!$. FRANCISCUS REGULATOR. 411 ea (lisU-ahanl in [iUuro;et snper hoc minislri disponanl el cnslodes ciim discrelione, proul qiialilas loconim exigil el condilio et aliae circumstanliae, sic lamen, quod semper pauperlas in eis reluceal, ut regula dicit. Ex islo passu palet, quomodo inlelligilur, quod « fralres nihil sihi approprienl » elc. Sequilur etiam responsio ad id, quod fit saepe, videlicet per alios rcligiosos et nonnullos S alios fratres, quomodo in communi fralres non hahent; quia cum professio fratrum sit vivere sine proprio, et non dicit in communi; quare, sicul esl in aliis religiosis, qui dicunt, se vivere sine proprio et hahent in communi, sic et nos habere debemus. Palet responsio; quia nos non solum praedicta promiltimus, sed etiam regulam, et maxime quoad illa, quae |)raefata concernunt, ut est hoc sexlum capilulum, de ex- 10 propriatione, et quia summi ponlifices sic declaranl, eorum standum est appro- balioni (a). Ex ista prima parte capiluli, videlicel « fralres nihil sibi approprienl » etc, papa Clemens in sua declaralione, quae incipit: « Exivi de paradiso », plurihus quaesitis inferl responsionem. 15 El primo, si quaeratur; si fralres possunl [esse heredes vel] procurare, ut fiant heredes? respondet ', quod non. Ralio, ut dicit, quia « in successionihus transit non solum usus rei, sed et dominium suo tempore in heredem, el lalium successionum, quae ex natura sua indifTerenler ad pecuniam et etiam ad alia mobilia el iinmobilia se extendunt, considerata purilale voti, fralres nullatenus sunt capaces ». Similiter 20 |)rohihel, ne valorem hereditalum sub forma legati fratres procurenl dimitti, nec di- missa reci[)iant, praesertim sl tanla dimitterenlur, quod fieri videretur in fraudem. Secundo, si quaeratur de annuis reddilibus, respondel papa ^ quod « aniiui reddilus secundum iura inter immobilia (/(*) censeantur». Sicut ergo (c) fralres non possessiones, sic nec redditus tales, eorum condilione pensala, possunt hahere. 25 Tertio, si fratres possunt in curiis advocalis, ubi agitantur causae pro tempora- libus eis dimissis, assislere el adesse? respondet papa ^ quod nullo modo talibus curiis debent fratres adesse, « ul lestimonium habeant ab his, qui foris sunl, el pu- ritali salisfaciant voti sui et scandalum vitent proximorum ». Quarto, an fratres possint csse exsecutores ultimarum volunlalum vel se intromit- 30 terc de restitutionibus usurarum et male ablatorum vel de restitulionibus faciendis? respondet papa *, quod non; quia, « sicut a dominio pecuniae, sic a contrectatione sunl alieni »; verum in exsequendis possunt consilium dare. Quinto, si licet fratribus hortos habere, ut olera vendantur, sic et vineas? re- spondet papa ^ quod fratres habere horlos est decens multis de causis, et horta- 35 litia; sed quod olera vendantur et alia hortalitia, sic et vineas, stalui eorum repu- gnat. Ratio, quia per papam Nicolaum, si ager vel vinea ad colendum fratrihus di- mittatur, fratres non possunt habere talia; sic ncc islud, cum ad formam provenluum ap|)ropinquet. Sexto, de congregatione frumenti tempore messium et de congregatione vini 40 tempore vindemiarum, dictum est in quarto capitulo, et sufficit. (a) As et edd. declarationi. — (b) Codex mobilia. — (c) As et edd. sicut ipsi. ' Art. 9. — ^ Art. 10. — » Ait. 11. — * Arl. 12. — ^ Art. 13. 412 FRUCTUS IX — PARS SECUNDA. Se|)liino, si ecclcsins maiinas cl DediOcia suinpluosa possunl eonslrucre? re- spondcl |)a|)a ', quod non; sed fieri debenl acdificia huniilia el leinperala, iMiinero- silali fralruin coinpolcnlia el ordinis pauporlali, el sic maiidal doiiieeps fiori. Oclavo, si paramenla soiemnia el mulliplicia el calicos el pallia possunl liabcre 5 fralres? respondel papa Clemens ^ quod, si dicla fiaiil ad Dei honorem, el Deus poliiis cor quam manns respicial, cl pcr illa vull sibi serviri, quae condilioni convenianl el slalui servienlium, fralribus debeiil snflicerc paramenla el vasa ccclosiaslica de- cenlia in numero el magniludine suHicicnlia. El proliosilas vel quaecumque ciiriosilas fralrum |)rofcssioni non compelil; sapiunl eiiim aliquam Ihesaurizalionem coiilrariam 10 pauperlali. Nono, si licel fratribus in funeribus arma el equos recipere? rospondel papa *, quod in lalibus observandum est, quod in pecuiiiariis oleomosynis esl saiicitum. Decimo, si fralres lenenliir ex regula ad pauporem el lenuem et arctuin usum rerum? respondet papa Clemens, quod ex regulae prolessione lenontur ad arctos usus 15 sou paiiperes, quae in ipsorum regula conlinenlur. Hacc oinnia poiiit domiiius papa in declaratione, exponendo hoc sexlum capitiiliim rcgulae. El quia dictum osl supra, quod « appropriare esl rein suam lacore sive in suum dominium converlere, ul faciat de ea habens quod vull, donando, vendondo » etc, el consoquentcr clare paleat, quod vendere, emere et huiusmodi non liceal fratribus, 20 pro ipsorum tamen pleniori discussionc vidondum est de praefalis coiitractionibus, au liceal fratribus oos exercere? et ad hoc quatuor magistri rospondenl *. Et primo, si quaeralur: si fratres possunl emere? respondont dicti quatuor nia- gistri, quod emere dicilur tripliciler: « primo modo de pretio rei emondac coiive- nire; secundo modo dicilur solulionem rei emplae procurare; el his diiobus modis 25 possuiil fratres einere; lerlio modo dicitur emere pecuniam vel prelium pro re dare »; el lioc fratribiis non convenit. Undo fratres emendo possunt diccre vendilori: « Ego non obligando me, quia non possum, procurabo fideliter, ul tibi satisfiat pro hac re, quam a le accipio». Secundo: an fratres possinl vendere? respondoiit quatuor magistri, quod « veii- .30 dere uno modo dicitur rem propriam in alionum domiiiium Iransfundore pro [irotio, el hoc inodo voiidit illo, qui habet rei dominiuin, ot hoc modo h'alres non possiint vcndore; alio inodo dicilur vondere de re aliqua [irotium reci()ero, ol hoc modo, olsi licet fratribus, lameii vendere secundum oorum prolossionom est inbonoslum et tnrpc ». Do conlractu mutuationis (a) dictum esl supra c. 4. 35 Tcrtio de contractu commodationis: an liceat fratribus? qiii conlractus dilTorl a contraclu mutui, (|uia in miiluo dominiiim transfertiir, iioii iii accommodato; re- spoiidonl ()iialuor magistri, ipiod « commodalio importat uno modo roi rc^slitutionom, et lioc modo fratres, qui nihil possuiit habere, non possuiil ali(|iiid in accoinniodatum haberc; alio modo polosl dicore procuralionom vel sollioiUidinoin roi restiluendae 40 bona fide, et hoc modo noii imporlat obligatioiiein realoni, el sic possnnt ». Qiiarto, si (|uaoi'iliir: an fralros possinl locaro o|)oias siias? rospondenl qiiatuor magislri, « qiiod, si locare iinportet ciini paclo {b) de mercede coiiveniro, noii pos suiil; si vero locare dicat sine pacto, mercodom suam cxspcctarc possuiit ». (o) Codex mutationia. — (6) As pretio. I Arl. 15. — * Arl. 1(i. — ^ Art. 17. — * L. c. ad G c. FRANCISCUS REGULATOR. 413 Quiiilo, si (|Uiiei'aUir: an fralres possiiil commulare res, quas habenl in usu? rcspondenl qualuor magistri, quocl « rein aliquam in aliam sua auelorilale commulare non possunl»; sed auclorilale ecclesiae possunl, quia dominus papa Nicolaus licenliam concessil generali el provincialibus minislris, vel auclorilale domiiii, qui rem dedil, vel praesumpta vel accepta, possiinl res concessas sihi ad usum in alias magis ne- 5 cessarias commulare. Sexlo, si quaeralur: an possinl impignorare? respondent quatuor magislri, quod « alicui rem [ui] suam non possunt obligare, sed auclorilale domini rem sibi con- cessam pro necessariis possunt obligare ». Seplimo, si quaeritur: an possinl donare? respondenl quatuor magistri, « quod, 10 cum nullam lem babeant propriam, sua auctoritate non possunl Iribuere». Dominus papa Nicolaus auctorilale apostolica in declaratione concedil ', quod vilia inlra el exlra fralribus liceal elargiri, babita super boc licenlia suorum superiorum. Polesl eliain fleri, scilicet donari, de licenlia domini danlis rem el concedenlis fratribus. Quo apparel, quod, licet Iralres possint ad invicem res el libros accommodare, lamen 15 noii sine licentia dare vel recipere dalas (a) possunt. Sed numquid pio penna, filo el buiusmodi minulis semper oporteal ire ad praelalum? Respondet fraler Ugo ^ quod credit, « quod sufTiciat, a praelato habere licentiam generalem». Sed pracsumendo de volunlale [)raelati, numquid potest a fratre aliquid recipi? respondel idem fraler Ugo ila : Si slalim, si fieri polest, praelato denuntielur vel 20 praesenlelnr; aliter de approprialione arguilur el de furlo; quia furlum habel, quod sine licenlia retinel vel de volunlale praelati non praesumilur. Quod vero religiosi proprium abdicanles iion possint dare aliquid vel recipere aliquid sine licenlia prae- lali sui, hoc asseril beatus Auguslinus *; quanlo niagis fralres Minores, nihil habenles nec in proprio ncc in communi? 25 Palct ergo, quomodo intelligilnr: « Fratrcs nihil sibi approprient » etc. Attamen, si proprietas a fratribus resecatur, non tamen omnis usus; quia sic homo agerel conlra lcgem nalurae, cum sine usu mullorum esse natiirae non conscrvatur. Sed an aliquis usus vel oinnis separetur vel separari possil a dominio? Quia dominus papa loannes determinal in decrelali « Ad conditorem canonum», suflicial 30 eius determinatio. Sed adverlendum est, quod, ut diclum est per dominum papam Clemenlem, fralres ad arclum usum rerum lenenlur. Quo sequilur, quod illae, quae suiil neces- silatis, concedunlur, et fralres possunl babere, el non superflua, ut dicil papa Nicolaus et Clemens papa. Superfliiilas rcsecalur a fratribus cl interdicilur; quae altendilur 35 in numero: duo superfluunl, si unum sufficil; in quanlitate: mullum [superfluit], si parum [sufTicil]; in sumplu: sumptuosum, si vile; et decore: speciosum, si despicabile. Sequilur eliarn ex praefalis, quod, ex quo dicilur, quod « fratres nibil sibi appropricnt » elc, quod nec usnm talium possunt sibi appropriare. Quo palet, quod graviler pcccanl fratres approprianles sibi loca ad usum sive cuslodias sive provincias, 40 sed debenl per omnia volunlali superioris subiecli esse in omnibus lalibus; lalium (a) Codex dicas. • Art. 13. — ^ L. c. ad 6 c. — ' Cfr. Ilegiilae clericis tradilae fvagmentum (inlerOpera S. Aiig., P. L. l. 32 col. Hi9). 414 FRUCTUS IX — PARS SECUNDA. eniin locoruin iippropiinlio sivo por nalivos sive per alios esl noslri ordinis tleslruclio, principiuin seCaruni el omiiis divisioiiis. Ualio suhditnr, qnare lalia iion debenl per fialres appropriari; qtiia dicilur, (piod siiil « laiKjuani advenae el percijrini in hoc sacculo » elc; sic inlelligeiido, qiiod doinus el loca el patriain, in qiiihus hahilamus, 5 nec proprias reputemus, nec nl propriam dilijiainus. Non mandal healiis Franciscus loci inslahiliialem, sed vilal omnis usns el proprielalis perversilalein. Ad inslar advenarum el peregrinorum ulendum esl necessariis, el non ut propriis, sed nl alienis. Ex hac regulae senlenlia dicenlis, quod fralres sinl « laiiquain advenae el pere- grini », secundiim (|iialuor magistros ' sequilur solulio duorum duhiorum: 10 IMimum esl: aii paupertas, quam servare lenemur, prohiheat, ne possiinus all- quid fixuin ad suslenlalionem recipere, sicul aliqui voluerunl? el de facto fecerunl « rcdditum perpetuiim ordinare, quo fratres possenl in loco aliquo suslenlari, ila lamen, quod apud fralres nulla proprielas residerel». Secundum duhium: an prohihcal fratres, ne possinl hahere lerriloria, de quihus |)er culltiram el induslriam snam omnia su- 13 slenlationis snae necessaria prociirarcnt, ita lamen, (piod proprietas apud alium re- manerel {a), ul, sictil hahcnt hortos el olera ct fructus, ita haherenl vineas el agros »? Ad haec duhia palel responsio ex hac rcgulac senlenlia. Ad primum palel, qiiod non; quia dehent essc, « ut advenae et pcregrini », et per consequciis nullum fixum reddilum hahere, sed in paupcrlate Oomino famiilari. Ad secundum palet, quod non; 20 qiiia dehent iii |)aupertate Domino famtilari. Nam dehent « pauperlatem servarc (|uoad usum, ul lalitcr sinl paupercs, (juod etiam mciidici; (juia dicitur ,vadanlpro elecmosyna conndenter' ». Palet ergo responsio ad praedicla. 2. Dicit ergo regula, quod fratres « vadaiil pro eleemosyna confidenler». Ratio, 25 « quia Dominus se fecil pauperem » etc. Nain, ul dicit prima regtila, Christus ct (liscipuli el heata Maria de eleemosynis vixernnl, el Christus mendicando in triduo, qno remansil in lcinplo, ul dicil healus Bernardus *, slipem quaercndo ivil. Hoc re- gulae diclo reprchendunlur mulli; quia non solum non vaduiil mendicare, scd ire verectindaiilur; cuius opposittim mandat rcgula, el healus Franciscus suasit verho cl .30 excmplo, nt dicelur infra conformitalc XVi (b), et conslilulio anli(pia ordinis et consue- liido angehanl (c). Allamen sciendum, quod non esl mendicandum nisi ad necessitatcm et non ad superlliiitatem; (piia, si sic, essel alienum accipere; ac praetendere pau- pertalem, uhi non esl, hypocrisis esl. Ad imitandiim Dominum lesum, quando indigenl, mendicent confidenter fratres; el non solum inducanlur ad hoc [exsequeiidum] Christi .3;» exemplo, sed |)raemio, quod pemiria hac el pauperlate ohtinelur; scd quid (r/) prae- miiiin, ostendit diccns « alli.ssimae |)aiipertatis » elc. Uhi healus Franciscus slatuin commcndando paiiperlalis ah cflcctihus, quid |)raemii del in fiiluro et qiiid in pracscnli, oslendil: in futiiro « heredcjs cl reges » etc, in |)raesenli « virlulibus sublimal » etc El quia sic est, h(>alus Franci.scus hortalur fralres diccns: « Cui, scilicct paupertali, 40 lolaliler inhaerentes, nihil aliiid » etc ; fideliler haerel |)aiiperlali, ipii cam corde diligit el tisu servat. Sed qtiia parum esl incipcrc, nisi (piis pcrsevcrarcl, ideo heatus Franciscus dicil, « in perpettitiin » hanc am|)lectcn(lain volunlaric, « nihil sub caelo hahcrc volcndo ■. (a) Ah ot odd. resideret. — (b) (Jodox om. XVI. — (r) Codox agebaulur. — (d) Codex quidem. Fi. c. nd 0 <■. — "^ Cir. supra pa^^ .375 iiot. I. FRANCISCUS REGULATOR. 415 Sed ex iam cliclis oritiir (iiibium, qiii;i beaUis Fraiioiscus vult fralres mendicare: an in lerris fralres commoranles excommuiiicalorum possiiil a lalibus eleemosynas pelere el accipere? Respondet papa Innocenlius IV in privilegio, quod incipit « Vobis exlremam palienlibus pro Clirisli nomine paupertalem » elc, et Gregorius IX in privilegio praefalo modo incipiente \ et Alexandcr IV in privilegio eodem modo in- 5 cipiente ^ dicentes, quod sic, quod in lerris lalium excommunicatorum fratres possunl commorari et poscere ab eis vitae necessaria et recipere. Idem habelur in omnibus Maribus (a) magnis Alexandri, Clementis et Bonifacii. Sic ergo palel secunda pars buius sexti capituli, ubi beatus Franciscus indu- cebal fratres ad pauperlalis amplexum et mendicalionem. 10 5. Circa lertiam partem bealus Franciscus induci! Iratres ad bumilitatis et caritalis acceplionem. Et primo loqiiendo de carilale, quam esse carilativi debeant, inquit: « Ubicumque sunt et se invenerinl fratres » elc. Ubi beatus Franciscus caritatem fratres vult primo signo exprimi; quia, «ubicumque siinl, ostendant se domeslicos etc, et secure manifestel unus alteri necessitalem suam » etc; et quanlus csse debeal di- 'i^ lectionis affeclus oslendit dicens, videlicet malris ad filium, « quia, si mater diligil » etc; secundo elTectiim (b), carilatem, oslendit dicens: « Et si quis eorum in infirmilalem ce- cideril, aiii fratres » elc; ubi primo innuit caritalis et dilectionis affectum in effectu, ac bumililatis in serviendo infirmis pandit bonum. Antiqui fralres praefata servavere, et suscipiendo omnes ut fralres el serviendo sibi muluo, sicut frater fratri el mater 20 filio, se non sokim impendenles, sed superimpendentes fratribus el pro fralribus. Hae sunt duae radices omnis regularis professionis, scilicel caritas fralernilatis el humi- lilas subieclivae obedientiae el servitulis. (juibus omnis (c) aedificatio construcla crescit in lemplum sanclum in Domino, et sine eis oinnis religio ruinam minatur. El haec est succincta scnlentia huius capitiili sexti et expositio seu declaralio. 25 Expositio septimi capituli regulae. « Si qui fratriim instiganle inimico » etc Hoc est regulae septimum capitulum, ubi dicil, quod morbus, scilicet peccalum, corri|)itur, paler ostendilur el describilur gralae consolationis. In quo capilulo beatus Francisciis unum praecipit, videlicel peccaiilium recursum, cum dicil: « Si qui fratrum » etc; adiungit pium occursum, 30 cum dicil: « Ipsi vero minislri » elc 1. Circa primtim esl sciendum etvidendum: an generalis minisler ct provinciales possinl sibi aliquos casus reservare? Responsio patet ex regula, quae pracsuppo- nendo, quod sic, dicil Iralribus, quid agendum; undc generalis minister in capitulo generali et provinciales minislri in capitulis provincialibus libere possunt ordinare .35 de quibusdam casibus, ul ad solos ipsos recurralur pro absolutione. Et advcrte, quod regula, quia nullum ponit expresse reservatum, concedit consequenter libcre ipsis de quantilale cl qiialilate arbilrari. Possunt ergo determinare, propter (d) quae peccala, dum fiunt publice, recurralur ad minislros (e), et de quibus non, ct sic de occullis. (a) As et cdd. mare. — (h) As affectum. — (c) As et edd. omnihus. — [d) As ot edd. om. lyropter. (e) As et edd. addunt de ipsis. ' Bullarinm, t. I pag. 298. — ^ L. c. t. II pag. 32. 416 FEUCTUS IX — PARS SECUNDA. Secuiuluin videndum csl : dc quibus pecciilis inleliij:ilur i'e^ul;i, ciim dicil: « Si qiii rralnim iiislig;inle inimico » elc, an de [)ul)iicis iiilelligilur vel occullis? Re- spondel papa Gregorius el papa Innocenlius lY in declaralionibus [regulae], (|uod ad peccala publica referlur, cl iion ad occulla. o Sed numquid, quando sic reciirrilur ad cos, possunl lalia absolvcnda commillcre alils, ac eliam pro vilandis discursibus fralrum? Respondel papa Innoceiilius in de- claralione ', quod sic, videlicel cuslodibus el aliis fralribus absolulionem lalium. El viill pa()a, quod pcr gencralem el ministros fralres deputenlur, qui confessiones lalium audiant, cum fuerinl occulla praefata, nisi fralres ipsi minislris iiut cuslodibus 10 ad eorum loca declinantibus maluerint confileri. tloc etiam loco apparel, quod minislris cura commissa esl anim;iru'n; quia casus po.ssunl arclare et concedcre, ul patet ex hoc regulac loco. Qiiid crgo beatus Fran- ciscus inquit? « Teneantur » — vcrbum obligatorium ct viin liabens pracccpli — «siiie inora ad suos minislros recurrere ». Cum eiiim homo infirmus ulroque homine suam 15 debeat requirere salulem, quare ct frater innrmus anima et diabolo cx peccalo subiectus. Et sic palel, qualiler habeat fieri accessus. 2. Scd quia iniquum csset et impium adliclo ingerere aflliclionem el infirmis iiiillo modo compati, ulpole, (juia facile quis talis laberetur in desperalionem, bcalus 20 Franciscus suadel in secunda parle benigiitim l;i!ibus accedcntibus pcr praelalos occnrsum dicens: « Ipsi vero niinistri, si presbyteri sunt, ciim misericordia » etc. Ecce alTeclus et occursus beiiignus. Sed adverte, quod beatus Franciscus fratres pec- canlcs non mitlil ad alios, sed ad minislros, ut delur intelligi, quod nullis exsisten- libus exlra nostrum ordinem. nisi in necessilalis arliculo ct deficientibus confessoribus 25 ordinis, fratrcs dcbcanl confiteri. Dominus papa Bonifacius VIII fralribus inhibet in suo Mari magno ^, ne fralres, nisi in iiccessilalis Jirliculo, aliis (|uaiii praclatis suis confiteantur vel aliis ciusdem ordinis sacerdolibus, nisi, ut volunt eiusdem ordinis instilula (a); lales cnim sic confitcnles [aliis] extra ordincm [.sacerdolibus] non diluunt pcccalum, sed augent; quia inobedientcs sunt et suac regulae transgressores. Dicil 30 crgo beatiis Franciscus, quod poenitentia non est dimiltenda, sed cum misericordia cst iniungenda; et ideo dicit, non quod remitlant, .sed cum miscricordia iniungant illis poenitentiam. Melius est enim, ut dicit ipse bealus Franciscus, velle rcddcrc r;itioiiem Deo pro|)ler misericordiam quam proplcr crudclitatem; bealus Franciscus viiU, quod fiat misericordia non dimitlendo iuslitiam; non dicit: fiat illis soliini mi- 35 sericordia, dimiltendo iuslitiam, sed cum misericordia fiat iuslilia; quia una sine ali;i iiiliil csl; el solum faciendo miscricoidiam ct insliliam lot;ilitcr dimitlcndo, cst ordinum dcstructio et cuiuslibct civitatis. Vcruin bcalus Franciscus dislinctionem facit de pracsidciilibus et ministris diccns: « Si presbyteri siint, cum nii.scricordi;i ctc; si vero presbyleri noii suiil, iniungi » ctc. 40 Ubi prinio iiot;iiidiim, quod ab.^^olutioncm lalium, ctsi minislri possint commillcre fratribus, iion lamen aliis cxtra ordinem cxsistenlibus, ut dictum esl. (a) E(l(l. staluta. ' L. c. t. I pag. 401. — ^ Biilla « Virliilo oonspiciios » dc II no\. 129S (cfr. IhilUvium, L IV pag. 371). FRANCISCUS REGULATOR. 4l7 Secundo nolaiuliim est, quod bealus Franciscus non vult, quod ministri non sa- cerdoles peccanlihus poenilentiam imponanl; el licel in rcgula nihil langatur de causa, nec aliquis langat, pulo tamcn, quod causa sit multiplex: prima, quia ad sacerdotem vi clavium auctoritas absolvendi videlur principaliter perlinere; secunda, quia ali- quando conlingit, qnod saccrdos esl qui peccat, et propter reverentiam olTicii, quod 5 habot, ab indigniori non vult eum puniri; tertia, quia in talibus sic peccantibus oc- currunt aliqua, quae ipsi peccantes nulli panderenl extra confcssionem, elsi peccalum sil publicum palralum; quare, ut tam in loro confessionis quam exleriori possint ab- solvi, non vult bealus Franciscus per ministros non sacerdotes eis poenitentiam iniungi. Tertio notandum, quod ex hoc passu regulae ministri, ut ordinarii, habcnt po- 10 teslalem et auctoritalem delegandi; quia dicilur, quod « iniungi faciant per alios sa- cerdoles», non saecnlares et aliorum ordinum, sed ordinis, scilicet proprii Minorum. Quarto notandnm, quod ministri non solum habent auctoritatem absolvcndi in casibus reservatis Iratres, ut praediclum est, sed etiani in casibus pluribus reservatis a iure, videlicet in casibus, pro quibus excommunicalionis, inlerdicti aut suspcnsionis 15 incurrerenl senlcntias, prout dicit papa Bonifacius in suo Mari magnoj, ct dominus Innocenlius IV et Alexander IV in privilegiis, quorum primum incipit « In iure cano- nico ' », et secundum incipit « Licel ad hoc fratrum ^* ». Et non solum fratres professos, sed el volenles ordinem inlrare a praefatis possunt absolvere, nisi talis essel casus, propler quem merito sedes apostolica esset consulenda. A parlicipalione cum excom- 20 municalis maiori excommunicatione custodes et guardiani possunt absolvere, ex pri- vilegio Alexnndri IV, et incipit « Contingit interdun) ^ ». Generalis et provinciales ministri absolvi possunt a confessore [suo] ab excommunicatione, et dispensari cum eis in irrcgularitalibus per privilegium Alexandri, et incipit « Ordinis veslri generosa plantalio*», et per Mare tnagnum Bonifacii. Sic ergo palet de auctoritate mini- 25 slrorum. Veruni, quia nonnulli aspicientes festucam proximi et suam trabem non advertentes contra delinquentes excandescunt, beatus Franciscus in regula subdit: « Et cavere debent, ne irascanlur » etc. Non debent irasci peccanlibus, id est corde concilari nec conturbari, id est verbis turbationis irrilari. Batio, quia debent dulciler, benignc et misericordiler recipere el tractare; talia enim non ostendunt dilectionem, ^o sed polius, ut dicit bcatus Franciscus, « impediunt carilatem », scilicel fraternam. Sic ergo patet succincte huius septimi capituli senlenlia. Expositio octavi capituli regulae. « Universi fralrcs unum de fratribus » elc. Hoc esl capitulum octavum, in quo ordo dirigitur, pater eligitur pro loco regulationis (a). El in hoc capitulo beatus 35 Franciscus duo facit; nam langit geueralis minislri inslitutionem el deslitulioncm (6), et hoc in prima parle; in secunda tangil capitulorum provincialium celebrationem; ibi: « Post capilulum vero Pentecostes ». 1. Circa primam parlem advertendum, cum in quolibet corpore duo es.se capila sit deforme et dilTormc (c) in natura, sic et in corpore sacrae exsislit religionis, ul ■iO videlicet ibi non duo sinl, sed unum caput. Et sic vidt bcatus Franciscns in sua esse (a) Codex renationis. — [b) Codex destinationem. — (c) Edd. om. et difforme. » L. c. l. I pag. 32.3. — => L. c. t. 11 pag. 51. — M.. c. l. II pag. 409. - * L. c. l. II pag. U8. Analecta — Tom. IV 27 418 FRUCTUS IX — PARS SECUNDA. religioiic, cl lioc osleiiilil dicciis mandaiKlo, (jiiod « fralrcs univcrsi islius religioiiis lencanlur scinper iiabcre gencraicm miiiislruin »; non dicil gcncrales niinislros, ul unitatcm iusinucl capilis, cui, ul membra capili, sinl subiecli, « el eidcm lcnenlur nrmiler obedire ». 5 Sed qualiler [boc] capul esl pracliciendum in ordiiie? Non ccrle casu el forluilu aul provisiouc, scd eleclione, cl boc, ul dicit, « in capiliilo Pcnlecoslcs »; (pio apparcl, quod in capilulo Penlccoslcs eleclio [generalis] minislri dcbel celebrari; ad (piod capilulum lcnenlur minislri provincialcs acccderc clc. El quia regula dicil, quod « eleclio generalis fial a miiiislris provincialibus el cuslodibus», et iii (|ualibcl pro- 10 viucia, etsi non sil nisi unus ministcr, sunt inmcn plurcs eustodes, liinc csl, ne omucs custodes provinciarum ordinis conliiigcrct |)ro clcclionc generalis ad capitulum gencrale accedere, ordinavcruiit sununi pontiliccs, scilicel Grcgorius IX, Innoccntius IV, Nicolaus III el Clcmens Y, (|Uod de qualibct provincia ordinis solus unus custos accedal, qui ab aliis custodibus provinciac cligalur, el cui per custodcs viccs corum '5 committantur quantum ad elcctioiicm gcneralis ministri. Circa eleclionem geiieralis [minislri] diio sunl notanda: primum esl secimdum papam Bonifacium in suo Mari magno, (juod, quia dum fralrcs dc remotis partibus oporteal convenire ad buiusmodi elecliouein, tempus a iure slalulum super boc non ciirrit, nec ipsi in bac parte iuris buius[modi] regulis coarctautur; sccundum, (|uod 20 slalim, quod sunt elccli, id cst elcctionis decrelum pronunliatum, verus gcncralis absquc alia coufirmalione liabeatur, ut dicit idcm papa Bonifacius in dicto suo Mari magno, capitulo primo. El quia iu generali capitulo non solum fit electio gcneralis, sed el ordinis sla- luta, quaeri polest: an capilulum generalc arclarc possil potestalem minislri genc- 25 ralis? Rcspondcnt qualuor magistri ', quod sic, quod arctare polesl capilulum gcncralc et potestalem gencralis ministri et provincialium ministrorum. Ratio, ul diciint, csl, quia intentio regulae est, quod celebrctur capiitilum generale, el capitulum gencralc ordinatum est, ut ca, per quae potest perfeclionis puritas cuslodiri, ordinenlur, ncc a superiori vel inferiori possint aliqualenus violari. Quare concludunt, quod, « si capi- 30 lulum gcnerale propter vitandum periculum religionis coarctal geueralis polcstatcm cl provincialium, et aliqua alia salubria ordiuat inler fralres gcneraliler observanda, auclorilale regulae, quae pracstat auctoritatcm capitiilo generali, per gencralcm non polcrit infirmari ». El coucludunt pari rationc, quod [quidquid] dc communi consensu supcriortim ct infcriorum ordinis fucrit generalitcr ordinatum in capitulo gencrali, ct 3;) summo poulifice approbante, nou potcril per solos superiores vcl per solos inferiorcs aliquatcnus irrilari, et maximc in illis, in quibus csl ordinalio vel limilalio polestalum. Dicto a bcalo Francisco de instituliouc gencralis minislri, consc(iuentcr agit {\q ipsius dcslilulionc et depositionc. El pro buius evidcnlia cst primo quacrendum: quid intelligitur nominc univcrsitatis? Respondent ({uatuor magislri secundum iura, quod 40 « maior |)ars »; et per maiorcm partem, sccuudum Clcmcntcm pa|)am in dcclaratione* loqucntem de elcctione ministiorum, non intclligilur pars sanior, scd pars maior qiioad niimcrum vocum ; ita credo, quod sil intelligcnda maior pars in clcctionc gencralis, ut ad numcrum vocum referatur, « nulla zcli aut mcriti collatione vcl considcralione babila ». ' L. c. ad 8 c. — « Arl. 19. FRANCISCUS REGULATOR. 419 Seciindo, propler quid genernlis venil altsoivendiis? Respondet regula, propler InsufTicienliam (pioad duo, vidclicel « ad servitium », ct sic langit insnlTicienliam personac vel ralionc inlirmitalis vol alterius impotentiae, quibus non posset, quac sunt visitanda, visilare; secundo, quoad « communem utilitatem frairum »; communis uiilitas Iralrum cst, ut non sit fralrihus onerosus in expensis, et alias liabeal con- 5 dilioncs, quas descripsil generalem ministrum debere babere, de quibus dicclur fruclu et conformilate XII, cap. 32. Ubi ergo dicla non sunl, quia esl deslruclio communis ulililatis fralrum, ministri eum possunt absolvere, et hoc in capitulo generali Pen- tecostes; extra vero capilulum, ut patet, non possunt; quia minislri ex regula non liabent congregari (a), nisi in capilulo generali, quare propositum. Et notandum, quod 10 bealus Franciscus non solum conccdil, quod ob insulTicientiam generalis a minislris possit absolvi, immo mandat dicens, quod « ministri teneantur in nomine Domini alium sibi eligere in custodem». Terlio, quid intclligitur in boc capilulo et specialltcr in hac parte: « tenenlur eligerc in custodem » nomine cuslodis? Respondelur, quod intelligitur hic nomine « cu- 15 stodis » minister generalis; ac eliam provinciae nomine cuslodiac intelligunlur, cum subdilur de minislris provincialibus, quod « possint in suis custodiis » elc, id est provinciis eis ad custodiam depuialis etc. Sicul eliam antiquitus nomen minislri ad generalem el provinciales, sic et ad locales praelalos, id est ad guardianos, exlende- batur; nam guardiani minislri dicebantur, ut dicunt quatuor magistri; sic nomen 20 «cuslodis», ul patet in hoc capilulo, ad generalem et provincialcs minislros se extendil. Sic ergo pracfatis patct huius capituli primae partis aliqualis declaralio. 2. Secundae parlis declaralio palet ex se; quare non indiget expositionc idteriori, nisi in hoc, quod dicit, quod « ministri el cuslodes » etc. Credo, quod, quando rc- 25 gula facta esl, quod provinciae erant latiores quam sint modo, et per consequens custodiae dilTusiores; quia ergo facilius crat custodiam congregari cl ad capitulum convocare quam provinciam, ideo custodibus concedil capituliim talc posse celebrarc. Aliler posset dici iuxta dicta, (|uod per custodias inlelligunlur provinciae. Modo ca- pitula provincialia sine cuslodibus celebrari non possunt. Sic ergo dicit regula, quod 30 « ministri et custodes », id est una cum custodibus, « in suis custodiis », id est pro- vinciis, « possinl fralrcs ad capilulum convocare». El sic palet clare lotum. Expositio noni capituli regulae. « Fralres non pracdicent » etc. In quo capitulo coctus suspendilur, verbum pro- 35 ponilur sanctae eruditionis. In quo etiam bealus Franciscus ponit duplicem prohi- bitionem, et hoc in principio; secundo quandam facit ad fratres exhorlationem; ibi: « Moneo » etc. \. Circa primam partem duplicem praemittil prohibilioncm. Prima esl, ne fralres conlra voluntalem episcoporum « praedicent in episcopalu alicuius epi.scopi »; et hoc -iO egit bealus Franciscus ad evitandum scandalum aliorum. Mandat tamen dominus Gregorius IX in privilegio, quod incipit: « Cum, qui recipil prophetam » etc, el in (o) As non sutU congregati. 420 FRUCTUS IX — PARS SECUNDA. :ilio, quod incipil: « OnoniJiin :iltiiii(l;ivil iniqnil;is ' », omnihns occl('si:inini pr:iol;ilis, (|iio(l fnlrcs pr:ietlic;u*e liboro pormill;iiil popnlo, cis provi(lo;inl de ncccssarlis el iuvenl consiliis cl f:ivoril)us opi)orlunis. Bcalus Franciscus nun(piam voluil impelnire privilcgiuiii, ul fralrcs posscnl praodicaro iii cpiscopalu conlra volunlalcm opisco- 5 porum, scd opposilum scmpor voluii diccndo, quod hilia f;icilins ficronl cum p:icc cpiscoporum cl clcricorum quam ;iiio n odo ^ Esl lamcii scicndum, quod hacc prolii- hilio polesl inlelliii;! sic, vidoliccl accipiendo {a) << cpisco|)alum » pro ecclcsia calhcdrali el ecclesiis parochialihus, el sic ad liUeram csl vorum, quod fralrcs non dehcanl, olsi possinl; sod intelliitondo per « opisco|)alum » dioecosim lolam, hoc uon csl verum; 10 quia fralres in locis propriis cl in nion:islcriis soroium in diocccsi ;ili(|u:i conslilulis conlra volle cpiscoporum ol clericorum possunl pracdic;ire verhiim Dei, nisi :iclu;ililor ipse cpiscopus praedicarel; r;ilio esl, quia loca uoslra el mon;islcri;\ sororum exempl;i sunl a cuiuscum(juc domini (b) p;ipae infeiioris iurisdiclione. Secunda prohihilio heali Francisci esl, cum dicil, quod « nullus populo ;iu(loal 1f> praedic;ire » elc. Quia mulliplicalis fr;iliil)us valde dinicilo oral lioc iniplero, summi ponlinces, vidolicel dominus Innoconlius, Nicolaus, cl Aloxander in privilegio [(piod incipil] « Prohihenlc rogula », commiscrunl minislris el eorum vicariis, el hoc in ca- pilulis provincialihus dumlaxal, el non exlra, ila quod cum dofinilorihus c;ipiluli cxaminalis el approhalis ollicium pracdicalionis possuul commillore; allamen si 20 aliquis essel in sacra pagina mnllum erudilus el examinalione non indigorel el ad capilulum convoniret, provinci;iles cum dofinilorihus aucloritatern praedicandi sihi possunl concedere, ut dicil Innoconlius iu declaratione ^; gcner;ilis lamen minislor potest extra c:ipitula ollicium praedic:ilionis conccdere, prout dicil regula el decla- raliones, ila lamen, quod sinl examinali et approhali per prius. ^fJ 2. Poslmodum heatus Franciscus in socund;i paite, quia ipsc in pi'im;i rogula * dixer:>t, (piod « ouuies fralrcs operihus praedlceiil », idoo suhdit iu secunda parle mouilioiiem dicens: « Moneo et exhorlor » olc. Uhi ponit, praedicatoris vcrhum (pia- liter dehel essc coudilionatum. Nam [primo] poiiil, quod prao(lic;itoris veihum dehol esse calholicum, quia « sinl cxaminala », iie vidclicel sinl crronca vcl incauta; secundo 30 dchet csse rnuiidum et hoiieslum, ncc fahulis poot;irimi ;t(lniixlum, quia « casta », no sapiaiit immundili;im et vanilatem ; lortio s:ilul)ro, quia « ad ulilitatcm populi »; (piarlo (lehet esse excmplai-e, id est ah hahenle vitae exemphiritalem, quia plus niovent nicla quam vcrh;i; ideo dicit « ad acdificationem populi »; qtiinlo dislinctum, cl iion confusum, quia « annuntiando viti;i cl viriutes, |)ocnam ct i!lori:im »; in his qiialuor 30 slat dislinclio praedicalionis; sexto non dehel esse prolixum, (pii:i « cum hrovilale scrmonis ». Ou:ie omiii:i minime ()cr praedic;ilores fi;)lres nostros (c) serv;inlur piac- scnlibus lemporihus. Sic ergo palel huius noni capituii expositio. Expositio decimi capituli regulae. /,0 « Fr:iti'os, (pii sunl minislri » clc. iloc esl capiluhim decimiim roirulae, iii quo culpa corrigitui', virliis cdicilur cl odor sivc lcnor omiiis h()ii:io convorsalionis. in (a) As et fikl. inlelligemlo. — (i) A.s ot cdd. domino; As paulo post inferiornm. — (r) As ot edd. modicum. L. L. c. iul II c. — 2 Arl. 20. FRANCISCUS REGULATOR. 425 ad millendum ». Qiiae Jdoneilas allendenda est in lilleralura, iu pcrsouae sauilale, religiosilale et vita ac fidei zelo et fervore, muudi abdicatioue et sui perfecla abue- gatione; et sic de aliis. 2. Secuudo mandat a domiuo papa per ministros cardinalem peteudum ad ordiuem [uostrum] gubcrnandum (a), cum dicit: « Ad bacc [per obcdieuliam] iuiungo mi- 5 nistris » elc. Qui protector. delcrminatione Grcgorii XI (6), de ordine nou se babet impedire, uisi in tribus casibus in regula exprcssis: vidclicet primo, si commuuilas ordiuis « pedibus sanclae romanae ccclcsiac vcra obedienlia uon esset subiecla »; se- cundo, si non csset « stabilis in fide calbolica »; lertio, si regulam fundalam iu evau- geiio Cbristi a nobis promissam nou servarel; tunc potest se de ordiuc intromitlere, 10 aliter non. Immo, quicumque uterctur gralia aliqua a proteclore ei conccssa, domiuus papa ipse privat eum gratia pracfala et actibus legitimis, ut patet in eius bulla ordiui dala et concessa \ Ex praedictis patct, quomodo rcgula fratrum Miuorum per summos ponlifices est declarala. 13 6. Sexlo, regula fralrum Minorum est per multos commcndala, ct eius exccllenlia reserata: el primo pcr apostolum Paulum, Gal. 6, 16 diceulem: Quicumque hanc regulam secuti fuerint, pax super illos el misericordia; et quod boc de regula beali Francisi iulclligat, palet ex subillatiouc; De cetero nemo mihi ^noleslus sit elc. ; stigmata fuerunl bulla buius regulae; insuper, quia regula Fraucisci est apostolorum 20 el Cbrisli, ut dicil papa Nicolaus, ut dicetur. Palet crgo propositum nostrum. Secundo per papam Houorium, qui de bac loquens regula, lestibus fratre Leonc el Bonizo, qui affucruut cum beato Francisco regulae coufirmalioui, dixil: « Beatus ille, qui gralia Dci roboratus banc rcgulam devote et fideliler servabit, quoniam omuia, quae in ea scripla suut, sancla et calbolica sunt ac perfecta * »• 25 Terlio per papam Nicolaum III, qui iu dcclaratione regulae, — et ponitur De ver- borum signi/icatione^ « Exiit » lib. VI — de regula loqueus sic ait: « Haec cst Miuorum fratrum mitis et docilis in paupertate ac humilitate per almum Christi confessorem bealum Franciscum radicata religio, quae ex illo vero semiue germinans, germen illud per regulam sparsit in filios, quos sibi et Dco per suum ministcrium in obser- 30 vantia evaugelii generavit. Isli sunt filii, qui, docente lacobo, Verbum aeternum Dei Filium iusilum humanae ualurae iu horto uteri virginalis, potens salvare animas noslras, in mansuetudine susceperunt. Hi suut illius sanclae regulae professorcs, quae evangelico fundalur eloquio, vitae Christi roboralur exemplo, fundatorum militaulis ecclesiae apostolorum eius sermonibus aclibusque firmatur. Haec est apud Dcum 35 et Patrem munda et immaculata religio, quae descendens a Patre lumimm ' per cius Filium cxemplariter et verbaliter apostolis tradita, et demum per Spiritum saiictum beato Francisco et eum sequentibus iuspirata, tolius iu se quasi coutinet testimonium Trinitatis. Haec est, cui, attestanle (c) Paulo *, nemo de cetero debet esse molestus_, (a) As et edd. protegendum. — (6) As 9. — (c) Codex attendente. ^ Biilla « Ciinctos Christifideles » de 27 maii 1373 (cfr. BuUarkm franc, t. V pag. 504). 2 Cfr. supra pag. 373 not. 1. — » lac. 1, 17. — * Gal. 6, 17. 426 FRUCTUS IX — PARS SECUNDA. qu;im Clii-isliis pjissioiiis siiae sligmatibus condrniavil, volens iiisliluloi-eni ipsius pas- sionis suae signis notabililer iiisigniri». Hacc papa Nicolaus '. Quarto pcr papam Clemcntem Y, qui in deciaralione sua, quae incipil: « Exivi de paradiso » — cl liabctur in Clementinis — , ubi ad proposilum sic lociuilur diceiis: 5 « Exivi de paradiso, dixi: irrigabo liorlum plantalionum. Hic horlus siquidcm esl fralrum Minorum saiicta religio, quac muris regularis observantiae firmilcr undique circumclusa intra se, solo conlenla Deo, adornatur abuiide novcllis planlatioiiibus tiliorum. Ad luinc venicns dilectus Dci P^ilius morlificanlis poenitentiae m\ rrham melit cum aromalibus, (luae suavitalc mira uiiiversis odorcm atlrahentissanclimoniae circum- 10 funduiil. Haec est illa caelestis vitae forma, quam desciipsil iste confessor Chrisli eximius, sanctus Franciscus, observandam a filiis verbo docuit pariler el exemplo ». El de professoribus luiius sanclae rcgulae et ordinis Minorum loquenles excel- lentcr summi ponlificcs, ipsam regulam magnifice exlulcrunl. Unde papa Grcgorius in declaralione rcgulae, in principio, sic inquit: « Quo elon- '5 gali a sacculo iit columbae pcnnis assumplis In secessum contemplalionis supra vos ipsos altius evolaslis, eo conspcclius pcccatoriim iacula praevideiis el plura, pcr quae conspicilis salulis impediri profeclum, cordis veslri oculus pcrscrutatur; iiiidc, quae tecla sunl aliis, quaiulo(iue iii conscienliis vestris spirilus manifestal ». El iii qiiodam privilcgio dicit: « Gloriantibus vobis de sola Domini nostri lesu Chrisli cruce "^ ». 20 El in alio privilcgio dicil: « In lerris iiirgianorum, saracenorum et aliorum infidclium vobis sil aiiimarum solliciludo commissa, ul, illius operanle clemenlia, quac de la- pidibus potesl Abrahae filios suscitare ^ verbo et exemplo, proficiatis ibidem, el exsisteiites in invio reducalis ad viam. Nos considcranies, quod minislerium vcstrum diligenlcr implelis, vos operarios inconfusibiles exhibetis, viiiorum seiites exslirpare 25 de agro Domiiii satagendo; propler qtiod indubilanler de vobis fiduciam obtinemus, ul qui spirilu vivilis, spirilu cl ambulctis, ct de doctrina vestra el conversalione florcs el fructiis provcniant graliorcs*». Et iii alio privilcgio dicil: « Vos, quos iuxla pro- fessae religionis ofiicium zolus comcdil animarum, cl in quadriga quarta ^ (luam variis charismatum doiiis et fidci forlitudine trahilis, ubi(|iie disciirrere ac vexilium 30 Regis gloriae procul Icvare geslitis^». El in alio privilegio dicil: a Non decel vos negotiis implicari saecularibus, quae cum miiiido lugientcs, facli volunlarii pauperes, nudi sc(iiiimiiii {a) niKliim ClirisUim ' ». El in alio privilegio dicil: « Ad haec scmpcr vestrae humilitas convcrsnlioiiis invigilal, ul Dco placcal per devotae laudis obsc- quium et fruclum profcral animariim ». El iii alio privilegio dicil: « Dilecli filii fralres .35 Minores abncganlcs saliibriler scmclipsos, clcgcriinl in allissima pauperlatc Christo pauperi ad |)lacilum famulari, taiu|uam nihil habenles el omnia possidentes ^ » . Et plura alia dicit. Dominus Innoccnlius IV de pracfalis loqiicns, sic iiiquil iii (piodam privilegio: « Caelcstis amor patriae meiitcs vestras sic allexisse perspicitur, til (iiiasi hoc soliim iO dclcclalioncm vobis Iribiial, (piod divinac voluntati sil placitiim, et salutem profcral aiiimarum " ». El in alio privilcgio dicil: « Qui Deum lola iiientc diligitis et animarum (rt) Hiill. Imluiiniui. • L. (•. in proloi?o. — » Ihdlnr., l. I p.ig. 298. — » Matlli. 3, 9. — * L. (\ pag. tOI. — * Zach. 6, 3. — « !.. c. |)ag. 209. — ' L. c. pag. 31. — ' L. c. pag. 7.'). — " L. c. pag. ei^. FRANCISCUS REGULATOR. 427 profectibiis conlinua diligenlia (lcsudalis, debelis ad condigiium graliam experiri * ». El iii alio privilegio dicil: « Veslra semper in amore virlulum deledalur humililas, el cuncta sollicite refugil, quae sibi aliquid lamae vel conscienliae illalura dispen- dium perlimescil ^ ». Et in alio privilegio dicil: « Onouiam swperabundavil iniquitas, et refriguit caritas plurimorum '^ ecclesiae, ordinem fratrum Minorum Dominus sus- 5 citavit, qui non quae sua sunt^ sed quae sunl Chrisli quaerenteSj tam contra |)ro- fligandas baereses quam contra pesles alias morliferas exstirpandas, se dedicave- runt evangelizationi verbi Dci iu abiectione voluntariae pauperlalis * ». El in privi- legio alio dicit: « liispirationis divinae gratia lacicnle vos, quos iu lucem gentium Dei sapienlia dedisse noscitur, ad hoc conlinuis desudatis affeclibus, ul spirilualem 10 consequendo laetitiam, quae per quietem contemplationis acquirilur, et praedicationis [sacrae] studium obtinelur, el sic decurratis praesentis vilae spatium, quod an- nuenle lesu Chrisli clementia, vobis tandem ac proximo proveniat lumen (a) perpetuae claritatis ^ ». Dominus papa Alexander IV de ordine loquens Minorum in quodam privilegio 15 sic dicit: « Plantatus olim in agro ecclesiae ordo fralrum Minorum, sic a suis pri- mordiis, gratia operante divina, laudabilibus incrementis successive profccit, quod assldue flores proferens copiosius honcslalis et producens uberius fruclus vitae, inter alia plantaria dominica purilate conversationis, scientiae dono et virlutis merito di- guoscitur specialiter insignitus "^ ». 20 Esl [etiam] ordo noster commendatus per dominum papam loannem XXII in quadam decretali extravaganle, quae incipit: « Gloriosam ecclesiam », ubi sic dicit: « Minorum fralrum sacer ordo ab ipso suae fundalionis exordio almi confessoris beali Francisci regulari tradilione et apostolicae sedis auctorilale atque confirmatione indissolubili texlura connexus, fide clarus, spe validus, caritale profusus, humilitate 25 placidus, obeditione devotus, velut singulare iubar sanctitalis, exemplo et doctrinae verbo per universum orbem claruit, et ecclesiastico decori multum utililatis (b) el plurimum inclytae alacritatis invexit'». Sed qualis sit regula fratrum Miuorum, ipse beatus Franciscus declarabat, dicendo, ipsam esse « librum vitae, spem salutis, arrham gloriae, medullam evangelii, viam 30 crucis, stalum perfcctionis, clavem paradisi et pactum aeterni foederis^». Obser- vantiam ipsius dixit esse observantiam sancti evangelii. Quare volebat, hanc ab omnibus sciri, ab omnibus haberi, in collocutiouibus volebal fralres contra laedium de ipsa conferre saepe, et in memoriam praestiti iuramenti cum inleriori homine de ipsa saepius confabulari. Docuil ipsam prae oculis semper porlari in commonitionem et ^5 memoriam vitae agendae et debitae observantiae regularis; et, quod plus est, voluit et docuil fralres cum ea debere mori. 7. Septimo [regula fratrum Minorum est] a Christo dilecta et amala. Nam, ipsam regulam et noslrum ordinem quod Christus dilexerit et diligat, osteudunt plura: (a) As et edd. om. lumen. — (h) Codex humilUatis. 1 L. c. pag. 536. — ^ l. c. i)ag. 670. — * MaUli. 24, 12. — * Hanc epistolam iam de- derat Gregorius IX die 6 apr. cl 7 niaii (I. c. pag. 214 et 218); eam repetit Innocentius iV die 19 sept. (I. c. pag. 381). — " L. c. pag. 538. — « L. c. l. II pag. 178. — "^ L. c. t. V pag. 138. — 8 II Cel. 3, 135. 428 FRUCTUS IX — PAES SECUNDA. el priinum esl, qiiia liunc poliit ChrisUis n Palre sibi spccialiler concedi [el dari], ul diclum esl fruclu el confoimilale II' el dicelur confonnilale IX secundi lihrl (a); hoc enim diaboiiis confessus (b) est. Secundum, quia ipsum insliluil el ordinavil; nam bealo Franclsco de scandalls 5 fralrum lurbalo Chrislus dixit: « Quis planlavil haiic fralrum religionem? Nonne ego? An ego le super religionem meam sic pasloriMii insiilui, ul mc principalem nescias [csse] palronum ^ »? Terliiim, ipsiiis rogulam componendo; ut iam diclum est \ Christus regulam ipsam coinposuil el ordinavii. 10 QuarUim esl, a calumniantibus [ipsam] defcnsavit; nam Christiis inquil hcalo Francisco: QuaiitisciinKiue fueril impiilsihus {)aupercula haec concussa religio, « salva sem{)er mco muncre permanebit * ». Haec religio a |)Iuril)iis infeslata exstilil et lamen, Deo faciente, ah omnibus libcra evasil, ul dicetur. Quinlum cst, [(|uod] de ipso specialem curam hahet el habere promisil.Quod palet 15 priino ex his, qiiae beato Francisco in ecclesia sanclae Mariae de Angelis oranli dixit \ Cum enim beatus Franciscus orarel, ut Deus haherel misericordiam de popiilo chrisliano ex Irihulalione, quae evenire debchat, Dominus lesus apparens ei respondit: « Francisce, si vis, ul hahcam misericordiam de populo chrisliano, fac mihi islud, (juod ordo luus pcrmaneal in eo slalu, iii qiio posilus esl; quia non remanet mihi 20 plus de loto mundo; ct cgo promillo libi, quod amore tui el ordinis lui non per- millam mundo evenire ali(|iiam Iribulalionem. Sed cgo dico libi, quod ipsi debciit recedere ab isla via, in qiia posiii eos, ct provocabunt inc ad lanlam iram, quod ego insiirgam (tontra eos et vocaho dacmones, et daho cis omncm polestatem, quam voluerint; el ipsi lantiim scandalum ponent inter eos el mundum, quod nemo (c) eril, 25 qui [)ossit portarc hahilum luum nisi per silvas. Et quoniam mundus pcrdct (Idem ordinis lui, non remaiicbit ultra lux; quia posiii eos in lucem muiidi ». Et sanclus Franciscus dixil: « De (juo vivcnt fralrcs mci, qui hahilabunl pcr silvas (ci<) »? Dixil Chrislus: « Ego pascain eos, sicut pavi filios Israel in dcserlo de manna; quia isli lalcs crunl boni. Et tiinc redibunl ad |)rimum stalum, in qiio fundatiis fuil ordo cl 30 inceplus ». Hoc hahetur in Legenda anliqua^ capitulo de pcifcclione huiiiililalis. — Se- cundo palel per illiid, (jiiod hahelur [elian)] in diclo capilulo '^. Bcaliis Franciscus tur- batus scandalis fralruin di.xil ad Chrislum: « Doinine, rccommcndo libi familiam luam, quam dedisti mihi ». Slalim dixit illi Domiiius: « Dic mihi, idiola el simplcx ho- miincio: ()uare tanlum conliistaris, eiun aliquis h-alcr exil dc rcligionc, cl ciim fralrcs 35 non an)biilaiil pcr viam, quam oslcndi libi? Dic mihi: (|iiis planlavii hanc fralriim rcligioncm? Quis conveili facil homiiicm ad pocnilcnliam? Qiiis dal viriiiiem pcrsc- verandi in ea? Noniie cgo? Ego non clcgi lc pro liominc litlcrato el elo(|iicnlc siiper familiam mcam; (piia ncc lc nec illos, qui criiiit vcri lialrcs ct vcri obscrvalorcs regiilae, (|uam dedi lihi [e), volo amhulare per viam scicntiac cl cloipicnliae, sed clegi ^O ic simpliccin cl idiolam, ut sciie valeas lam tii (piain alii, (|uoniain vigilaho siiper gregcni niciim; el posui lc signaculiim ipsis, iit opcra, ipiac cgo operor iii le, ipsi (a) Codox ot As oin. IX secundi libri. — {b) .As ot cdd. professus. — (r) As ct odd. quasi iinllus. {(l) As ct cdd. in silvis. — (e) As ot odd. adduiit et eis. >Pa{,'. 81. — Mi (:cl. ;^ 94 (cfi\ S/Jw^fi/Mrwyi^-r/i-d/^iHW, c(l. Sabcilicr, c. ai). — ' Pasj. 370. — * 11 Cci. .1, 04. — * Cfr. Speculum cil. c. 71, ct Aclus c. G5. — " Speculum cil. c. 81. FRANCISCUS REGULATOR. 429 deheanl iii le operari. Qui enim ambulaiil pcr viam, quam osleiidi libi, habenl me et abundanlius habebunl; qui veio pcr aliam viam ambulare volucrinl, eliam quod videbunlur habere, aufcrehir ab eis. Qua|)roplcr dico libi, ne lanlum de celero con- h'isteris; sed age quod agis, operarc quod operaris; quoniam in carilale perpelua planlavi hanc h'alrum religionem. Unde scias, quod lanlum diligo ipsam, quod, si 5 quis fralrum reversus ad vomilum morcrelur exlra religionem, allerum rcmillam in religionem, qui vicc ipsius habeal coronam cius; el si non essel naUis, faciam ipsum nasci. El ul scias, quoniam vilam el religionem fralrum sponlance diligo, po- nalur, quod iii lola religione non remanerent nisi lies fralros, adhuc ipsa erit mea religio, et ipsam in pcrpeluum non relinquam ». Quibus audilis, beatus Franciscus 10 remansit valde consolalus. Et haec habcntur eliam in Legenda maiori, parte Vill '. Sextum esl, quod ad ipsius regulae observanliam, ordinem inlraiido, Dominus lesiis mullos indiixit ^. Ubi sciendum, qiiod Dominus el inspiralione et allocutione ad ingressum oidinis hos (a) induxit: iiiduxil eniin regem lerusalcm et imperalorem Con- stantinopolitanum loannem, qui de|)recando Chrislum, ul sibi ostendere dignarelur, 15 (|uomodo placoret ei ipsum moriluriim, destinaiido beatum Franciscum, Christus lcr per visionem, (juod placebal Christo, ut Irater Minor obirel, factus est fraler Minor, imperio el regno diniisso \ — Fratri Humili deprecanti Christum, ut sibi ostenderet, cum (^sscl magnae repulationis et famae, quam religionem inlrarct, respondit Christus, quod ordinem fralriim Minorum; et modum vivendi sibi eliam revclavit, ut dictum 20 esl supra conformilale VIII, in capitulo de provincia Tusciae *. — Magisler Alexander dc Alis divina revelalione etiam ordinem intravit. Cum enim rogasset Dominum, ut sibi oslenderet, quem ordinem intrarcl, responsum habuit, quod illorum ordinem inlraret, qui de mane ad ipsum pro clcemosyna pelenda primi accederent; el cum fratres Minores primo ivissent, faclus esl statim frater Minor ^ — Fraler loannes (6) de Penna 25 provinciae Marchiae, ut habilum est conformitate VIII ^ de nocle a Domino vocalus, missus est ad locum fralrum Minorum et facUis est frater Minor. — Unus monachus niger, apparente sibi alio monacho in flumine sulTocato et diccnte, quod omnes damnabantur de ordine monachorum et sic de aliis ordinibus, de discalcealis nullus damnabaliir, hac visione factus est fraler Minor (c) '. — Alius monachus slans in soli- 30 tudine et supra arborem, cum videret beatum Francisciim et mullos fratres incedere binos et binos et ire pro anima unius fralris, qui moriebatur, cum petcret esse inter eos, mandalo beali Francisci habitum ordinis sumpsit et bene finivil. — Dominus Rodulfus, magister in theologia, nalione anglicus, episcopus Erfordiensis, raplus in caelum, et viso, quod bcalus Franciscus cum suis sub alis iudicis slabal, mundo ^5 relicto, annuente domino Gregorio IX, faclus esl fraler Minor *. — Guntcrus monachus dc Barravia ^, beato Francisco sibi ter apparenlc cum libro evangelii et dicenle, quod fierel frater Minor, el salvaretur, et in huius signum tibiam, quam habebat infectam, (a) As et edd. plures. — (6) Codex et As Fratri loanni. — (c) Edd. om. hanc narrationem. * C. 8 n. 3. — ^ Ex narrationibus sequentibus plures iam refert Bernarclus de Bessa, Liber de laudibus heati Francisci, c. 7 (Anal. Franc, t. III pag. 679 sqq.) et Cliron. 2i gen.; alias apiid auctores priores non invenimus. — ' Cfr. supra pag. 3i7. — * Cfr. supra pag. 252. — ® Cfr. snpra pag. 309 nol. 5. — ^ Cfr. supra pag. 286. — ' Cfr. Bessa pag. 684; ubi plura aliler habenlur, v. g. « regularium ordinum mullos damnari ». — * Cfr. supra pag. 344. — " Cliron. 24 gen. pag. 241 addit « in provincia Coloniae ». . 430 FRUCTUS IX — PARS SECUNDA. saiianle, mniKlalum implevil el ordinem iiUravil '. — Caiioiiicus quidam in pai-lihus Flandriae, healae Euphemiac devolus, appareiile sihi dicla virginc et maiidanle, ul ordinem [Miuorum] iulraret, et ipso dicentc, quod fralres cum propler slrumam, quam hahehat in gullure, non reciperenl, saiialus ah ea, ordinem devotus intravit *. — 5 Cuidam monaeho in Vasconia, uomine primo Guiisalvo el dcmum Anlonio, appareiile sihi mulierc pulcherrima el ornala el, ut eam iti iixorcm aecipcret, invitante, et cum ipse dicerel, sc essc monachum el professum, et hac de causa cam in uxorcm acci- pere non posse, et illa dixit, (piod oporlehal, cam iu uxorem accipere, quia erat ordo et religio Minorum suh lali simiiiludiiie ei oslensa, quam accipiendo ct in- 10 Irando salvarclur, et vice alia, cum vidissel hcalum Franciscum cl fralrcm Gii- lidmum sanclum, qui in ecclcsia heali Franeisci iacet Assisii ', el vidisset qiiendam lectum pulchcrriiiuim, de quo fraler Giilielmus ciim iiilerroiiarel healum Franciscum, cuius esset ille lcctus, el healus Franciscus [dixisset]: « Ipsum Anloiiium in eo cuhare volo », factus est fraler Miuor, cum cum ahhatem vcllcnl faccre monachi. Hic laci ymas I') hahens ad nulum, oliosa verha dcvilans, ul chrius dc Deo scmpcr |)aratus vidchatiir ad lo(picu(lum, animariim zelo tolus fervens, confessionihus et praedicaliouihus [scm- per] insistehat cl ad confcssionem ct praedicalionem cl viiatioiiem oliosoriim verho- nim inducens Iralres dixil, (jiiod, si haec lacercnl, supra spem in virtule proticerenl *. — 0"'»'yn» seholaris valde famosus Parisius, qucm Pracdicalores oplahanl hahere el 20 Miiiores, sed ipse hahilum rcligioiiis iiolchat assiimerc, diim semcl starct ad fcncstram palatii sui, el vidisset iii clauslro quendam, de (|U0 vocc dilapsa audivil, cum anli- chrislum fore, compunctus hac voce ct contcrrilus, cum cogilaret, quomodo posscl Deo scrvirc el uhi, iterum audivit voccm sihi diceulem: « Vadc ad rcligioncm »; cl cum ille diceret: « Ad quam »? respoudit vox: « Ad ordinem Minorum ». 0"' '**' 25 ordiiiem venit, et fuit vir magnac cxcclleiUiae, pcrfcctiouis (a) el vitae, et sancto fiiie quievil. — Quidam clcricus de Anglia, nominc loannes, vidchatur sihi, quod adoraret Criicifixum et quod usque ad crucis alliludinem elevarelur et audirct vocem dieeiilem sihi : « Si vis salvari, esto fralcr Minor»; ct hanc vocem, quidquid agcrcl vcl qiio- ciimque pergerel, semper sihi videhalur audire; sed disliilit ficri h"atcr Minor propter 30 sUuliiim; cumque iu |)hilosophia dchcret doclorari, ct iam accepissel, antcqiiam ad prandiiim ircl, faclus csl fralcr Minor. — Quidam ahhas pcrsequens fralres una cum (piodam episcopo fralre suo, iu visionc ra[)lus, vidil honos et malos ad iudiciiim evocari, se aulem et fralrem suum episcopum cum duohus clieululis in sinislra cum rcpiohis assiguari; lunc duo fralres Minores, de parle dexlra vcuicntes, ipsum ad 35 parlcm dcxleram quasi violcuter IrahehaiU. Qua visioue hahila lerritus, maiie con- fugil ad fralres el, miraiUihus omnihus, faclus esl fraler Minor. Duo vero clienles sui contendcnles dc rchiis ahhalis, mutuis sc vulnerihus occideruiU ; cpiscopus vero, no- leiis fidcm dare visioni, subita ct aelerna morte periit *. — Quidam sacerdos la.scivus, scd hcalo Fraucisco devolus, cum rogaret beatum Franciscum, iit sihi conliuciUiam /»o Irihucrel, apparciUe sihi beato Fraiicisco, dixil, (piod ficrcl lialer Minor ct ex sui parle diccrct Ikjc fratrihus. Scd fralril)us proplcr ipsius malam vitam ei non cre- dciitihiis, nec cum recipcre volciUihus, hcatus Franciscus dicto saccrdoli iterum ap- (a) As ot odd. om. perfeclionis. ' l]e.ssa pag. 683. — • * Hcssa pag. G80. — » Cfr. stipra pag. 193. — * Hossa png. fiS5. — " Cfr. Chnm. 24 yen., i)ag. 326. FRANCISCUS REGULATOR. 431 paruil el, ul habilum fieri facerel, eidem imperavil, et quod eum die domiiiico iii- duerci, praedixil, ac fralres, ul suae adessenl induilioni, vocarcl. Quod cum fecissel, apparenle beato Francisco cum mullis fralribus, el qualuor fralribus de loco prae- sentibiis, bealiis Franciscus eum iiiduil; cumque indulus professionem fecisset in manibus beali Francisci, stalim exspiravil; et Iralres eum cum aliis fralribus sepe- 5 lierunl \ — Dominum (ralrem Pelrum de Aragonia Chrislus ad intrandiim ordinem Minorum induxit. Cum enim hoslis essel ordinis Minorum (a), apparenic sibi bealo Ludovico noslro et dicenle, quod, si fierel fraler Minor, salvaretur, dimissis omnibus, faclus esl frater Minor ^ Et non solum Chrislus induxil per se et sanclos homines ad ingressum huius lO rcligionis, sed promillenlos inlrare el [poslea] nolcnles seu dilTerentes graviter punivit, iit patet ex mullis. Nam Parisius quidam clericus ordinem fralrum Minorum promisit iutrare, sed postmodum, pingui quadam habita praebenda, inlrare omisii. Et cum fere per medium annum in sua esset ecclesia, iiifirmatus est graviler; et cum per fraties ad confessionem faciendam induceretur, respondit, quod damnatus eral, quia 15 Christum viderat dicentem sibi: « Vocavi le, et renuisli; et ideo vade ad poenas inferni »; et slatim miser, hoc dicto, exspiravit ^ — Carnoti quidam in theologia ma- gisler, voto dum ordincm Minorum deberet intrare et dinerrel, ter ad scaccos [ludeiis] fuil divinitus obcaecatus; scd in voli reileralione a Deo illiiminalus fuit et beata Virgine; sed tandem ordinem intravit. In quo cum segniter viverei, beato Francisco 20 sibi in visione apparenle et, quod eum porlarel, mandante, cum per tibias eum Ira- heret et capul per terram, quid dicta visio imporlaret, a quodam fratre praemonilus, vilam in melius commutavit *. — Scholaris quidam Parisius fieri fraler Minor volebat, et iam tunicas fieri fccerat, sed hora inlroilus relrocedebal propler lepidilalem. Qui in visione a diabolo caplus cum suis operibus coram Chrislo est proieclus, qui 25 timens coepit clamare diceiis: « Domine, miserere »; cui Christus: « Vis facere, quod promisisti, et fiet libi misericordia »; el ille respondit, quod libentissime. Post multas diaboli vexationes, tandem proiectus esl in caldariam pice el similibus plenam, ubi vi- debalur, quod caro eius ab ossibus separaretur; qui evigilans invenil se anxiantem (b) et sudoribus plenum, el veniens factus est frater Minor, ut promiseral. — Dominus Ar- 30 noldus de Asseduno (c), baro in Provincia, cum filium non haberet, votum bealo Fran- cisco emisit, quod, si daret ei filium mascuhim, quod faceret eum fratrem Minorem; qui compos voti, cum alium filium non haberel, et ex hoc eum fralrem Minorem facere prolongarel, morte subvenienle, decessit filius; sed volo ipso iterato de faciendo filium fratrem Minorem, illico a beato Francisco resuscilatus, factus est frater Minor. 35 — Idem per omnia accidit de quodam nobili de Maichia, qui, filium dum non ha- beret, emisit votum bealo Francisco, quod, si filium ei daret, quod fralrem Minorem eum faceret; quod cum obtinuisset et volum differret implere, puer infirmabatur gravissime; et tunc pater, si liberaretur, votum fecit (rf) de faciendo eum fralrem;qui slatim liberalus, non est faclus frater Minor. Ilerum infirmalus, secundo votum emiltitur, 40 (a) As et edd. ordinis et fratrum. — (b) As et edd. anxiatum. — (c) As Assedimo. — (d) As et edd. iterans. 1 Cfr. Chron. 24 gen., pag. 242. — ^ Cfr. Chron. 24 gen., pag. 356. — ^ Be.ssa pag. 683. — * Bessa pag. 682. 432 FEUCTUS IX — PARS SECUNDA. el piior liberaliii'; scd cum eins indiiilio proloiigarelm' a palre, tcrlio infirmaUis, morUiiis esl. Qiii corpiis accipieiis (ilii ad lociim porUivit fratriim, el diim iii ecclesia essel, el beatiim Franciscum, qui eum nasci (eceral [el iam tolies libcraveral], deprecaretur, ul eiim resuscilaret, el [votum Impleiido] cum fralribiis rcmaiierel, puer revocatur 5 a moriuis el slalim sine mora frater Miiior enicilur a palre. — Pisis (|uidam Ge- rardus de Boncomitibus, ler a patre diversis e.\ causis devolus, quod eum facerel fratrem Minorem, patre morluo, cnm ipse scirel se volum beato Francisco, ul essel eius fraler, el [ipse] parvipendens lioc uxorem accepit; et cum ducere deberel eam die quodam dominico, die sabbali praecedenle . De dilectionc Chrisli ad hunc ordinem patct cx dictis supra Cbristi ad beatum Franciscum et miraculis ostcnsis. Sic ergo apparet septimum, quod hic ordo et re- gula a Christo esl adamala. 8, Octavo, regula [fratrum Minorum] est a calumniantibus defensata, 10 ubi esl advertendum, quod, ut dictum est, nullus persequens ordinem vel aliquid facere contra regulam attentaverit {b), bene sibi cveniel. Quod mullis exemplis claruit. Temporibus noslris dominus Urbanus V, qui iuraverat istum ordinem destruerc, si ad sequens consistorium vcniret, statim arreptus a malo iliaco, infra paucos dies dcccdcns consislorium aliud non tenuit ^ Dominus papa Bonifacius VIII, qui bullas lo innumeras fieri fecit, omnes eiusdem tenoris, ut de fratribus 3Iinoribus fieret sicut dc Tcmplariis, ct ordo destrueretur totus in una die per orbem, antequam ipsas mitteret, captus fuit, et omnes illae bullae per illos de Columna in platea civitatis Anagniae combustac; et ipse dominus papa infeliciter decessit ^ Dc aliis autem ecclesiae praelatis hunc ordinem et specialiter beatum Fran- 20 ciscum corde amaricato blasphemando, qualiter divina ultio ad ipsos se ostenderit, quibusdam exemplis est ostendendum. Ostcnsum est supra * de abbate el episcopo persequcntibus ordinem et fratres, qui in iudicio in parte sinistra locati, abbas per fratres Minores a parte dextra cxtractus et, facto fratre Minore, evasit (c), episcopus, dum in proposito permaneret, subita ct aeterna morte periit. — Episcopus Imolac, 2^ frater domini Roberti de Imola, qui fratrum locum deslruxit^ subita morte interiit. — Pracposilus Monlis Vici dc Pedemontis, cum summe prius fratres diiigeret, operatione cuiusdam sui famuli dilectionem in odium sic convertit, quod eius persecutionc crat necesse, quod fratrcs de dicto castro omnino abircnt; sed fratres ad beatum Fran- ciscum rccurrcntes, rogabant, ut de atroci vcxalione clcmenlcr cos criperct. Quod ■^^ ctiam factum est; uam de nocte ad iudicium Dei j^raepositus ductus cum famulo, cum scntentia conlra eos daretur, bcatus Franciscus pracpositum defendit, quia fucral ordini devotus, etsi famuli inductione hostis cssct effectus; vcrum scntentia stanle contra famulum, decapitatus est; ct cum a somno praepositus surrexissct, famulum suum divina sententia decapilatum invcnicns, ipse statim fugicns ad fratres factus 35 cst fraler Minor. — Duo praebcndati, unus dcvolus ordini et alter hostis, mali tamcn ambo, in visionc ad iudicium rapli, data scntentia, hoslis ordinis est dccapilationis sententia mulctatus; et sic cst poslmodum repcrtus. Alter vero ob dcvolioncm ad (rt) As nulU. — {b) As et edd. praesumpsit. — (c) As et edd. factus est frater Minor. ' Idcm paiilo lusiiis in i\ls. Culi. S. Ani. fol. ;i2 v. — ' Si luiic narrationi aliquid vcri suljcst, ipsam dc Urbano VI intclligcndam putamus, non vcro dc Urbano V, qui ordini multa e.xhibuit bcnevoleniiac signa ct ciim fama sanclitatis deccssit. — ^ Simiiitci' de eiiis morle praelcr alios re- tiilerunl pliiros clironistac ordinis Minoium ; clr. Floirs lemponm apud Ikxard, Corpus historkum medii aevi, t. I pag. 1631 ct Marlinus FnUlcnsis, ib. pag. 1720. — * Pag. i30. — * UcslrUctus csl « pro))tcr giicrras iilariim parliiim »; cfr. biillam Innoccnlii VI « lis quac animarum » do 23 oct. 1358 {BnUarimn franc. l. Vj pag. 318. FRANCISCUS EEGULATOR. 439 ordinem et bealun) Franciscum a sentenlia liberatus, factus est frater Minor bonus et sanctus (a) \ — GuliebTius de Sancto Amore una cum mullis niagistris Parisiensibus istum inseculus ordinem, reprobalus per dominum Alexandrum IV in sua Exlram- ganle, (\y\diQ incipit: « Non sine mulla cordis amaritudine », et in alia, quae incipit « Romanus ponlifex de summi aposlolatus specula ^ » etc, una cum suis sequacibus, 5 et tandem malo fine vilam lerminavit praesentem. Muili eliam alii praelati et cardinales ad destructionem ordiuis altendentes, de quorum uominibus laceo, quia recenter mortui sunt, parvo temf)ore ab incepto vila hic superstites (6) tenuit; et verificatum est in praediclis, quod dictum est beato Francisco et allegatum supra ^, quod nulius ex industria persequens ordinem diu poterit in hac vita manere. 'lO Plures eliam saeculares persequentes fralres malo fine decessere. Fridericus II, qui fralres de regno Siciliae expulit, cossino (c) posito super gutlur a filio suo naturali Manfredo, excommunicatus suffocalur. — Florentiae quidam miles capitaneus de Bri- scia (rf) quendam noslri ordinis fratrem inhonestavit contra Deum et veritatem; con- firmatus in ofTicio tot infanda commisit, ut per Florenlinos ad carcerem iudicalus 15 perpetuum, ibidem infelicissime et ciim miseria moritur; in morle veniam petens a fralribus rogavit, ut eum amore Dei deberent sepelire. — Frater Agnellus de Pisis, minister primus Angliae, iniuriose repulsus a monachis cuiusdam loci, divino iudicio eadem nocte [monachi omnes] occisi sunt, uno excepto, qui se eis benevolum osten- derat, ut habetur clarius in praecedenti conformitate in capitulo de provincia An- 20 gliae *. — Nobilis quidam iuxta Viterbium habens castrum, nomine Nicolaus, infe- rendo sanclo fralri lunipero mullas iniurias, postea captus est a Viterbiensibus et occisus \ De mullis aliis exempla possem inferre, quae brevitatis causa dimitto. El sicut Deus ultor exslilit persequenlium, sic adiutor factus est ordinem dili- gentium, iuxta supra posita bealo Francisco revelata. Protectores tres inter alios 25 successive et primos habuit ordo noster, qui vere fuerunt patres ordinis; et quia sic fuerunt, Deus ad culmen apostolicum eos sublimavit, videlicet dominum Ugolinum epi- scopum Hostiensem, qui fuit papa Gregorius IX, dominum Benedictum (e) dc Anagnia, qui fuit papa Alexander IV, dominum loannem Gaielanum de Ursinis, qui fuit papa Nicolaus III {[). Nec dominus papa Alexander nec papa Nicolaus voluerunt, esse alios ^^ prolectores quam ipsos, dum adviverent; elsi iuxla mortem papa Nicolaus cum summa dcvotione et lacrymis fratrem suum dominum (^) fecerit ordinis protectorem. — Miles devolus ordini et bealo Francisco, dum bealum Franciscum apud Celanum hospitio receperil, revelata eidem a beato Francisco morle, poenilentiae frucius sacramenlis perceplis (/i), de hac vita graliose ii) decessil^ — Dominus episcopus Rodonensis, no- "^^ inine Pelrus ^ in Hispania, devotus ordini el bealo Francisco, mortuus dum essel tribus diebus, per beatum Franciscum primo ab inferno liberatus, secundo pro poenitenlia (a) As om. honiis et sanctus. — (h) As haec superstes; edd. in vita hac superstites fuerunt. — (c) As et edd. cervicali. — (d) Edd. Brixia. — (e) Vocabatur Raynaldus. — (f) Codex IV. — (y) In Codice et As habctur lacuna. Papa Nicolaus III nepotem suum, cardinalem Matthaeuin, nominavit ordinis protectorem; cfr. Catalogum Cardinalium Protectorum, in Aual. Franc. t. III pag. 709. — (h) As et edd- fructus faciens. — (i) As gloriose. 1 Cfr. Chron. 24 fjen., pag. 327. — ^ Cfr. BuUarium franc, l. il pag. 165 et 160. — 3 Pag. 436. — * Cfr. pag. 331, not. I. — ^ Cfr. Chron. 24 gen., pag. 58. — « Cfr. Celano, Tractaius de miraculis n. 41. — "^ Cfr. Ms. Coll. S. Ant. fol. 66 v. 440 FRUCTUS IX — PARS SECUNDA. recUiclus ad vilam corporis, posl viginli dies de hac vita migravit. — Rcx Caslellae Sancius lam devolione ad ordinem quam prope morlem habilus ordinis assumptione a damnalione aelerna est liberalus, ul diclum est conCormitate praecedenti \ Multos alios devotionem sinceram gerentes ad ordinem Deus multis honis in praesenti re- 5 plevit et in futuro, de quibus in sequontihus clare patcbit. El sicut ordinem persequenles, sic et contra regulam insurgentes punivit, ut fuit secta Fralicellorum, quorum fraler lacobus de Ceva, provinciae lanuae, fuit caput. Hos papa loannes XXII in Decretali exlravaganle, [quae incipit] « Gloriosam eccle- siam » excommunicavit ut haereticos et exslirpavit ^ — Similiter fratrem Uhertinum (a) 10 de Casalia (b), provinciae lanuae, ordo cum suis [sequacibns] punivit; ct ipse ut mem- brum putridum divisionis el scandali abscissus ab ordine, factus est monachus albus '. Sic et novitates facerc in ordine praesumenles, divina ullione sunt percussi. Temporc beati Francisci unus ex eius sociis (c), vocatus frater loannes de Capella, quia invenit abusum capellae, et ab ipsa denominatus, ab ordine recedens factus leprosus, laqueo 15 ut ludas se suspcndit *. — Primus minisler Bononiae, dictus frater loannes della Schiaccia {d), qui posuit studium Bononiae conlra volunlalem beati Francisci, et cor- replus de hoc a bealo Francisco, iteralo reponendo studium, ab ipso sancto male- dictus, statim coepil febricilare; el cum supplex esset factus heato Francisco per inlernuntium, respondit heatus Franciscus, quod maledictionem, quam dederat ei, 20 Dominus lesus Christus in caelo confirmaverat, quare erat maledictus; quaedam gutta de caclo descendendo super corpus eius ipsum corrodendo oxstinxit ^. — Fraler Elias, secundus generalis, novitatem faciens, ut fratros conlra regulam non comederent carnes ^ insupcr equitando pulcherrimum parafredum et plura alia laciendo, aposlata et excom- municatus a papa Gregorio IX, adhaerens ad Fredericum II imperatorem in Sicilia, 25 extra ordinem obiit. — Frater Raimundus Guaffredi (e) de Provincia, absolutus a ge- neralatu per dominum Bonifacium papam VIII, conlra purilatem ordinis et regulae insurgens, miserabiliter et horribiliter exspiravil ', et multi sui sequaces pcssime mortui sunt. — Frater quidam spiritualis, qui mutavit locum a bealo Francisco ordinatum (/') et fecit alium locum in acdificiis sumptuosiorem, a beato Francisco reprehensus luil 30 ct punitus. — Fratcr luvenalis de Florenlia, qui fundavit lam magnam ecclesiam, sicul revolatum fuit cuidam fralri dcvoto, hanc habet poonam usque ad diem iudicii, ut duo mallei sempor eius percutiant caput ^ — Fratros, qui eliam hahuerunt pccuniam contra rogulam ct eius abusum suo exemplo fratribus oslonderunt, sine confessione ol sacramentis ct lingua deccsserunt, ut de ipsis dieetur infra conformitate XVI. — Fratrcs 35 etiam nonnulli spiritum (piaerenles libertalis, ab ordino apostatantos, dieenles alios fratres danmalos et se iustos ct sanclos, quolidic capiuntur el comhurunlur '; ncc Deus pcr mortem ipsorum ostendit aliquid miraculi, nec per tales. Sed quid dicondum cst de multis praelatis, qui in ordinc isto et luerunt et suut, qui morihus et, nulla facla (a) Codcx fratrem loannem IJhertinum. — (b) As ot edd. Casali. — (c) Codcx eis socius. — (d) As et edd. Laschaccia. — (e) As Gauffredi. — (f) As ct cdd. consiructum. * Pag. 348. — "^ Cfr. Jinllarium frauc, l. V pag. 137; aiUcsignaniis ille fraliccllorum voca- baliir Uenricus dc Ccva. — ' Cfr. Bnllariitm franc, l. V pa^. 127. — * Actus c. I n. 3. — '" Aclns c. 61. — ^ Acltts c. 3 n. 25. — ' (]fi-. Ciarcnus, llisloria seplcm tribulalionum (I. c.) l, II pag. 133 ct Cliron. 24 (jen., |)ag. i58. — " Cfr. infra fr. \VI. — » .\gil dc fra- liccllonim asscclis. FRANCISCUS REGULATOR. 441 correptione, permilliiiU, ordinem cadere ab omni religiositale? Credo, qiiod mortuis Deus dedil (a) infernum, vcl sailem quod eos maximis puniat poenis, quia nonnullos eorum dire punivit in praesenti ; et qui sunl (b), praesumendum est, quod Deus ultionum vindictam in eis exerceal et faciat, et sic punientur a Domino et beato Francisco. 9. Nono, est rej^ula nostra fratrum Minorum contra mundi vitia et malas ordinala. Ubi uotandum, quod reguia fralrum Minorum esl totaliter hominis immu- fativa et renovativa (c). Facil enim, quod homo deponat velerem hominem cum acti- bus (d) suis et novum^ scilicet Christum, indual ciim actibus suis, per ipsius perfeclam imilationem. Ad quod videndum esl sciendum, quod, cum in mundo isto nihil boni, ut diclum est supra conformitale VI, inveniatur, sed potius quid(|uid mali; in ipso quippe iO reperilur: contemptus Dei, inobservantia mandatorum eius, carnis incendium, avariliae cupido, derisio servorum Dei (e), irreverentia ad omnes, infidelilas ad Christum, affectio saeculi, despeclio pauperis, impatientia ad tenlationes, appetitiis laudis, detractio prava, delectatio in mundanis, ventris ingluvies, assidua iurgia, vilipensio proximi, linguae procacitas, aviditas lucri, inexercilatio ad virtutes, temporis amissio, pauperis 15 odium, confidentia vilae, operalionis rectae desidia, parvipensio caeli, terrenorum affectus, dissensio in conversatione, humililalis despectus, peccati defensio, ascendendi ambitio, de faclis praesumplio, falsilalis seclatio, inobedientia in iniunclis, mentis elatio, aemulatio, fallacia, inquietudo, discrepalio, vilium anxielas, indiscretio, inconstantia, inimicitia, immunditia, alacritas in adversis proximi, cordis superbia, el Redemptoris 20 derisio et despeclio. His malis el innumeris aliis hic mundus infelix et miser laborat. Qui ergo ab his viliis cupit liberari, hanc beali Francisci et fratrum Minorum re- gulam amplexelur et brachiis totius stringal amoris; quia ipsa a praefatis totum hominem liberat et immutat. Ipsa enim, ul patel ex contentis in ea, hominem renovat et transire facil: primo 25 a Dei conlemptu ad Christi imitalionem; in principio regulae habetur: « Regula et vila fratrum Minorum haec est, scilicet Domini noslri lesu Chrisli sanctum evan- gelium observare », etc. ; secundo ab inobservaiitia ad Dei praeceptorum implelionem, dicens: « Fraler Franciscus promitlit obedientiam et reverentiam » etc. ; tertio a caruis luxuria ad eius puritatem; ideo dicit regula, quod fratres vivant [in puritate] (/") 30 el observent castitatem; quarto a cupiditate ad voluntariam paupertatem; ideo sine proprio quilibel promittit vivere hanc profitens regulam, et sic regula docet; quinlo a derisione ad honoris exhibitionem; ideo reverentiae omnes fratres subiicit el res- pectu domini papae et praelatorum; quia « vivendo in obedientia »; sexto ab ir- reverentia ad veneralionem; promiltit enim reverentiam ex regula quilibet frater 35 Minor; septimo ab indevolione Christi ad perfectam mundi pro ipso abdicalionem; ideo dicit regula: « Si quis voluerit hanc vitam accipere » etc. ; octavo ab affectu saeculi ad Christi veram inhaesionem; regula dicit, quod venientes ad ordinem omnia vendant; nono a Christi contemptu ad ipsius sublevationem; regula mandat, quod omnia debeant pauperibus erogare ad ordinem venientes; decimo ab impalientia 40 tenlalionum ad fervidam macerationem; regula dicit, mollibus non indui, nec duas lunicas habcri etc. ; undecimo a laudis appetitu ad sui despectionem; regula dicit, quod fratres possint vestimenta repetiare de saccis et aliis petiis etc; duodecimo a detrac- (a) As et edd. det. — (h) As et edd. om. qiii sunt. — (c) As revocativa. — (d) As hic et paulo post ariibus. — (e) As om. derisio — Dei. — (f) As fratres ieiunent. 442 FRUCTUS IX — PARS SECUNDA. tione ad omniiuii verbolenns sailem conimendalionem; regula dicil, qnod fralres « non despiciant, ne(ine iudicenl homines» elc.; decimolerlio a prava mundi delecialione ad laudis Domini iubilationem; reguia dicil, quod « clerici facianl divinnm officium » elc. ; decimoquarlo a venlris ingluvie ad eius snbieclionem el refrenalionem; i'cgula dicil, 0 qnod « fratres ieiunenl » elc. ; decimoqninto a iurgiis ad pacificam conversalionem; regula dicil, (]uod fratres, « qiiando vadiinl per mundum, non litigenl » elc. ; decimo- sexlo ab aliorum vilipensione ad eorum carilalem el dilcclionem; regula dicit, ijuod « sint pacilici, modesti ct mansueli » etc. ; decimoscplimo a linguae procacilate ad laci- turnilatem; regula dicil, quod « honeste Iralres loqui debeant omnibus, sicut decel »; 10 decimooctavo a pecuniae ac(|uisitioue ad pauperlalis amorem; regula praecipit, quod fratres « nullo modo denarios vel pecuniam rccipiant » etc. ; decimonono ab otio ad operis laborem; regula dicit, quod fratres « laborent fideliter et devote » etc. ; vige- simo a temporis perditione ad orationis fervorem; regula dicit, quod fratres « sanclae oralionis spiritum non exstinguant » etc. ; vigesimo |)rimo ab odio mendicitalis ad 15 panperlatis indefessae amandum valorem; regula dicit laudando paupertatem, (|uod « haec est illa celsitudo alti.ssimae pauperlatis » etc. ; vigesimo secundo a confi- dentia vitac praesenlis ad desiderium et refugium Dei; regula clamat: « Fratres nihil sibi appro|)rieiit, [iiec domum] iiec locum » etc. ; vigesimo terlio a desidia ad bonum opus perficiendum et exercitium; regula dicit, quod fratres ire pro eleemosyna iion 20 dcbent verecundari etc. ; vigesimo (]uario a parvi|)ensione caclestium ad supernorum cogilationcm; regula dicit: « Reges et heredes regni caelornm etc, haec sit por- tio » clc. ; vigesimo quinto a terrenorum alTectu ad ipsorum tolalem dercliclionem; regula dicit: « Nihil sub caelo habere velitis » elc. ; vigesimo sexto a dissensione animorum ad benignam simul cohabitaiionem; regula dicit: « Ubicumque sunt fratres 25 el se inveneriiil» etc. ; vigesimo se])timo ab humililalis despectu ad eius amplcxum veraciter ct accojitionem; regula dicit: « Si qui eorum in infirmitatem ceciderint» ctc. ; vigesimo oclavo a peccati dcfcnsione ad eius proj^riam confessionem; regula dicit: « Si qui fratrum, instigantc inimico, mortalitcr peccaverint » etc. ; vigesimo nono ab ambitionc ad siii proj^rii dcrectns considcralionem; regula dicil, (]uod « miiiistri 30 sint servi omnium fratrum » etc. ; trigesimo a falsitatis vitio ad veritatis profes- sioiicm; regnla dicit: « Nullus fratrum j^opulo penitus audeat |)raedicare » etc; trigesimo j^rimo a |)raesumi)lionc ad ipsius declinationem ; regula dicil: « Fralres non praedicciit In episcopalu alicuius episcopi » etc; trigesimo sccundo ab ino- bcdicntiae coiiltimacia ad iniunclorum cxscculioiicm; regula dicit: « Firmiler praecipio 35 eis, ul obedianl siiis ministris » clc ; Irigcsinio tertio a nieiitis elalionc ad sui vcram de.speclionem; regiila dicit: « Fralres caveant ab omni suporbia » etc ; tri- gesimo (|iiarlo ab omiii prava aemulatioiie ad gaudiiim dc bono proximi ct exsulta- lionem; regiila dicit, (itiod « caveant ab omni invidia » etc; trigesimo quinto a fal- lacia cl dolo ad acris dclestationem ; r(>gtila dicit, (inod « caveanl ab avarilia » ctc; 40 Irigesimo .sexto ab iii(]uiclti(liiic cordis ad citis lotalcm in Dciim pioicclioncm; rcgula dicil, (inod « caveani a cura ct soliiciludiiic » clc; Irigivsimo scplimo ab animorum dissonsione ad proximi commeiidalioncm; legiila dicil, (]uod « fralrcs ca- veant a dctractionc ct mtirmuralione » ctc ; trigcsimo oclavo a rcrum vilium anxic- tatc ad siii dctcstabilcm («) deicctioncm; rcgiila dicit: « FraliTs nescicnlcs liltcras» clc (a) Ak ct cdd. detestativam. FRANCISCUS REGULATOR. 443 Irigesimo uono ab indiscrelione, impalienlia ac inconstanlia ad palientiam e( lole- rantiam; regula dicit, quod habeant patientiam in tribulalionibus elc. ; quadragesimo ab iracundia ad amicitiam et inimicorum diligenliam; regula dicit, quod debemus diligere, qui nos odiunl etc. ; quadragesimo primo ab immundilia ad animae munditiam el puritalem; regula dicit, quod debent fralres « orare ad Deum puro corde » elc, et 5 alibi dicil: « Ne habeant suspecla consortia vel consilia mulierum » etc. (a); quadra- gesimo secundo a delectatione in adversis proximi et gaudio ad ipsorum in bono informationem (6); regula fratres dirigil ad « saracenos el alios infldeles » elc. ; qua- dragesimo tertio a cordis elatione ad veram humilialionem; regula dicil, quod fratres « sint semper subditi et subiecti » etc; quadragesimo quarlo ct ultimo a Chrisli lo vilae derisione ad laudabilem Christi sequelam et inseculionem; regula dicit in (ine, « quod sanctum evangelium Domini nostri lesu Christi [quod firmiler promisimus] observemus». Ex quibus palet, quod regula fratrum Minorum est contra mundi vilia el mala ordinata; nam hominem abducit a malo et ad bonum perducit, ut palct ex 15 dictis. Hoc patuit in multis, qui in saeculo fucrunt pessimi, el postea in ordine fuerunl sanctissimi; sicul de tribus latronibus patet conversis per bcalum Franciscum, cl de fratre Agnello sic a bealo Francisco vocato, qui fuit latro crudelissimns; de fralre Gonsalvo Salvii (c), provinciae Castellae, pessimo prius homine et lalrone et demum sancto, et sic de aliis, de quibus dicelur sequenti fruclu et conformitate, et aliqua- 20 liter dictum est praecedenti conformitate '. 10. Decimo, regula nostra [fratrum Minorum] est pro hominis ordina- lioneel in bono conservatione demonslrata et resera ta. Haec habet duas parles: prima, quod regula haec esl homiuis ordinativa, secunda, quod esl in bono conservativa. 25 Prima pars, quod ipsa sit ordinativa hominis, patet. Ipsa enim ordinat homincm: primo ad Deum per imitationem, cum dicit: « Regula et vita fratrum Minorum » etc; secundo quoad data et concessa per gralitudinem, et hoc per officii exhibitionem; dicit regula: « Clerici faciant divinum officium » elc; tertio quoad exlra per prae- dicationem; regula dicit: « Fratres praedicent »; quarto quoad intra per com- 30 passionem; regula dicit: « Si qui fratres in infirmitatcm ceciderint » etc; quinto quoad menlem per paupertatem volunlariam; regula dicit: « Haec est illa celsitudo altissimae paupertatis » etc. ; sexto quoad fratrem per caritatem; regula dicit: « Ubi- cumque sunt et se invenerint fratres » etc. ; septimo quoad verbum per veri ex- pressionem; regula dicit, quod « siut examinata et casta eorum eloquia »; octavo 35 quoad geslus per compositionem; regula dicit: « Quando fratres vadunt per mundum, non litigent » etc; nono quoad fldem per stabilitatem; regula dicit: « Stabiles in fide » elc; decimo quoad vitam per exemplarilatem; regula dicit: « Sint mites, pacifici et modesti » etc; undecimo quoad corpus per rigiditatcm; regula dicil, quod « ieiunent a festo » etc; duodecimo quoad illata per tranquillitatem; regula 40 dicit, quod « fratres debent habere patientiam in tribulalionibus » elc Sic ergo palet, (a) As et edd. om. et alihi — etc. — (h) As et edd. confirmationem. — (c) Edd. qui fuit Salvii. ' Cfr. supra pag. 321 (ubi vocatur Santii). 444 FRUCTUS IX — PARS SECUNDA. quoinodo regiila li-;Uriini Minorum oitlinal fralros quoad alla per reverenliam, quoad dala per graliludinem, quoad oxlra per misericordiam, quoad inlra per pielalem, quoad inenlem per innocenliam, (pioad fralrem per aequilalem, quoad vocem per ve- rilalem, quoad actum per religiosilatein, quoad corpus per severilalem, quoad cultum 5 per [idelitalem, quoad mores per disciplinam, quoad convcrsationem per coucordiam, ut merilo healus Franciscus possil dicere cuilihet Iralri illud Prov. i, 15: Viam sa- pienliae docebo te, el (lucam te per semitas aequitatis. Et sic patel, (piomodo regiila ipsa esl hominis ordinaliva. [Secuiido] esl in l)onoconservaliva. In bono [enim] conserval plura: sobrielas, lianc 10 docel regula, mandans fratrihus, « ut ieiuncnl »; operatio, regula dicit: « Fralres illi, quihus (ledit Domiims graliam lahorandi, laborent» etc; asperilas cullus, regula dicil: « Fratres haheant unam tiinicam, nec mollihns induantiir » etc; inhibitio census, regula dicit: « Fratres nihii sihi approprienl » ctc; rarilas sermonis, regula dicit, quod « sinl casta eorum elo(|uia »; vilatio opportunitatis personae, loci el lemporis, regula dicil, 15 quod " fralres non liaheanl suspecla consorlia » elc; oralio etiam esl necessaria, re- gula dicit, quod « faciant [divinum] ofticium », el non del)eiil exslinguere « spirilum oralionis » etc. ; humililas, regula dicil, qiiod « ministri sint servi omnium fralrum »; pauperlas, regula dicil: « Fratrcs millo modo denarios » etc Praefala ergo cum ho- minem in bono conservont, cl hoc praeheat isla sacra reguia, morito ipsa cst in bono 20 conservaliva. Esl eliam ad porfeclionem doductiva. Palel; nam ipsa regula, te.sle Honorio IH el Nicolao lY, esl regiila Domini noslri lesu Chrisli; quare, cum Christi perfecta sinl opera, palol, ()uod haec rogiila ad porfeclionem ducil. Hoc patuit in eius ohservalo- ribus, qui virtutihus ploni miraculis clarissimis coruscarunt (a). In signuni, quod haec 25 sit rcgula iesu Christi, esl, qiiod Chrislus apparere dignatus est el se oslendere in Iiabilu fratrum Minoriim. Nam, cum quidam desideraret Deo deservire, el Deum rogarol ut sibi viain ostendere dignarolur, et quomodo sibi perfecte servirel, Dominus, qiii audil [lihonter] preces honorum, lesus Chrislus, oslendit se illi in hahitu fralriim Minoriim dicens: « Quicumqiie me scqui cupil, vonial ot lalitcr mihi serviat», ot 30 evanuil ah oculis oius slatim. Iste vero cogitans el admirans dc dicta visione, cum nunquam fralrom Minorom vi(li.ssct, iioc aliquid de eis audiorat, fecil se de ordino Cistcrcionsium. Sod clapsis (|iiindooim annis, dominus loannos Gaiolanus, qiii Inil papa Nicolaus III (6), factiis cardinalis, misil ad ahhatiam, ubi praefalus eral, ut sibi aliquem mitleroiil suoriim monachoruin ad siiam camoram ciislodiondam. Qiiod 35 audions praofalus monachus rogavit ahhalom, ut oiim milterot, (luod el factum cst. Hoc enim agohal, quia vidcrat quendam halrom .Minorom, ol recordatus visionis Christi oplahat ordinom iiitraro, (|uo(l ovonil; iiani diclo domino cardinali oum iii- vaiiU?, facliis csl fratcr .Minor homis ol .sinclus. IIoc recitavii papa Nicolaus ipsc apiid Surianum, omnihiis minislris ordinis in siii praesentia consliliitis '. 40 Verum, etsi rogula haec sil ad perloclioiiom (lo(liioti\a, in hoiio conservativa et hominis ordinativa, faclione diaholioa ot oporationo a miiliis hatrihus malo oh- servaliir. .Mloiidonli^s onim regulae portoctionem ot ooiiditioiiom daemones et primornm {n) As cormcant. — (h) Codox ol As IV. ' Idcm iii Ms. Coil. S. .\iU. fol. GH v. FRANCISCUS REGULATOR. 445 fralriim ad observaiiduin eam lerventem amoreni, lempore, quo bealus Franciscus ca- pilulum gcnerale celebravit Assisii, ubi fuerunt ultra quinque millia fratrum, (laemones conlra ipsum et ordinem capitulum fecerunt in hospitali Cruciferorum de Pariete in via exsistenli inter Assisium et sanctam Mariam de Angelis, ubi fuerunl dccem el oclo millia daemonum, sicut ipsi poslea retulerunt, el beato Francisco fuit a Deo 5 revelalum. Qui consilium peragentes conira fratres el ordinem, cum multi mnlla dicerent, unus daemon aliis aslutior ail: « Isti fralres, qui nunc sunt, adeo sunt ferventes in regulae observantia, quod nihil conlra eos agere poterimus; sed modus deiiciendi ordinem et destruendi ipsum est, ut inveniatur aliquod factum, quod nullam speciem mali habeat (a). Hoc aulem est, ut inducamus eos ad induendum lo ad ordinem suum filios nobilium et magnorum, quos compellenlur nutrire delicate, el sic ducemns eos ad carnalitates cl laxationes. Inducemus et alios plures, qui non erunt lanti fervoris {b), ad vivendum laute el delicate induendum, propter quae conlra ipsos habere polerimus victoriam et triumphum ». Et ad dictum islius daemonis omnes steterunl. Quod agnoscens beatus Franciscus in spiritu, obstupuit de lanla 15 aslutia daemonum, el multum conlrislatus vix verbum dedit alicui pluribus diebus '. Et beatus Franciscns dixil, quod Deus sibi revelaverat, quod ordinem suum ad poe- nitenliam mundo dederat centum annis, sicut arcam Noe; et tria genera hominum suum ordinem deslruere et inficere, quantum in se foret, debebanl, scilicet fralres generosi, sludiosi et pneri; pueri cnim relaxarent regularem disciplinam, generosi 20 humilitalem, studiosi pauperlatem. Et fraler Angelus dixit, quod beatus Franciscus sibi dixerat, quod male scnliebat de fralribus suis, quia oratio deficit in ordine; quia, quando congregantur fralrcs, non loqunntur de Deo, sed de mundo et mundanis, et quia faciunl aedificia exccssiva, quae vehemenler Deo displicent, el quia caritas peril inler fratres. Et diabolus loquens cuidam baroni de tertio ordine beati Francisci 25 exsistenti, inler alia dc ordine nostro Minorum loquendo, inquit: « Ordo beali Fran- cisci, licet adhuc sit parvulus, tu tamen videbis eum vehemcnler multiplicatum et omnibus praevalenlem; qui, scilicet specialiter nobis infestus, plures de nostris manibus eruens, etiam pessimos peccatores ad salutem perducet, nec a tempore apostolorum sustinuimus ab aliquibus tale damnum. Nos autem ipsis, prout poterimus, resistemus 30 el eis adversa procurabimus; multa conlra ipsos conslituimus; hoc autem nobis re- velatum est, quod eos^impedire non polerimus usque ad annos antichrisli; tunc rediet nobis poteslas, et omnia subvertemus ». Haec daemon. Mihi videtur, quod iam sit impletum hoc, etsi ille iniquus antichristus nondum advenerit (c). Et causa est, quia praelati non faciunt servari a subditis, nec ipsi observant, quae mandant regula el 35 noslri ordinis statula {d). Insu[)er sunt illa in ordine, de quibus Ghristus conquestus est fratri Leoni, socio beati Francisci, videlicet « quia Dci beneficia non cognoscunt, quae eis impendil, non tantum spiritualia, sed etiam temporalia, scilicet necessaria corpori, quia neque seminant, neque metunt, et tamen ipsos affluenter pascit et nutrit; frequenter murmurant, otio vacanl, el se ad iram provocant, cl ad amorem 40 cilo non redeunt parcentes iniurias, ut deberent^». Haec Christus. Et quia sic esl. (a) As et edd. adduut vel praetendat. — (h) As et odd. addunt et inducemus eos. — (c) As ot edd. apparuerit. — [d) As et edd. instituta. ' Similem narrationem cum aliis adiunclis exiiibet Chron. 24 gen., pag, 27. Cfr. Leggencla antica (ed. Minocclii), c. 22. — " Actus c. 63. 446 FRUCTUS IX — PARS SECUNDA. ordo nosler in pracfalis condilioiiibiis iii lalibns fralribns minimc ropcrilnr; sed in aliis bonis fralribus, (piod rcgnlac observanlia pracdicla facial, pcr omnia verissime comprobalnr. II. Undecimo, regnlam noslram non observanlibus poena a Deo [esl] praepa- 5 rala. Cum cnim scriplnra snadcal, Deo vovere diccns: Vovete, addit ct, votum per- solvere dicens: l{eddile\ Fraler crgo, qui rcgulam Minorum, quae apostolica esl et Cbrisli, ut supcriora dcmonslranl, cum Ipsam observare promiscril, profilendo Dco, beatae Virgini, bealo Francisco et oinnibus sanctis, et tolo lemporc vilae, el coram praclalo ct aliis fralribus, volo non simplici, sed solemni, mirum est, quod fratcr 10 parvipendat sic, quod Dco tam voluntarie ipsc promisit sibi reddcre pcr regulae observantiam ; cl si quisquam eidcm promiscrit aliquid, vult plciiarie sibi persolvi; quanto magis ipse fratcr Domino Deo? Qnare non observando promissa, si Dominus Deus irascilur, punil el sublrabit sua dona a nobis, non est mirum ; immo mirum esse debet, quomodo suslinel nos ipsum deridcntcs, sperncntes, et quae eidem promisimus, 15 non solventes. Sed quia Deus, ut dicil scriplura, est pallens reddilor, est paliens in exspcctando, sed rcdditor in puniendo ct pracmiando, quia reddit unicuique iuxta opej-a sua^; undc non immerito rcgulam non obscrvantes, si puniat, et in praesenli subtrabcndo gratiam, dona sua et bona temporalia, ct poenas corporales infligcndo, ct in futuro quosdam puniendo tem()oraliter, ut in purgatorio, ac alios aeternaliter, 20 ul in inferno, non est mirum, praescrlim cum bomo sponte peragat talia; per quo- rum (a) opposilum proculdubio vitam possidcrcl aelernam, proul cuilibet profitenli promillilnr, ut dicetur slalim (b). Quod enim Dcus quosdam regulam non observantes puniat aeternaliter in inferno, quibusdam snbsequentibus dcmonstralur exemplis. Cum frater quidam, domcslicus 2!i sanclo fralri Acgidio, diccret fratri Acgidio (c): « Frater Aegidi, bona nova dico tibi », ct fraler Aegidius respondit: « Dicas »; et ipse inquit: « Hac nocte fui duclus ad infcrnum, et exsistens ibi nullum fralrem nostri ordinis inveni»; respondit fralcr Aegidius clamans et dicens: « Benc, libi crcdo », et hoc dixit ler, et statim fuit raplus. In se el ad se reversus inlerrogavit frater dicens: « Quomodo inlclligilur, 30 quod nullus frater sit in infcrno »? Respondil fratcr Aegidius: « Non desccndisti tanluin in iiifcrnum, ubi sunt illi miscri, qui porlant tunicam fratrnm Minorum et apparent fratres el operc sunt contrarii ^ ». — Fratcr quidam pravus et malus mortuus cst dc sero; et cum a fralrc alio corpus eius custodirctur, raplus in visione vidit diclum fralrem siiis malcfaclis condcmnari ct duci ad infcrnum. Ciimque pcr dacmoncs ad 3;; infernum duccretur, bcatus Franciscus vocavit dacmoiics diccns: « Ducilc cum ad mc; ego nolo, quod cum babilu mco in infernum dcducatur »; ct remolo caputio ab liabitu, daemoiies ipsum ad inlornum dcduxcrunt, Scd cum fratcr ad sc rediissct el de visione mirarelur, rcspicieiis corpus defuncti, vidit capnliiim a suo babitu amotum; quo pcrspccto, ccrlificatns dc fralris damnalionc rem, quam vidcral, fralribus enar- 40 ravit *. — Aliuin fratrem in provincia Aragoniae in convcntu {d), cum (piacdam contra Deum commisisscl cl regulam, nec un(|uam volui.sscl commissum pcccalum conntcri, (a) As et edd. ctiius. — (<<) Kil. ^ 0111. soquentos imrratioiios iisquo :ul n. 12. — (r) As ot ctUl. ); alii, qui servanl voluiitate, sed non elTectu, et illi purgabuntur; alii, vero, qui nec sic iiec sic, de (|uihus non sit tihi cuia, qtiia nec mihi est », dixit Dominus ^ Tales (c) enim, quia in iuferuo deputatilur, cura de cis Domino non est; (|uia iu obliviouem dati sunt Deo, iuxta evangelicani doclriuam, dicenle Chrislo ': Amen 23 dico vobis, nescio vos. Et quod fratres sic purgenlur, etsi paleal verbo Christi, patet etiam exemplis. Quidam iuvenis fratcr Minor, socius sancti fratris IJonafinis, confessoris sororum sanctae Pelrouillae de Senis, ad morlem perveniens, rogatus a diclo fratre Bonafine, ut post mortem redirct ad ipsum, et illc promisisset, si Domino placeret, quod infra Ires dies rediret, dum frater praediclus eum exspectaret infra trcs dies 30 stib pergula, frater mortuus adveniens eum vocavit. Frater Bouafinis respondit: « liene veiiias, lili. Habtiisli pavorcui in ttio fine »? Bcspoudit: « Magutim pavorem babui et niagnam poeuain; sed beatus Franciscus, pater uostcr, me defendit, ct ecce, ducit me ad paradistim; veuio enim de purgatorio ». Et ctim vellet eum frater Bonafiuis pliis sihi loqui et eum iuierrogare, dixil: « Noli me hic plus relinere; quia eum beato 3.'j Fraiicisco vado ad paradisum ». — Alius frater fuit Parisius, cui giiardianus, (|iii ipsiim niitrierat, exsistenti iii puncto rnortis mandavit Iria: primum, tit stalim iret ad |)aradisuin, secundum, ut statim ((/) post morlcm ad sc reverterelur, terlium, tit scirel, quol aiiimae iu i|)sitis egrcssu de muudo exivisseut, el quol ad paradisum vel ad purgatorium vel ad iuleruum desceudissent. Fratrc morliio, post Ires dies lotus glo- 40 riostis ad gtiardiaiium rediit, ct interrogalus de mora, res|)ondil, qtiod sua ohedienlia nou pro alia vita, sed pro praesenti valchat; quarc ipsc non slalim evolavit ad cae- (a) As et edd. deprecanti. — (b) A.s ot cild. adduiit ad vitam aetet-nam. — (<) As et edd. De ta- libus. — (d) As et edd. quam citius. ' Oeesl apiid iMibel, Iliernrchin rnUinlicn medii aevi. — * ('fr. Lcijgendn luilicn (ed. Mi- nocclii) c. ii cl IVIs. Coil. S. Anloiiii fol. iiSv. — " MalUi. 2ii, 12. FRANCISCUS REGULATOR. 451 liim, secl qiiia iiidigobnl purgari, fuil in purgatorio iilis Irihus dielnis. Inlerrogalus de causa respondil: « Quia ego sciens bcne canlare, quando alii fralres non bene cantabant, aliqualiter [eos] deridebam; quod Deus noluil impune transire; sed quia complevi poenitcntiam meam, modo ad paradisum pcrgo». « De terlio, de quo mihi imposuisti, scias, quod bene quinque millia animarum in puncto, quo decessi, et '6 ipsae a corporibus absce.sserunt, de quibus una ivit ad paradisum, tres ad purga- torium, de quibus ego fui una, reliquae vero ad infcrnum descenderunl »; ct his diclis disparuit. — Alius fratcr fuit, qui non inclinabal se ad Gloria Palri^ tali pro purgatorio fuit punilus supplicio: stabat enim super allissimam columnam in medio maris et arctissimam, el centies in die et cenlies in nocte inclinabal se, el sic slabal lo usque quoad iiiclinationes omissas ad Gloria Patri persolveret; et dixit, quod talis inclinatio erat sibi poenosa; quia semper putabal, se casurum in profundum maris. — Quidnm alius fuit Irater, qui negligens fuit in persolvendo, quae slatula sunl in ordine pro defiinclis fralribus dicenda; qui post dies plures apparens uni fratri socio, in- lerrogatus desalute respondit, quod salvus erat, sed in maximis poenis erat. Et cum 15 sdcius diceret: « Nos diximus ofTicium et tol missas pro anima lua; nonne profuerunt libi »? respondit, quod non; quia cum ipse non persolvisset, quae debebat pro fra- tribus defunctis, Deus facla pro ipso npplicavil defunctis; sed si deinceps fratres orarent pro eo, lunc sibi valeret; et bic diclis, disparuit. et fratres pro eo interces- serunl. — Frater Conradus dc OtTida, sanctus homo, dum quendam fratrem iuvenem 20 insolentem suis monilis convertisset ad servandam regulam promissam, el ille ince- pisset, superveniente morle, ad purgatorium ductus est; qui divina voluntale ad fra- trem Conradum reversus, indicavit se magnis pocnis subieclum ob negligentiam man- datorum regulae neglectorum (a), et quod pro ipso Deum oraret, diccndo aliqua Pater nosier; (|uod frater Conradus faciens libenler, statim dictis Pa^er wosto^ a purgatorio 25 liberatus, ad gloriam pcnluctus est \ — Apparilione multorum fiatrum defunctorum innoluil pluribus, fratres negligenles in regulae observanlia post hanc vitam poenis magnis puniri in purgatorio. Ex quibus apparet, quod non servantibus regulam esl poena et in praesenti ac pro futuro praeparata. 30 12. Duodecimo et ultimo regula [ipsa fratrum Minorum] eam servantes ad gaudia ducit beata. Istud patet verbo Christi, loan. 8, 52: Si quis sermonem meum servaverit, mortem non gustabit in aeternum, et loan. 14, 21: Si quis diligit me, sermonem meum servabit; et sequitur capitulo eodem: Si quis diligit me^ diligetur a Patre meo^ et ego manifestabo ei meipsum; et loan. 12, 2G: Ubi sum 35 ego, illic et minister meus erit. Cum ergo regula fralrum Minorum sit Domini nostri, ut dicil Honorius papa et Nicolaus, ipsa in sacro evangelio fundatur, vita Chrisli el apo- stolorum fundatur exemplo; quare ad ipsius observantiam sequitur gloriae post huius vitae cursum perceplio. Paupcrtatis esl regnum caelorum, Matlh. 5, 3; obedientiae est regnum caelorum, Mallh. 19, 17: 'Si vis ad vitam ingredi, serva mandata, el ibidem 29: 40 Omnis, qui dereliquerit domum etc, propler nomen meum, centuplum accipiet et (a) As et edd. non impletorum. Actus c. 50. 452 FRUCTUS IX — PARS SECUNDA. vilam aelernam possidebit; cnslis rogmim daliir caeloiiim, Miillh. 19, 12: Quia fales se caslraverunt propter recjnum caelorum. El cum praofala hac sacra reijula Mhioriim servciilur el haheaiilur, el alia miilla, merilo servaiilihus [eam] vila dalur aelenia. Iii huius sigiium |)raelalus recipiens ad profcssiouem, volo emisso de regulae ohserva- 5 lione, dicil profileiili: « Et ego, si haec ohservaveris, |)romillo lihi vilam aelernam (o) ». El ideo henc dicehal sanclus fraler Aegidius socio suo: « A priiicipio nec melior religio nec expedilior religione fralrum IMiiiorum appaiuil ' ». El (piod sic sil, palel ex diclis supra; qnia healo Fraiicisco dicUim esl ah angclo, (piod rcgiilae ohservalores hahenl cum discipulis Chrisli iii caelo praeciaras cl lucidas mansiones. — In mira- 10 culis indulgenliac sanclae Mariae tlc 1'orliuncula sive de Aiigelis hahelur, (piod da(>- mon per os cuiusdam mulieris, nomine Zanlese, dixit apiid Raveimam per preshy- lerum lacohum de Bononia adiuralus de heati Francisci el fralriim regulam servaiilium gloria, (juod heatus Franciscus cum fralrihus suis, vexillo cxplicalo, in caelo posl aposlolos praecellil omnes sanclos ^. Quod vero sic sil, paluil fructu praecedenli el 15 coiiformitale, uhi de sanctilate, miraculis el gloria Ireccnlorum fralrum ihidem iiar- ratur. — Fraler sanclus Acgidius caeliim pergcndo, non solum gloriam ohlinuil, sed omnes animas de purgalorio secum ad gloriam Iraxit, ul ihidcm diclum csl ^ — Bealus Frauciscus hanc gratiam a Chrislo hahel. ut eidcm sligmala imprimcndo revelavit, quod omnes auimas fralrum, sororum cl aliorum dc suo lerlio ordinc quolihel anno 20 dic morlis suae a purgalorio ahslrahal el ad gloriam perducat *. Scd qualiler praefali sancli regulae ad lilleram servalores ad gloriam perve- nerinl, longum esset rcfcrrc; sed suHiciat diccrc de quihusdam aliis a praefalis, quia de aliis diclum esl conformitate praecedenli. In parlihiis ullramarinis civilate Aiilio- chiae eral quoddam monaslcriiim monachorum heati Bcnedicli, in loco, qui diciliir 2") Monlana Nigra, a civitale ipsa disians per oclo milliaria, cuius ahhas el monachi vilam heali Francisci ct fralrum suoriim, (piando ad illas parles praedicandi gralia Irausieral, allendeules, divino spiritu inflammali, possessiones monaslcrii palriarchae tradentes el locum pro hahitalione rcliuenlcs, ordincm fratrum Minorum inlraveruul. El cum iu diclo loco tam ipsi quam fratrcs dc diversis parlihus venienles, Domiuo 30 dcservirent, guardianus dicti loci de sero larda hora, scilicel dum lenehrae essenl, cum exlra oslium essel causa medilalionis cl oralionis egressus, quia locus exlra hahilalioncm cral hominum positus, luccm caelilus fusam pers[)exil, el cum ipsa luce miilliliidinem hoiiorahilium personarum riiheis vestimcnlis indularum ac ccreos ma- giios gcslaiitium manihus, coram sc capilihus inclinalis, sihi rcverenliam exhihcnliiim. Xi El ciim de hoc mirarelur, eccc, alia lurha |)rimae similis, valdc honorahilis ciim vesli- meiilis galhi {b) coloris, eidem, capilihus iiiclinalis, rcveiculiam exhihcns ciim candclis in maiiihiis pcrlransihal; posl qiios cl alii priorihus similcs alhissimis indiimcnlis decorati cum faculis el revereiitia pracdicla praecessit. Ilaec dum uimis altonitus ml- rarctur seciim, eccc, decem viri nimio fulgore liicentes, vestiti ruheis cum rcvcrenlia 40 iam dicla el candelis priorum vestigia sc(pichantur. Oiiihus pcrlransilis, (]uia guar- dianiis nulliim eorum interrogaveral, cocpit seipsiim argucrc. l-^.t dum haec inlra se laciliis cogilaret, apparuil miilier (piaedam decora iiimi.s, claritatc circiimfiilta, duohus (o) Sequentia deBuiit in od. 3. — (6) Edd. albi. • Cfr. Diclu II. Ari/iilii, pag. G4. — ' Cfr. tiarlhoU png. 77. — » Cfr. siipra pag. 213. — * l(leri) Fiorrtli, III rl V coiisiderazione ilelle sanle stiinate. Cfr. Aiial. Franc. (. III pag. 646. FRANCISCUS REGULATOR. 453 viris comilala, qiioriiin uiius senior, aller iuvenis videbalur, ccreos e;eslantes in ma- nihus, qui sibi more priorum reverenliam exhibuerunt. Quac cernens guardianus, posl dominam clamare coepit dicens: « 0 domina, adiuro te per eum, (lui pro nobis in cruce mortem suslinuit, ul mihi dicere digneris, quae sis et hi, (jui lccum sunt, et quae turbae praecedenles significent, et quo vadant». Quae gratioso vultu et ma- s ture subridens dixit: « Ego sum Maler Salvatoris Christi, et hi6 senior, qui est niecum, esl Petrus apostokis, et iunior loannes cvangeHsta. Prima turba, quam vidisli, rubeis induta, marlyres snnl, secunda confessores, tertia virgines, et decem viri, quos vidisli quarto loco, decem aposloli sunt; et imus Antiochiam pro anima cuiusdam fralris ordinis lui, quam cras prope horam diei terliam de corpore egredientem assumemus 10 el cum hac decora societate ad caeii gloriam perducemus. Et statim ahis oclo diebus Iransactis, huc ad tuum locum cum iam libi monstrata societate revertemur et animam fratris hic morituri, simili honore conducendo, suo repraesentabimus Crealori aeternahter iucundantem; et his dictis statim visio disparuit. Ipse vero guardianus in ecciesia rediens cum desiderio lempus malutinahs ofHcii exspectabal. Quo expielo, duos I5 fralres ad se vocans, eisqiie per salularem iniunxit obedientiam, ut slalim irenl Anlio- chiam et viderent, si aliquis fraler esset infirmus vel in brevi moriturqs, nullo eis dalo indicio visionis, et si quem invenirent, slalim redirenl et dicerent ei sine mora. Qni slalim parentes (a) de maiie Anliochiam pervenerunt, fralremque iam in niorle labo- rantem reperiunl; cuius cum finem exspeclarent, ecce, in ipsorum oculis quasi circa 20 horam tertiam debilum hnmanilatis exsolvil. Qno faclo, (|ui missi fuerant ad suum locum reverlentes, guardiano suo singula, quae viderant, relulerunt. Qui mox fralribus suis omnibus convocatis seriem lolam retulit visionis praefatae el adiecit, quomodo ipsa Mater Salvatoris sibi dixerai, qnod in octava die animam unius fralris in hoc loco moriluri (b) simili honore el reverentia ad amoena gaudia perducerel paradisi. « Unde, 25 fratres mei, cnm pura confessione et summa devolionc et reverenlia nos in his diebus specialitcr praeparemus; quia ex nobis, quis morilurus sit, non accepi ». Quibus intel- leclis et reverenter andilis, omnes h-alres una cum guardiano pura confessione, summa devotione, mullarum lacrymarum effnsione, vigiliis, orationibus, singultibus et ieiuniis ad mortem se j^raeparabanl. Et ecce, cunctis fralribus snnis et incolumibus exsislentibus, 30 ita quod aliqui visionem praedictam iam quasi illusionem putabant, octava dies advenil, in qua guardianus praedictus, cum devotione mane missa celebrala, dixil se gravem capiiis sentire dolorem ac, infirmilate crescenle, circa horam diei sextam inter manus fralrum reddidit spirilum Deo, cun» socielate praemonstrata caeli ianuam ingressurus '. Ecce, quanto honore et pi'aecellentia (c) digni sunt, (fui in hac religione regulam ser- 35 vantes mundo corde et corpore Deo nostro deserviunl. — Noniie dictum est paulo superius ^ de novitio nobili, qui abhorrebat ordinem et habitum, et visione angclorum et beati Francisci cum multiludine fralrum pro qnodam fralre sanclo noviter defuncto eunlium, quein ad gloriam deducebant, conforlatus, in ordine perinansit? — Frater Petriis dc Assisio, cum apud sanctum Leonardnm in loco h-atrum, qui Subpontonia 40 dicitur, staret nocte quadam in contemplalione exsislens, slellam radiantem mirae vidit claritatis et audivil voccm se vocantein, ut sequeretur, (piod el fecit; et duclus (a) As pergentes. — (6) As et edd. morientis. — (c) As reverentia, edd. excellentia. * Idem in Chron. 24 gen., pag. 281. — ^ pag. 433. 454 FRUCTUS IX — PARS SECUNDA. esl ad piileum quendam, de quo inlolerabilis foelor exibat; el mullos vidit ibi esse et iaclari. Quod horrens, per angelum ad loca amoenissima est deductus, in (piibus mulli erant cantantes, inter quos in medio vidit mullos fralres nostri ordinis tam vivos quam mortuos, quorum carnes candidiores ceteris relucebant; et cum ibi vellel esse, 5 ab angelo inde abduclus est. Post multa angelus ei dixil, quod peccatum quoddam, quod in saeculo commiseral, con(ilerelur, quod et fecit; et quod viderat, fralribus enarravit '. Quia ergo liaec ultima conditio regulae per superiora clare ostenditur (a), non est ad ipsius declarationem ulterius Immorandum. 10 Ex praefatis duodecim conditionibus patet, quanta sit sacrae regulae Minorum et ordinis sanctitas, altiludo et excellenlia. Et hinc est, quod ipsam attendendo (b) prius cardinalis sanclae Mariae dominus Ugolinus, sed post Ostiensis episcopus et postea Gregorius papa IX (c), dum semel bealus Franciscus in loco, qui Carcer beali Fran- cisci dicitur, morarelur, praediclus dominus cardinalis ad bealum Franciscum accessit; 15 (|uem cum beatus Franciscus videret, coepit fugere per abrupta monlium, et cardinalis a lergo solus ipsum sequeretur et {d) finaliter rcperisset, et cum cardinalis diceret beato Francisco, quare fugeret, cum eum singularissime diligeret et ordinem suum, respondit beatus Franciscus: « Pater et domine mi! Ego sic fugi, quia, cum ego sim homo pauper et vilis et nihil, confundor quamplurimum, quod lantus dominus di- 20 gnetur me humiliter tam pauperculum visitare ». Cui cardinalis post magnum collo- quium de divinis, dixit: « Rogo te, frater Francisce, per Dominum, ut indicesmihi: quid plus mihi expedil, scilicel vel sic esse in cardinalatu vel esse in ordine luo, dimissa saeculi vanilate? et vivil Dominus, quod illud, quod tu consulucris, stalim implebo». Cui sanclus Franciscus: « Domine mi, vos estis homo magni consilii, et 25 potestis multa bona facere toti mundo slando in olTlcio cardinalalus; verumtamen si ordinem inlraretis, esset magna aedificatio toli mundo et magna cordium concitalio ad currendum post Christum; cum eliam vos sitis magnus praedicalor, per veslram exhorlalionem mulli converlerentur ad Chrislum. Verumtamen, quia Domiiuis mihi quoad praesens non indicavit, quid islorum esset melius, vobis niillatenus didlnircm ». 30 Et sic eum, ne intrarel ordinem, in suspenso dimisit. Sed hoc temporis in processu beatus Franciscus sibi praedixit, scilicet eum fiilurum summiim ponlificem; et sic evenit. Attamen, hic pontifcx faclus, cum habitu, chorda el soleis sancluaria per urbom visitabal cum fralribus, et in coena Domini habitu indutus faciebat mandalum, pedes j)aupcrum lavando, immo, quod maius esl, dum sic pcdes lavarel, pauperes cum mi- 35 nime agnoscentes repellebant eum dicenlcs: « Tu nescis bene lavare pedes, dimilte alios fratres, nostros (e) lavare pedes »; el sic permillebat cum summa humilitale *. Iste papa fuit mirabilis regulae conservator et defensor; nam fralrem Heliain conlra regulam agentem absolvit a geiioralatii, el in sui praoscntia eleclus fuil frater Albertiis dc Pisis, tunc Angliae minister. H(!giilam ipsam dcclaravil primtis. Hoaliim Fraiicisciim 40 cl bcatum Antonium, rcgiilae obsorvalores, calalogo sanctoium adscripsit. I)o sligma- (a) As cit cdd. hanc condUionem superiora ostendunt. — (6) As ot odd. oui. ipsam attendcndo. — (c) As ct fdd. adduiil ipsam regulam et vitam beati Francisci attendens. — (d) As ot odd. scquendo. — (e) As nobia, cdd. mihi. ' Clr. Dialuyns pag. 104. — * Cft-. Catatofjus Cardinalium Protectorum, 1. c. pag. 709. FRANCISCUS REGULATOR. 455 libus privilegium dedit; fralrem Praedicatorum ordinis, Everardum iiomine, oppo- silum de sligmalibus dicenlem compescuit '. Fratres ordinis defendit el mullis privi- legiis (a) decoravil. — Perfectionem ordinis et regulae altendens papa Marlinus cum habitu voluit sepeliri. Sic et cardinales, reges, duces, filii regum, [barones] comiles el principes, nobiles et plebei, ul diclum esl conformilale praecedenli, regulam atten 5 dentes perfeclissimam, eius observanlia et reverentia ad Domiiuim in habitu fralrum Minorum Iransire elegeruut. Merilo ex praediclis Paulus clamat dicens Gal. 6, 16: Quicimquc lianc regulam sccuti fuerint^ pax super illos et misericordia. Ipsam enim servanlibus benedictio datur beali Francisci, uon servantibus maledictio. Eius observanlia, dum viverel, lo sibi erat acceplabilis, et servanles [eam] amoris intimi pio amplexabatur affectu, sicul de quodam sacrae Iheologiae magistro de Alamannia oslendit, qui ad beatum Franciscum apud sanctam Mariam de Portiuncula accedens, post longam collalionem, quam habuit cum beato Francisco, finaliler dixit cum multa revereniia : « Pater, proposui fjrmiter evangelium et regulam, quam promisi, iuxta puram intenlionem, 15 quam Chrislus pro le locutus est, usque in finem cum adiutorio graliae ipsius sim- pliciter el fideliter observare. Sed unam gratiam a le postulo, scilicet si diebus meis fralres lantum a pura observanlia ipsius declinarent regiilae, sicul lu per Spiritum san- clum esse declinaluros pronuntias, quod de tua obedienlia (6) solus vel cum aliquibus fralribus eam pure servare volentibus possim a non servare volentibus (c) recedere 20 el illam perfecle servare». Quibus auditis, valde gavisus est bealus Franciscus, el benedicens ei ail: « A Chrislo et a me scias, quod poslulas, tibi esse conccssum », et posuil dexteram manum supor caput eius el dixil ei: « Tu es sacerdos in aelernum secundmn ordinem Melchisedech », ostendens, quod omnes promissiones sibi a Chrislo factae in illis finaliler compleanlur, qui regulam ad lilleram simpliciter servare slu- 25 ^ duerinl ^ Nec fratres debenl scandalizari, si vident, aliqua ficri in ordine, sed debenl facere, sictit quidam novilius fecit. Nam, cum videret et audiret quaedam sibi gravia, el male comederet, ac per hoc tenlaretur ab ordine cxire, inspiratus el illuminalus a Chrislo, coepit intra se cogilare el dicerc: « Qiiare ad ordinem vcnisti? Cerle, non 30 ul delitiosc comederes, immo ut abstineres propler Chrislum, el pulabas lu iion audire et videre quae corpori mullolies non essent solatium »; et idco, quando male come- debal, dixil sibi ipsi: « Ad hoc veiiisli »; quando vero audiebat, quae gravia erant, dixil: « Quid ad le »? et haec scripla porlabal in dorso, et sic forlis spirilu faclus esl, et in ordine bonus frater perseveravil. Et sic dicit regula, quod fratres non scan- 35 dalizentur « propler |)eccatum alicuius »; unusquisque enim onus suum porlabit. — Et quia observantia regulae lantae est fructuosilatis, et consequenter stare in ordine in eius observanlia, niillus debel velle ab ordine recedere, sed Deum rogare, ut in isto ordine eum sua sinat gratia dies suos terminare, excmplo cuiusdam sancti uovitii (rt) As et edd. addunt ipsum ordinem. — {b) As et odd. licentia et ohedientia. — (c) As et edd. non servantihus. * Bulla « Non miiuis dolenlcs » de 31 mart. 1237; cfr. Bullarium fraiic, t. I pag. 213. — * Refert hoc Angelus Clar. in ExposUionc regnlac (ood. 1/92 S. Isidori fol. 69 r; codex Otlob. 666 fol. 95 v); cfr. Legcndae vetcris fragmenta In Opuscules de Critique Historique, t. I pag. 96. 450 FKUCTUS IX — PARS SECUNDA. jipud Romam exsislenlis in sancta Maria de Aracaeli, cuius vila cxlerior erat abo- niinabilis fratribus, quia inleriorem oius vitam nondum agnoscebant. Vila cnim eius eral, quando fratres vigilabanl, ipse fingebat sc dormire, et quando faciebant aliquod servitium commune vel in comnuini, ipse ibat ad cellam et vacabat, el quando fratres 5 dormiebant, ipse solus in ccclesia orabat. Sed cum venisset tempus professionis eius, et minisler, qui tum erat frater Rajncrius de Picbolonibus (a) de Senis, inlrassel ca- pilulum el intcrrogarel fratrcs de vita ipsius novitii, omnes dixerunl, quod nunquam viderant peiorcm novitium. Intorrogavit autem magistrum suum, qui dixit: « Nescio, paler, de ipso bonum aliquod, nisi quod, quando confitelur, tantarum est lacrymarum, 10 quod non polest quasi confiteri ». Tunc minister audiendo baec dixil: « Differatur eius receplio aliquantulum ». El venit minisler uno sero ct stclit iuxta cellam novilii et observabal eum; qui slalim, dicto complelorio, ivii ad ccllam el coepit slerlere (b), tamen non dormiebat; el fratres transeuutes anle cellam suam et audientes eum di- xeruut: « Quam benc est correclus novilius noster, el quomodo stal bene in oratione », 15 et ministcr omnia audiebat. Et vcnil ipse novitius in profunda nocte, dormienlibus fralribus, et ivit ad oralionem iu ecclesia ante imaginem, quam pinxit sanctus Lucas de Domina noslra, cl slatim fuil elcvatus in aera el stabat cum bracbiis apertis, ct plorabat fortiter et dixil: « Domina mea, cui me totum dedi, non permitlas, me re- pclli de islo sanclo ordine»; et duo angeli stabant ad pedes cius et colligebant la- 20 crymas cius et ponebaul ante Dominam et dicebant: « Domina, ne pereat pelilio la- crymarum istarum», et Domina respoudit dicens: « Fili mi, ne dubites; quia lu eris receptus ct perseverabis in isto ordine bonus frater Minor, et in fine perducam tc ad Filium meum ». Ministcr aulem, qui post eum lalcnler ivit, omnia, quae dicla sunt, observabat el, faclo sero, fecit pulsari ad capitulum, ut reciperet ipsum; el 25 dixit fralribus totam vitam ipsius, ct rccepit eum ad obedientiam, et rogavil fratres, ne moleslarcnt eum, sed permillcrent cum esse in sua vocalione. Et ex tunc fralrcs babuerunt eum in magua reverentia. Quod vidcns dictus novitius iam faclus profcssor, mirabalur secum dicens: « Quare isti fralres modo uon dicunt mihi iniurias, sicul consueverant? Nolo slarc in loco islo; quia, ut crcdo, nolus sum cis »; et dixit mi- 30 nistro: « Paler, rogo, quod elevctis me de loco isto, et ponatis me in longinquo loco; quia bic non bene facio facta mea ». Et mulavit eum minister; ac fralcr ipse perse- veravil bonus fraler Minor, Multa alia possunt dici ct adduci ad regulac nostrae ct ordinis commcndationem, scd pracmissa sufliciant. Ex dictis appnrct declarala sccunda pars fruclus l\ et cou- 35 formilalis, vidclicel Franciscus regulator. Dc duabus aliis rcgulis, videlicct sororum ordinis sanclae Clarae cl Iralrum dc pocnilcnlia lertii ordinis, a beato Francisco institulis cl ordinalis, palel inluenti, quani sint perfectae et sanctae; ct (c) iu sanctis sororibus cl fralribus tcrlii ordinis sunl effeclu dcmonstratac, quod sinl ad pcrfectioncn) dcductivac, ut fruclus ct confor- 40 niilas VIII praeccdens dc pluribus oslcndil. Ncc de ipsis in alicjuo cst bacsitandum, ulpotc quia sunt per sedcm apostolicam confirmatae. (o) As ot cdd. Piculominibus. — (b) As slernerc. — (c) Codcx effecUt, lESUS DOCTOR MIRABILIS. 457 Sic ergo bealiis Franeiscus est regulalor, scilicet pritno fratrum Minorum, secundo sororum pauperum, et terlio fratrum de poenilenlia. Quas rcgulas ipsc instiluit el oriliuavit, iuxla quod de ipso canlatur: «Tres ordincs hic ordinat, primumque Ira- Irum nominat Minorum, paupcrumque fit dominarum medius, sed pocnilentum tertius sexum capit utrumque ». Unde ad instar Iritim ecclesiarum a beato Francisco repa- 5 rataruin et voccm ter sibi factam c cruce de reparatione materialis ccclesiae tres ordines et regulas inslituit in orbe et ecclesia mililanle, sicut patct ad oculum omnibus chrislicolis. Ad laudem Chrisli. Amcn. DECIMUS FRUCTUS ET CONFORMITAS: lesus Doctor Mirabilis — Franciscus Praedicator. Exjiositio primae partis: lesus doctor mirabilis. 1. lesus noster Salvator, cum sit verus magister, lux, splendor, candor, lumen, sol, veritas, doctor, lex et verbum, hinc est, quod nos placuit sua claritate illustrare per doctrinae sa- luberrimae informationem. Cum enim liomo ex peccato multiplicem incurrerit ignorantiam, videlicet: primo respectu credendorum, quia notitia verae fidei hominibus generaliter non patebat, etsi aliquibus pateret in singulari ; secundo respectu colendorum, quia creatura et non Creator colebatur; tertio respectu abhorrendorum, quia vitia phis quam virtutes homo acceptabat; quarto spernendorum et contemnendorum respectu, quia mundialia toto aflfectu prosequebantur, et se beatiores censebant de mundanis plura obtinentes; quinto respectu ac- ceptandorum, quia virtutibus non (a) inserviebant; sexto respectu subiugandorum, quia viam carnis et non spiritus quisque prosequebatur ; septimo respectu agendorum, quia de mandatis Dei quoad observantiam parum vel nihil curabatur; octavo respectu dimittendorum, quia illata nequaquam dimittebantur ; nono respectu expiandorum, quia de poenitentia peragenda non cogitabatur; decimo respectu appetendorum, quia divina et caelica non anlielabantur ; undecimo respectu intelligendorum, scilicet prophetiarum, quae clausae erant et non pan- debantur nec intelligebantur ; duodecimo respectu beatificandorum, de quibus opiniones variae per intellectus hominum inveniebantur, et nuUa ponebat debitam veritatem. Ignorantia etiam erat respectu multorum aliorum, et ideo decebat hominem de praefatis plenarie informari et erudiri, et certe non per alium melius, disertius, clarius et perfectius quam per sapientiam Dei Patris, [Dominum] lesum Christum, qui factus est nobis sapientia a Deo, iustitia, sancti- ficatio et redemptio *. Et quia de praefatis in processu huius operis in locis distinctis patebit declaratio, pro modo et istius primae particulae declaratione, scilicet lesus doctor mirabilis, sufficiat ostendere, quod ipse nos sua doctrina direxit et instruit(6): primo respectu evitan- dorum, scilicet vitiorum; secundo respectu acceptandorum, scilicet virtutum; tertio respectu expavendorum, scilicet suppliciorum etc. ; quarto respectu appetendorum, scilicet beatitudinis et praemiorum; quibus ostensis, patebit, quod ipse lesus est doctor mirabilis. 2. Sed ante sunt aliqua praenotanda et videnda. Primum est, quod cum praedictum per prophetas fuisset propter (c) ipsum popuhim instruendum, Is. 2, 3 : Docebit nos vias suas, et ambulabimus in semitis eius etc, et capitulo 61, 1 ; Spiritus Domini super me; evangelizare pauperibus misit me etc, et Mich. 4, 2: Docebit nos de viis suis etc, et Ps. 24, 9: Docebit (a) As et edd. nullus. — {b) As et edd. instruxit. — (c) As et edd. per. ' I Cor. I, 30. 458 FRUCTUS X — PARS PRIMA. mites vias suas, hinc est, quod praedicta volens effectui demandare, docere placuit [sibi] populum, ut patet in omnibus evangeliis. Verum, quia doctor, quae docet, debet prius opere adimplere, ut doctrinam suam non tam verbo quam facto depromat, Salvator coepit prius facere et postea docere. Secundum videndum est, quando coepit. Et dicit Luc. 4, 15 sqq. et Matth. 4, 17 sqq., quod post baptismum et tentationem superatam in deserto, et tunc erat triginta annorum. Ubi datur documentum, quod praedicator debet esse a peccato immunis, et lotus aquis poenitentialibus. Debet esse liber a tentatione superbiae, gulae et avaritiae, quae tria totum inficiunt et praecipue a doctore debent esse longinqua; nam vitio inanis gloriae non debet tangi, propter lucrum non debet praedicare; et quia digtws est mercenarius mercede sua, debet moderate quae sunt victus accipere, seclusa omni gulositate ; sed debet esse triginta an- norum, quia Trinitatis fide imbutus cum observantia decem praeceptorum. Quae omnia in Domino lesu [perfecte] fuere. Tertium [vidcndum], quomodo docebat. Respondet Matthaeus 7, 29: Erat docens sicut potestatem habens, et non sicut scribae et pharisaei, id est illud, quod verbo promebat, actu demonstrabat et potestate, id est signis et miraculis; et loan. 7, 4G habetur, quod ministri ludaeorum interrogati, quare non cepissent lesum, responderunt : Nunquam sic locutu^ est homo. Quartuin videndum est, ubi docebat eos. Matth. 9, 35 habetur primo, quod in synagogis; secundo in monte, Matth. 5, 3 sqq.; tertio in templo, loan. 2, 16 sqq.; quarto in civitatibus, castellis et villis, quia civitates circuibat et castra, Matth. 6, 1 sqq. et Luc. 13, 22; quinto in plateis, Luc. 13, 2G. Sic ergo non in abscondito tantum, sed palam locutus est mundo, loan. 18, 20. Quintum videndum est, quo tempore docebat. Et licet assidue de regno Dei doceret, ut habetur Matth. 21, 33 sqq. et Luc. 19, 11 sqq., tamen praecipue sabbatis docebat, ut ha- betur Luc. 4, 16 et 31. Sextum vidcndum est, qualiter docebat. Respondet evangelium, quod aliquando palam et aperte, loan. 18, 20: Ego jjalam locutus sum mando; aliquando in parabolis, [ut patet] Matth. 13, 3 et Luc. 8, 9 et Marc. 4, 2. Septimum videndum est, numquid vita a verbo [et doctrina] discrepabat? Certe non, dicentibus adversariis, Matth. 22, 16: Magister, scimus quia verax es et viam Dei inveritate doces, et non est tibi cura de aliquo etc, et Act. 1, 1: Coepit lesus facere et docere. Octavum vidondum est, qua hora incipiebat. Respondet evangelium, quod mane diluculo ad tcmplum accedcns docebat, et per totam diem, et de sero in Bethaniam revertcbatur, ut patct Matth. 21, 17 et loan. 18, 2. Nonum videndum est, quid docebat. Respondet evangelium, quod poenitentiam, Matth. 4. 17; viam Dei, Matth. 22, 16; de regno Dei, Matth. 21, 43; se verum Deum, loan. pluribus capitulis, et sic de aliis. Attamcn ad quatuor possunt, quae docuit, rcduci, vidclicet quod quacdam docuit evitanda, ut vitia; quaedam arripienda, ut virtutes; quacdam pertimenda, ut supplicia; quaedam appctenda, ut est gloria. Ad haec quatuor omnis doctriua Christi ct praedicatio est reducibilis. Dico crgo, quod Salvator quacdam praedicavit et docuit evitanda, ut vitia. Ipse enim docuit vitare vitia: primum iniuriarum in proximuin; Matth. 5, 22 dicit: Omnis, qui irascitur fratri suo, reus eril iudicio ; qui dixerit: racha, reus erit concilio ; qui [dixerit]: fatue, reus erit gehennae ignis. — Sccumlum incontinentiae, Matth. 5, 27 sq. : Non moechaberis. Ego autem dico vobis, quod o)tini.s, qii.i vidrrit inulierem , 2 sq.: Cum facis eleemosxjnam, noli tuba lESUS DOCTOR MIEABILIS. 459 eanere, sed nesciat sinistra tua, quid faciat dextera tua, et Matth. 9, 30 caecis interdixit, ne dicerent, quod illuminasset eos etc. — Septimum hypocrisis, Matth. 6, 5: Non eritis (a) sicut hypocritae trisles etc, et contra eos clamavit multoties Matth. 23, 2 sqq. — Octavum mul- tiloquii, Matth. 6, 7: Orantes nolite multum loqui, sicut ethnici faciunt. — Nonum avaritiae et cupiditatis, Matth. 6, 19: Nolite thesaurizare vobis thesauros in terra etc. — Decimum vindictae, Matth. 6, 14 sq. : Sl enim dimiserifis hominihus peccata eorum, dimittet et vobis Pater caelestis peccata vestra et delicta vestra. — Undecimum affectus mundanorum, Matth. 6, 24 : Nemo potest duobus dominis servire, [et] : Non j^otestis Deo servire et mammonae etc. Duodecimum temeritatis in iudicando, Matth. 7, 1 : Nolite iudicare, et non iudicabimini etc. Decimum tertium publicationis secretorum et divinorum, Matth. 7, 6: Nolite sanctixm dare canibus, nec mittatis margaritas vestras ante porcos etc. — Decimum quartum simula- tionis, Matth. 7, 15 : Attendite a falsis prophetis, qvi veniiint ad vos in vestimentis ovimn etc. — Decimum quintum infidelitatis, Matth. 7, 22 sq. : Midti mihi dicent in illa die: Domine, Domine, nonne in nomine tuo prophetavimus f etc. sequitur : Et tunc confitebor illis, quia nun- quam vos novi. — Decimum sextum malae cogitationis, Matth. 9, 11: Quid cogitatis mala in cordihus vestris? — Decimum septimum murmurationis, Matth. 9, 11: Quare cum publi- canis et peecatorihus manducat magister? — Decimum octavum indebitae affectionis ad parentes, Matth. 10, 37 : Qui amat patrem aut matrem plus quam me, non est me dignus etc. — Decimum nonum indiscretionis, Matth. 12, 22, in principio pharisaei dixerunt lesu : Ecce, discipuli tui faciunt, quae non licet eis facere sabbati die. — Vigesimum detractionis, Mattli. 12, 24: Hic non eiicit daemonia nisi in Beelzebtib principe daemoniorum etc. — Vigesimum primum in Spiritum sanctum, Matth. 12, 32: Qui autem dixerit verbum eontra Spiritum sanctum, non remittetur ei neque in hoc saeculo neque in futuro. — Vigesimum secundum vaniloquii, Matth. 12, 36: Dico enim vobis, quoniam de omni verbo otioso, quod locuti fuerint homines, reddent rationem de eo in die iudicii etc. — Vigesimum tertium crudelitatis, Matth. 18, 34 sq. : Nonne oportuit te misereri conservi tui, sicut et ego tui misertus sum? sequitur: Sic faciet vobis Pater vester caelestis, si non dimiseritis unusquisque fratri suo de cordihus vestris. — Vigesimum quartum. indiscretionis et iniustae punitionis, Matth. 23, 4: Imponunt onera importabilia in humeros hominum, digito autem suo nolunt ea movere. — Vigesimum quintum reputationis nimiae, Matth. 23, 6 sq. : Amant primos accubitus in coenis et primas cathedras in synagogis et sa lutationes in foro etc. — Vigesimum sextum falsae nominationis, Matth. 23, 10: Nec voce- mini magistri; quia magister vester unus est Christus. — Vigesimum septimum miserationis (b) Matth. 25, 42 : Esurivi, et non dedistis mihi manducare, et sic de aliis actibus misericordiae. quos ibidem Salvator explicat. — Vigesimum octavum incredulitatis, loan. 10, 26 sq.: Vos non estis de ovibus meis, oves meae voeem meam audiunt etc. De multis aliis vitiis loquitur Christus : de vitio gulae Luc. 21, 34 : Cavete, ne graventur corda (c) vestra crapula vel vino. — De vitio irae Matth. 5, 22 : Qui irascitur fratri suo etc. ; sequitur: Qui te percusserit in unam maxillam, praehe ei alteram. — De vitio superbiae Matth. 23, 12: Qui se exaltat humiliabitur. — De vitio acidiae Matth. 20, 6: Quid statis tota die otiosi? — De vitio invidiae Matth. 10, 8: Gratis accepistis, el gratis date, et sic de aliis. Quibus apparet, quod Dominus lesus vitia fugere docuit et detestari. Docuit secundo virtutes arripere, videlicet : primo paupertatis, Matth. 5, 3 : Beati pau- peres spiritu; quoniam ipsorum est regnum ca,elorum, et Matth. 19, 21 dicens: Vade etvende omnia, quae hahes, et da pauperibus, et habebis thesauros in caelo, et Luc. 14, 33 : Nisi quis renuntiaverit omnihics, quae possidet, non potest meus esse discipulus. — Secundo mititatis Matth. 5, 4: Beati mites; quoniam ipsi possidebunt terram, et Matth. 11, 29: Diseite a me, quia mitis sum et humilis corde. — Tertio austeritatis, Matth, 4, 17: Poenitentiam agite; a.p- propinquavit enim regnum caelorum, et Marc. 1, 15. — Quarto pietatis, Matth. 5, 7: Beati (a) As ct edd. Nolite fieri. — (6) Edd. inmiserationis. — (c) As corpora. 460 FEUCTUS X — PARS PRIMA. ))n\sericordes ; qiioniam ipsi misericordiam consequentar. — Quinto aequitatis, Matth. 5, 6: Beati, qui esuriunt et sitiunt institiam ; quoniam ipsi saturahuntur etc. — Sexto cognitionis propriae defectibilitatis, Matth. 5, 5: lieati qui lugent, scilicet peccata propria ; quoniam ipsi consolabuntur. — Septimo puritatis, Matth. 5, 8: Beati mundocorde; quoniam ipsi Deum vi- debunt. — Octavo tranquillitatis, Mattli. 5, 9: Beati pacifici; quoniam filii Dei vocabuntur. — Nono patientiae et snpportationis («), Matth. 5, 16 sq.: Beati, qui persecutionem patiuntur propter iustitiam ; quoniam ipsorum est regnnm caelorum, et sequitur: Bcati eritis, cum ma- ledixerint vobis homines et ]}ersecuti vos fuerint etc. — Decimo exemplaritatis, iMatth. 5, 16: Luceat lux vestra coram hominibns, ut videant vestra bona opera, et glorificent Patrem vestrum, qui in caelis est. — Undecimo operositatis, Matth. 5, 19 : Qui fecerit et doctierit, hic magnus vocabitur in regno caelorum. — Duodecimo honestatis, Matth. 5, 29: Si oculus tuus dexter {b) scandalizat te, erue eum et proiice abs te; et idem babetur Matth. 18, 9. — Decimo tertio fidelitatis, Matth. 7, 24: Omnis, qui audit verba haec et facit ea, similabitur viro sapienti, et capitulo 8, 1.3 dixit lesus Centurioni: Vade, et sicut credidisti, fiat tibi. — Decimo quarto purae intentionis, Matth. 6, 23 sq. : Si octdus tuus simplex fuerit, totum corpus tuum lucidum erit. Si autem nequam fuerit oculus tuus, totum corpus tuum tenebrosum erit. — Decimo quinto sacrae orationis, Matth. 6, 9: Sic enim orabitis: Pater noster, qui es in caelis etc, et Luc. 18, 1 : Oportet semper orare. — Decimo sexto longanimitatis, Matth. 6, 33 : Primum quaerite regnum Dei et iustitiam eius, et haec omnia adiicientur vohis. — Deciino septimo fiduciae et confidentiae et in Deum firmitatis, Matth. 7, 7: Petite et dabitur vobis, quaerite et invenietis, jndsate et aperictur vohis. — Decimo octavo iustitiae et sanctae operationis, Matth. 7, 12: Omnia ergo, quaecumque vultis, ut faciant vobis homines, et vos facite illis. — Decimonono providentiae et circumspectionis, Matth. 7, 15 sq.: Attendite a falsis prophetis, qui veniunt ad vos in vestimentis ovium, et sequitur: A fructibus eorum cognoscetis eos. — Vigesimo divinae conformitatis, Matth. 7, 21 : Qui facit voluntatem Patris mei, qui in caelis est, ipse intrabit in regnuui caelorum, et Matth. 12, 50 in fine. — Vigesimoprimo Christi imitationis, Matth. 8, 22: Sequere me, ct dimitte mortuos scpelire mortuos suos. — Vigesimosecundo sanctae et iustae conversationis, de qua regula et modus traditur, Matth. 10 per totum, quando lesns [eos] ad praedicandum misit, scilicet apostolos. — Vigesimotertio prudentiae, Matth. 10, 96: Estote prudentes sicut serpentes, et simplices sicut columbae. — Vigesimo- quarto constantiae, Matth. 10, 17: Tradent enim vos etc; sequitur: Ne timueritis eos, sed potius eum timete, qui jjotest animam et corpus perdere in gehennam. [ignis^ — Vigesimo- quinto perscverantiae, Matth. 10, 22: Qui aute.m perseveraverit usque in finem, hic salvus erit. — Vigesimosexto discretionis, Matth. 10, 23: Cum autem perseqnentur vos in civitate una (c), fugite in aliam. — Vigesimoseptimo fidelis professionis, Matth. 10, 32: Omnis, qni confitehitur me coram hominihus, confitehor vt ego eum coram Patre meo. — Vigesi- mooctavo assiduae mortificationis, Matth. 10, 38: Qui non accipit crucem suam et sequitur me, non est me dignus. — Vigesimonono liberalitatis et diffusionis, Matth. 10, 40: Qui vos recipit, me recipit, et qaime recipit, recipit eum, qui me misit. — Trigesimo evangelicae per- fectionis, Matth. 11, 29: Tollite iugum meum super vos; iuguui enim meuni suave est, el onus meum leve. — Trigesimoprimo praeceptorum observantiae et impletionis: Vos transgredimini mandata Dei etc, et capitulo 19, 17: Si vis ad vitam ingredi, serva mandata ; nam [et] ego servavi praecepta Pntris mei, loan. 15, 10 etc — 'JVigesimosecundo propriae abncgationis, Mattli. 16, 21: .S7 (/uis vtdt posl me venire, ahneget semetipsum, et foUat crucem suam etc — Trigesimotertio ieiunii et afflictionis, Mattli. 17, 20: IIoc gvnus daemoniorum non eiicitur, nisi prr orationem et ieiunium. — Trigesiinuquarto humiliationis, Matth. 18, 4: Nisi quis se huiui/iaverit siciit ixirvulus [iste\, non intruhil in regnum caelorum. — Trigesimoquinto compassionis, Matth. 18, 15 : Si peccaverit in le frater tuus, vade et corripe eum ctc. — (a) As et edd. aupportabilitaiis. — (b) As ot eiUl. om. dexter. — (c) As et edd. ista. lESUS DOCTOR MIRABILIS. 461 Trigesimosexto fraternitatis et unionis, Matth. 18, 19: Si duo ex vobis consenserint super terram, de omni re, quamcumque 'petierint, fiet eis a Palre meo. — Trigesimoseptimo conti- nentiae et praeservationis, Matth. 19, 12: Stmt eunuchi, qui se. castraverunt propter regnum caelorum. — Trigesimooctavo mundialis abdicationis, Matth. 19, 21 : Si vis perfectus esse, vade et vende omnia, quae habes, et da pauperibus, et habebis thesaurum in caelo; et veni et sequere me. — Trigesimonono suae despectionis et servitutis fraternae, Matth. 20, 26: Quicumque voluerit inter vos maior fieri, erit minister vester. — Quadragesimo vitationis consortii malignorum, Matth. 21, 17: lesus, relictis illis, sciWcet phai'isaeis, abiit in Betha- niam etc. — Quadragesimoprimo redditionis unicuique, quod suum est, Matth. 22, 21 : JRed- dite, quae sunt caesaris caesari, et quae sunt Dei Deo. — Quadragesimosecundo verae dilec- tionis, Matth. 22, 37: Diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo et in tota anima tua et in tota mente tua etc. — Quadragesimotertio reverentiae exhibitionis, Matth. 23, 2 sq. : Super cathedram Moysi etc. ; sequitur: Omnia, quae dixerint vobis, servate et facite. — Qua- dragesimoquarto cautelae et prospectionis, Matth. 24, 4: Videte, ne quis vos seducat etc. — Quadragesimoquinto debitae praeparationis, Matth. 24, Ai: Estote ^^arati; quia, qua hora non jmtatis, Filius hominis veniet etc. — Quadragesimo sexto vigilantiae et torporis (a) abiectionis, Matth. 25, 13: Vigilate et orate ; quia nescitis horam etc. — Quadragesimo- septimo inspectionis finalis iudicii, Matth. 25, 32: Separabit eos ab invicem., sicut pastor separat ovcs (b) ab hoedis. — Quadragesimooctavo fatigationis, loan. 4, 6: lesus fatigatus ex itinere sedebat super fontem. — Quadragesimonono inquisitionis Dei faciendi voluntatem, loan. 4, 34: Meus cibus est ut faciam voluntatem Patris mei. — Quinquagesimo mentalis ad Deura elevationis, loan. 4, 24: In spiritu oportet eum adorare. — Quinquagesimoprimo de- siderii ad salutem peccatoris, loan. 4, 32: Ego alium cibum habeo manducare, quem vos ne- scitis etc. — Quinquagesimosecundo favoris temporalis declinationis, loan, 6, 15: lesus fugit, cum turba vellet eum facere regem. — Quinquagesimotertio proximi informationis, loan. 13, 15: Exemplum dedi vobis, ut, quemadmodum ego feci vobis, sic et vos aliis faciatis. — Quinqua- gesimoquarto mutui amoris et aflfectionis, loan. 13, 35 : In hoc cognoscent homines, quod sitis mei discipuli, si dilectionem ad invicem habueritis. — Quinquagesimoquinto pacis prosecutionis, loan. 14, 27: Pacemrelinquo vobis, pacem meam do vobis etc. — Quinquagesimosexto divinae semper supplicationis, loan. 17, 1 sq.: Sublevatis lesus ocidis in caelum, dixit: Pater, cla- rifica etc. Praefatis ergo et aliis pluribus possibilibus adduci patet, quomodo Salvator sua doctrina praedicavit et docuit nos virtutes accipere; et sic patet, quod docuit secundum, scilicet acceptanda, id est virtutes. Tertio docuit Salvator quaedam expavenda, scilicet poenam inferni aeternam ; et hoc ostendendo, qualis est, Matth. 25, 41 : Ignis aeternus, qui paratus est diabolo et angelis eius, et Matth. 8, 12: Mittentur in tenebras exteriores; ibi erit fletus et stridor dentium, et Matth. 13, 42: Mittent eos in caminum ignis etc. ;et sic in phiribus locis poenam esse acerbissimam ostendit, et per consequens vitandam et formidandam. Insuper hanc ostendit declarando, quibus datur, et causa. Nam poena inferni datur primo ratione convicii, Matth. 5, 22: Qui dixerit fratri suo : fatue, reus erit gehennae ignis. — Secundo ratione pravi operis, Matth. 5, 30: Expedit enim tibi, ut pereat unum membrorum tuorum, quam totum corpus eat in gehennam. — Tertio ratione pravae intentionis, Matth. 7, 19: Omnis arbor, quae non facit fructum bomim, excidetur et in ignem mittetur. — Quarto ratione infidelitatis, Matth. 8, 12: Filii autem regni mittentur in tenebras exteriores. — Quinto datur poena inferni non recipientibus Christum et discipulos, Matth. 10, 14 sq. : Quicumque non receperint vos etc. ; et sequitur : Tolerabilius erit in die iudicii terrae Sodomorum, quam illi civitati. — Sexto datur non imitantibus Christum, Matth. 10, 33 : Qui me negaverit coram hominibus, negabo eum eoram Patre meo, qui in caelis est. — Septimo ingratis, Matth. 11, 21 sq. : Vae tibi Corozain, vae tibi Bethsaida ; et sequitur: (a) As et edd. corporis. — {h) As hoedos. 462 FRUCTUS X — PARS PRIMA. Olim in cinere et cilicio poenitentiam egissent; et sequitur: In die. iudicii tolerabilius. — Octavo bluspheinantibus, Marc. 12, 31: Spiritus blasphemiae non remittetur. — Nono verbis inalis utentibus, Matth. 12, 37: Ex verbis tuis condemnaberis. — Decimo impoenitentibus, Matth. 12, 41: Viri Ninivitae surgent in iudicio contra generationem istam ct condemnabunt eam. — Undecimo haereticis, Matth. 13, 30: CoUigitc jjrimum zizania, et aUlgate ea in fasciculos ad comburcndum. — Duodecimo scandalum facientibus, Matth. 13, 41 et 49: Mittet Filius ho- minis angelos suos, ct eoUigent de regno e.ius omnia scandala ; nam separabunt malos de medio iustorum. — Decimo tertio malis et pravis, Matth. 13, 49 sq., ut dictum est: Separabunt angeli malos de medio etc, et mittent eos in caminum ignis. — Deciino quarto templum Dei despicien- tibus, Mattli. 21, 12: Fecit flageUum et eiecit etc, et loan. 2, 15, idipsum habetur. — Decimo quinto diversis vitiis occupatis, Matth. 23, 14: Vae vobis, scribac ct pharisaei etc. — Decimo sexto non paratis, Matth. 24, 51: Parfcm eius ponet cum hi/pocritis ; iUic crit fletus et stridor dentium. — Decimo septimo gloriam mundi appetentibus, Matth. 25, 10, nam cum fatuis vir- ginibus deputantur, quibus est clausa ianua. — Decimo octavo talento abutentibus, Matth. 25, 30: Inutilem servum eiicite in tenebras exteriores; ibi erit etc. — Decimo nono iinmiseri- cordibus, Mattli. 25, 42 at ^Q: Esurivi, et non dedistis mihi maiiducare etc.] et sequitur: Ibunt lii in siipjjlicium aeternum. — Vigesimo in Christo non manentibus, loan. 15, 6: Si quis in me non manserit, mittetur foras, sicut palines, ct arcscet, et in igncm mittetur et ardet. Quibus apparet, quomodo doctrina Christi et pracdicatio docet, qualis est pocna peccato parata, scilicet inferni, et quibus datur; et sic claret, quomodo Christus praedicat quaedam ex- pavenda. Quarto praedicat et docet Christus quaedam appctenda, scilicet gloriam, quae consistit, ut ipse dicit, loan. 17, 3: Ilaec est vita aeterna, ut cognoscant te solum Deum verum, et (juem misinti lesum Chrisfum, in Patris et Filii et Spiritus sancti visione, fruitione et ten- tione vita stat aeterna, gloria et beatitudo essentialis humanarum mentium. Sed quibus datur haec gloria, lesus ostendit: quia, scilicet primo poenitentiam agentibus, Matth. 4, 17: Poeni- tentiam agite; ajijirojnncjuabit enim regnum caelorum. — Secundo Dei voluntatem facientibus, Matth. 7, 21 : Qui facit voluntatem Patris mei, qui in caelis est, ipse intrabit in regnum cae- lorum. — Tertio fidelibus, Matth. 8, 11: Uecumbent cum Abraham, Isaac et lacob in regno caelorum. — Quarto conversis ad Doininum, Matth. 11, 12: licgnum caelorum vim patitur, et violenti rajjiunt iliud. — Quinto Christum diligentibus, Matth. 12, 50: Ipse meus frater, soror et mater [est]. — Sexto continentibus, Matth. 19, 12: Sunt eunuchi, qui se castraverunt projiter regnum caelorum. — Septimo parvulis et humilibus, Matth. 18, 3: Nisi efficiamini sicut parvidi, non intrabitis in regnum caelorum. — Octavo servantibus divina mandata, Matth. 19, 17: Si vis ad vitam ingredi, serva mandata. — Nono largientibus omnia pro Deo, Matth, 19, 21 : Si vis perfectus esse, vade ct vcnde omnia, quae habes, ef da pauperibus, et habebis fhesauros in caelo. — Dccimo Christum scqucntibus, Matth. 19, 28: Amen dico vobis, quod qui secuti estis me etc, scquitur : Ccntnjihnn accipictis, et vitam aeternam j)ossidebitis. — Undecimo laborantibus in vinea, Matth. 20, 9: Accepcrtint singtdos denarios. — Duode- cimo calicem, scilicet passionem {a) Domini, bibentibus, Matth. 20, 22: Potestis bibere calicem, quem ego bibiturus sum? — Decimo tcrtio vcstem nuptialem possidcntibus, Matth. 22, 12 sq.; qui non habet, repellitur. — Deciino quarto lampades plenas gerentibus, Matth. 25, 10: in- trant enim tales ad nuptias. — Decimo quinto sancte lucrantibus, Matth. 25, 21 : Eiige serve fi(bli.'<; scquitur : Fntra in gandium Domini fiii. — Decimo sexto miscricordibus, Matth. 25, 34: Vcnifc 1icnc(Ucfi Patris mci, jjo.s.sidcfr rcgnum etc. — Decimo scptimo bajitisinum Christi vere r(!cipientibus, Matth. 28, 19 et Marci 16, 1(5: Qui baptizatus fuerit, salvabitur. — Deciino octavo Christum rccipientilius, loan. 1, 12: Dcdif cis jwtcstatem filios Dei fieri, — Decimonono in Christum credentiljus, loan. 3, 18 et G, 35 : Quicredit in eum, iam non iudicatur. Quicrcdit invic. (a) As pasaionis. lESUS DOCTOR MIRABILIS. 463 non sitiet in aeternum. — Vigesimo Christum digne mandueantibus, loan. 6, 55 : Qui manducat carnem meam et bihit meum sanguinem, habet vitam aeternam. — Vigesimo primo Spiritum sanctum in se continentibus, loan. 4, 14: Aqua, quam ego dedero, fiet in eo fons aquae sa- lientis in vitam aeternam. — Vigesimo secundo verbum Dei audientibus, loan. 5, 24 : Amen, amen, dico vobis, qui verbum metim audit, et credit ei, qui misit me, habet vitam aeternani. — Vigesimo tertio firme Christo adhaerentibus, loan. 12, 26: Ubi ego sum, ibi sit et minister meus, et loan. 17, 24 : Volo Pater, ut ubi ego sum etc. — Vigesimo quarto in bono per- severantibus, Matth. 10, 22: Qui autem perseveraverit usque in finem, salvus erit. Ex prae- dictis apparet, quomodo Salvator docuit et praedicavit, quae sunt appetenda, scilicet gloriam, et quibus confertur a Deo gratifice, demonstravit. Quibus patet consequenter nonum, quod videndum erat, videlicet quid docuit et praedicavit; quia scilicet vitia fugienda, virtutes prosequendas, poenam abhorrendam et gloriam inquirendam. Decimum videndum et ultimum est: numquid doctor et praedicator noster Dominus lesus fuit acceptus. Respondetur, quod scribis et pharisaeis non, et communiter (a) ludaeis. Rationem Christus dixit, Luc. 4, 24: Nemo propheta acceptus est in patria sua; tales enim, quia non erant ex Deo, vocem eius non audiebant, loan. 8, 47, nec cx ovibus Christi ; discipuli vero et alii, quibus dafum erat nosse mysterium regni [Dei] ', dixerunt: Domine, verba vitae aeternae habes, loan. 6, 69; et cap. 7, 46 dixerunt ministri ludaeorum: Nunquam sic locutus est homo, sicut hic loquitur. Cuius verborum dulcedine Magdalena attracta sedebat ad pedes eius, et audiebat verbum illius, loan. 10, 39. Sed quid mirum? Omnia, quae ad prae- dicatorem et doctorera concurrunt, habebat. Doctor, teste Innocentio ^, in sermonibus habere debet sapientiam, eloquentiam et honestatem. Christus est sapientia Dei et crescebat sapientia et aetate, Luc. 2, 52; habuit eloquentiam, miVaian^Mr doctores super doctrina et responsis eius, Luc, 2, 47; honestatem tenuit, loan. 8, 46: Quis ex vobis argu^t me de peccato? Et loannes Baptista de ipso dixit loan. 1, 29: Ecce agnus Dei, ecce, qui tollit peccata mundi. — Doctor debet servare tempus congruum ad loquendum, ut dicit Gregorius ^. Christus per triginta annos a praedicatione cessavit, nam triginta annorum erat, quando incepit praedicare et do- cere, Luc. 3, 23. — Doctor debet « malle placere rebus quam verbis », ut dicit Augustinus, IV De doctrina christiana *. Christus dixit: Discite a me, non scilicet verba sed facta, quia, inquit, mitis sum'et humilis corde, Matth. 11, 29. — Doctor, quae dicit, facere debet, ut dicit Au- gustinus, De verbis Domini^. Christus coepit facere et docere, Act. 1, 1. — Doctor debet esse clarus in sua doctrina, ut dicit Augustinus, IV De doctrina christiana ". Apostoli dixerunt Christo, loan. 16, 29: Ecce palam loqueris et proverbium nullum dicis, et loan. 18, 20: Ego palam locutus sum mundo. — Doctor, ut dicit Augustinus, IV De doctrina christiana '', « non debet curare, quali eloquentia doceat, sed quanta evidentia ». Christus dicit, loan. 10, 38: Si verbis meis non creditis, operibus credite. — Doctor debet pensare, ut dicit Gregorius, Super Ezechielem ^, « quid loquitur, ut semper eius sermo in sale gratia conditus sit ». Christus dixit loan. 8, 26: Ego, quae audivi a Patre meo, loquor, et loan. 7, 16: Mea doctrina non est mea, sed eius, qui misit me, Patris; — cui loquitur; Christus aliquos increpabat, sicut hypocritas pharisaeos; aliquos ad poenitentiam invitabat sicut peccatores; aliquos commendabat sicut centurionem, Matth. 8, 10; aliquos excusabat sicut Magdalenam, Luc. 10, 41; aliquos in- terrogabat, sicut Matth. 22, 42: Quid vobis videtur de Christo? aliis respondebat, et sic se- cundum diversitatem personarum sermonem faciebat, ut patet conformitate praecedenti; — (a) As consequenter. * Marc. 4, 11. — ^ Cfr. e. g. Sermo 23 in Pentec. et Sermo i in consecr. episc. (P. L. 217, 413 sqq. el 665 sqq.). — 3 l. | Homil. in Ezech., hom. M n. 14 (P. L. 76, 911). — * C. 28 n. 61 (P. L. 34, 119). — '^ Sermo 268 n. 1 (P. L. 39, 2244). — « C. 8 n. 22 el c. 10 n. 24 (P. L. 34, 99). — '^ C. 9 n. 23 (P. L. 34, 99). — « L. I Homil. in Ezech., hom. 1 1 n. 12 (P. L. 76, 911). 464 FEUCTUS X — PARS SECUNDA. quando loquitur, exemplo Abigail, quae Nabal viro [suo], dum esset ebrius, nihil dixit, sed post, ebrietate digesta, I Reg. 25. Christus aliquando occulte, aliquando publice loquebatur, aliquando informabat inio modo, aliquando alio modo; — qualitcr loquitur; nam saepe vcrba, quae unum ad sahitem revocant, alium vulncrant. Sed qualitcr h)cutus est Christus, habitum est fructu et conformitate praecedenti et sequenti etiam dicetur; — quantum loquitur; quia auditori fastidium verba inferre non debcnt. Christus dixit apostolis, loan. 16, 12: Multa alia huheo vobis dicere, sed non potestis portare modo; sed post dixit: Omnia, quae audivi a Patre meo, nota feei vobis, loan. 15, 15. Et quia dictae doctorum conditiones in Domino lesu fuerunt, non immerito ipse solus est, mms magister Christus, Matth. 23, 8; et cum pha- risaeo Simone sibi dicamus: Maf/istpr, dic, Matth. 24, 16 sq. Audiam enim, qtiid loquafur in me Dominus Deus, ait propheta David ', et Magdalenae exemplo, Luc. 10, 39, sedeamus ad pedes eius et audiamus verba illius; verba cnim ipsius, ut ipse lesus dicit, loan. 6, 64, spiritus et vita sunt. Simus ergo de ovibus Christi, quae eius vocem audiunt, loan. 10, 27, et ipse dat eis vitam aeternam. Sic ergo apparet, quod Salvator noster fuit magister verax et doctor ac praedicator ex- cellentissimus. Nec solum ludaeis praedicavit, scd et gentibus; quia mulieri samaritanae et Samaritanis, loan. 4, 7 sqq., et aliis pluribus, ut docet evangelium, etsi principaliter ad oves, quae perieraut, domus Israel fucrit a Patre destinatus. Sic ergo patet praefatis expositio primae partis huius conformitatis, quae erat exponenda, scilicet: lesus doctor mirabilis. Sequitur pars secunda. Secimda pars decimi frucfus vt conformifufis esf: Franciscus praedicator. Expositio. Coiiforinilalis X el friiclii.s .seciiiula pars esl: Fraiicisciis praetlicalor. El iil liiiiiis 5 secuiulae parlis exposilio videaUir clariiis, sniil aliqiia videiida. 1. Priimim esl: qiio ad praedicaiulum healus Fraiiciscus fuil incilalus. Et (|Uoad iiaec esl .scicndum, quod healus Franciscus induclus fuil ad praedicajidum, priino divina monitiono; cl licel de hoc sil diclum fruclu II cl conformilalc, lamen hic esl ali(pialiler hoc oslendendum; divina enim monilionc el inspiralione healus /lo Franciscus ad iiraedicandum luil incilalus. El primo divina inspiralionc cl praeoslensione inlerna. Ul cnim dicil Legenda trium sociorwn ^ el dominus Iraler Ronavenlura in Legenda maiori, parle III ', healus Franciscus, posUpiam hahiliim eremilicum el vilam peregeral iam duohus annis a sua convcrsione (a), el Irihus ecclesiis reparalis, el moram Iraherel in ecclesia Yirginis 15 gloriosae, diiin scmel missnm atidircl de aposlolis el evangeliiim essel perlcclum, in (]uo disci|)ulis siiis ad praedicandum Chrisliim mi.ssis normam singularem Irihuil in vivendo, ne scilicel aurum vel arji;cnliim nec sacculum vcl perain nec paiiem nec virgam por- larenl iii via nec calceamenla, nec duas lunicas haheanl, iiupiil ipse Franci.sciis, his aiiditis: « lloc, iiupiil, esl (piod ciipio ». Uiule his « nuMnoriae commissis laelanler 20 innitiliir ad implendum, duplicihii.^^^pie dimissis, ex liinc lam virga, calceamenlis, («) Codcx conversatiove. • Ps. 84, 9. — 2 N. 25. - " C. .3 n. 1. FRANCISCUS PRAEDICATOR. 465 sacculo vel pera non ulitiir, faciens sibi liinicam habiUialem, valde conlemplibiiem el inciillam ' », in forma scilicel, qiia priorem feceral, quando manlellum accepit ab episcopo posl renunlialionem omnium faclam (a) patri. Ut enim dicil frater Boua- ventura in II parte Legendae ^ caemento accepto, quod sibi occurrit, ad modum crucis manu propria diclum manlelluin consignans, «operimentum formavit crucifixi et(6) pau- 5 peris seminudi », et pro corrigia funem sumpsit. Quibus peractis, coepit instinctu divino evaugelicae perfectionis annunliator exsistere, poenitenliamque simpliciter in publicum praedicare, pacem praemiltendo dicens: « Dominus det tibl pacem »; et sic «in omni praedicatione, pacem |)rius annuntians, populum in praedicationis exordio salulabat, quam salutationem, Domino ei revelanle, didicerat. Mirum tamen putandum et cen- 10 sendum, quod ad hanc salulalionem annuntiandam anle suam conversionem praecur- ^ sorem habuit beatus Franciscus, qui frequenter per Assisium pergens, dixit salutando populum in hunc modum: ,Pax et bonum, pax et bonum'. De quo creditum est firmiter, quod, sicut loannes Christum praenuntians, Christo incipiente praedicare, defecit, ita et isle, velut alter loannes, beatum Franciscum praecesserit in annun- 15 tialione pacis, qui etiam posl beati Francisci adventum non comparuit, sicul prius. Subito igitur beatus Franciscus spiritu prophetarum perfusus, iuxta sermonem pro- pheticum statim post dictum suum praeconem annuntiavit pacem, praedicavit salutem; eiusque salularibus monitis plurimi conversi, verae paci sunt foederati, qui prius discordes a Christo exslilerant a salute longinqui ^». Et sic praedicatione hac beatl 20 Francisci viri quidam post duos annos a conversione ipsius ac exemplo ad poeni- tenliam animari coeperunt, et eidem, reiectis omnibus, habitu vitaque coniungi, quos fralres iMinores poslmodum voluit nominari, etsi ante confirmationem religionis per do- minum Innocentium III « viri poenitentiales » nuncuparentur *. Sic ergo patet, quomodo bealus Franciscus inspiratione interna a Deo instinctus (c) coepit praedicare. — Se- 25 cundo bealus Franciscus fuit incilatus monilioue divina externa, et hoc dupliciter: primo post religionis approbationem factam a domino Innocentio. Prout testatur dominus fraler Bonavenlura in IV parte Legendae maioris % coepit « tractare cum sociis, utrum inler homines conversari deberent an ad loca solitaria se conferre. Et cum per oralionis instanliam divinae super hoc voluntalis beneplacilum requisisset, 30 supernae revelationis illustratus oraculo, intellexit se ad hoc missum a Domino, ut Christo lucraretur animas, quas diabolus couabatur auferre. Ideoque magis omnibus quam sibi soli vivere praeelegit, illius vocatus exemplo, qui unus pro omnibus mori dignatus est ». Uude se iu quodam tugurio recollegit prope Assisium, ut posset pro loco et tempore populis praedicare. Factus igilur evangelicus praeco civitates circuibat 35 et castra, non in doclis humanae sapientiae verbis^ sed in virtute Spiritus sancti ^ proul dicit regula, « annuntians vitia et virtutes, poenam et gloriam cum brevitate sermonis ». « Coepit ex hoc Christi vinea germinare; nam praedicationis ipsius fervore succensi quamplurimi utriusque sexus in coniugali pudicitia Domino famulautes se- cundum formam a Dei viro acceptam, uovis se poenitentiae legibus vinciebant, quo- 40 rum ordinem temporis in processu fratrum de poenitenlia vir Dei appellandum de- crevit. Convertebantur etiam ex hoc virgines ad perpetuum coelibatum, inter quas (a) Codex fratrum. — (b) As et edd. om. et. — (c) As instruotus; edd. incitatus. ' Legenda 3 soc, 1. c. — * C. 2 n. 4. — ' Legenda 0 soc, 11. 26. — * Legenda 3 soc, n. 37. — 6 C. 4 n. 2. — « 1 Cor. 2, 13. Analecta — Tom. IV. 30 466 FRUCTUS X — PARS SECUNDA. fiiit virgo beata saiicla Clara piaiiliila priina |)aii|)oriiiii Doiiiinnriim. Miilti eliam non solum devolione compuncti, sed perfeclionis Christi desiderio inflammati, omni muii- danorum vanilate coiilempla, Francisci vesligia sequebaiitur; qui quolidianis succres- cenles profeclibus usque ad fines orbis terrae celeritor pervenerunl ' ». Quae vero 5 Christus per beati Francisci praedicalioncm gessil, in lerlia parte istius exposilioiiis pandetur. Et sic patet, quomodo a Domino praemonilns populo pracdicavil, et lioc primo monitione el declaratioiie exlerna. Secundo bealus Franciscus fuit moiiitione divina ad praedicandum temporis in processu induclus, scilicel post aniium decimum quartum a sua conversione; licel eiiim praodicarel, non tainen assidue, ul poslea 10 fecil, quia magis oratioiii qiiam praedicalioni vacabat. Quo videlicet lempore, ul dicil frater Bonaventura in XII parle Legendae [maioris] * el Legenda dicil anliqua ^ bealus Franciscus fuit in magna cuiusdam dubilationis agonia positus, an videlicel oralioni vacarel assidue, an praedicando per mundum discurreret; quam lerminandam suis sociis proposuit multis diebus ab oralionibiis rodiens. Hanc dubilationem beatus Fran- 45 ciscus incurrobal bona orationis et praedicationis cogilando. Quod enim deberel eli- gere assidue oralionem (a), inducebalur primo, quia, inquit, simplex el imperilus sum sermone; maiorem oraiidi accepi gratiam quam loquendi; secundo quia « iii oratione habelur (6) lucrum et cumulatio graliarum; in praedicatione dislributio quaedam do- norum (c) caelitus acce|)lorum; terlio in oralione est purificatio inleriorum affectuum 20 et unilio ad unum verum el summuin bonum curn vigoratione virtulis; in praedi- calione spiritualium pulverizatio pcdum, distraclio circa multa el relaxatio disci- plinae; quarto iii oralione Deum alloquimur et audiinus, et quasi angelicam vitain agentes, inter angolos conversamur; in praedicatione inulta oportet uli condescen- sione ad homines et humane inler eos vivendo humana videre, cogilare, dicere el au- 25 dire». Sed pro parte alia, ut videlicet praedicationi vacaret, argumentum orat, « quod prae omnibus ante Deum ponderat, videlicol, quod unigenitus Dei Filius, qui esl sa- pientia summa, propler animarum salulem de sinu Patris descendit, ut suo mundum informans exemplo verbum salutis hominibus loquerelur; quos sacri sanguinis ot pretio redimeret et mundaret lavacro et poculo sustentarel, nihil sibi oinnino ser- 30 vans, quod non in salutem nostram liberalitor erogaret. Et quia nos omnia debemus agere secundum exemplar eorum, quae videmus in ipso lanquam in nionte sublimi, videlur magis Deo placitiim, quod intermissa orationis quiete, foras egrediar ad prae- dicationis laborem ». His argumeiitis pro partibus exsislentibus, cum per plures dies haec fralribus enarrasset nec cerlitudinaliler quiret percipere, quid horum sibi foret 35 ut Christo vere acceptius eligendum, et cum multa nossel tam spirilu prophelico, quam irradiatione diviiia et dcclaratione, hanc per se ipsum quaestionem di.ssolvere non valebat ad li(|ui(lum, Deo pormittonte, ut praedicationis sibi iiiiunctum onicium potius divina auctoritale, quam liumana volunlate declararolur assumptum ab ipso el a Deo eidem praeceplum et iniunctum. Verum quia humillimus fuil pater bealus 40 Franciscus, non erubescebal a minoribus parva quaorore, qui magna didicerat a Ma- gistro supremo, Assumens ila^iue duos fratres, scilicet fratrom Massaeum cum uno socio, misit ad fralrem Silvostriim ((/), qui in inontc Subasio in loco i\Q Carceribus (a) As ot cdd. ease assidue in oratione. — (b) As et edd. videtur. — (c) As honorum. — ( Adus c. IG. FRANCISCUS PRAEDICATOR. 467 morabalur, qui frater Silvester tantae eral saiiclitatis et gratiae, quod, quidquid in oratione a Deo pelebat, statim exaudiebalur, el cum Deo loquebalur sicut amicus cum amico; propterea beatus Franciscus magnam fidem et devolionem habult in eo. Praefato Igitur fralri Silvestro misil dicendo, ul suppliclter Deum rogaret, ut ei indlcaret, quld sibi pius placeret, an quod aliis praedicaret, an orationi vacaret conllnue. Ipsum 5 beatae Clarae misit dicendo, quod ipsa cum aiiqua de magls puris et spiritualibus sororibns per orationem divlnum beneplacitum flagilaret. Frater Massaeus, socio as- sumpto, beall Frauciscl ambaxiatam fecit primo beatae Clarae et demum fralrl Sil- veslro. Quo audlto, frater Silvester statim ad orandum perrexlt; et cum oraret, di- vlnum illico habuit responsum et ad fralrem Massaeum exiens dixit: « Haec dicit 10 Dominus, ul dicas fratri Francisco, quod Ipsum non propter se solum vocavlt, sed ut fructum faciat animarum et multas per eum lucrelur ». Idlpsum beata Clara con- corditer dixit fratri Massaeo, se habuisse a Domino, quod el fraler Silvesler dicebat, quod beneplacili esset divlni, quod beatus Franciscus ad praedicandum exirel. Rediit ergo frater Massaeus ad bealum Franciscum, quem sanclus in carllate reclpiens, 15 pedes abluendo et refeclionem parando. Cibo vero sumpto, beatus Franciscus vocavlt eum ad sllvam; et nudalo ca|)ite, manibus cancellatis, genufleclens Interrogavll dl- ceus: « Quid iubct Dominus meus lesus Chrlstus, ul faciam »? Respoudit frater Mas- saeus, quod tam fratrl Silveslro quam .sanctae Clarae et [elus] sociae (a) una full facta responsio lesu Christi, scilicet quod vult, quod vadas ad praedicandum, quia noo 20 vocavil le Deus propler te solum, sed propler salutem etiam aliorum. Quo audlto, beatus Franclscus surgens continuo succinxit se, nulla prorsus mora conlracla, dixit fratrl Massaeo: «Eamus»; assumensque ipsum in socium et fratrem Angelum, ibal cum tanto fervore, ut divlnum exsequerelur Imperium, tamque celerlter prae- currebal, ac si facta manu Domini super eum, novam indulsset e caelo vlrtutem; 2.^ quasl enlm fulgur impetu spiritus pergebat, non atteudendo ad vlam seu semitam, et slc eundo, ad quoddam caslrum nomlne Cannarium devenit; ubl in tanlo praedicavil fervore, quod propler praedicationem eius omnes de castro illo mares et feminae volebanl, relicto castro, Ire posl eum. Sanctus vero Franciscus ait ad eos: « Non faciatls; qula ego ordlnabo, quid pro vestra salute agere debeatis »; et ex tunc co- 30 gitavlt faccre tertium ordlnem, qui dicltur continentium seu fratrum de poenllenlia, et sic feclt. Quibus apparet, quomodo bealus Franciscus monitione dlvina Inductus exstltlt, ut populo praedicaret; et ideo bene de ipso canlatur ': « Sanctus Franciscus, praevlis orationum studils, quid faclat, inslructus, nou sibl soll vivere, sed alils pro- fjcere, vult Dei zelo ductus». • .35 Tnduclus fuit secundo beatus Franciscus papall iussione. Nam ut dicit frater Bonaventura in Legenda maiori in fine III parlis ^ papa Innocentius III « approbavit regulam el de poenitentia praedicanda dedit mandalum, et laicis fratribus omnibus, qul servum Del fuerant comitall, fecit coronas parvulas fieri, ut verbum Dei libere prae- dlcarent»; qua papali auctoritate fretus bealus Franciscus cum fiducia multa versus 40 vallem Spolelanam Iter arripuit, ut Chrlsli evangelium faceret et doceret. Nulli est datum mandalum a papa de praedicando, nisl bealo Francisco et suis fratribus, iuxla (a) Edd. sociis. * 0(Jiciim S. Francisci, ant. 1 ad Laudes. — ^ C. 3 n. 10. 468 FRUCTUS X — PARS SECUNDA. quod cnnlntur: « lussa dal Innocenlius papa de praedicando ' ». El quia ohedienliam el reveienliam beatus Franciscus promisil diclo summo pontilici eiusque successorihus canonice intrantibus, binc esl, quod opus praedicalionissibi iniunctum lideliter peregil. Tertio beatus Franciscus inductus est in regulae professione ad praedicandum; nam 5 nulla [alia] regula de praedicatione facienda loquitur, nisi regula fratrum Minorum, quae praesupponens mandatum apostolicum de [)raedicando modum declarat: primo quoad locum, quia in omni loco, nisi in episcopalu alicuius episcopi lueril eis con- Iradictum; secundo quoad suflicientiam et auctorilatem praedicanlis, quia nullus, nisi examinalus, audeal populo praedicare; lertio (pioad verbum, quia casta debent 10 esse verba. De his tractatur in nono regulae capitulo, de quo diclum esl conformilate praecedenti et fruclu; vide ibi. Sic ergo, quomodo praedicandum esl fidelibus, in hoc nono capilulo declaral, et in duodecimo et ullimo, qualiler infidelibus. El quia regulam ipse ad litleram servavil, boc terlio molivo ad praedicandum ipse beatus Franciscus processit. 15 Sic ergo apparet praefatis de (a) tribus molivis, quihus heatus Franciscus ad praedicandum fuit induclus. 2. Videndum esl nunc secundo, quibus frelus fuil beatus Franciscus in sua praedicalione, libenter auditus et acceplatus. Et circa boc insistendo bre- viter: beati Francisci praedicationcm reddebat authenticam et acceptam primo eius 20 aspeclus el conditio. Unde fraler Bonavenlura in IV parle maioris Legendae ^ dicil, quod « beatus Franciscus videbalur intuentibus bomo alterius saeculi, quippe qui menle ac facie in caelum semper inlentus, omnes sursum Irahere conaretur». Verum, qualis esset beatus Franciscus quoad personam et personae condiliones, sic babetur in Legenda antiqua V nam, ul dicitur in Legenda antiqua: « Bealus Franciscus, pater 25 noster, eral homo facundissimus, facie hilaris, vultu henignus, ignaviae et insolentiae expers, slalura mediocris, parvilati vicinior, capul mediocre ac rotundum, facie ut- cumque oblonga et protensa, frons plana et parva, mediocres oculi, nigri el simplices, fusci capilli et supercilia recta, nasus aequalis el suhtilis el reclus, aures ereclae (b), sed parvae, lingua placabilis, ignea et acuta, vox vehemens, dulcis el clara ac sonora, 30 denles coniuncli, aequales et alhi, barha nigra, pilis non plenc respersa, collum suh- lile, bumeri recti, parva brachia, lenues maims, digili longi, crura suhtilia, parvuli pedcs, lenuis cutis, caro paucissima, aspcra vestis, somnus hrevissimus, manus lar- gissima. Et quia eral humillimus, omnem mansuctudinem oslendcbal ad omnes ho- mines, omnium moribus uliliter se conformans, sanclior inter sanclos, inler peccalores 35 quasi unus ex illis». Haec Legenda antiqua. Quihus verhis palel dc conditionibus personae beali Francisci; ex quihus merito praedicalio ratione personae acceptabilis reddebatur. Ipsam beali Francisci praedicationem rcddcbal gralam bominibus secundo cius sancla vila el perfeclio. Nam, ul dicil Gregorius *, « cuius vila despicilur, reslal, ul 40 eius praedicalio contemnalur ». Qualis vcro vila fueril bcali Francisci, elsi dicetur (o) As et edd. om. de. — [h) Codex eidem. ' Ofjicinm S. Francisci, 9 rcsponsoniim nii Maliilimiin ; ofr. Feldcr, Liturgische Rnmofficicn, |)ag. 120. — » C. 4 11. 5. — M Cel. 83. — M.. 1 Homil. i)i lu., Iiuiii. 12 n. 1 (l\ L. 76, 1119). FRANCISCUS PRAEDICATOR. 469 fruclu et conformilate XXV, sufficiat lame» ad praesens, quod cum vita eius fuerit sancli evangelii ad litleram adimplelio, proul de ipso canlalur \- « Franciscus evan- gelicum nec apicem vel unicum Iransgredilur nec iola »: quare ipsius vita fuit per- feclissima («)• Suffragabanlur ad haec alia, videlicet mundi conlemptus, abnegatio sui, humilitas profunda, caritas viscerosa, austeritas vitae, obedienlia prompta, pietas 5 viscerosa, amor paupertatis, marlyrii fervor, signorum efficacia, el alia quamplura, quae in ipso fuere et vitam eius perfectam et aulhenticam reddiderunt. Tertio praedicationem beali Francisci hominibus acceptam reddidit eius fervida oratio; « nam ambulans el sedens, intus et foris, laborans et vacans, orationi semper eral intenlus''». Oratio ei erat praesidium, dum in omnibus, quae agebat, de sua '0 difHdens iudustria et de superna contldens pietale, per oralionis instanliam eius, quod oplabat, a Deo volivum {b) obtinebat. In oratione, sicut certis est comprobatum indiciis, incerla sibi et occulla divinae sapientiae pandebantur, elsi exterius non vul- garet, nisi quantum Christi urgebal caritas, et proximorum utilitas exigebat. Et quamvis sacrarum lilterarum notitiam non habuerit per studium eruditionis humanae, '5 oratione tamen ab aeterna luce illustralus scripturarum profunda miro intellectus scrutabaUir acumine. « Dum semel ad petilionem domini Ugonis, cardinalis Osliensis, qui posl fuit papa Gregorius nonus, praedicaturus coram papa et cardinalibus ser- monem studiose compositum commendasset memoriae, sletissetque in medio, ut aedifi- calionis verba proponeret, sic oblivioni Iradidit omnia, ut effari aliquid omnino 20 nesciret, Et cum haec veridica humililate narrasset, conferens se ad orationem ad sancti Spiritus graliam invocandam, tam efficacibus coepit subito verbis affluere, tamque polenti virlute illorum mentes virorum sublimium ad compunctionem inflectere, ut aperte clarerel, quod non ipse sed spiritus Domini loquebalur ' ». Et quia oralionis sludio a Deo de loquendis populo in praedicatione informabatur, quid mirum, si eius 25 praedicatio erat accepta? Reddebat beali Francisci praedicationem mirabilem etgratiosam quarto eiuslocutio. Ul [enim] Legenda Irium sociorum * dicit et Legenda maior parle tertia ^, « beati Francisci eloquia non erant inania, nec risu digna, sed virlute Spiritus sancti plena, erant medullas cordis penetrantia, ut in vehementem stuporem audienles converterent ». 30 Et in duodecima parle Legendae maioris ^ dicit fraler Bonavenlura: « Eral enim verbum eius velut ignis ardens, penelrans intima cordis, omniumque menles admi- ralione replebal, cum non humanae inventionis ornatum praetenderenl, sed divinae revelationis afflalum (c) redolerenl. Et quooiam sibi primo suaserat opere, quod aliis suadebat sermone, reprehensorem non limens, veritatem fidentissime praedicabat. 35 Nesciebat aliquorum culpas palpare, sed pungere, nec vilam fovere peccantium, sed aspera increpatione ferire. Eadem mentis constanlia parvis loquebatur et magnis, eadem spirilus iucunditale paucis loquebalur et mullis. Omnis aelas, omnisque sexus properabal novum mundo caelilus virurn datum et cernere et audire. Ipse vero, ut dicetur, per diversas regiones progrediens, evangelizabat ardenter, Domino cooperante 40 et sermonem confirmanle sequentibus signis ' ». Mirabantur omnes sermonum eius vir- («) As et edd. sanctissima. — (6) As et edd. notitiam. — (c) As et edd. afflaiit. * Officium, ant. 4 ad I Vesperas. — ^ Bonav. 1. c. c. 10 n. I. — ^ Bonav. 1. c. c. 12 n. 7. * N. 54. — ' C. 3 n. 2. — 6 C. 12 n. 7 el 8. — ^ Marc. 16, 20. 470 FRUCTUS X — PARS SECUNDA. tutem et veritatem, quem homo non docuerat; etiam litterali et docli plurimi ipsum videre et audire velul hominem altcrius saeculi festinabant. Sic ergo tam dono naturae, cum esset facundissimus, quam Spiritus sancti superventioue in ipsum plenissima, locutio eius erat omnibus gratissima. 3 Quinto praedicationem eius reddidit acceptam operatio, quia quac dicebal verbo, prius opere exercebat Christi exemplo, qui coepit facere et docere. Unde beatus Franciscus loquens de illis, qui solo verbo aedificant et non excmplo, et ostendens, quam sit Deo acceptum praedicationis ofllcium, sic dicit, prout rccitat Bonavenlura in octava parle Legendae maioris ' .• « Hoc oflicium Palri misericordiarum omui sa- 10 crificio est acceptius, maxime si sludio fuerit perfectac caritatis impensum, ut ad id laborent magis exemplo, quam verbo, magis lacrymosa prece, quam loquaci sermone; plangendum proinde dixit praedicalorem tanquam vera pietale privatum, sive qui in praedicatione non animarum quaerit salutem, sed propriam laudem, sive qui pra- vitate destruit vilae, quod aedificat doctrinae veritale. Praeferendum huic dicebat 15 fratrem simplicem et elinguem, qui bono exemplo alios provocat ad bonimi. Illudque * Donec sterilis peperit plurinws sic exponebat: ,Sterilis, inquit, est fraler pauper- culus, qui generandi in ecclesia filios non habel olTicium; hic pariet in iudicio plurimos, quia quos nunc privalis oralionibus convertit ad Christum, suae gloriae tuDC iudex adscribet. Quae multos habet filios infirmabitur; quia praedicator vanus 20 el loquax, qui multis nunc quasi sua virtute genitis gaudet, cognoscet lunc, nihil pro- prium se in eis habere' ». Haec beatus Franciscus. El quia non aliter docuit quam vixit, sequitur, quod quae verbo docuit, opere adimplevit. Et quia sic esl, quod bealus Franciscus gerebat, quod fratres praedicatores docebat perficere, de praedi- cantibus loquens sic dixit in regula antiqua ^ eos monendo: « Volo ministros verbi Dei 25 tales esse, ut studiis spiritualibus inlendentes nullis aliis ofliciis impedirentur ». Hos enim a quodam magno rege dixit esse eleclos ad edicta, quae ex eius ore proce- derent, populis destinanda (a), et dicebat: « Prius praedicalor baurire debel secretis oralionibus, quod postea sacris ostendat sermonibus, prius intus calescere, quam extra verba proferre ». « Revercndum hoc dixit olTicium, et qui administrarent, forent omni- .30 bus reverendi. Isti, ait, vita sunt corporis, impugnatores isti sunt dacmonum, isti mundi lucerna. Plangendos tamen dixit praedicatores, qui vendunt saepe, quod faciunl, oleo vanac laudis; talium vero tumoribus tali quandoque medcbatur antidoto, dicens eis: ,Cur de conversis hominibus gloriamini, quos fratres mci simplices convertunl?' Illos [b) autem, qui magis se rhetores, quam praedicatores laudari cupiunl, ornatu, non alTectu 35 loquentes, non amabat. Eos vero male scire dividcre dixit, qui praedicationi lotum, devotioni vero nihil impcndiinl. Laudabal praedicatorem, qui pro tempore sibi saperet sibique gustarel ». Haec bealus Franci.scus. Qualem esse |)raedicatorem verbi Dei de- bere dixit bealus Franciscus, habes fructu etconformitalc XII, capitulo de praedicatore. Sexto rcddebat beali Francisci praedicationem acceptam ipsius sancta convcrsatio, 40 rcvercntia el subieclio. Beatus enim Franciscus voluit fratres suos praedicatores epi- scopis, praelatis el clericis per omnia subiici, unde in rogula c. 9 interdixit fratribus, (o) As ct edd. demandanda. — (h) Codox illi. ' C. 8 n. 1 ct 2. — ^* 1 Reg. 2, 5. — ' Lcgcndum csl Lcgcnda nntiqua; linbeimir II Cel. 99 ct 100. FRANCISCUS PRAEDICATOR. 471 quod « in episcopalii alicuius episcopi non praedicarenl, cum ab eis illis fuerit conlra- diclum ». Unde in sno testamenlo posuit: « Et si haberem lantam sapientiam, quanlam Saiomon habuit, et invenirem pauperculos sacerdotes huius saeculi, in parochiis suis, in quibus moranlur, nolo (a) praedicare ultra voluntatem ipsorum; et ipsos el omnes alios volo timere, amare et honorare, sicut meos dominos ». Nam cum semel fratres dixissent 5 bealo Francisco: « Fater, nonne vides, quod episcopi non permitlunl nos aliquando praedicare, et pluribus diebus faciunt nos stare otiosos in una terra, anlequam pos- simus verbum Dei nunliare? melius esset, quod impetrares a domino papa privile- gium super haec, et esset salus animarum»; quibus ipse cum magna reprehensione respondit dicens: « Vos, fralres Minores, non cognoscitis Dei volunlatem et non per- 10 mittitis me convertere lotum mundum. Nam ego volo per sanctam humilitatem et reverentiam primo convertere praelatos; qui cum viderint vitam vestram sanclam et humilem reverenliam ad eos, rogabunl vos, quod praedicelis et converlatis populum, atque ipsum vocabunl ad praedicalionem melius quam privilegia vestra, quae vos ducent ad superbiam. Et si fuerilis separali ab omni avaritia et induxeritis po- '15 pulum, ut reddant ecclesiis iura sua, ipsi rogabunt vos, quod audialis (b) confessiones populi, licel de hoc non debealis curare. Nam si conversi fuerint, bene invenient confessores. Ego enim pro me volo hoc privilegium a domino, ut nunquam ab ho- mine habeam aliquod privilegium, nisi omnibus reverenliam facere, et per obe- dientiam sanctae regulae plus exemplo quam verbo convertere universos ' ». El quod 20 sic feceril bealus Franciscus recilat frater Bonaventura sexta parte Legendae maioris ^. Nam lempore quodam Imolam deveniens, civitalis episcopum adiit humililerque po- poscit, ul cum ipsius beneplacilo posset populum ad praedicationem vocare. Cui episcopus dure respondens, « sndficit, inquit, frater, quod ego praedicem populo meo». luclinavit caput verus humilis et foras egressus post modicam boram regre- 25 ditur intro; a quo cum episcopus quasi lurbatus requireret, quid iteralo pelere vellet, humili tam voce quam corde respondit: « Domine, si pater filium uno pepulerit oslio, alio sibi reintrandum est ». Humilitale victus episcopus, alacri vultu amplexatus est eum dicens: « Tu et omnes fratres lui de cetero in episcopalu meo generali mea licentia praedicetis, quia illud humilitas vestra sancla promeruit». 30 Sic ergo sex praefatis fretus bealus Franciscus et praedicare populo voluit, et eius praedicatio non conlempta, sed grata et accepta omnibus fuit. El sic patet secundum videndum, quibus frelus bealus Franciscus a populo in praedicatione fui t acceptatus. 5. Sequitur igilur nunc videre tertio, quibus in locis et qualibus signis35 ut praedicalor Domini fuil per orbem divulgatus. Ut enim dicit dominus frater Bo- naventura in XII parle Legendae maioris ^ « aderat equidem servo suo Francisco ad quaecumque pergeret, is, qui eum unxerat et miserat spiritus Domini et ipsa Dei virtus et sapientia Christus *„ ut sanae doctrinae verbis affluerel el magnae polentiae miraculis coruscaret. In virtule namque nominis eius veritatis praeco Franciscus 40 (a) Codex nollem. — (6) As addit qtwd praedicetis et convertatis popultim et quod audiatis. ' Speculum perfectionis (ed. Lemmens, c. 44 — ed. Sabalier, c. 50). — ^ C. 6 n. 8. — 3 C. 12 n. 7 et 8. — * Isai. 61, 1; — deinde 1 Cor. 1, 24. 472 FRUCTUS X — PARS SECUNDA. eiiciebat ilaemonia, sanabal infirmos; el quocl maius esl sui sermonis efticacia obsli- nalorum menles ad poenilenliam molliebat, simuhiue sanitatcm corporis reddebal » el menlis, sicut subscripta ostcndent exempla declarativa, in quibus [praecipue] locis beatus Franciscus praedicavil. 5 Et pro ipsorum evidentia sciendum, quod beatus Franciscus praedicavit in mullis locis, videlicel in civitate Assisii, et ante regulae inslitutioncm, ut diclum esl, quando, forma praedicatorum in evangelio audita, se eidem coaptasset pcr omnia, tunc incepit poenitcntiam praedicare; ad quod seculum esl miraculum, quod multi eius exemplo inducti el verbo, rclictis omnibus el datis pauperibus, ipsi per omnia 10 cobaeserunl; sicut fecit frater Bernardus de Quinlavalle, maior homo de Assisio, frater Petrus Calbanii, canonicus ecclesiae catbedralis, frater Aegidius; et sic de aliis. — In eadem civitate Assisii praedicavil post regulae a domino papa confirmationem et sibi potestatem datam et mandatum ab eodem, et boc in ecclesia sancti Georgii, ubi iacet nunc corpus sanctae Clarae. lu bac siquidem ecclesia primo puerulus litteras 15 didicit, primo praedicavit, et ibi post mortem primo humatus fuil. In qua ecclesia dum praedicare de mane deberet, el in quodam tugurio sito in borto canonicorum in oratione more solito pernoclaret, secutum est mirandum et stupendun) miraculum, scilicet quod transfiguratus apparuit; « media enim noctis hora abscntatus a fralribus, et quibusdam ipsorum quiescentibus et quibusdam orantibus, currus igneus miri splen- 20 doris per ostium domus fratrum intrans, buc atque illuc per domicilium tertio se convertil; supra quem globus lucidus residebat, qui solis babens aspectum noctem clarefecit. Obstupefacti sunt vigilantes, excilali simul et exterriti dormientes; el uon minus senserunl cordis clarilalem quam corporis, dum ex virtute mirandi luminis alterius alteri conscientia nuda fuit. Intellexerunt concorditer omnes, videntibus in- 25 vicem universis, sanctum palrem Franciscum absenlem corpore, praesentem spiritu, lali figuratum efligie, supernis irradiatum fulgoribus et ardoribus inflammatum, su- pernali virtute in curru splendente sIfiiuI el igneo sic demonstrari a Domino, ul tanquam veri Israelitae post illum incedcrent, qui virorum spirilualinm ut aller Elias factus fuerat a Deo currus el auriga ' ». Ad quod secutum cst aliud stupendum, quod 30 beatus Franciscus regressus, facta praedicatione ad fralres, « coepil conscicntiarum ipsorum secreta rimari et conforlare ipsos de ipsa visione mirabili et de profeclu ordinis multa futura praedicere. Cumque palefaceret plurima, quae sensum Iransccn- debant humanum, vere cognoverunt fratres, super servum suum Franciscum spirilum Domini in tanta plenitudine quievissc, quod post ipsius doctrinam et vitam eis erat 35 proficisci tutissimum " ». — Vice alia praedicavit Assisii in platca, cum quartanarius adhuc cssel el debilis. Et praedicatione finila, praecepit populo, ut nullus recederet, doncc rediret. El lunc intrando maiorem ecclcsiam spoliavil se tunica habituali, ct nudum, solis fcmoralibus retenlis, cum fune ligato ad colliim, mandavit fratri Pelro Catbanii, quod cum trahcrct sic usque ad locum, in quo malcfactorcs punicndi consue- 40 verant collocari, supcr qucm consccudens, licct essct quarlanarius cl debilis, et frigus essel intcnsissimum, quia tcmpus bicmalc, cum multo animi forvorc (a) pracdicavil dicens, quod non crat honorandus ut sanclus, sed contemncndus ut carnalis cl glulo, (a) As ot odd. vigore. ' IV Rcg. 2, 12. — 2 nonav. 1. c. c. 4 n. 4. FRANCISCUS PRAEDICATOR. 473 pro eo, qiiod iii sua infirmilale carnes comederal el brodiiim carnibiis conditum. Ad quod secutum est, quod Assisinates praedicla cernentes coeperunt quasi omnes plan- gere eum prae nimia pielale et compassione, quia tunc erat tcmpus hiemale pt frigus valde intensum, et nondum erat a febre quariana liberalus; et perculientes pectora sua accusabant se ipsos dicentes: « Si iste sanclus pro iusla et manifesla necessitate 5 cum tanta verecundia sui corporis se accusat, cuius vilam novimus esse sanctam, quid faciemus nos miseri, qui toto tempore vitae noslrae viximus et conlinue vi- vimus secundum desideria carnis ' »? — Pracdicavit beatus Franciscus Assisii in ci- vitate, ul dictum est supra ^ conformilate Vllf, quando misit nudum ad praedicandum fratrem Rufinum; et beatus Franciscus nudus ipsum esl secutus, el praedicavit sic lO nudus de Domini passione. Ad quod seculnm csl, quod lanlus planclus fuit illa die in civitate Assisii de passione nomiiii, quanlus nunquam ante fuerat auditus. — In pla- nilie civilatis Assisii tempore generalis capituli, quod beatus Franciscus tenuit, ubi fuerunt ultra quinque millia fralrum, de quo dicetur conformitate XXIV, et fuit ibi papa Gregorius IX, lunc exsislens cardinalis Osliensis, el sanctus Dominicus, capul '5 ordinis Praedicatorum, cum septem de suis fralribus, beatus Franciscus praedicavit el proposuit hoc thema: « Magna promisimus, maiora promissa sunt nobis, servemus haec, aspiremus ad illa, brevis voluplas, perpetua poena, modica passio, gloria in- finita»; et super hoc devolissime praedicavit. Ad quod secutum est stupondum mi- raculum, quod, cum beatus Franciscus in meritum obedienliae salutaris mandasset 20 omnibus fratribus, quod nullus curam vel sollicitudinem haberel de aliqua re come- stibili aut potabili aut de aliquibus aliis («) corporum (b) necessariis, sed solum ora- lioni intenderent et Dei laudi et omnem curam in Chrislum proiicercnt, (|ui de eis habet curam specialem (c); et sic omnes feceruiit currentes hilariler ad oralionem. Statim Chrislus volens ostendere, se habere curam specialem de ipsis, spirando facta 25 est Domini manus super Perusinos, Spolelanos, Fulginenses, Spellenses, Assisinales et cunctas adiacentes terras, et venerunt cum asinis, mulis et equis oneralis pane et vino et fabis et caseo et omnibus bonis, quibus putabant illos beatos pauperes indigere; et sic fratres fuerunt divino miraculo copiose refecti ^ — In dicta planitie Assisii beatus Franciscus, scilicet extra ecclesiam sanctae Mariae de Portiuncula, coram 30 septem episcopis, videlicet Perusino, Assisinati, Tudertino, Eugubino, Fulginate, Spo- letano et Nucerino, praedicavit, indulgenliam per Christum datam el a papa confir- matam remissionis omnium peccatorum in dicta ecclesia esse prima die Augusti, in- cipiendo a vesperis usque in sequentem vesperam secundae diei. Ad quod seculum esl illud miraculum inaudilum, scilicet quod, cum episcopi oppositum vellent dicere 35 et crederent dixisse, omnes ut bealus Franciscus sunt locuti. Plura alia fecit prae- dicando Assisii; sed dicta suflficiant. In civitate Perusii praedicavit, et hoc in platea et pluries. Sed semel dum in platea dictae civitatis praedicaret, et populus esset in magna multiludine congregaUis, milites el nobiles de Perusio inceperunl cum armis ludere et per plateam discurrere ac 40 praedicationem impedire. Et cum ab his (d), qui aderant, reprehenderentur, nec ac- quiescerent, vir sanclus est coram omnibus allocutus dicens: «Quia Creatorem vestrum (a) As rebus. — (b) As et edd. corpori. — (c) As temporalem. — (d) As hi. ^ Specultm perf. (ed. Sabatier), c. 61. — ^ Pag. 200. — ^ Actus c. 20. 474 FRUCTUS X — PAES SECUNDA, non agnoscitis, nec humililale, sed supeibia erigimini, nisi ad Dominum converlamini, ad punilionem veslram Dominus faciel insurgere unum conlra alium; et lanlam Iri- bulationem paticmini, quanlam vicini veslri vobis inferre nou poterunt ». Ad hoc seculum est miraculum impletionis vcrborum beati Francisci; nam ad paucos dies 5 populus insurrexit contra nobiles el expulil eos; at illi se cum ecciesia iungentes omnia extrinseca el de comitatn dcslruxerunt '. lu castro Mevanii (o) praedicavit; ubi per ipsum factum est illud miraculum, quod puella oculorum privata lumiiiibus, « cum in Trinitatis nomine sputo suo ter ipsius linivisset oculos, lumen cupitum reslituil '^ ». 10 In caslro Alviani praedicavit; ubi illud miraculum evenil, quod « populo congre- galo, et indicto silenlio, propter hirundines nidificantes in eodem loco magnisque garrilibus perstrepenles (b) audiri vix posset, vir Dei, audientibus cunctis eas allocutus est dicens: ,Sorores meae hirundines, iam lempus est, ut loquar et ego, quia vos usque modo satis dixistis; audilc verbum lenentes silentium, donec sermo Domini 15 compleatur'; statimque lacuerunt, nec fuerunl motae de loco, doiicc fuit praedicalio consummata. Omnes, qui viderunl, slupore repleti Deum glorificaverunt. Huius fama miraculi circumqua^iue diffusa, mullos ad sancti reverentiam et fidei devolionem accendit ' ». In civitale Eugubii beatus Franciscus praedicavit. Et post praedicationem fecil 20 unum miraculum, « quod mulier quaedam, dum ambas manus haberet contractas et aridas, adeo ul nihil per illas operari valerel, signo crucis ab ipso in nomine Domini sibi faclo, tam perfectam obtinuit sospitalem, quod statim domum rediens, cibos in minislerium eius et pauperum quasi altera socrus Simonis propriis manibus prae- pararel * ». — Vice alia, dum ad praedictam civilatem Eugubii praedicationis gralia 25 accessisset, reperit, quod dicla civitas a lupo ferocissimo, qui non solum animalia, sed homines el feminas devorabat, eral obsessa, ita quod cives, quaiido terram egredic- bantur, eius timore et peste armati erant, ac si ad bella deberent procedere; nec sic armati mordacis lupi rabiem polerant declinare. Beatus Franciscus, elsi cives cou- Iradicerenl tiinentes, ne a lupo laederelur, dicto lupo obviam exiit cum socio; el 30 ecce, multis ceinenlibus in locis, in qiiibus ad speculandum ascenderant, lupus ille terribilis contra sanclum Franciscum et socium aperto ore cucurrit; conlra quem bealus Franciscus opposuit slgiium crucis, ct lain a se quam a socio ipsum virlute divina compescuit el cursus eius relinuit, ac os truculentum aperluin clausit, et demum illum ad se vocans dixit: « Veni huc ad me, frater lupe, el ex parte Chrisli tibi prae- 33 cipio, quod nec inihi nec alleri noceas ■>. Mirnbile dictu! statim facla cruce, conclusil os iilud terril)ile, et faclo mandato, statim ad pedes sancti Francisci, iam factus quasi agnus ex lupo, capile iiiclinato, se prostravil. Cui dixil bealus Franciscus: « Fraler kipe,lu facis multa damna in partibus istis et horreiida inaleflcia perpelrasli, creaturas Dei sine misericordia deslruendo, el (piod maius esl, homines ad iinagiiiem Dei faclos 40 cl alias beslias occidis, propter (|nae dignus es morle, el tota civitas ista iustc coiilra (a) Codex Menavii; cst Bevagna in Unibria. — (b) Edd. addunt ut. ' Cfr. 11 Ccl. 2, 6 et Speculum perfccliuuis (cd. Sabalier), c. lOo. — * Cfr. Cd. Tract.de mirnculis, n. I2i; Bonav. 1. c. c. 12 n. 10. — => Boiuiv. I. c. c. 12 n. I i. — * l5onav. 1. c. c. 12 n. 10. FRANCISCUS PRAEDICATOR. 475 le clamat; sed ego, fraler liipe, volo iiiler te el cives istos lacere pacem, ita qiiod a le in niilio laedanUir, et ipsi tibi omnem dimillant offensam, nec homines nec canes te amplius persequentiir », Et Jupus geslibus cl candae atqne anrium alque totius cor- poris inclinatione illa, quae sanctus Franciscus dixil, se acceptare ostendebat. Et ait ilerum beatus Franciscus: « Ex quo, frater Iiipc, placel tibi facere pacem, ego pro- 5 mitto tibi, quod faciam tibi dari expensas, qiiamdiu vixeris, per bomines istins ci- vilatis, ila quod nunquam amplius famem palieris, quia ego scio, quod, quitlquid mali facias, propter famis rabiem facis; sed ex quo ac({uiram libi talem gratiam, volo, quod tu promitlas mibi, qiiod luinquam aliquod animal laedes vel liominem. Pro- miHis tu ista mihi »? Et lupus evidens inclinalo capite signum fecit, quod promil- 10 tebat illa facere, (|uae sibi imponebantur a sancto Francisco. Et bealtis Franciscus ait: « Fraler Iiipe, da mihi fidem, iit possim credere, quod promillis». Et cum beatus Francisciis manum extendisset pro fnh recipienda, lupus levavit pedem an- leriorem dextrum et blande posuit siiper manum beali Francisci signo, quo poterat, fidem dando. Tunc sanclus Franciscus ait: « Frater lupe, |)raecipio tibi in nomine 15 Domini nostri lesu Christi, ut venias inodo inecum, nihil dubitans, ad faciendum pa- cem islam in nomine Domini »; el lupus obediens slalim incepit ire cum sanclo Fran- cisco tanquam mansuelissimus agnus. Quod videnles illi de civitale coeperunt vehe- menler admirari, el novitas haec slalim per lotam civitalem inlonnit (a), ila quod omnes lam parvi quam magni, viri et mulieres ad plaleam civilalis convenirent. 20 Congregata igitur populi multiludine, surgens beatus Franciscus fecit eis mira- bilem praedicationem dicens inter alia, quomodo propler peccata lales pestilen- tiae evenire permitluntur, el quanto periculosior est vorans (lamma gehennae, quae habet in aeternum devorare dan)natos, quam rabies lupi. quae non potest occidere nisi corpus, et quam sit pavendum in profundum baralri demergi, quando unum 25 parvum animal tantam mulliludinem in tanlo timore et periculo detiiiebat. « Re- vertimini ergo, carissimi, ad Dominum, et facite dignam poenilenliam, el a lupo liberabit vos Dominus in praesenti et in futuro a devoratione ignis baratri ». Et his diclis ail: « Audite; frater lupus, qui coram vobis stat, promisil mihi el de promis- sione fidem exhibuit, facere pacem vobiscum, et nunquam vos laedere in aliquo, si 30 tamen vos promittatis eidem omni die dare expensas; et pro fratre lupo ego fide iubeo, quod pactum pacis firmiter observabit». Tunc omnes ibidem congregati pro- miserunt lupum conlinue nutrire. At sauctus Franciscus coram omnibus dixit lupo: « Et tu, frater lupe, promittis pactum servare istis, quod nec animal nec personam laedas »? Et lupus se ingeniculans cum inclinatione capitis et gestibus corporis et 35 caudae et aurium blandimenlis, se servaturum pacta promissa, omnibus demonstravit evidenter. Et sanctus Franciscus ait: « Frater lupe, ego volo, quod sicut lu mihi dedisti fidem, cum essemus exlra porlam, ita et hic coram toto isto populo des mihi fidem, quod ista observabis et me in ista promissione minime derelinquas »; lunc liipus levato pede dextro fidem dedit in manu sancti Francisci fideiussoris sui coram 40 cunctis astantibus. El facta est tanta admiratio et gaudium omnium tam pro devo- lione sancti Francisci, quam pro novitate miraculi, quam insuper pro pace lupi, ut omnes clamarent ad sidera laudantes et benedicentes Dominum lesum Christum, qui ad eos misit beatum Franciscum, cuius merilis de ore ferae pessimae eos liberavit, (a) As et edd. innotmt. 476 FRUCTUS X — PARS SECUNDA. el de lam horrenda pesle in pace reposiiil el quiele. Ex illo die lupus populo el po|)uIus lupo pacla servavil per sancUun Franciscum ordinala; el lupus per annos duos vivens el per civilalem oslialim viclitans ncminem lacdens nec ah aliquo laesus fuil curialiler enulrilus; el mirum valde, quod nunquam aliquis canis lalrabat conlra 5 eum. Tandem fraler lupus senio morluus est; de cuius morle cives quamplurimum dolucrunt, quia ipso vivenle boali Francisci sanclilatem et virtulem ad ipsorum me- moriam continue revocabant '. In civilate Castelli beatus Franciscus praedieavit; et post praedicationem illud fecil miraculum, quod mulierem a furibundo et nequam spiritu obsessam, mandando 10 spirilui, ul abscederet, liberam discedendo reliquil ^ hi caslro Cislernae, dioecesis Castellanae, populo congregato, cum vellet praedi- care, et quercui cuidam adhaereret, el lola formicis esset plena, eis, ul recederent, imperavit; quae statim recesserunt. Unde, ut libere abirenl iussit populo, ut locum darenl sororibus formicis; et mirabile, nunquam ad dictam quercum amplius ac- 15 cesserunt. Sed dum praedicarel, aliud accidil stupendum et formidandnm. Quaedam mulier superveniens cum cymbalo pulsabal el eius praedicationem impediebat; sed a sancto Francisco praemonila, ut recederel vel quiesecrel, et ipsa infelix nullalenus assensum praeherct, sanclus Franciscus landem dixit: « Tolle, tolle, diabole, quod tuum est »; statim capta est mulier misera el in aerem levala, deinceps amplius nun- 20 quam est visa '\ In civitale Aretii dum vellet praedicare, et hac de causa ipsam adiissel, illud evenit mirahile, de quo dicetur fructu ct conformitate XXI, quod ipsam lolam ple- nam reperit dacmonibus; (|ui cives inducenles ad malum, intestino quassahalur belli ct discordiae excidio; sed oralione heati Francisci et mandato daemones abscedenles, 25 civilas in pace remansil, el heatus Franciscus postea praedicavit *. In Castro sancti Gemini praedicalione facla, «a quodam viro devolo susceptus hospitio, cuius uxor a daemonio vexahalur, post oralionem in virtute obedienliae daemoni imperando, ul exirel, eumque polestate divina tam subito elTugavil, ut vere clarescerel, quod obedientiae sanctae virtuti pervicacia daemonis non obsistil*». 30 In civitale Narniensi cum praedicaret, « ohlalum paralylicum quendam memhro- rum omnium oflicio destitulum, cuin eum signo crucis a capite us(|ue ad [)edes con- signassel, perfeclae resliluit sanilali »; el ihidem mulierem in ecclesia illuminavil ". In civitale Ortensi post praedicationem puer unus ita glomcratus (o) est prae- senlatus, ut caput pcdihus porlaret applicitum ct ossa nonnulla haheret confracla ; 35 qui ad preces lacrynuihiles parenlum ab ipso susceptus, suhito exlensus illico exslilil liberalus '. In urbe Romana pluries praedicavii, et speeialiler, ul dictum esl, coram papa cl cardinalihus; uhi evenil illud niirandum, (piod oblitus sermonis, quem provi- derat, dum ad scholas sancli Spirilus se convertissel, lain elTicaciter est loculus, ut 40 omnes adverterent, Spirilum sanelum eum perfectissime (6) re|)Ievisse doiio linguae et scienliae saliitaris. (a) As et edd. conglomeratus. — (6) As et cdd. plenissime. • Idcm Aclus c. 23. — ' i5onav. I. c. c. 4 2 n. 10. — ■ Idem in Ms. Coll. S. Anl. fo!. 5t r. — ■* Bonav. I. c. c. 6 n. 9. — '' Donav. I. r. c. 12 n. 10. — " Uonav. I. c. c. 12 n. 9 c( 10. — ' nona\. 1. c. c. 12 n. Z«rt6MS. — {b) As Denm. — {c) Codex dozo. ' Idcm fiisiiis in Ms. Coll. S. Ant. fol. 08 v. — » Bonav. I. c. c. 8 n. 11. — ^ Ps. 119, 4. * [*ii\L. 283 el 284. — ^ Bonav. 1. c. c. 12 n. 10 (iibi decst nomcn fialri,'*). FEANCISCUS PRAEDICATOR. 479 bentns Francisciis misil caponis; qiii maliliosc ipsum reservans, dum sequenti die beatus Franciscus populo praedicaret, ille miser sanclo voiens detrahere [dixil], quod non eral ei credendum, quia capones comedebat, in cuius signum ecce frustum ca- ponis, quod heri mihi dedil; el dum nequam homo crederel carnes extrahere el ostendere, piscem ostendil, in quem caponis frustum eral divina virlule conversum; 5 el sic fuit confusus \ In Monle Feltro bealus Franciscus praedicavit. Ad ipsum enim locum cum novae militiae festum ageretur, bealus Franciscus dixitad socium: « Eamus, quia cum Dei adiutorio inter eos aliquem fructum facicmus»; in dicto enim feslo multi nobiles de diversis partibus conlluxerant; inler quos fuil dominus Orlandus de Clusio, qui beato 10 Francisco sacrum montem dedil Alvernae, facta praedicatione. Bealus enim Franciscus volens praedicare lunc in dicto feslo, |)roposuil illud thema: « Tam bonum et tanlurn esl, quod a me exspectatur, quod facililer omnis poena in praesenli toleratur (a) »; et « tam divine Spiritus sanclus per os Francisci eructavit, probando diclum verbum per poenas martyrum, aposlolorum marlyria, poenas duras poenitenliae confessorum, 15 multasque tribulaliones sanctorum et sanclarum, quod omnes stabant suspensa menle quasi Dei angelum allendenles ^ »; sed in fine praedicationis diclus dominus Orlandus babens colloquium de salule animae suae cum beato Francisco landem montem Al- vernae beato Francisco dedit, ut conformitate XXXI dicetur. In Sancto Sevcrino Marchiae Anconitanae praedicavit beatus Franciscus. Et dum 20 praedicaret, frater Pacificus, qui erat saecularis el poeta laurealus, vidit duos enses valde fulgentes in modum crucis beatum Franciscum complecli; quo miraculo viso, mundo abrenunlians, factus esl fralerMinor; ut diclum est supra ^ fructu et confor- milate VIII in tractatu de provincia Marchiae. In multis aliis locis Thusciae, Marchiae Anconilanac et Tervisinae, Sclavoniae (6), 25 Lombardiae, Patrimonii, Campaniae praedicavit et regni Apuliae; in quibus prodigia et signa mulla faciendo, altendebantur, quae dicebantur ab ipso, acsi angelus Do- mini loqueretur. Ad praedicandum in Francia beatus Franciscus elegerat, dum paucos haberet fratres; sed per dominum Ostiensem apud Florentiam legatum exsistentem fuil prohi- 30 bitus. Allamen ad Franciam, ut dicetur conformitate sequenli, misit fralrem Pacificum, qui fuil primus minister in Francia, et cum eo misit multos fralres, scilicet fralrem Angelum de Pisis, qui conventum fundavit Parisiensem, et poslmodum ad provinciam Angliae missus est minister illuc a beato Francisco. Raro in aliquo [loco] beatus Fran- ciscus firmus stabat, sed per proviucias Italiae assidue discurrebat, sua praedica- 35 lione mullos convertendo ad Chrislum. Et quia zelo praecipuo ducebatur animarum, ipsum mirificabat Deus signis et portentis; ac eius voci per omnia condescendebat, sicut patuit, quando ad praedicandum ibal inter Lombardiam et Marchiam Tervisa- nam. Cum enim iret (c) iuxla Padum, et noctis obscuritas supervenisset, ac via mullis esset exposita periculis propter tenebras, flumina (d) et paludes, ac socius eidem di- 40 ceret: « Ora Deum, ul de inslantibus periculis liberemur », ipse vir sanclus hoc solum protulil verbum: « Polens est Deus, si suae placel dulcedini, lenebrarum effugala ca- (a) Codex tollatur. — (b) As et edd. om. Sclavoniae. — (c) As erat. — (d) As et edd. fluvium. ' II Cel. 3, 24. — ^ Actus c. 9. — ^ pgg, 285. 480 FRUCTUS X — PARS SECUNDA. lijiino, bencficiuin im[)eiulcre siuic lucis». « Yix sermonem complevcral, el cccc, lanla illico liix coepil circa eos superna radiare virliile, ul (o), nocle alias exsistenle obscura, ipsi lucc clara viderenl, non solum viam, sed el plurima circumquaque; cuius lucis (lucalu, per non modicum viae spalium corporaliler direcli cl spirilualiler conforlali 0 usque ad locum hospilii, cum divinis liynmis et laudibus incolumcs pervenerunl ' ». Quo et aliis apparel, bealum Franciscum ut perlcctum zelalorem animarum, ad instar magisiri sumnii Chrisli, et Deum praecipue ipsum prosequi, el in opporlunis sibi semper alTuisse. Ulebalur ipsc paler ad convocandun) ()opuhim pro praedicalione cornu eburneo 10 albo, cuius sonilu gentes congregabat; ac quando cos silenlium tenere volebat, duobus parvis baculis pro quolibet mensurae unius palmi ad inviccm collisis, quorum in- simul percussione silenlium observari a populo imperilabat (6); et quocumquc per- gebal, praedicla sccum ferebal; et haec ornata argento in sacristia conventus Assisii servanlur ^ 15 Non solum [bealus] paler Franciscus praedicavit fidelibus, immo etiam infidelibus. Sexlo enim conversionis ipsius anno ad praedicandum saracenis et aliis ad |)arles Syriae disposuit adire. Yerum vcnlis non secundis flanlibus, compulsus esl partes Sclavoniae arripere. Et cum ad parles Anconilanas redire vellet et navim quandam latenler inlrasset cum socio, eidem mullipliciter divina providenlia (c) alTuil. Nam 20 quidam cst missus a Deo, ferenssecum necessaria victns; quodam Dwim limente vocalo ad se, dixil: « Haec omnia pro pauperibus fratribus in navi lalilantibus conserva fidcliter, ac uecessitatis tempore amicabilitor subminislra ». Mira Deus operatus est beati Francisci meritis. Cum enim per dies plures vi venlorum navis ad portuin ali- quem applicare non possel, consumptis cibariis navis, sola eleemosyna superfuil a 25 viro Dei collala; « quae cnm cssel pcrmodica, lanlum divina virlute suscepil aug- menlum, ul dicbus j)luribus in mari propler lempcslatem conlinuam conlrahenlibus inoram usque ad porlum Anconac omnium necessilalibus plenarie subveniret ^ ». Naulae lam a inaris periculo quam famis per beatum Franciscum sc liberalos vi- dentes, gratias egerunt omnipolenli Deo, qui semper in suis amicis et servis mirabi- 30 leni el amabilem se oslendil. — « Verum, quia amor animarum et fidei animam ipsius gladio fervoris perlransibal, duin videret se ad partes Syriae non haberc in volunlate Dei accessum, versus JVlarrochium iler arripuii, ut Miramolino {d) et cius genli Christi evangelium praedicaret el ad palinam of)lati marlyrii si quomodo veniret. Ibat tanto desiderio, ul, (piamvis corpore imbecillis esset, peregrinalionis suae socium praecur- 35 reret ct ad exsequendum, quod decreverat, festinus, ut ebrius spiritu advolarct; et cnin usquo ad Ilispaniam accessissel, infirmitate supervenienle gravissima, (]Uod cu|)icbal, adimplere nc()uivit * ». — Tertio landem ad parles iiilidoliun) accessit, ul ct (a) As ac. — {b) As imputabat. — (c) As yratia. — ((/) A^s Miramamolino. ' Bonav. I. c. c. 5 ii. 12. — ^ In cocl. .144 bibl. S. Francisci civitads Assisii exslanl fol. 7,3 sqq. « tiibricae (je reliqiiiis, qiiac pupiilo ostcndunUir in ccclcsia S. I^rancisci ». Intcr qiias a jia- bciiliir cornii sancli Francisci el duo baculi », cuin insciiptione : « Cum isla campana boatus Fran- cisciis popiiliim nd piacdicalioncm convocahal. i;i ciini islis (iiiobiis baciilis insimiil |)orciilieudo ei .siicnliiim impoiicbal » (clr. Hartlioli, Inlrod. pay;. C.\.\). — " Honav. 1. c. c. '.* n. 5. Cfr. 1 Cei. 55 cl Tracl. de Miniculis n. 33. — " llunav. I. c. c. 9 n. C. FRANCISCUS PRAEDICATOR. 481 fidem praedicando eisdem converleret cl si non ad palmam gloriosi marlyrii per- venirel. Verum cum se lertiodecimo anno a sua conversione ad partes Syriae, ul sol- dano praedicaret, disponeret adire, multi fratres eum usque ad partes Anconae sunl secuti, volentes cum ipso illuc accedere. Sed ipse lioc considerans, ac quod (a) grave esset tot fratres simul nautis deducere, nec ipse vellet aliquem inconsolalum dimit- 5 lere, eos, dum esset in |)ortu Anconae, sic est allocutus: « Carissimi fratres, onines vos vellem pro vestra consolatione ducere mecum; sed nautae non sinunt; et quia unum ego eligendo el alium dimittendo, vobis materiam praeberem scandali et di- visionis, ideo super hoc placeat vobis velle consulere Domini voluntatem, quam sic sciemus». Nam vocavit unum parvum puerum, qui neminem illorum agnoscebat, et lo dixit fratribus: « Interrogemus hunc puerum, si vobis placet »; et cum omnibus pla- cuisset, dixit beatus Franciscus puero: « Estne, puer, voluntas Dei, ut omnes [isti fratres] transeant mecum »? Kespondil, quod non. « Et quos vull Deus transfretare mecum »? Respondit tangendo fratres: « Iste et iste et ille»; et sic tetigit undecim fratres de illis, et dixit beato Francisco: « Isti tecum ibunt, quia sic est voluntas 15 Dei ». Et tunc omnes fuerunt conlenli, qui lacti non fuerant per puerum, Dei volunta- lem agnoscentes \ Beatus autem Franciscus, dictis fralribus assumptis, navim inlravit et ad partes Syriae cum eisdem pervenit. Sed « cum guerra inler saracenos et chri- stianos tunc esset implacabilis, campi utrorumque ex adverso locali sic erant, ut via mutui transitus sine morlis discrimine non paleret. Exierat enim a soldano edictum 20 crudele, ut quicumque caput alicuius chrisliani afferret, bizanlium auri pro mer- cede reciperet. Sed intrepidus Chrisli miles Franciscus, sperans in proximo suum y adipisci propositum, definivil iter arripere morlis pavore non territus, sed desiderio provocatus. Oratione praemissa, confortatus a Domino iter arripuit. Et cum proces- sisset ullerius, occurrerunt ei satellites saraceni, qui lanquam lupi celeriter currenles 25 ad oves, Dei servos feraliter comprehensos crudeliter et contemptibiliter pcrtracla- runl, afficientes conviciis, afiligentes verberibus et vinculis alligantes; tandem afflictos mullipliciter et attritos, divina disponente clementia,ad soldanum iuxla viri desiderium perduxerunt. Cum igitur princeps ipse perquireret, a quibus el ad quid et qualiter missi essent, et quomodo advenissent, intrepido corde respondit vir Dei Franciscus, 30 non ab homine, sed a Deo altissimo se fuisse transmissum, ut ei et populo suo viam salutis ostenderet et annuntiaret evangelium veritatis. Tanta mentis constantia, tanla vero virtute animi, tantoque fervore spiritus praedicto soldano praedicavit Deum trinum el unum et Salvatorem omnium lesum Christum, ut illud evaugelicum (6) cla- resceret in eo fore completum : Ego dabo vobis os el sapienliam, cui non poterunt 35 resistere et contradicere omnes adversarii vestri ^ Nam et soldanus admirandum fervorem spiriius in viro Dei conspiciens et virtutem, libenter ipsum audiebat et ad moram contrahendam cum eo instantius invitavil. Christi vero servus, superno illu- stratus oraculo: ,Si vis, inquit, converti cum populo tuo ad Chrislum, ob ipsius amorem vobiscum libentissime commorabor. Quodsi haesitas propler fidem Christi 'lo legem Maumeti dimitlere, iube ignem accendi permaximum, el cum sacerdotibus luis ignem ingrediar, ut vel sic cognoscas, quae fides certior et sanclior non immerito sit (a) As et edd. quam. — (h) Codex evangelium. ' Apnd auctores priores non invenimus. — ^ Luc. 21, 15. Amlecta — Tom. lY .31 482 FRUCTUS X — PARS SECUNDA. leiienda". Ad quem soldnnus: ,Non credo, qiiod aliquis de sacerdolibus meis se vellet igni propler fidem suam defensandain cx|)onerc vel genus aliquod subire tor- menli'; videral euim aliquem de presbyleris suis, virum anliquum (a) el longaevum, hoc audilo verbo, slalim de suis conspeclibus aufugisse. Ad quem vir sanclus: ,Si 5 mihi velis promitlere pro te el populo luo, quod ad Chrisli cullum, si ignem illaesus exiero, venialis, ignem solus inlrabo; el si combuslus fuero, impuletur peccalis meis; si autem divina me prolexeril virtus, Cliristujn^ Dei virluiem el sapienliam, veruui Deum el Salvalorem omnium agnoscalis'. Soldanus autem hanc oplionem accipere se non audere respondil, quia sedilionem populi formidabal. Oblulit lamen ei multa 10 munera preliosa, quae vir Dei non mundanarum rerum, sed salutis animarum avidus, sprevit omnia quasi lulum. Soldanus vero videns virum sanctum tam perfeclum rerum mundialium coutemptorem, admiratione permotus maiorem erga ipsum devolionem concepit. Et quamvis ad fidem christianam pro tunc Iransire nollet vel forsitan non au- deret, rogavil lamen devole famulum Chrisli, ul praedicla susciperel pro salule ipsius, 15 christianis pauperibus vel ecclesiis erroganda; ipse vero, quia pondus fugiebal pecu- niae el in animo soldani verae pielatis non videbat radicem, nullalenus acquievii ' ». « Et ex tunc eum libenlissime audiebal el bealum Franciscum rogavii, quod ad ipsum frequeuler accederet. Insuper sibi el sociis suis concessit, quod, quocumque vellent, libere irent, el ubique per lotuin imperium suum libere praedicarent. El dedit eis 20 quoddam signaculum, quo viso a neminelaederenlur. Habita igilur hac liberali licenlia, sanclus Franciscus socios suos binos hinc inde transmisit in diversis partibus pagano- rum. Ipse vero cum uno socio, fralre suo {b) Illuminato, ad quandam parlem iens, cum pervenissel ad quoddam hospilium, ubl sibi erat pro quiete necessarium commorari, invenil ibi quandam mulierem corpore speciosam el facie, sed turpissima menle, 25 quae ipsum sauctum de aclu nefario requisivit. Cui sanclus Franciscus ait: ,SI lu vis, quod ego libi assenliam, volo eliam, quod tu mihi assenlias'; ait illa: ,Accepto, quod dicis. Eamus ergo el lectum paremus'. Sanctus vero Franciscus ail: ,Venias mecum, et ducam le ad lectum pulcherrimum'; el duxit illam ad magnum ignem, qui lunc in illa domo fiebat, el in fervore spiritus exspolians se in lare illo ignilo nudum 30 lanquam in leclo se collocavit, et vocans illam dixit: ,ExspoIia et feslina frui hoc lecto splendidissimo, florido et mirando, quia hic te oporlet esse, sl lu vis mihi obedire'. Ille autem ignis nihil beatum Franciscum laesil; sed super larem illum ardenlem ignilum quasi super flores hilariter accubabat. Illa aulem mulier tam mira cernens el stupens non solum a stercore peccati, sed eliam a lenebris infidelitatis 35 est conversa ad Dominum lesum Christum, et elTecta est tantae sanctitatis, quod, iu- vanlibus meritis beati Francisci, multas animas ad Dominum lesum Chrislum in illis partibus acquisivit. Videns autem beatus Franciscus, quod fructum, quem deside- rabat, ibidem facere non poterat, Domino revelante sibi, disposuit, recongregatis sociis ad partcs fidclium remeare. Et rediens ad soldanum suum proposilum de reditu in- 40 dicavit. Cui soldanus dixit: ,Fralcr Franci.scc, ego libcnler ad fidem Christi con- verlerer; sed limeo modo hoc facere, quia isli saraceni me el le cum tuis sociis, si senlirent, statim inlcrficcrcnt; scd cum tu mullum adhuc possis proficcre, el cgo (a) Bonav. authenticttm. — (b) As ot cdd. scilicet. ' Ilucusque IJonav. I. c. c. 9 n. 7 ft 8; soquitur Actus, c. 27 n. 5-19. FEANCISCUSJPRAEDICATOR. 483 quaedam rnagiia negolia pro saliile aiiimae liabeam expedire, nollem libenler mortem luam et meam ita inopiiiale inducere. Sed indica mihi modum, quo salver; et ego sum paratus libi in omnibus obedire', El sanctus Franciscus dixit ei: ,Domine, ego quidem modo recedam, sed poslquam ad partes nieas rediero et ad caeium, Do- mino vocante, transiero, posl morlem meam secundum disposilionem divinam, mitlam 5 vobis duos de fratribus meis; a quibus baplismum recipietis et salvus eritis, sicul Dominus meus lesus Christus mihi revelavit; vos aulem inlerim ab omni negotio dissolvite, ut, cum gratia Christi venerit, inveniat vos fide el devotione paratum'. Cui soldanus gaudenter assenliens fideUler obedivit; sanctus aulem Franciscus ad partes fidelium rediit». Sed qualiter dictus soldanus sit per beatum Franciscum sal- 10 vatus, dicetur fructu et confoimitate XXXVIII. — Dum in partibus essel ullramarinis beatus Franciscus, scilicet in civitale Antiochiae, quae tunc a christianis tenebatur, evenit illud, de quo dictum est supra ' conformitate praecedenti, quod monachi de Montana Nigra, quae ab Antiochia per oclo milllaria distat, una cum abbate vitam considerantes et mores beati Francisci et sociorum, possessiones omnes monasterii 15 patriarchae resignantes et lociim monaslerii solum relinentes, facli sunt omnes fralres Minores; et in dicto loco plura miracula Deus ostendit, ut dictum est. Sic ergo praefatis apparet, quod beatus Franciscus non solum, ul converteret fideles ad Christum, praedicavil, sed etiam infideles, ad praedicandum eisdem per maximam dislantiam accessit. Verba enim beati Francisci mira in audientes opera- 20 bantur (o). Beata Clara praedicatione beati Francisci ad Dominum conversa fuil. Haec dum semel audiret beatum Fraiiciscum praedicare et nominare Dominum lesum, tanlam virtutem in suo Deus posuit corde, quod ex tunc in antea nulla tribulatio, nulla adversitas sibi difTicilis fuit. 0 quot et quam magni vita sunt conversi et praedicatione beati Francisci ad Chrislum? nullus posset verbo exprimere aut calamo exarare. 25 Tres enim ordines sunt ab ipso instituti ortum ab eius habentes vita et praedica- tione; quorum magniludo et sanctitudo fruclum exprimunt beali Francisci doctrinae el praedicationis. El quia beatus Franciscus sua praedicalione exhibuit miraculum quoddam sin- gularissimum, quia non reperi locum in superioribus, ipsum non posui, quod tamen 30 hic insero, ut sicut de isto, sic et de multis aliis factis elsi non scriptis, deberet praesumi. lu veteri beati Francisci legenda narratur, quod beatus Franciscus in- vitatus a quodam nobili ad comedendum cum ipso, dum esset in quodam loco gratia praedicandi, acceptavit secum prandere, praedicatione finita. Supervenienle hora praedicationis ad eius praedicationem diclus nobilis accessit cum uxore et tota 35 familia, dimisso puero, parvo filio, in domo cum uiia puella, ut curam haberet dc puero et coquina. Quae puella sic dimissa ail intra se: « Omnes vadunt ad audieu- dum istum hominem, vadam et ego, et stalim reverlar». Et sic faciens puerum di- mittendo et domum ad praedicalionem accessit. Et dum esset in praedicatione re- cordata de puero, quen» dimiserat, slalim surgens ad domum rediil. Quo reversa 40 invenit dictum puerum in caldariam plenam aqua calidissima cecidisse mortuum ct lolum decoctum. Cuius ossa cum maximo planctu et timore accipiens posuit in arca. (d) As oni. verba — operahantur. * Pag. 452, 484 FRUCTUS X — PARS SECUNDA. Iiilcrim vii" ipse nobiiis, qiii bealum Franciscum ad prandiuin invilaveral, ad domum reversus el praefala reperiens dixil iixori rogans eam, ut propler reverenliam beali Francisci, qui comedere cum eis deberel, a lacrimis abslinerel. Praedicalione finila cl aliis, bealus Franciscus cum socio ad domum dicli nobiiis pervenil, el a diclo 5 nobiii el cius uxore receplus gralifice, sederunl ad mensam. El |)oslquam bealus Franciscus comederat, dixit beatus Fraiiciscus diclo nobili, quod facerel portare poma, et ille [cum] se excusarel, quod non iiaberot, (piia leinpus non erat pomonim, beatus Franciscus dixit ei : « Vade ad illam arcam, quia ibi sunt ». Quo pater pueri pergens, cum aperuisset arcam, slabat filius eius puer pulcherriums a mortuis resuscitatus 10 habeiis duo poma, unum in una manu ct aliud in alia manu; et puer extendit manum patri dicens: « Baba (a) ». Quod videns ipse nobilis pater pueri slabal stupefactus; cui heatus Franciscus: « Porla huc, ipsa sunt poma, quae volebam. Dominus enim quae accideranl, mihi revelavit; et Deum pro vohis rogando, quod videtis, concessit ». De quo miraculo et dono lam ipse nobilis quam eius uxor Deo et beato Francisco 15 gralias retulerunt. — De miraculo facto per heatum Franciscum, dum posl praedi- caliouem factam in castro Celani invitatus esset a milite, cui mortem adesse praedixil bealus Franciscus \ quia fructu XVIJI et conformitale dicelur, hic praelermittilur. Beatus igilur pater Franciscus praedicalionem suam non solum extendil ad fideles et infideles, sed etiam ad carentia ralione, ulpote volatilia et aves. Cum cnim per 20 fratrem Massaeum socium suum, quem miserat ad hatrem Silvestrum el beatam Claram, divinum heneplacitum agnovisset, quod suae voluntatis erat, ipsum ad praedicandum pergere, dictumque fratrem Massaeum et fratrem Angelum in socios accipieus ad praedicandum exiisset, ac ipso recedenle de caslro Cannarii, in quo primo praedi- caveral, et irel versus Mevanium, ad quendam locum devenil, in quo diversi generis 25 avium maxima multifudo convenerat; quas cum sanctus Dei vidisset, alacriter cu- currit ad locum, et eas velut ralionis participes salulavit. Omnibus vero exspectantibus el convertentibus se ad eum, ila ut, quae in arbustis eranl, inclinatis capitibus, cum appropinquaret ad eas, insolilo modo in ipsum inlenderent, usque ad eas accessissel, el omnes, ut verbum Dei audirent, sollicitc admonuit dicens: « Fratres mei volucres, 30 multum debetis laudare Deum Creatorem vestrum, qui plumis vos induit, et pennas trihuit ad volandum, puritatem conccssil aeris et sine vestra sollicitudiue vos gu- hernat ». Ciim autem eis haec et his similia loqueretur, aviculae modo mirabili ge- stientes, cocperunt extendere colla, protendere alas, aperire rostra et in illum at- lente respicere. Ipse vero cum spiritus fcrvore mirando per medium ipsorum trans- 35 iens, lunica contingebat easdem, nec lamen de loco aliqua mota est, doncc, signo crucis faclo, ct licentia data, cum bencdictione viri Dei omncs se in altum levantes, simul magniim ct mirabilem cantum fecerunt. Quo cxplelo iuxta signum crucis a bealo Francisco eis factuin, criiciformilcr se diviscrunt in quatuor scilicel partes muiidi, et una pars perrexit ad orionlem, alia versus occidenlcm. alia ad meridiem, io alia ad aquilonem, innuentes per signiforum Christi Franclscum, quod crucis vexilliim cius praedicatione et fratrum suoriim crat fidclibiis declarandum ct mentibus (idelium im|)lanlandum. liaec omnia dicti socii viderunt, i|)suin iii via exspectanlcs '. Quo in- (a) As ot edd. babo. ' Cfr. Ccl., Tiacl. de miraculis, ii. 41. — " Actns c. IG. lESUS MANDANS DISCIPULIS. 485 nuitur, quod praedicalio beali Francisci a rationalibus, scibcet hominibus et uiulie- ribus, erat acceptanda, ex quo aviculae ratione privatae lam avide et mirabililer eam audieranl. Sicque palet, quod beatus Franciscus, prout de eo cantalur, « invilat aves, bestias et creaturas alias ad laudem Condiloris ». Praefatis igitur kiculenter apparel, beali Francisci doclrinam et praedicalionem 5 aulhenticam fuisse, vita et perfeclionibus placibilem et gralam hominibus, tam ex dulcedine verborum quam signis et prodigiis [oslensis] praedicalionem eius et summa devolione audienlibus el quibusdam ipsam audire negligentibus, sicut patuit de no- bilibus de Perusio et conformitale XVIII de quibusdam aliis dicelur. Quibus omnibus patel secunda pars huius decimi fructus et conformilatis decla- 10 rata, videlicet: Franciscus praedicator. UNDECIMUS FRUGTUS ET CONFORMITAS: lesus Mandans Discipulis — Franciscus Destinator. Exposiiio primae partis: lesus mandans discipulis. Sator ille caelestis et agricola Dominus lesus Christus exiens a sinu Patris factus homo, ut semen verae doctrinae, quo salus habetur, in cordibus fidelium velut in agro plantaret, id sic egit per se ipsum, primo apostolorum mentes irradiando, ut demum iam plantatum et ad fructum deductum per ipsos (a) in aliis fidelibus sereret et mandaret; sic tamen, ut ipsi plantando, augmentum non ipsi, sed ipse praeberet et daret, quia incrementum homo non dat, sed Deus. Verum hoc sanctae doctrinae semen, sicut in veteri testamento hominum electorum cordibus implantavit per se ipsum illuminationibus internis [et] loquendo inspirationibus et per alios, scilicet angelos, patres, patriarchas et prophetas exterius plebi suae promulgando, sic et in novo fecit testamento, quia primo per se ipsum, ut conformitas et fructus prae- cedens ostendit, praedicando et alloquendo fideles, et specialiter apostolos, continue de regno Dei ; secundario vero per ipsos fecit apostolos, prout habetur Matth. 10, 5, Marc. 6, 7 et Luc. 9, 1, prout hic noster praesens fructus et conformitas declarare intendit dicens: lesus mandans apostolis, quia eis praecepit, ut irent ad praedicandum, quia messis quidem matura (J), operarii autem pauci. Ideo apostolos duodecim, quos elegerat, ad praedicandum misit, ut habetur Matth. 10, 2 sq. Sed quare apostolos elegit et demum septuaginta duos alios disci- pulos, dictum est fructu et conformitate VIII supra; vide ibi. Hic est videndum, qualiter et quomodo apostolis mandando, ut irent ad praedicandum, qualiter eos misit et direxit. Ubi advertendum, quod Dominus lesus aliqua peregit, sic eos dirigendo : 1. Et primo potestatem faciendi miracula concessit et dedit; unde Matth. 10 dicitur in principio: Convocatis duodecim discipulis suis, dedit eis potestatem spirituum immundorum, ut eiicerent eos, et ut curarent omnem languorem et omne.m infirmitatem. Circa quam partem vi- dendum est: primo, quid ipsa potestas in apostolis poneret. Respondetur, quod ponebat as- sistentiam prae solito divinae potestatis ad faciendum quidquid ipsi in nomine Christi fieri imperarent. — Secundo videndum est, quare dictam potestatem eis ad praedicandum missis dedit. Respondetur, quod hoc egit: primo, ut doctrina fidei per miracula roboraretur et firmaretur, quia operibus miris; secundo, quia non fidelibus, sed infidelibus habebant prae- dicare ; qui secundum apostolum signa quaerunt, I Cor. 1, 22, et signa potius movent, quam (a) As ipswn. — (6) As et edd. multa. 486 FRUCTUS XI — PARS PRIMA. verba. — Tertio videndum est, quare potius ipsis apostolis haec potestas data est quam eorum successoribus. Respondetur, quod ratio prima assignatur ad hoc, quia ipsi fundatores primi ecclesiae et magistri fuerunt fidei; quae utique fuit plus fundanda in virtute Dei et miraculis quam in humana ratione. Secunda ratio datur, quia ipsi habebant infidelibus, ut dictum est, praedicare; quare et signa habebant facere; non sic postea, nisi quando, propter abiectionem fidei per haereses, sanctis diversis haec potestas est coUata, ut beatus Gregorius de pluribus ponit, in libro Dialogornm. Tertia ratio ex parte Christi est; fiierunt enim speciales eius socii et legati, et ideo singularibus privilegiis insigniendi ; quia hoc ad honorem Christi eos destinantis redundabat. Cum enim nomine Christi, ut patet Luc. 10, 17, praedicta agerent, ad eius reflectebatur honorcm, quod (o) per ipsos magnifice fiebat; et quamvis ad prae- sens in successoribus apostolorum non sit haec specialis potestas, est tamen spiritualiter loquendo, prout deducit beatus Gregorius in Homilia Ascensionis ^. — Quarto videndum est, an ludae Iscarioth haec potestas sit tradita. Respondetur, quod sic, ut dicit Matth. 10, 4; nec haec potestas eius lapsui contradixit, quia, ut dicit Christus, Luc. 10, 20: In hoc nolite gau- dere, quia spiritus vobis suhiiciimtur; sed gaudete, quia nomina vestra scripta sunt in caelis; Matth. 7, 22 s. habetur: Multi dicent mihi in illa die : Domine , nonne in nomine tuo propheta- vimus, daemonia eiecimus e.t signa fecimus? Et ego respondeho eis : Amen, dico vobis, quia nescio vos. Sic ergo operatio signorum non repugnat communicari et dari malis et peccatoribus. In- super si aliis hanc potestatem dedisset et non sibi, occasionem praebuisset ei male agendi, quod non decebat. Hoc primo a Christo exhibito (b) datur documentum, videlicet, quod ab operibus diaboli debet esse immuuis, qui praedicationi alterius debet instare (c), ne alterius procurando salutem ipse suam omittat ; contra nonnullos, qui aliis viam demonstrantes per- fectionis, ipsi (d) in operibus diaboli semper manent implexi. 2. Secundo ad praedicandum destinavit ; dicit Matth. 10, 5: Hos duodecim misit, scilicet ad praedicandum, lesus. Ubi adverte, quod sancti apostoli missi a Christo primo nominantur: Duodecim discipulorum nomina sunt haec: Petrus et Andreas etc, ut per quos sit fundata ecclesia advertatur, et quibus mundus credit; quia non doctoribus et sapientibus secundum carnem, sed simj^Iicibus, non divitibus, sed pauperibus, prout declarat apostolus, l Cor. 2, 26. Ponuntur etiam nomina apostolorum, ut eorum dignitatis et virtutis eminentia in no- minibus declaratis attendatur, secundum Hieronymum ^. — Secundo destinantur; quia di- citur, quod misit eos. Quo praestatur documentum, quod officium praedicationis nullus debet a se assumere, nisi mittatur ab alio, idest approbetur et destinetur, ut patuit in loanne Baptista, Luc. 3, 2 : Factum est verhum Domini super loannem filium Zachariae in deserto ; et sequitur : Venit in omnem regionem lordanis praedicans etc; in Christo, Luc 4, 18, Is. 61, 1: Spiritus Domini super me, evangelizare pauperihus misit me etc; in Paulo et Barnaba, Act. 13, 2, 4: Separate mihi etc, sequitur: Illi missi a Spiritu sancto etc Sed hic sunt aliqua dubia; et primum est: quare Christus, ut incepit praedicare, discipulos ad praedicandum non misit, sed post, scilicet tcmporis in processu? Respondetur, quod primo ipse Salvator decebat per se populum informare, quia ad hoc erat a Patre missus; secundo, quia apostoli inscii non debebant praedicare ( II Cor. 3, 5. — " Commcnt. in Mntlh., I. III c. 10 (P. L. 107, 893). — ' Cfr. Expos. in Lucam., 1. VII n. .'57 (P. L. \'6, 1713). lESUS MANDANS DISCIPULIS. 489 sionem talium rerum mobilium, praesupponens immobilium abiectionem. Sed de auro et ar- gento facit mentionem, quia illecebriora sunt et cupiditatem fortius incendentia, et quia occultius haec possunt servari quam illa, et ne crederent, illis dimissis, haec pro suis posse (a) servare necessitatibus, scilicet aliquem thesaurum. Sic ergo patet causa, quare expresse prohibet mobilia quam immobilia. Secundo interdicit Christus portationem nummorum, cum dicit: Neque pecuniam in zonis vestris; idem habetur Matth. 6, 19 et 20 et Luc. 9, 3. Ubi sciendum, quod Salvator non solum interdicit congregationem auri domi servando, et pro tempore longiori, sed etiam portationem, quae fit pro continuis expensis. Ratio, quia ipse vult, totam mentem (b) praedi- catoris in Deum ferri; cui cura est de omnibus, Matth. 6, 31 sq. dicens: Primum quaerite regnum Dei et iustitiam eius, et haec omnia adiicientur vobis ; et nolite solliciti esse animae vestrae, quid manducetis etc. Scit enim Pater vester, quod his omnibus indigetis. Sed hic est dubium : quare lesus voluit in praedicatione ire discipulos [suos] sicut pauperes. Respondetur, quod iuste fecit et sapienter: primo propter ipsius paupertatis multiplicem perfectionem, de qua dicetur conformitate XVI; secundo ad vitandum omnem speciem cupiditatis, secundum Ambrosium; tertio ad toUendum omnem suspicionem hypocrisis vel simulatae intentionis, se- cundum Chrysostomum ; quarto ad elevandum et firmandum eos totaliter in fide et spe di- vinae providentiae, secundum Ambrosium; quinto ut conversio mundi fienda per eos nulli temporali potentiae aut favori vel gloriae posset adscribi ; sexto ut facilius et promptius per- currerent mundum, nullius rei temporalis onere vel sollicitudine praegravati; septimo ut cum maiori fiducia omnes ad eos possent pro gratiis adire, videntes eos de temporalibus non curare ; octavo ut ostenderet, quod discipulos dirigebat, ut traherent homines potius ad Deum diligendum et cupiendum aeternum, quam ad diligendum temporalia vel optandum possidere; nono ut ostenderet, quod in contemptu mundanorum stat apostolica vita et Do- mini beneplacitum potius quam in opposito. Et si quaeratur, cur potius in missione apo- stolorum ad praedicandum forma datur et traditur paupertatis quam in aliis, respondetur, quod Christus paupertatem assumere docuit in apostolorum vocatione, sed ipsam tenere ut quid perfectum et meritorium docuit, Matth. 19, 21, quando dixit: Vade et vende omnia, quae habes, si vis jyerfectus esse, et da pauperibus, et habebis thesauros in caelo. Sed in praecepto eius observantiam posuit in missione apostolorum ad praedicandum propter iam dictas ra- tiones. Insuper cum sancti apostoli vicem gererent praelatorum, ostendit, quod observantia paupertatis utilis est tam praelatis quam subditis; nec labores excusant eos. Insuper ostendit, quod, si magistri et doctores essent instituti a Christo, per munera non debent corrumpi, sed omni desiderio paupertatem amplecti. Tertio interdicit eis deportationem victualium et ciborum dicens : Non peram in via. Hieronymus et Rhabanus: qui divitias detruncaverat, quae per aui'um et argentum et aes signantur (c), propemodum et vitae necessaria amputat, ut amplius doctores verae religionis se ipsos ostenderent, nihil de crastino cogitando. Per peram ergo non solum deportatio ci- borum intelligitur, sed ne etiam vacua portetur sub spe acquirendi cibos, qui postmodum per viam portentur. Et si dicatur, quod hoc est contrarium illi, quod habetur Luc. 22, 36, ubi Christus dicit apostolis, quod tollant peram etc, respondetur, quod duplex fuit missio apostolorum, videlicet prima ante passionem et resurrectionem, alia fuit post. In prima mis- sione libenter audiebantur apostoli, quia non praedicabant inaudita, sed regnum, unde fuit eis pax et sufficientia victualium; in secunda autem propter incredibilia, quae de Christo praedicabant, odio habebantur, secundum illud Matth. 10, 20: Eritis odio omnibus hominihus propter nomen meum; quare et tunc necessaria non [habebant seu non] inveniebant, I Cor. 4, 11: Usque in hanc horam esurimus et sitimus. Ideo dicit Beda *: « Non ea vivendi regula (a) Codex possent. — (h) As et edd. fiduciam. — (c) As et edd. significantur. ^ Expos. in Lucam, 1. VI c. 22 (P. L. 92, 601). 490 FRUCTUS XI — PAKS PRIMA. persecutionis, qua pacis temporc, discipulos informavit »; in prima discipulis nihil defuit, Luc. 22, 35, sed in secunda, ut dicit apostolus, et esurierunt et sitierunt. Quarto prohibet deportationem calceamentorum, duplicitatem indumentorum et gesta- tionem baculorum, dicens: Neque cluas tunicas, id est superfluas. Beda in glossa super hoc verbo Luc. 9, 3 ^, dicit: « Simplex vestimentum est, quidquid est necessarium alieui secundum qualitatem loci vel temporis; duplex est, quod ultra necessitatem est»; Hieronymus et Rha- banus idem dicunt; unde per tunicam vestimentum intelligimus, ne alio vestiti, aliud nobis futurorum timore reservemus. Basilius in regula c. 11 ^, hoc exponit dicens: « Ne alia quidem sint nobis vestimenta ad procedendum parata et alia ad usum domesticum, et rursus alia in die et alia in nocte; sed oportet unum esse vestimentum, quod nobis sufficere possit ad omnia ». Neque calceamenta ; prohibet portationem calceamentorum. Dicit Bonaventura Siiper Luc. c. 9 ', quod calceamenta prohibet sicut et tunicas, non prout sunt ad necessitatem, sed prout sunt ad superfluitatem; vel non (a) prohibet calceamenta habita, quia utebantur san- daliis, Marc. 6, 9, [sed quod] exceptis calceamentis, quae habebant, alia non debebant de- ferre. Prohibet virgam defensionis et off"ensionis et vindictae; sod correctionis (6), de qua habetur I Cor. 4, 21, et sustentationis propriae imbecillitatis non prohibuit. 8. Octavo, quid a praedicatore sit accipiendum insinuavit dicens : Dignus est operarius cibo suo. Ubi vide, quod Salvator noster non dicit, quod praedicator sit dignus magna opulentia vel magnis divitiis, sed cibo suo, id est victu necessario. Per cibum more scripturae intelligit omnia necessaria sibi et suo officio. Nam alias non posset idonee suum officium exsequi, quia ad illud exsequendum exigitur assiduitas orationis et sapientialis speculationis et providae (c) corporis gubernationis. Ad hoc in suis epistolis Paulus apostolus plures dat rationes, licet apostolus laboraret manibus, unde acciperet necessaria vitae suae, Act. 20, 34. 9. Nono exposuit, ubi praedicator debet hospitari dicens: In quamcumque civitatem etc. Ubi adverte, quod Dominus vult sollicite et diligenter a praedicatore interrogari de hospite, apud quem est hospitaturus, et quidem non, ut quaeratur, an sit dives, sed quis in ea dignus sit. Dignitas haec refertur ad famam et conversationem et bonam voluntatem in recipiendo. Non enim decet cum sceleratis aut notatis de aliqua infamia praedicatorem hospitari, ut non det occasionem aliis ei non credendi nec eum sequendi. Insuper cum sit magna dignitas recipiendi Christum et consequenter discipulos eius, debet recipiens esse dignus. Et si dicatur : Christus ipse oppositum fecit, cum publicanis et in domo ipsorum comedendo, ut patet de Matthaeo, Matth. 9, 10, respondct Chrysostomus, quod erant conversi et per consequens digni eff"ecti. 10. Decimo declarat, quantum praedicator debet in hospitio rcsidere et morari, dicens: Et ibi manete, doncc exeatis, scilicct de toto castro vel urbe. Sed cur hoc vult Christus fieri? Respondetur: primo ut evitet notam levitatis et insta- bilitalitis; secundo notam gulositatis, quia sic creditur multoties; tertio contra contemptum hospitalitatis, ne infamiam incurrat crudelitatis; quarto ut impleat scripturam veritatis, quae dicit, Eccli, 29, 31: Vita ncquam hospitari de domo in domnm ; praodicator enim debet esse sobrius et quietus, stabilis et maturus, ct hospitibus suis revercns et gratus. Sed si hospes proptcr avaritiam vel inopiam gravarctur de talium mora et pcrmansione, respondetur, quod tunc cst evidens ratio ad alium cundi; ct si alius eos vellet recipere, non interdicitur, dum tamcn liospitis primi honor servetur, et sine eius fiat offensa. (a) As et odd. tinde non. — (h) Edd. correptionis. — (c) As proinde. ' lla (jlossn ordinaria in hunc locum; cfr. Ucda, I. c. 1. III c. 9 (P. L. 92, 417). — * Reg. fiisias Iractat., inlcrrog. 22 (P. G. 31, 979). — » .N. 7 (Opera omnia, t. VII pat?. 218). lESUS MANDANS DISCIPULIS. 491 11. Undecimo ponit Salvator, quid a praedicatore eum recipientibus (a) debet imprecari dicens: Intrantes domum salutate eam dicentes: Pax huic domui. Ubi advertendum, quod, si ad formam vocis exterior attenditur, haec videtur potius instructio, quam praeceptum ; si vero aspiciatur actus interni desiderii, et quoad eius signum efficax, quia tenebantur aliorum optare salutem et pacem, ad quos intrabant, est praeceptum. Sedcur Christus hanc formam salutandi docuit eos? Respondetur: primo ad ostendendum, quod tempus divinae reconciliationis et pacis ad nos advenerat; secundo ut per hoc amicabiles et suaves omnibus se ingererent; tertio, quod (b) ad pacem Dei et hominum in eis reformandam advenerant; quarto secundum Hieronymum, quia salutandi, scilicet dicendo « Ave », erat con- suetudo ludaeorum et Syrorum ; quinto, ut ostenderet, quod, nisi quies et pax adsit, ab ira et discordia et turbationum tumultu ad veram illuminationem mentis, quae fit per praedi- cationem, quis venire non potest. Et subdit, quid effectus talis salutatio consequitur, dicens, quod, si domus illa fuerit digna, veniet pax vestra super eam etc. ; vel secundum praedesti- nationem divinam digna potest vel consensu paci oblatae dici pax vestra, scilicet ei prae- dicata et annuntiata seu vestro (c) merito impetrata, vel ministerio mediante ibi diffundenda stabit; si autem non fuerit digna, ad vos revertetur, quia meritum non amittetis de vestra bona intentione in precatione et salutatione. 12. Duodecimo ponit Salvator, quid debet fieri a praedicatore et operari, si non con- tingat eum recipi aut eius praedicationem auscultari, dicens : Et quicumque non receperint vos neque audierint sermones vestros etc. Ubi Salvator mandat pulverem de pedibus excutiendum; secundum Hieronymum hoc egit « in testimonium laboris » , quem pro eis salvandis assumpse- runt, et quod ad eos pervenit praedicatio apostolica ; unde pulvis dimissus et locus calcatus testimonium ferent Deo contra illos in iudicio, propter quod addit Salvator: Amen dico vobis, quod tolerahilius etc, Sed quomodo est hoc verum, cum illi essent, scilicet Sodomitae, [pessimi] coram Domino, sicut habetur Genesis c. 19. Respondetur, quod peccatum spirituale est maius corporali; Sodomitae in genere peccati corporalis fuerunt pessimi ; sed repellentes praedica- tionem apostolorum, scilicet ludaei principaliter, fuerunt deteriores, quia spirituali peccato deliquerunt, quia contra Christum ferebantur; fuit eis praedicatum, oblata gratia, poenitentia, veritas declarata et salus promissa; et nihil horum Sodomitis; quare coram Deo excusabi- liores sunt Sodomitae ludaeis. Verum quia doctrina Christi, quae erat praedicatione aposto- lorum mundo tradenda contra carnem erat et sanguinera, contra idololatriam, quibus ober- rabant omnes alii a ludaeis, et contra omnia mundana, et tota erat sancta, perfecta et di- vina, et quod nova testa capit, sapit dum veterascit, hinc est, quod causa praefatae prae- dicationis {d) doctrinae contra iam dicta tribulationes et persecutiones varias et a diversis recipere debebant. Salvator ut futurorum praescius praedixit eis talia passuros docens, quid agendum in talibus, et demum fructum consequendum ex talibus. Sed sciendum est, quod Christus tribulationes, quas erant passuri, eis praedixit: primo quia scita tribulatio et praecognita minus frangit, dicente Gregorio * : « Minus enim iacula feriunt, quae praevidentur » ; secundo ut de tanta potestate tradita a Christo nou superbiant cogitantes, quid eis eventurum esse deberet (e); tertio ut suam praescientiam eis pandat; qui sicut omnia novit, sic et omnia rite disposuit, tribulationibus propter ipsum susceptis, prae- mium apponendo; quarto ut, quia Deus liberat a tribulatione, totam ipsorum fiduciam di- rigendam ad Deum haberent. Praedicit ergo Salvator eos passuros persecutiones in generali et ab extraneis, cum dicit : Ecce, ego mitto vos sicut oves in medio luporum. Appellat lupos eorum persecutores. Ad idem (a) As impedientibus. — (6) Codex quoad, — (c) As nostro. — (d) As et edd. praedicandae. — (c) Codex ipsa deberet, edd. esset. 1 Homil. in Evang., 1. II hom, 35 n. I (P. L, 76, 1259). 492 FRUCTUS XI — PARS PRIMA. facit quod sequitur : Tradent enim vos in conciliis, et in synagogis suis flagellabunt vos etc. ; et ibi, cum dicit: Et eritis odio omnibus hominibus propter nomen meum. His generalibus persecutionibus Salvator dat plura remedia: primum prudentiae dicens : Estote, contra lupos, prtidentes sicut serpentes et siynplices sicut columbae. Hieronymus: « ut per prudentiam devitent insidias et per simplicitatem non faciant malum »; et hoc est, quod subdit: Cavete autem ab hominibus. Quia dixerat, quod ducerentur in conciliis etc, dat eis secundum adiutorium de divina subventione in eloquentiae subministratione, dicens : Cum autem tradent vos, nolite cogitare, quomodo aut quid loquamini; dabitur enim vobis in illa hora, quid loquamini. Non enim vos estis, qui loquimini; sed spiritus patris vestri, qui loquitur in vobis ; et ipse ostendet vobis, quomodo, id est modum loquendi, id est ordinandi verba vestra; et quid, id est de qua materia, loqui debeatis: non vetat Dominus verba praemeditanda praedicatorum et aliorum, cum scriptura divina dicat oppositum ; sed quia homo ignorat, quando ducitur ad concilia, quid sibi proponetur, Salvator docet, quod pro tunc a Deo in loquendo dirigentur. Secundo ponit persecutiones inferendas in speciali ab intraneis, quia non solum ab ex- traneis, sed a propinquis; qma frater tradet fratrem, pater filium, et filii parentes, et morte eos afficient. Addit primum remedium, quod est cogitare, persecutiones ipsorum magistro Christo illatas et nostro patri, dicens: Non est disciimlus super magistrum, nec servus super dominum ; sed sufficit discipulo, ut sit sicut magister eius, scilicet Christus, qui est magister noster, et servo, sicut dominus eius. Secundum remedium addit cogitando finale iudicium (a), in quo apparebunt ipsorum bona et mala aliorum; ideo dicit: Nihil occultum, quod non re- veletur tunc. Tertium ponit adiutorium ad tolerandam passionem, scilicet animae immorta- litatem cogitando, dicens: Nolite timere eos, qui occidunt corpus, animam autem non possunt occidere. Quartum auxilium indicat, cum dicit: Sed potius eum timete, qui potest animam et corjnis perdere in gehennam, scilicet persecutorum vestrorum, tales ibunt in tenebras exteriores, Matth. 22, 13. Quintum est divinae voluntatis attentio. Nam Christus venit separare filium a patre et filiam a matre, et sic a parentibus; rationem assignat, quia, qui amat patrem aut matrem plus quam me, non est me dignus. Sextum remedium tangit de fuga facienda, id est reservare se ad meliora, ut fecit apostolus Paulus, dum fugit de Damasco ^; et hoc cum dicit: Cum autem persequentur vos in civitate ista, fugite in aliam, id est ad meliora peragenda vos reservate. Adiungit Salvator praemium praefatarum persecutionum, ut facilius tolerentur, et hoc, cum dicit: Qui autem perseveraverit usque in finem, Idc salvus erit. Et qui confitebitur me coram hominibus, confitebor et cgo eum coram Patre meo, qui in caelis est etc, et cum dicit: Vestri capilli capitis omnes numerati sunt etc, et cum dicit: Qui perdiderit animam suam propter me, inveniet eam. Et quia Salvator noster dixerat, quid fiet illis, qui ipsorum non reciperent praedicationem, possent apostoli dicere Domino: Ecce, mittis nos ad praedicandum, quid mercedis fiet nos recipientibus? subdit dicens: Qui recipit vos, me recipit; et qui me recipit, recipit eum, qui misit me etc. ; et concludit: Amen, dico vobis, quod talis vos recipiens non perdet mercedem suam. Sic ergo patet, quod Christus apostolos et discipulos ad praedicandum misit, quomodo et ad quid. Quod erat primum et principaliter videndum pro cxpositione primae partis huius conformitatis, scilicet lesus mandans discipulis, scilicot ut irent ad praedicandum. Videndum est nunc, quomodo ut veri obedientes Domini mandato euntes ad praedicandum quid ege- runt. Et quod ad praedicandum ivcrint, patet Luc. 9, G. ubi dicitur: Egressi autcm circuibant per castella evangelizantes verbum e.t curantes ; sed quem fructum fecerint, ostcnditur Luc. 10, 17, in hoc, quod dicitur ibi, quod reversi sunt septuaginta duo cum gaudio, scilicet quia perfecerant imperata et fructum fccerant, et quia miracula exercuerant dicentes: Domine, daemonia in nomine tuo subiiciuntur nobis etc (a) As remedium. > II Cor. H, 33. FRANCISCUS DESTINATOR. 493 Sic ergo patet de prima apostolorum ad praedicandum missione. Et hoc fuit ante Christi passionem et eius sacram resurrectionem. Consequenter videndum esset de ipsorum ad prae- dicandum a Christo missione secunda, et quid fructuositatis tali missione evenerit. Secundo enim misit Salvator noster discipulos, scilicet post suam resurrectionem, ad praedicandum, non solum ad oves, quae perierant domus Israel ^, sed ad omnes gentes. Et hoc ostenditur, Matth. 28, 19, cum dixit eis : Euntes ergo docete omnes gentes baptizantes eos in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti etc, et Marc. 16, 15: Euntes in mundum universum praedicate evan- gelium omni creaturae etc. Et quia de ista secunda missione et de fructu praedicationis apostolorum in generali et in speciali dicetur infra conformitate et fructu XXXVIII: lesus mittens apostolos, hic ad praesens dimittatur. Patet ergo expositio primae partis conformitatis XI, videlicet lesus mandans discipulis, et ipsa pars prima declarata. Secunda pars undecimi fructus et conformitatis est : Franciscus destinator. Expositio. Vir Dei Fi-anciscus, ul couformilas oslendil praecedens, faclus evangelicus praeco el praedicalor, ad diversas partes praedicalurus accessil, et diversis gentibus prae- 5 dicando fruclum peregit Deo acceplum. Et non solum ipse personaliler praedicalionis eidem iniunctum effecit ofticium, sed el per fralres suos eidem divina bonilate con- iunctos idipsum exercere soliicite procuravit. Sed quomodo el qualiler id perfeceril, praesens pars XI conformitalis, cum dicil: Franciscus desiinator_, dedavare inlendit. 1. El pro evidenlia huius esl sciendum, quod beatus Franciscus suos fratres ad 10 praedicandum multoties destinavit: el primum in principio religionis. Cum enim habitu, vita et volunlate dominus Bernardus, qui fraler Bernardus de Quintavalle esl diclus, dominus Pelrus, canonicus maioris ecclesiae Assisii, qui diclus est fraler Petrus Calha- nii, el aiius vir, nomiue Aegidius, qui frater Aegidius est vocatus, islos ergo Ires cum haberet(a) fralres el socios, ad profeclum maiorem [animarum] immensa perfusi laeliiia 15 et gaudio Spiritus sancti, beatus Franciscus fratrem Bernardum et fratrem Pelrum ad unam parlem misit; ipse vero cum fralre Aegidio in Marchiam Anconitanam perrexit. « Euntes aulem in Marchiam exsultabant vehemenler iu Domino, et bealus Franciscus aUa el voce clara laudes Domini gallice decanlans, benedicebai et glorificabat Altissimi bonitatem. Licet autem vir Dei nondum plene popuio praedicaret, quando lamen per 20 castella et civitales transibat, hortabalur omnes, ut amarent et limerent Deum atque poenitentiam agerent de peccatis. Frater Aegidius, eius socius, admonebat audienles, ut ei crederent, quia eis oplime consulebat. Qui vero eos audiebant dixerunl: ,Quid sunt isli, et quae sunl verba, quae dicunt'? [Eral enim amor Dei et limor quasi ubique exslinctus, et via poenitentiae penilus nesciebalur, immo stultitia repulabalur]. 25 Praevalueral enim cnrnis illecebra, mundi cupiditas et superbia vitae, adeo quod totus mundus in his Iribus malignilalibus positus videbalur. De eis eral diversa opinio; alii vero dixerunt omnes (6) stullos vel ebrios; alii aulem asserebant, quod talia verba (o) Edd. isti tres cum adhaesissent. — (6) As et edd. alii dicehant eos. 1 Maltli. 28, 10. 494 FRUCTUS XI — PARS SECUNDA. noii ex slullilia procedcbanl; iiiuis vero de aiulicnlibus dixil: ,Aulpropler summam perfeclioncin Domino adhaeserunl aul cerle insani sunl; (jiila desperala vidclur corum vila, cum pauco cibo ulanlur cl nudis pcdibus ambulcnt alque vilissimis veslibus sinl induli '. Inler haec lamen, licel quidam limorem incurrcrenl, visa forma sanclae con- 5 vcrsalionis eorum, non cos lameii adhuc aliqui scquebanlur; scd et nuilieres iuven- culae videnles eos a longe fueiendo pavebanl, nc forle insania vcl slullilia ducerentur. Sic ergo, poslquam circuierunt illam provinciam, redierunl ad locum sanctae Mariae de Angelis dc Assisio ' ». El ista fuil prima missio fralrum ad praedicaudum plus exemplo quain verbo. {0 2. Secundo beatus Franciscus deslinavil fratres ad praedicandum, secunda vice vi- delicet. Nam ipso stante cum tribus sociis praclalis, quatuor alii viri de Assisio eidem adhaeserunt, scilicet Sabbatinus, Moricus et loannes de Gapella, el unus alius, cuius nomen non poiiit frater Bonaventura iu Legenda ma/or 2., parte tertia, supplicantes beato Franciseo, ul eos in fratres reciperet; el beatus Franciscus eos recepil humililer et 15 benigne. « lam sterilis el paupercula simplicilas sancti patris pepererat septem et desiderabal univcrsitatem fidelium ad poenitenliae lamenla vocalam Christo Domino parlurire * ». Unde volens eos ad praedicandum deslinare bealus Franciscus primo eis [praejdixil ordinis dilatalionem divina clemenlia fiendam in proximum; quam beatus Franciscus cognovil, « dum in quodam solilario loco a^inos suos in amariludine reco- 20 gitatis ' deploraret; Spiritus sancti in eum superveniente laetilia, cerlificalus esl de remissione plenaria omnium deliciorum; raplus deinde supra se ac in quoddam mi- randum lumen totus absorptus, dilatato mentis sinu, quae circa se el filios suos futura erant, luculenter aspexit, unde fralribus post dixit: ,Conforlamini, carissimi, et gaudete in Domino; nec quia pauci eslis, efficiamini trisles, neque vos lerreat mea vel veslra 25 simplicilas; quoniam, sicut mihi a Domino in veritate oslensum esl, in magnam multi- tudinem faciel nos crescere Deus, suaeque benediclionis gralia mullipliciter dilalabit'. Deinde postquam plura de regno Dei, de contemplu mundi, de abnegatione propriae voluntatis corporisque castigatione pronuntiasset, propositum suum dimillendo illos in quatuor partes mundi aperuil. Al illi coram servo Dei humililer se proslernentes 30 ji) via cum gaudio spiritus suscipiebant obedientiae sanclae mandatum. Ipse vero dixit cuiiibel sigillatim: lacta cogilatum tuum in Domino, et ipse te enutriet*. Quod verbum beatus Franciscus solilus crat dicere, quotiescumque fratrem aliquem ad obedienliam dirigebat*». Mittens ergo eos sic esl allocutus dicens: « Considcremus, fratres carissimi, vocationem nostram, qua vocavit nos misericorditer Dcus, non tantum .35 pro nostra, sed pro mullorum salute, ut eamus per mundum exhortando omnes plus exemplo, quam verbo ad agcndam poenilentiam de pcccatis suis cl ad habcndam ine- moriam [de mandalis] Dci. El nolite timere, quia pusilli el insipienles videmini, sed secure annuntiate simpliciter poenitentiam, confidentes in Domino, qui vicilmundum; qui spiritu suo loquclur per vos et in vobis ad cxhorlandum omnes, ul convertantur 40 ad ipsum et eius mandala observent. Ite ergo, annunliantes hoininibus paccm, prae- dicale pocnitentiam in rcmissionem pcccatoruni; invenietis quosdam homines fidclcs, ' Leg. 3 soc, n. 33 el 34. Ilaec « prirna missio », quam nec Ceianensis ncc S. Bonavcndira narrant, iure in dubium vocatur ; cfr. Lemmens, Ducumcnta ant. franc, p. i |)ag. 18-20. — * IJonav., Ug. mai. c. 3 n. 7. — " Is. 38, 15. — * Ps. 54, 23. — » Bonav. 1. c. c. 3 n. 6 el 7. Cfr. I Ccl. 29. FRANCISCUS DESTINATOR. 495 mansuetos et benignos, qiii cum gaiulio vos et verba [veslra] recipient, et per oppo- silum alios infideles, superbos, blasphemos, qui exprobrantes resislenl vobis et his, quae dicelis. Ponite ergo in cordibus veslris palienter el humililer omnia tolerare». Cum[que] fralres haec audissent, timere coeperunt. Ad quos sanctus ait: « Nolile limere, quoniam non post multum lempus venient ad nos multi sapienles et nobiles, eruntque 5 nobiscum (a) praedicanles regibus et principibus et populis multis. Multi vero conver- lentur ad Dominum, el per universum mundum mulliplicabil Dominus familiam suam et augebit \ Eslole ergo in tribulationibus patientes, in oralionibus vigiles, in laboribus strenui, In sermonibus modesli, in moribus graves el in beneficiis grati; quia pro his omnibus vobis regnum [Dei] praeparatur aelernum ^». Sic ergo cum haec dixisset 10 et benedixissel illis, ad Ires partes orbis profecli sunl. Ipse vero sciens, se aliis dalum in exemplum, ut prius faceret quam doceret, cum uno sociorum versus unam partem orbis perrexil, reliquis [a] se ad modum crucis Iribus aliis [mundi] parlibus deputatis. « Abierunl ergo viri Dei devote monila eius observantes. Cum autem inveniebant aliquam ecclesiam sive crucem, inclinabant se ad orationem et devote dixerunt: ,Adoramus 15 le, Christe, et benedicimus tibi per (6) omnes ecclesias, quae sunt in universo mundo, quia per sanclam crncem tuam redemisti mundum'. Credebant enim semper inve- nire locum Dei, ubicumque crucem vel ecclesiam invenissent. Quicumque aulem vi- debant eos, plurimum mirabanlur, eo quod habilu et vita dissimiles erant omnibus, et quasi silvestres homines videbantur. Quocumque vero iulrabanl, civitatem sciliccl 20 vel castellum aul villam vel domum, annuntiabant primo pacem, conforlanles omnes, ut timerent Deum et amarent [Crealorem] caeli et terrae, eiusque servarent mandata. Quidam libenter eos audiebant; quidam e contrario deridebant; plerique eos quaestio- nibus fatigabant, quibusdam dicentibus: ,Unde estis vos'? aliis quaerentibus, quis esset ordo ipsorum; quibus, licel esset laboriosum, tot quaestionibus respondere, simpliciler 25 lamen confilebaulur, quod erant viri poenitentiales de civitate Assisii oriundi; nondum enim ordo ipsorum dicebalur religio. Multi vero eos deceptores vel fatuos iudicabant et nolebant eos recipere iu domum suam, ne tanquam fures eorum res furtim aufer- rent; proplerea in mullis locis, illatis multis iniuriis, hospilabantur in ecclesiarum porticibus vel domorum \ Frater vero Bernardus de Quintavalle cum socio Florentiam 30 advenienles, post multas susceptas iuiurias, cognitus tandem est; et aliquos ad Do- minum exemplo et verbo convertens ad beatum Franciscum deduxit, videlicet Assi- sium; el quia de hoc dictum est supra *, conformitate VIII, in traclatu de vila fratris Bernardi in provincia beati Francisci, ideo praefata hic ulteriori modo non pono. Beatus vero Franciscus, cum iret cum socio, et frater ille dicerel iuxta mandalum 35 beati Francisci hominibus: « Dominus det vobis pacem », quam salutationem beatus Franciscus, Chrislo revelante, ut dictum est conformilale el fructu praecedenti, didi- cerat, prout ipse in suo scripsit testamento, et quia homines non audieranl, adhuc fieri ab aliquibus religiosis talem salutationem, inde plurimum mirabanlur. Et quia per viam sic incedens frater ipse homines et mulieres et exsisleutes in agris salutabat, 40 aliqui cum indignatione dicebant eis: « Quid sibi vult isla veslra salulatio »? ita quod fraler ille incepit ex hoc verecundari. Unde dixit bealo Francisco: « Dimilte me dicere (a) Codex propter. — (b) As et edd. vobiscum. * Leg. 3 soc, n. 36. — ^ Bonav. 1. c. c. 3 n. 7. — « Leg. 3 soc, n. 37 et 38. — ♦ Pag. 180, 496 FRUCTUS XI — PARS SECUNDA. aliam sahitalioncm »; el ail illi bealiis Franciscus: « Dimitle illos tlicere, quin uoii percipiuiil, (|uae suiit Dei; sed et noli inde verecuiulari, qiioniam adhuc nobiles el principes huius mundi de hac salutalione libi el fralribus reverentiam exhibebiml ' ». « Modico autem elapso post tempore benignus patcr Fraiiciscus suae prolis exoptans 5 praesenliam, cum in iinum omnes per se convocare non posset, per eum orahal hoc fieri, qui dispersiones congregabil hraelis ^. Sicque factum est, ul absqne humana vo- catione omues ex insperalo post modicum lemporis iuxta cius desiderium, divina operanle clcmentia, non sine ipsorum admiratione pariter convenirent ' ». « Quando autem se invicem reviscrunt, tanta iucundilate et gaudio repleli sunt, ac si nihil 10 recordarentur eorum, quae passi fuerant ab iniquis*». « Sollicili tamen erant quotidie orare et laborare manibus suis, ul omiiem oliosi- latem animae inimicam a se penitus effugarent. Surgebant in media nocle sollicite et orabant devolissime cum immcnsis lacrimis et suspiriis. Amore intimo se dilige- bant; et serviebat unus alleri ac nutriebat cum sicut mater fdium unicum el dilectum. 15 Tanlum caritas ardebat in eis, quod facile ipsis videbatur tradere corpus suum morti pro salute animae vel corporis suorum confratrum. Unde quadam die, cum duo ex ipsis fralribus simul irenl, invenerunt quendam fatuum, qui coepit iaclare lapides in eos; vidcns ergo unus eorum lapidcs iactari in altcrum, opposuit se statim ictibus lapidum, volens polius sc pcrculi, quam Iratrem suiim, propler caritatem 20 mutuam, qua flagrabal; sicque parati erant unus pro alio ponere vitam suam. Erant etiam in humilitate el carilate radicali et fundati in tantum, ut unus alterum reve- reretur tanquam palrem el dominum, alque illi, qui officio praedicalionis vel aliqua gratia praecellcbanl, humiliorcs et viliores celeris viderentur. Omnes quoque se lolos ad obediendum praebebanl, ad praecipicntis volunlatem se conlinuo praeparanles. 25 Non discerncbant inter iuslum et iniustum praeceplum; quia quidquid praecipiebatur, pulabanl esse secundum Domini volunlalcm; et ideo implere praecepla eral eis facile el suave. A carnalibus autem desideriis abslinebant, semetipsos iudicantes atqne ca- ventes, ne unus alterum offenderet ullo modo. Et si quando contingebat, ut unus alteri diceret verbum, quod posset illum turbare, lantum conscientia mordcbatur, 30 quod non potcral quicscere, donec diccret culpam siiam, proslcrncns se in lerram, ut pcdem fratris turbati faccret poni siiper os suum. Quod si frater turbalus pedem super os alterius ponere nolebat, si crat praelatus ille, qui turbaverat allerum, prae- cipiebat illi, ul poneret pcdem super os suum;si vero erat subdilus, faciebat hoc illi praecipi a praelato. Sicque studcbant, ut omnis rancor et malitia fugaretur 35 ab eis, et perfecta semper inter ipsos dilcctio servaretur, salagentes pro posse sin- gulis vitiis singulas virtules opponere, praevenienle el adiuvante eos gralia Domini nostri lesu Christi. Nihil insuper sibi proprium vindicabant, sed libris el aliis col- latis eisdem ulebaiitiir commiiniter sccundum formam ab aposlolis tradilam el ser- vatam. Cum autem inter eos el in eis essel vera pauperlas, crant tamen liberales 40 el largi, de omnibus sibi pro Deo collalis libenler danles ipsius amore petenlibus, el maximc pauperibus eleemosynas eis dalas. Quando vero ibanl per viam ct invc- niebanl paupercs pclenlcs aliquid ab eis amore Dei, cum non haberent aliud, quod pracbereul, dabant aliquam partem de vestibus suis, licet vilibus. Quando(|iie enim * Speculum perf. (cd. Sab.), c. 2G. — * Ps. 1i6, 2. — ' Bonav. 1. c. c. 3 n. 7. — * Leg. 3 soc, n. i\. FRANCISCUS DESTINATOR. 497 dabaiil capucium, tlividenles ipsum a tunica, [quandoque manicam, quandoque parlem aliam, dissuenlcs eam a lunica], ut evangelicum illud implerent: Omni peienli ie iribue ': Quando veio declinabant divites luiius saeculi ad eos, recipiebant eos ala- criter et benigne, studentes eos revocare a inalo ei ad pocnitentiam provocare. In ^ paupertate plurimum laetabantur, quia nou concupiscebant divilias, sed omnia trans- 5 itoria spernebant, quae possunl a mundi huius amaloribus concupisci, praecipue vero pecuniam quasi pulverem pedibus conculcabant. Et sicut a sancto fuerant edocli, ipsam cum slercore asini aequali prelio el pondere ponderabant. Gaudebant in Domino continue, non habentes inter se nec intra se, unde possenl aliquatenus contristari. Quanto enim a mundo erant magis divisi, tanto magis erant Deo coniuncti, 10 per viam crucis el semilas incedentes iustitiae et observationis evaugelicae olTendicula removebant, ul posleris iler fieret planum et securum^». Sic ergo palet secunda fralrum a beato Francisco missio ad praedicandum et destinatio. 3. Tertio et beali Francisci deslinatio lertia fralrum ad praedicandum fuil post approbationem regulae et confirmationem faclam per dominum papam Innocentium III. 15 Nam cum post reversionem praefatorum oclo ad sanclam Mariam, quos ad praedi- candum direxerat, qualuor aliis sibi adhaerenlibus, ad numerum duodenarium excre- verunt (0), el bealus Franciscus cum undecim praefatis sociis Romam pergens, obtenla regulae confirmatione a domino Innocenlio, ac ab ipso habilo de praedicanda poeni- tentia mandalo, et laicis fratribus, qui eum fuerant comitali, suo iussu coronis parvulis 20 faclis, ut verbum Dei libere praedicarent, beatus Franciscus cum praefatis versus vallem Spoletanam reversus, ul evangelium Christi faceret et docerel, ipse beatus pater non solum praedicare coepit, sed el dictos socios ad praedicandum destinare. Sed in quibus libris voluit fratres suos bealus Franciscus studere? Non certe in libris Aristolelis et philosophorum, non Galieni et medicorum, [non Tullii el rheto- 25 ricorum] non Plolomei et astrologorum, non in libris legum et decretalium; sed in quo? Cerle dicit frater Bonaventura in IV parte Legendae maioris ^: « Vacabant divinis praeceptis iucessanter, mentaliler polius quam vocaliter studio intendentes orationis devolae; et quia libris carebant, loco illorum librum crucis continuatis aspectibus diebus et noctibus revolvebant exemplo palris et eloquio eruditi, qui iugiter faciebat 30 eis de Christi cruce sermonem ». Sicque fratres conformes aposlolo Paulo nihil scie- bant, nisi Christum, et hunc crucifixum; qui cis facius esi sapieniia, sanciificaiio {b), iusiitia ei redempiio *. Qua in re Domino praeeunte fratres et corda audientium commonente et linguas ipsorum dirigenle, in terris (c), ad quas pergebant, maximum fruclum faciebanl. Ipse {d) 35 enim duodecim socios, binos et binos dirigendo more dominico, ad diversas mundi partes ipsos direxit. Fralrem enim Bernardum de Quintavalle misit Bononiam, ut habes supra ^ conformitate VIII, Iractatu de vila fratris Bernardi, qui post multa sus- cepta paticnter convicia agnilus a populo el locum acccpit Bononiae et prae nimio houore, qui sibi impendebatur, recedens abinde ad bcatum Franciscum est reversus. 40 El tunc beatus Franciscus, praedicalione sociorum multiplicatis fratribus, misit fratres (a) Codex exercuerunt. — (6) As et edd. sanctitudo. — (c) Codex ad terras. — (d) Codex Ipsos. » Luc. 6. 30. — 2 Leg. 3 soc, n. 4146. — ^ c. 4 n. 3. — * I Cor. I, 30. — "^ Pag. 181. Amlecia — Tom. IV. 32 498 FRUCTUS XI — PARS SECUNDA. Hunoiiiarn el ad Lomb:irdian) ari praedicandiini cl niorandiim ; el landem ipso bcaUis Fianciscns. nl dicUim csl conformilale piaecedenli ', cl Bononiam el ad Loiid)ardiam accessiL Hac lertia vice beaUis Franciscus, poslqnam socios desUnaral, ipse adire Fran- 5 ciam gralia praedicalionis elegit cum fralre Massaeo; verum, cuin divina inspiraUone prius Romam adiissenl ad visilandum a|)Oslolorum limina, ul dicUun esl confornjilale Vlll el IraclaUi de fralre Massaeo ^ beaUs a|)Oslolis beaU) Francisco a|)[)arenlibus, non ad Franciam [profecUis], sed ad vallem Spolelanam esi reversus. Vice alia ad Franciam voluil adire, et usque Floreiiliam pergens, a domino Ugone, cpiscopo Oslicnsi, ordinis 10 proteclore proliibitus fuiL El hac vice fralres pracdicalionibus el exemplis tanluin frucUim feceruut, quod fralres adeo sunt mulliplicati, ul bealus Franciscus bis in anno ad capilulum apud Sanclam Mariam de Angelis eos convocarel. El liaec esl lerlia missio fratrum a bealo Francisco. 4. Qiiarto el quarla vice beaUis Franciscus misit fratres ad praedicandum, dum, 15 iam fralribus multiplicatis, ordinassel, quod bis in anno fratres ad capitulum conve- nirenL videlicet in festo Fentecostes et sancli Michaelis de mense septembris, el hoc iu loco sanctae Mariae de Angelis; cuius ordinationi fratres parentes (a) conveniebanl omnes. lu quo capitulo « U*actabant, qualiler regulam melius possenl observare; el Uinc consliluebanl fratres per diversas provincias,.qui populo praedicarent et fratres 20 alios in suis provinciis collocarent ^ ». « Expleto autem capitulo, benedicebal fralribus omnibus et ad singulas provincias singulos desUnabal. Quicumque ex ipsis habebal spirilum Dei el eloquentiam idoneam ad praedicandum, sive clericus sive laicus esset, dabal ei licentiam praedicandi. Ipsi vero benedictionem ipsius recipientes cum magno gaudio spiritus, tanquam peregrini et advenae per mundum ibant, nihil in via por- 25 lanles, nisi lanlum libros, in quibus possenl dicere horas suas * ». « Faciebal namque sancta paupertas, quam solam deferebant pro sumptibus, ipsos ad omnem obedienliam promplos, robuslos ad labores et ad itinera expedilos; et quia nihil terrenum habe- bant, nihil amabant, nihilque limebanl amiltcre, securi eraiit ubique, nullo pavore suspcnsi, nulla cura distracti, lanquani qui absque mentis perturbatione vivebant, el 30 sine solliciludine diem crastinum el serotinum hospilium exspectabanL Multa quidem eis in diversis parlibus orbis inferebantur convicia, lanquam personis despicabilibus el ignolis; verum amor evangelii Christi adeo ipsos palienles elTeceraL ut quaererenl potius ibi esse, ubi persecutionem paterentur in corpore, quam ubi, cognita sanctitale ipsorurn, miindano possenl gloriari honore (b). Ipsa quoque rerum penuria superabun- 35 dans cis vidcbatur uberlas, dum iuxta consilium Sapientis * joro magno ipsis mi- nimum complacebal '^ ». Quibus beatus Franciscus dixil: « In nomine Domini itc biiii cl bini per viam humiliter et honeste ct maxime cum stricto silentio a mane usque posl lerliam orantes Dorninum in cordibus vcstris; cl verba otiosa el inulilia non nominonlur iii vobis; licel enim ambiilelis, lamen coiiversalio vestra sit ila hiimilis 40 et honesla, sicul si in ercmitorio aut iii cella essctis. Nam, ubicuiiKjue sumus et arn- (o) Am et edd. obletnjierantes. — (b) As et edd. favore. ' Pag. 478. — '^ Pas. 195. — * Lcfj.osoc, n. 57. — •* Ley. 3 soc, w. 59. — '' \Lcd\. 29, 30. — « Uonav. I. c. c. 4 n. 7. FRANCISCUS DESTINATOR. "499 bulamus, habemus semper cellam nobiscum; fralrum euim corpus est cella uostra, et anima esl eremita, qui moralur intus iu cella ad oraudum Dominum et mcdilau- dum de ipso (a); uude, si anima nou rnanserit in quiete in cella sua, parum prodest rebgioso cella maniifacla (b) ' ». « Talis sit vestra conversatio inter gentes, ut quicum- que vos audiel vel videbit, giorificet Palrem caeleslem et Dcum laudet devole. Nullus 5 per vos provocetur ad iram vel scandalum, sed omnes per mansueludinem vestram ad pacem, beuignitatem et concordiam provoceulur. Nam ad boc vocali sumus, ut vulne- ratos curemus, alligemus confractos et erroneos revocemus. Multi euim videnlur nobis esse membra diaboli, qui adbuc erunl discipuli Cbristi ^ ». Sicque informati illi abieruut. « Dedit autem illis Dominus verbum et spiritum secundum temporis opportuni- 10 talem ad proferondum verba acutissima penetrantia corda iuvenum atque senum, qui patrem relinqueutes et matrem et omnia, quae babebaut^ sequebantur fratres, eorum religionis babiium assumendo. Vere enim lunc separationis gladius missus est in terra, dum iuvenes veniebant ad religionem, dimittentes parentes suos in faecibus peccaiorum. IIIos tamen, quos ad ordinem recipiebanl, ducebaut ad beatum Fran- 15 ciscum, ab eo susce()turos religionis babitum bumililer el devote. Nou solum autem viri sic convertebaulur ad ordinem, sed et multae virgines et viduae ad eorum prae- dicalionem compunctae secundum ipsorum consilium per civilates et castra mona- steriis ordiuatis recludebant se ad poeuitentiam faciendam. Quibus unus ex fratribus constitulus fuit visitator et correclor earum, videlicet sauctus frater Pbiiippus Longus, 20 primus visitator pauperum Dominarum; qui in labiis ab angelo tactus fuit calculo ignito, ul Isaias. Similiter et viri uxorati et mulieres maritatae a lege matrimonii discedere non valenles de fralrum salubri consilio iu domibus propriis arcliori poe- nilentiae se comfnittebanl; unde postmodum per beatum Franciscum Trinitalis cultorem Iriplex ordo ex praediclis, sicut Ires erexerat ecclesias, est institutus; quorum or- 25 diuum quilibet tempore suo a summo pontifice exstilit confirmatus ^ ». Hac vice quarta deslinalionis fratrum, sicut beatus Franciscus ad infideles voluit ipse bis personaliter accedere ad praedicandum, sed probibitus a Deo fuit, sic et ad parles infidelium fralres ad praedicanduni direxit. Fratrem Aegidium cum pluribus sociis misit Tunilium; qui cum de navi ad terram desceudissent et fidem coepissent 30 ferventissiine praedicare, cbristiani, qui ibi erant, timenles, ne sibi tali praedicatione personarum immineret periculum, ipsos fratres ceperunt et posuorunt in navi, et conlra velle eorum ad partes fidelium remiserunl *. Misit etiam beatus Franciscus fratres ad praedicandum saracenis, (jui tunc morabantur in civitate Hyspalensi et in Hispania et iu Marocbio; sex euim fratres illuc direxit, scilicet fralrem Vitalem, sed 35 isle remansit in regno Aragoniae, aiii accesserunl ad saracenos, scilicet fratres Be- raldus (c), Petrus, Adiutus, Accursus (d) et Ollo, et glorioso martyrio sunl coronati, quorum exemplo promotus (e) sanctus Antonius noster ordinem intravit Minorum. Tempore eliam beali Francisci quidam fraler laicus passus est martyrium, ul dictum esl de istis conformitale et fructu VIII ^ ^O (a) As Christo. — (b) As manifesta. — (c) As Berardus. — (d) Edd. Accursius. — (e) As et edd. provocatus. * Speculim perf. (ed. Sab.), c. 65. — ^ Leg. 3 soc, n. 58. — ^ Leg. 3 soc, n. 60; ubi desiint verba « videlicet frater Philippus — ul Isaias ». — * Cfr. supra pag. 207. — ^ Cfr. supra pag. 322 et 336. , 500 FRUCTUS XI — PARS SECUNDA. H:r' missione qiuirla, iil crcdo, evenil illiul, quod ponit fraler BonavenUira in IV parle Legendae maioris ', diccns, quod fralres aliqni, eum praedicalionis causa parles adiissent inddclium, « conligil, nl quidam saraceiuis pielale duclus peciuiiam eis offcrrct pro necessario victu; illis aulcm rccusanlihns accipere, admiratus esl ille 5 cernens, quod inopes eranl; intellecto taiulem, quod amore Dei paupercs effecti pc- cuniam possidcre nolcbanl, tanla est cis alTeclione coniunclus, nt offerrel se ad mini- slrandnm necessaria omnia, (juamdiu facultatum sibi aliqnid supcrcssel ». El hacc fuil qnarla fralrum missio ad pracdicandum per bealum Franciscum. o. Quinto misit fralres bcalus Franciscus ad praedicandum, quando nono anno «ab 10 inceplione religionis, multiplicatis nnmero el meritis fralribus, electi fuerunl minislri et missi cum aliquol fratribus ad praedicandum quasi per omnes mundi provincias, in quibus fides catholica colitur el servalnr. Qui rccipiebanlur in aliqnibus proviuciis, sed non permiltebanlur praedicare el habitacula conslruere; de quibusdam vero pro- vinciis expellebantur, ne forte essent homines infideles; quia licel dominns Innocentius 15 papa ordinem el regulam ap|)robassel ipsorum, non lamen hoc suis litleris confir- mavil; el propterea fralres a clericis et laicis tribulationcs plnrimas sunl perpessi, unde ex hoc compulsi sunt fiatres fugere de diversis provinciis; alque sic angusliali el ainicti, necnon el a latronibus spoliali el verberali, ad bealum Franciscum cum magna amai'itudine sunl reversi; haec enim passi eranl quasi in omnibus parlibus 20 ullramontanis, ut in Alamania, Ungaria et [)luribus aliis'^». Et sic tunc evenil, quod dictum est conformilate praeccdenti ^, quod fralres rogabanl bealum Franciscum, ul peteret privilcgium, ul possent populo, irrequisilis episcopis et clericis aliis, praedi- care; el ipse habuil respondere, quod nolebal, ul dictum est. Verumtamen omnia praedicta (a) illata fralribus nolificavil bcatus Franciscus domino Ugoni proleclori 25 ordinis cardinali Osliensi. 6. Sexlo misit bealus Franciscus fralres, quando scilicel secundam regulam, qua utimur nunc, perfeceral; el per dominum papam Honorium ponliflcalus sui anno octavo cum bulla confirmata [fuit] in capilulo so(pienti ; quod credo fuisse illud, in quo ullra quinquc millia fralrum mullitudo fuil, de quo dicelur conformitale XXIV. Iii dicto 30 « capilulo gcncrali dala licentia a bcato Francisco ministris recipieiidi fratrcs ad or- dinem, misil cos ad provincias supradictas ad i^raedicandnm et morandum, portantes litleras cardinalium cnm regula bulla apostolica conflrmala *. Sic ubiqne {b) morantibus el pracdicantibus fratribus in illis provinciis, multi vidcnles eorum humilem et sanclam conversalionem atque audientes eoruin verba allissima, movenlia et inflammanlia menles 35 ad amorein Dei el poeniteiiliam facicndam, venerunl ad ipsos, el sanclae religionis hahitum fervenler et humililer susccpcrunl ^ ». Tunc bcalus Franciscus misil cum (o) As edicta, edd. praedictis. — (h) As et edd. itaque. * C. i n. 7. — * Leg. 5 soc, ii. G2. — ipsa lianc missionem « cxplelis undccini annis ab inccplione religionis » i. e. anno 1219 faclam dicit; pliires vero ralioncs tcmpus a Pisano indi- caUim: « nono anno »,1.0. 1217, commcndanl (cfr. Lemmens, Doc. ant. franc, p. 1 pag. 22 seq.). — ^ Pag. 471. — * Errat Pisanus cum Ley. 3 soc Missio ista fuit anno 1221 (lord. n. 16); cl fralrcs non i)oilabant « rcgulam bulla aposlolica condimalam », (|uae bulla dala esl 1223, sod liUeras j)apac commiindalilias (cfr. Anal. riaiic. l. III pag. U nol. '.» aiiosquc). — '' Letj. 3 soc, n. 66. FKANCISCUS DESTINATOR. 501 plnribus frnlribus fratrem Pacificum, resem versuum, qui viderat beatum Franciscum duobus ensibus valde fulgenlibus in modum crucis transversaliter exsislentibus con- signatum, ministrum in Francia; et dictus fraler Pacificus custodem Parisiensem fecil fralrem Agnellum de Pisis, qui primus fuil, qui Parisiensem convenlum aedifi- cavit. Demum per beatum Franciscum fraler Agnellus de Pisis [praedictus] factus est 5 minister Angliae; et missus esl iiluc cum aliquibus fralribus, et specialiter cum fratre Alberto de Pisis, qui eidem successit in officio ministeriatus; et demum cum esset minister Angliae, eleclus est terlius post bealum Franciscum generalis minister or- dinis, de quibus dictum esl conformitate VIII '. Sed quem fructum fecerit in partibus Angliae, patet cx dictis conformitate VIII et fructu et conformilate IX. Abbas enim 10 de Abidon factus est frater Minor; episcopus Erfordiensis dominus Rodulfus, episco- palu dimisso, faclus est fraler Minor; et alii plures magistri in tbeologia facti sunl fratres Minores. Sic el Parisiis et in Francia et in Alamania multi solemniter prae- bendati, multi magistri in sacra pagina et mulli nobiles facti sunt fralres Minores, de quibus dictum est conformilate VIII et IX. 15 Qualiter vero beatus Franciscus praemonuerit fratres praedicatores, elsi in parte dictum sil conformilale praecedonli, aliqua tamen sunt hic addenda; sed copiosius habentur conformitale sequenii, c. 12 de praedicatore. « Nolebal enim beatus Fran- ciscus paler sanctissimus fratres suos esse cupidos scienlia et libris; sed volebat et praedicabal eis, ut sluderent fundari super sanctam humilitatem el imitari puram 20 simplicitalem, sanclam orationem et dominam pauperlalem; et hanc solam dixit esse viam securam ad saluiem propriam et aliorum aedificationem faciendam; quoniam Christus, ad cuius imilationem sunius, inquit, vocali, hanc soiam nobis ostendit cl docuil verbo pariter et exemplo. Ac ipse pater futura prospiciens cognoscebat per Spiritum sanclum et multoiies fralribus dixil, quod mulli fratres occasione aedifi- 23 candi alios dimittenl vocalionem suam, videlicet sanclam humilitatem, puram sim- plicitalem, orationem et devotionem atque dominam noslram paupertatem; et contingct illis, quod, unde putabanl magis imbui, id est impleri devolione et accendi amore el illuminari Dei cognilione propter inlellectum scripturae, inde occasionaliter rema- nebunl intus frigidi el vacui, el sic ad prislinam vocationem redire non polerunl, 30 quia lempus vivendi secundum vocationem suam in vano e! falso studio amiserunt; el limeo, quod illud, quod videbunlur habere, auferetur ab eis; quia id, quod datum erat illis, id esl vocalionem suam, tenere et imitari penilus neglexerunt. Et dixit: ,Sunl mulli fralres, qui totum suum sludium el totam sollicitudinem suam ponunt in acquirendo scicntiam, dimiitentes vocationem suam extra viam sanclae humilitatis 35 et sanctae orationis mcnle et corpore evagando; qui cum populo praedicaverint et noverint, aliquos inde aedificari vel ad poenitentiam converti, inflantur et extollunl se de opere et lucro alieno, cum tamen magis in condemnalionem et praeiudicium suum praedicaveririt et nihil ibi secundum verilatem operali fuerint, nisi tanquam instrumenta illorum, per quos vere Dominus fructum huiusmodi acquisivit. Nam quos 40 crediint per scientiam et praedicalionem suam aedificari et ad poenitentiam converti, Dominus orationibus et lacrymis sanctorum pauperum humilium et simplicium fratrum aedificat et convertit; licet i[)si sancli fralres id nesciant ut plurimum;sic enim est 1 Pag. 329, 502 FRUCTUS XI — PARS SECUNDA. voluntas Dci, iil illiul ignorent, ne inde valeant superbire. Isii siinl Iralies mei, mi- liles labulae rolundae, qui lalitanl in ilescrlis et remotis locis, ul (liligentius vacent oralioni el meditationi, sua el aliorum peccala plorantes, viventes simpliciler et hu- mililer conversanles: quorum sanctitas a Deo cognoscilur, et aliqunndo frairibus el 0 hominibus est ignola. Horiim animae ab angehs Domino praesentabuntur. El lunc Dominus oslendel illis friictum et mercedem laborum suorum, videlicet mullas animas, quae suis exemplis, orationibus ct lacrymis sunt salvalae'; et dicet illis: ,Filii mei dilecti, ecce, tot et tales animae salvalae sunl vestris oralionibus, lacrymis el exemplis; e.[-quia super pauca fuistis fideles, supra mulla vos consiituam \ Alii enim praedica- 10 verunt el laboraverunl sermonibus sapienliae el scieiiliae suae, el ego merilis vestris fruclum salutis operatiis sum; ideo suscipitc mercedem laborum eorum el fructum meritorum vestrorum, (|ui esl regnum aeternum, quod per luimililatis el simplicitalis veslrae atque oralionum cl lacrymarum veslrarum violenliam rapuislis. Sic isli por- tantes manipulos suos '\ id est fruclus ct merita sanctae liumililalis et simplicitalis 15 suae, inlrabunl in gaudium Domini iaelanles et exsultantes; illi vero, qui non cura- verunt, nisi scire el aliis viam saliilis oslendere, nil o|)erantes pro se, ante tribunal Christi slabunt nudi el vacui, et soiius confusionis, verecundiae et doloris manipulos deferentes. Tunc verilas sanclae hiimilitatis et simplicilatis sanclaeque orationis eL pauperlalis, quae esl vocalio noslra, exallabilur, gloriticabilur el magniflcabilur; cui 20 veritati ipsi inflati vento scienliae detraxcrunl vila (a) el vanis sermonibus sapienliae suae dicentes, ipsam verilalem esse falsilalem, et esse iiiquam (b) caecos eos, qui am- bulant in verilale, crudcliler persequenles. Tunc error el falsitas opinionum suarum, per quas ambulaverunt, quas veritalem esse praedicaverunl, per quas in caecilalis foveam multos praccipitaverunl, in dolore, confusione et verecundia terminabilur; et 25 ipsi cum suis tenebrosis opinionibiis in tenebras exteriores cum tenebrarum spiritibus demergentur ^' ». « Dicebal eliam bealiis Franciscus: ,Fratres mei, qui scientiae cu- riosilale ducuntiir, in dic Iribulalionis invenienl manus suas vacuas; ideo vellem eos roborari virtutibus, iit, cum lcmpus veiieril Iribulalionis, secum haberenl In anguslia Dominum. Nam, et venlura (^st tribnlalio, qiia libri ad nihiliim utiles in feneslris et 30 liuebris proiicienlur'. Non haec dixil, qiiod lectio sacrae scripturae sibi displicerel, sed iit a superflua cura discendi relraheret universos; volebat enim ipsos potius caritale bonos, quam scientiae cnriosilale sciolos. Ponderabatur (c) cliam tempora non loiige ventura, in qiiibus sciebal iam scientiam inflalivain debere esse occasionem ruinac. Undc beatiis Francisciis posl morlem suam qiiendam socioriim suoriim prae- 33 dicationum sliidio nimis inlentum apparens ei reprohendit aUpie prohibiiil, iussitquc illi, ut sluderel viam iuimililatis et simplicitatis incedere*». Insuper beatus Franciscus minislros cl pracdicatorcs admonebat et iiulucebat ad luimilitalis opcra exerccnda ; « dicebal ciiiin, quod proplcr praelalionis officium el sollicitiidinem [)racdicandi non debent dimitlcre sanctam orationem cl devolam, ire 40 pro elcemosyna, ali(|uando operari maiiibiis suis ct alia humilitalis o|)cra lacere; sicul alii fralrcs proptcr bonum exempliiin el lucrum animariim suarum et aliorum. El dicebat; ,.Miilliim enim iiedificantiir fralres subditi, ciim eoriim minislri ol pracdica- (a) As vitae. — (6) Spectiliim 1. c. et tanquam; odd. oiii. — (c) Speculum 1. c. praeodorabat. » MaUh. 25, 2\. — ■ Ps. 12G, 0. — '^ Spcailum perfectionis (ei\. Snh.), c. 72. — * Spe- cnlum cil. c. 09. FRANCISCUS DESTINATOR. 503 tores vacaiil libenler oi"Uioiii et inclinaiit se ad opera (a) liumililatis et vililatis. Alitcr enim non possiint absque sui confusione, praeiudicio et condemnatione de hoc fralres alios admonere; oporlet eiiim exemplo Christi prius facere qnam docere, ac simul facere et docere " ». Haec beatus Franciscus, Multa alia beatus Franciscus liabuit dicere praedicatoribus fratribus, ut palet fruclu sequenti, c. de praedicatore. 5 Diclis ergo beati patris primi fratres per omnia inhaerentes maximum fratrum {b) suis praedicationibus eflecerunt fruclum. Et quod fratres tam tempore beati Francisci quam post, eius monitis el induclione magnum fecerinl fructum, patere polest, si attendatur: I. mullitudo locorum ordinis, in quibus locis quidam fratres vita prae- 10 dicarunl et exemplis, miraculis coruscantes; quidam tam verbo, vita, quam et mi- raculis, ul fratres clerici, quidam sallem verbo incessanler docent et populum ad bonum erudiunt et inducunt. Et pro evidentia dicendorum est sciendum, quod betilo Francisco, dum orarel in ecclesia sancti lacobi, ad quam visitandam ipse cum sociis accesserat, revelatum est ei a Doniino, quod ubique loca caperet, quia suus ordo 15 per totum mundum eral dilatandus^. Et sicut ipse beatus Franciscus dixerat domino cardinali eum prohibenti, ne ad parles ultramontaiias accederet: « Domine, pulalis vos, quod Dominus solummodo propter istas provincias miserit fratres? sed dico vobis in veritate, quod Dominus elegil et misit fralres propter profectum et salutem ani- marum omnium hominum huius mundi; et non solum in terris fidelium sed in terris 20 infidelium recipientur, et niultas animas lucrabunlur ® »; et sic factum esl, quod quasi non est terrae angulus, ubi non sit fralium Minorum aliquis locus, ut iuxta diclum prophetae David de aposlolis, diclum et de apostolicis fralribus beati Francisci ordinis possit et dici : In omnem terram exivil sonus eorum, el in fines orbis terrae verba eorum *. 23 Ad quod videndum primo videndum est de locis fidelium, id est in lerris fidelium aedificalis, et primo in Italia, secundo exlra Ilaliam, et deinde lerlio de locis in terris infidelium silualis. PROVINOIA S. FRANCISCI \ Quantum ad Italiam, incipiendo a prima provincia ordinis, videlicet beali Fran- 30 cisci, haec provincia sancli Francisci habet haec loca, videlicet 80 per 9 custodias. Gustodia ASSISII ® habet loca 9, scilicel: locum de Assisio, in quo sunt hi solemnes praedicalores, verbo, viia el miraculis praedicanles in vita et post mortem: primus esl beatus pater nosler Franciscus, secundus fraler Bernardus dc Quinlavalle, (o) As et edd. obsequia. — (6) As et edd. om. fratrum. • Sfec cit. c. 73. — ^ Cfr. Acius c. 3 et Chron. 24 gen., pag. 9. — * Spec. cit. c. 65. — * Ps. 18, 4. — * In notis initio singiilarum custodiariim appositis nomina conventuum scripsimus, sicnt sonant in lingua vernacula, seculi praecipue Andree, Hcmdatlas. Cfr. etiam notas, quas Sba- ralea in tomo IV Bullarii ad bullas addidit, quibus Nicolaus IV muitas ecclesias ordinis indul- gentiis dotavit. Asteriscus additus indicat, nomina deesse in Provinciali ordinis Mmoritm (quod edidit P. Eubei). — ® Assisi, Porziuncola, S. Cliiara, S. Damiano, Carceri, Spello, Bettona, Bastia, Rocchiciola. 504 FRUCTUS XI — PARS SECUNDA. leilius fraler Silveslcr, quarlus fralcr ElccUis, quinlus fralcr Leo, sexlus fralcr Gu- liolmus de Auglia, scplimus fralcr Angelus tle Reate, octavus fraler Massaeus Mari- gnaui, nouus frater Rufmus, dccimus fraler Guido de Scnis laicus, uiidccimus fraler Acgidius (a) dc Cappoliis, duodecimus fraler Valcntinus de Naruio. Quales lii fuerunt, 5 dictum est supra friictu Vill ct conformitale, in Iraclatu de provincia beati Francisci '. Ilabet locum sanctac Mariae de Portiuncula sivc dc Angelis; ubi ordo Mi- norum incepil; in quo iacent praedicalorcs singularcs miraculis coruscanlcs: frater Petrus Catlianii, qualuor fratres de sociis bcati Francisci, frater lacobus et fraler loannes. Locum sanctae Clarae, ubi bcatus Franciscus fuil primo tumulatus; et 10 ibi iacet nunc beata Clara cum mullis sanctis fratribus et sororibiis. Locum sancti Damiani, cuius ecclesiam cruciflxi mandalo bealus Franciscus reparavit; et mulla mira ibi fecit Deus per bealum Franciscum ct bealam Claram, sicul acta utriusque atlcstantur. In dicto loco beatus Fianciscus ex palientia infirmitatis oculorum a Deo subarrbalus fuit de regno oblinendo aeternorum, el bcala Clara multa miracula 15 fecit; ut eius legcnda docct, quinquaginla duobus annis ibi stetit. Locum de Car- ceribus sive montis Subasii; in quo fuerunt fratres, sanctissimi haclenus el nunc exemplo ipsorum, dum ibi slanl, poenitenliam peragcndam praedicantcs. Locum de Spello, in quo inter alios fuit ibi frater Andreas saccrdos et praedicalor, maximis fulgens in vita et post mortem miraculis. Habet locum de Betlonio, in quo sunt 20 duo praedicatores praeclari in vita et post signis praedicantes, scilicet fratcr loannes dc Laudibus et frater lordanus laicus et sanclissimus. Locum de Insula, ubi fuit sepullus ille praedicalor excellens fraler Conradus de OITida, qui quincjuc morluos suscilavit. Locum habet de Riccbictiola, in quo multi sancti fratres fueruut, qui suo lempore vita et verbo bomines informarunl. 25 Custodia PERUSIP babct loca iA. Habet locum de Perusio, in quo iacct ille sanclilate praeclarus fraler Aegidius, raptus ad terlium caelum, scienlia, verbo el vita singularissimus. lacent ibi trcs alii sancli fratrcs, scilicet frater Conradus de OITida, translatus de loco Insulae Perusium, fraler Ventura el frater Nicolaus de As- sisio, signis homines in vita ct post quotidie inlormantcs. Multi fratres egrcgii prae- 30 dicatores fucrunt de Perusio, et in sacra pagina magistri, eorum lingua crudita populiim edoccnles. Locum de Montc, qui est in Pcrusio, in quo frater Acgidius longo tcmpore sielit et famosum fccit ct facit sua conversatione singulari. Locum de Gello(6); in hoc loco frater Aegidius fuit raplus a posl vesperas usquc ad galli cantum, et dcmum apparuit tanlum lumcn, quod lumcn omiic lunac absorbuil 35 el accepit. Locum de Ci bectolo (c), in quo sanclus Ludovicus nosier clarel slgnis el miraculis gloriosis. Locum de Diruta, ubi eliam fraler Aegidius morain fecit. Ilabet locum dc Marciana; locum de Corciano; locum dc Prcgio; locum de Farneto; locum dc Civilella; locum Montis lovis, in quo iacct fraler Scnsus, homo magnae contcm|)lationis cl raplus ct illuminalionis; locum de insula laci (a) As Guido. — (b) Edd. Agello. — (c) As ct odd. Cihoctola. ' Pag. 178 S(|(|. — '^ P(M'ii!L?i;i, AI Montc, Agcilo, Cibolloln, Dcriila, Marsciano, Corciano, Preggio, Fainclo, Civilella, Montc Giovc, Isola (11 lago, Montc Lu- cido*, S. Maria degli Angcii*. FRANCISCUS DESTINATOR. 505 Perusini, ubl benlus Fraiiciscus fecil unam quadragesiuiam, in qua solum meclie- tatem panis unius comedebal (a) '; et in diclo loco multis bealus Franciscus fulget signis; locum Montis I^ucidl, quem fecit papa Martiiuis; locum sanctae Mariae de Angells, ubl iacel fraler Philippus, soclus beati Francisci el prlmus vlsitator sororum ^ 5 Custodia CASTELLI ' habct locum de Castello, in quo lacet frater lacobus laicus, qui mullls clarult miraculis. Locum de Burgo Sancti Sepulchri, in quo iacel frater Raynerius laicus, (|ui duos morluos suscilavit; et alios ulira qulnquagiiita novcm, ul patet iii Inslrumeulo publlco, a dlversis infirmltallbus llberavlt \ Ad qualuor milllaria ad Burgum Sanctl Sepulchri in montlbus est locus Monlls Casalls, In qiio lo beatus Frauclscus stetlt el lecit plura, el praeclpue Ires famosos converlll lalrones, qui hoc modo sunt conversl. Cum enim bealus Franciscns ad diclum locum accessissel, quidam iuvenis nobllls dc Burgo accedens ad bealum Franciscum rogavil eum, ut eurn ad ordinem reclperet; cul beatus Franclscus respondil: « Flli, lu cs iuvenis delicatus el nobilis; forle non poleris pauperlatem et asperllatem noslram siislinere». 15 Et ille respondlt: « Pater, nonne vos cstls homlnes, sicut et ego? Slcul ergo vos, qui estls mel similes, susllnclis, sic el ego ciim Dei adiulorio polero suslinere». Quae responsio mullum placult bealo Francisco; cl slalim recepit eum el benedlxit el fra- trem Angelum appellavit. Qu\ lla gloriose se habuit, quod paulo post beatus Franciscus ipsum in diclo loco monlis Casalis guardianum inslltuit. Hulc fralri Angelo semel, cum 20 beatus Franclscus diceret, quod Iret ad Burgum sancti Sepulchri et nuntlaret populo, quomodo esset praedlcalurus [els] die tali, et ipse propter parentes ire dislulissel, beatus Franclscus mandavll eidem, ut nndns illuc accederet et praedicta nunilaret. Cul, cnm frater Angeliis dlcerel: « Pater, quid ex hoc habebo »? respondlt beatus Franciscus: « Securo te, quod habebis vilam aeternam »; stalim frater Angelus, hoc 25 audito, cum summa alacrltate nudus per beatum Franciscum iniuncla perlecil. Dum ergo dictus fraler Angelus esset in loco de Casali dicto guardianus, in illis diebus erant Ires famosi lalrones In parlibus illis, qui undique multa maleficia per- petrabant. Hi dle quadam ad iam dlclum locum accedentes rogaverunt fratrem An- gelum guardianum, ut eis de comestibiHbus provlderct; ipse vero guardlanus eos 30 rigida reprehenslone exarguens dixit eis: « Vos fures et saevissimi homicidae (b), non solum non erubescitis labores aliorum praedari, sed insuper praesumilis, ut effrontes eleemosyuas servis Dei exhlbltas devorare, cum sitis digni, quod terra vos uon susti- neat, quia nullum hominem reveremini et Deum, qui vos creavit, contemnitis; ile ergo pro faclis vestris, et huc amplius non accedalis». At illi indignati plurimum 35 recesserunt. Beatus vero Franciscus iverat pro quaesta panis; et portaverat unam tascham de paue et unam succham (c) de vino. Cui cum frater Angelus, quae facta erant et dlcta, relulisset, beatus Franclscus eum valde dnre redarguit dicens, quod impie gesserat; nam peccatores mellus reducuntur cum dulcediue pietatis, quam cum (a) As et edd. comedit. — (6) As homines. — (c) Edd. zucham. * Actus c. 6. — ' Siipia pag. 243 lin. 27 de ipso dixerat: « Ubi iaceat, nulla est mentio aut nnemoria j>. — ^ Citta di Castello, Borgo Sansepolcro, Montc Casale*, Fratta, Montone, Cerbaiolo, Citerna. — * Cfr. supra pag. 242 not. I. 506 FRUCTUS XI — PARS SECUNDA. iiicrepalione crudeii; nam el Clirislus, ni.igisler nosler, cuius evangeliuin servare pro- misimus, ail: ^on est valenlibus opus medicus, sed male Juibenlibus, [et Non veni vocare iustos, sed peccatores ^]; el ideo freqnenler cuin peccaloribus mantlucabal. « Qni!» f^rgo cotilra carilalem el conlra exemplum Icsu Chrisli fecisli, per sanclam 5 obedienliam praecipio libi, quod slalim accipias hanc lascham panis el vasculum vini, quae aequisivimus, el sollicile per monles el valles diclos quaeras lalrones, donec invenias; el poslea coram eis gennflectes et de incurialilate et crudelitale lua dices eis humiliter culpam tuam; et roga eos ex parle mea, quod amplius mala ista non faciant, sed Deum limeanl el proximos non offendant; et si haec 10 fecerinl, ego promitlo eis de necessariis providere continue pro ipsorum suslenla- tione; et cum haec [illis humiliter] dixeris, reverlaris ». Inlerim aulem bealus Fran- ciscus pro eis rogabat Dominum, ut eorum corda ad poenitentiam emolliret. Frater Angelus pergens omnia sibi imperala perfecil; unde faclum esl, quod, eleemosynas illas cum latrones illi a sanclo Francisco Iransmissas comederent, ad invicem coe- 15 perunt conferre el dicere: « Heu nos miseros el infelices, quam durus infernalis cruciatus nos exspeclal, qui pergimus non solum homines praedando et vulnerando, sed etiam mulilando el occidendo; el lamen de lam horrendis sceleribus el homi- cidiis nullo modo Dei timore el conscienliae compunclione slimulamur; e! ecce, isle saiiclus fraler, qui venit ad nos, modo propler aliqua verba iusla propler nostrain 20 malitiam in nos irrogata se coram nobis tain humiliter accusavit; et insuper sanctl palris Francisci lam liberale promisssum relulit el panis et viiii allulil caritatem. Vere isli sancll sunt Dei, qui caelestem palriam promerenlnr. Nos vero (ilii per- dilionis aelernae, qui flammas ultrices quotidie nostris nefandis operibus nobis cu- mulamus. Nescio, ulrum de palratis facinoribus el commissis flagitiis possimus a 25 Deo misericordiam invenire». Uno vero illorum praedicla verba dicenle, reliqui duo dixerunt: « Quid crgo faciendum esl nobis »? Et ille: « Eamus, inquit, ad fra- trem Franciscum, el si ipse nobis confldenliam Iribuat, quod possimus de peccatis noslris misericordiam a Deo invenire, (|uidquid ipse mandaveril, faciamus, ut pos- simus animas noslras de inferni baratro liberare ». In quo consilio omnes tres pariter 30 consenserunt. El venerunl feslinanler ad bealum Franciscum dicenles: « Paler, nos propter mulla et pessima scelera noslra non confidimus, nos posse Dei misericordiam invenire; sed si lu confidis, quod Deus nos ad suam misericordiam suscipiat, ecce, parali sumus lecum poenitenliam agere et in omnibiis, (piae pracceperis, obedire». (juos bealiis Fianciscus benigne et carilalive reci|)iens, exein|)lis eos multiplicibus .3.T exhorlando, cerlos eos dc inveniendo misericordiam Dei reddidil. Insu[)er se illis acqiiisiliiriim a Domino i|)sam miserieordiam el graliam repromisil, inslruens illos el ostendens, quomodo divinae misericordiae iiiiineiisiirabilis magniludo cuncla peccata noslra, etsi infinita essent, praecellil, et qiiomodo, leslanle evaiigelio et apostolo Paulo, Chrislus benedictus in hiinc iniindiiin pro peccatoribus venit redimendis. Pr()[)ler 40 qiiac tam saliibria borlamenla tres praedicti lalrones abrenuntiaverunl muiido; el rece|)ti a sancto [)alre sibi tam animo qiiam habilii adhaeseriinl. Duo aiilem illonim parvo lem|)ore viventes |)osl laudabilem miilalionem de [iraesenli saeculo, Domino vocante, migraverunl; lertiiis vero sii|)ersles considerans innlla magna peccata, quae fecerat, tali sc poenilenliae siibegil, qiiod per qiiindeciin annos, cxceptis comiiuinibiis ' MaUh. 9, 12 ct 1.3. FRANCISCUS DESTINATOR. 507 qua(lr;igesimis, quas sicul alii faciebal, conliniie ler in seplimaiia panem lanlum el aquam manducabal; el conlenlus lanlum una lunica (a) incedebal discalcealus conlinue el post malutiiuim nunquam dormiebat. Infra vero illud quindecim annorum lempus sanclus Franciscus Iransivii de lioc nnindo ad pairiam caoleslem. Cum aulem prae- dictus frater districtionem banc poenilenliae annis pliirimis lenuissel, quadam nocte 5 posl malulinum lanta somnolenlia sibi supervenit, qiiod nullis argumentis poterat somno resistere nec, prout solitus erat, poterat vigilare; qui cum reluclare nequiret nec valerel orare, tenlalioni succumbens ivit ad lectum, ut dormiret. Slatim autem, ut posuit caput in leclo, fuit ductus in spiiitu in montem excelsum valde, in quo erat ripa profundissima, el binc inde saxa praerupla et diversi scopuli prominenles lO inaequaliter. Ilie vero, a quo ducebalur, impulil eum de cacumine dictae ripae, qui in praeceps ruendo pcr saxa collisiones de rupibus in rupes sustineiido, quando ad profundum ripae pervenil, omnia sua membra videbanlur disrupta et ossa confracta. Qui duin iaceret sic collisus, a suo ductore vocalur, ut surgerel, quia niagnum adhuc iter ipsum facere oportebat; cui frater respondit: « Durus liomo videris ot Indiscrelus, '5 quia, cum videas me usque ad mortem contritum, tu dicis, quod surgam ». Qui ductor accedens ad eum et langens eum statiin ab omni collisione membrorum perfecte sa- navit; el tunc ostendit ei magnam planitiem replclam acutis lapidibus et s|)inis el tribulis et lutosis atque aquosis sabinulis, uiide oportebat eum incedere et ad finem planitiei illius accedere, ubi eral fornax ignea, quae a longe videbatur, in quam 20 eliam ille debebal intrarc. Cum autem planiliem illam cum magna angustia perlrans- isset et ad fornacem illam pervenisset, dixil angelus ad eum: « Ingredere fornacem islam, quia sic est uecessarium fieri ». Et ille respondil: « Heu, qualis duclor es, quia, cum me videas per istam planitiem anguslam lam poenaliter tribulatum, cum maxima quiete indigeam, et tu dicis: ,Intra in fornacem'». Cum autem aspiceret circa for- 25 nacem, vidit undique daemones cum furcis ignitis adstantes; quem differenlem in- trare, cum ipsis furcis impulerunt subilo. Qui cum in ipsum ignem intrassel et per spatium aliquod processisset, invenit ibi quendam suum comparem, qui lolus ardcbat; et exclamans dixit: «0 infelix compar, quomodo huc venisti »? Qui ait: « Procede aliquantulum in isto igne, et invenies uxorem meam, commatrem tuam, quae tibi 30 causam damnationis narrabit ». Guin autem aliquantulum processisset in ignem, et ecce, apparuit ipsa commater totaliter ignita sedens in quadam mensura frumenti constricta. Et ille ait: «0 commater infelix et misera, quare in tale supplicium cor- ruisli »? Quae respondit: « Quia tempore magnae famis, quam beatus Franciscus praedixeral, cum ego et vir meus venderemus fiumentum, mensuram falcavimus (6); 35 et propterea in ista mensura angusta comburor ». Et his diclis angelus expulit eum extra ignem et dixit: « Praepara le ad iter, quia adhuc habes horribile periculum pertransire ». Cui ille dixit: «0 durissime duclor, qui nulla compassione moveris! vides, quod sum quasi totus combustus, et dicis adhuc: ,Veni ad horribile peri- culum'». Angelus vero tetigil eum et perfecte sanavit et duxit eum ad quendam 40 pontem, qui transvadari non poterat sine ingenti periculo, quia erat nimis extremus et excessive politus. Sub ponte vero fluvius terribilis defluebat, serpentibus, draco- nibus et scorpionibus el bufonibus horrendis ac foetoribus plenus. Dixit autem angelus: « Transi pontem istuin, quia scilicet (c) penitus te transire convenit ». Ille autem re- (a) As et edd. tunicula. — (h) As falsavimus; edd. difalcavimns. — (c) As et edd. om. scilicet. 508 FRUCTUR XI — PARS SECUNDA. spondil: « El qiiomodo possim Inmsirc, (iniii cad.im iii lam pcriculosum flumcii »? El rcspondit anscius diccns: « Veiii posl me, el poiias scilicct pedcm tuum, ubi lu vides posilum meum, c( bciie Iransibis ». 0'ii incedcns posl aniielum pcdem suum ponendo, ubi praeccdens angelus ponebal, perveiiil ad ponlis medium cum saiule. 5 Cum vero essenl in mcdio poiitis, angclus volando recessil et ascendit iu altum ad quoddam babitaculum valde mirabile in altissimis collocatum. El ille bene adnotavil, quo angeliis advolavli. Sed cum i[)se remansissel absque diice in ponle, el illa lcr- rlbilia animalia flumiiiis iam capita elcvarent ad devoraudum illum, si caderet, slabat in tanlo lcrrorc, (juod nullo modo scicbal, quid faccrel, quia non poterat relro nec 10 aiUe procedcre. Unde lii lanla lilbulalione posilus el periculo, inclinavit se et am- plexatus est ponlem el vldens, quod non erat ei refugium nisi Dei, ex inlimis cordis cocpit invocare Dominum lesum Cbrislum, ut pcr suam sanctissimam misericordiam sibi siiccurrere digiiaretur. El facla oralione visum esl sibi miltcre alas, de quo valde gavisus exspcctavii, doiicc cresccreiit alae, sperans ultra flumcn ad locum, ad 15 quem volavcral angelus, Iransvolare. Sed cum nimis feslinasset volare, quia alae non bene crevcranl, a volatu (leficieiis cecidit super ponlem et omnes pennac pariler ceciderunt. Qui terriliis valdc ilerum poiilem amplexatus cst et Cbristi miscricordiam lacrymabililer im|)Ioraba!; el ilerum visum est sibi, ut mittcrel alas. Sed sicul prius anle perlcclioiiem alarum ad volandiim festinans, cecidit ilerato super pontem, et 20 pennae similitcr cecidcrunl, ul prlmilus. Qui alleiulcns, quod propler fcstinalionem volare perfecle non potcrat, dixil in cordc suo: « Si terlio alas emiscro, tamdiu exspectabo, quod non deficiam a volalu amplius »; et visum est ci, quod inter primam el sccundam el terliam missioncm alarum pcr annos CL et amplius cxspeclassct. Cum aulem sibi viderelur, quod alas ojilime complevissel, bac lerlia vice levavit sc 25 valenter in allum et usque ad praediclum habilaculum, quo volaveral angelus, ad- Volavit. Cum vero ad illius admirabilis habilaculi ianiiam pervenisset, dixit ei por- tanarius: « Quis cs lu, qui huc venisti »? Qui respondit: « Ego sum frater Minor ». El ille: « Exspecla, inqiiit, ut dicam sancto Francisco et ducam eum huc, si te co- gnoscit». Cum aulcm illc iret pro bealo Francisco, ille inccpit rcspicere muros illius 30 civitalis mirabiliter; et ecce, muri illius civitalis tanta erant clarilale perspicui, quod omnia, quae inlus fiebant. et choros sanclos mirabiles, qui inlus eranl, clare cernebat. Et cum respiceret, ecce, bealus Franciscus el sanctus frater Bernardus et sanctus fraler Aegidius et posl beatum Franciscum lanla multitudo sanctorum et sanclarum Dei, (|ui beali Fraiicisci vesllgia fucrant seciili, quod quasi innumerabilis videbatur. 35 El ciim sanclus Franciscus venissel ad eum, dixit |)orlaiiaiio: « Permiltas eum ingrcdi, (|uia dc fralribiis mcis est ». Et tunc beatiis Franciscus duxit cum intcrius mulla miiabllia oslcndendo. Statim vero quod illiic cst ingressiis, tanlam consolalionem et dulccdinem scnsil, quod oblilus esl omnium Iribulalionum, quas anle praesenseral, acsi nunqiiam in mundo fuisset. Post hac^c dixil ei beatus Franciscus: « Oporlcl te, ^O fili, redire ad muiidum et septem diebus manere, in quibus lc pracpara omni prae- paralione, qua vales, quia post .septem dies ego pro te veniam, et lunc mccum venics ad locum istum mlrabilem bealorum ». Sanctus vcro Franciscus crat chlamydalus chlamyde loto stcllis |)ulcherrimis decorato; et qiiinquc eius stigmala erant sicut quin- que [)iilcherrimae stellae, quae lanla liicc fulgcbanl, quod vidcbantur lotam illam ^•'* civitalem illuslrarc; fralcr vcro Hcrnardiis habcbat coronam slcllarum In ca|)ilc [)ul- cherrimam; fratcr .\cgidius crat cliam loliis mirando Iiimiiic dccoralus; et inullos FRANCISCUS DESTINATOR. 509 alios fralres Minores vidit ibideni ciim bealo Franciseo gloriosos, quos niinquam vi- deral; et socios suos gloriosos vidit, Licenlialus vero a bealo Francisco, quamvis cum multo laedio, ad mundum rediil. Et, cum rediissel, Iralres ad primam pulsaverunt; el non pUis temporis fluxerat quam a post matulinum usque ad auroram, quamvis sibi videretur slelisse per mulios annos. Ipse autem frater iussionem (a) el terminum 5 seplem dierum pcr ordincm guardiauo recilavit, et slalim lebricilare coepit. In septima autem die veniens bealus Franciscus [iuxta promissum] cum gloriosa comitiva sancto- rum animam illius fratris, angelo deducente, bene purgatam duxit ad gaudia beatorum '. In hoc siquidem loco Montis Casalis veniebant et alii latrones pro pane aliquando; et quidam fralres dicebant, quod non erat bonum dare illis eleemosynam; alii vero lo ex compassione dabant, admonendo eos ad poenilenliam. Et cum fralres super hoc requirerenl a beato Francisco, qui ad locum tunc venerat, consilium, an essel bonum dare eis eleemosynam, respondil beatus Franciscus: « Si feceritis, sicut cgo dico vobis, confido in Domino, quod lucrabimini animas eorum. Ite ergo, et acquirite de bono pane et de bono vlno, et dcferte illis in silvam, ubi morantur, et clamate di- 15 cenles: ,Fralres latrones, venite ad nos, quia fratres sumus, et portamus vobis bonum panem et bonum vinum'. Illi stalim venienl. Vos autem extendile tobaleam in lerra, el desuper ponite panem et vinum, et servite eis humiliter et laetanter, donec man- ducaverint. Post comestionem vero dicetis eis de verbis Domini; et finaliter petatis ab eis amore Dei hanc primam petilionem, ut scilicet promittant vobis, quod non 20 perculient aliquem nec alicui malum facient in persona ; si enim omnia simul pe- lieritis, non vos exaudirent. Et ipsi propter humilitalem el caritatem veslram statim promitlent vobis. Altera autem die propter bonam promissionem apporlate eis cum pane el vino ova et caseum; et serviatis eis, donec comederint; el posl comestionem dicalis eis: ,Quid hic sialis tota die ad moriendum fame et tolerandum tot adversa, 25 et cum hoc facitis lot mala voluntate et operalione, pro quibus perdilis animas vestras, nisi ad Dominum converlamini? Melius est, ut Domino serviatis, et ipse in hoc sae- culo tribuet vobis necessaria corporis et flualiler salvabit animas vestras'. Tunc eis Dominus inspirabil, ut propler humilitalem el caritalein veslram, quam illis osten- deritis, convertanlur ». Fecerunt ilaque fratres omnia, sicut eis dixit beatus Fran- 30 ciscus. El ipsi lalrones per gi'aliam et misericordiam Dei exaudiverunl ad lilteram de puncto ad punclum omnia, quae fratres ab eis humiliter petierunt; immo propter humilem lamiliaritalem fralrum circa illos coeperunl et ipsi fratribus humililer ser- vire portantes iu humeris suis ligna usque ad eremitorium; et tandem aliqui ex ipsis intraverunt religionem ; alii vero confitentes peccata sua egerunt poenitentiam de com- 35 missis, promittenles in manibus fratrum, de cetero se velle vivere de labore manuum suarum et nunquam similia perpetrare \ Multa mira fecit bealus Franciscus in hoc loco Montis Casalis; sed hunc locum fratres relinquentes (6), incolitur modo per fratres de lertio ordine ibidem poenitentiam agentes. Habet etiam custodia Castelli locum de Fratta(c); locum Montonii; locum Cerbaroli, ubi etiam beatus Franciscus ^o stelit; el locum Cisterna(rf), ubi beatus Franciscus fecil miraculum de formicis et de muliere portata per daemones, quae eius impediebat praedicationem ^ (a) As et edd. visionem. — (6) As et edd. hic locus a fratribus relictus. — (c) As et edd. Fracta. — {d) Edd. de Citerna. ^ Idem Actus c. 29. — * Idem Specuhm perf. (ed. Sab.), c. 66. — ^ Cfr. siipra pag. 476. 510 FRUCTUS XI — PARS SECUNDA. Custodia TUOERTINA ' hahel locum tlc Tuderlo, iii quo mlraculls pracdicanl coulinue fralcr Guliolmus, qui Ires morluos suscitavil; fraler Rogerius, de quo fil maiidalo apostolico ibidem feslum; fratcr Petrus de Gallilio (a); frater lacobus Beiie- dictoli; alii fralres fuerunt ibidem nolabilcs, scilicel magister Mallhaeus de Aquasparta 3 cardinalis, (|ui opus pulchcrriuuim (ecil ad praedicandum, et fraler Bentivenga car- dinalis. Habel locum de Amelia, qui praedicanlem anle morlem et posl habuil fralrem Simonem de Corliano (6) miraculis coruscando; locum de Aquasparla, de quo fuil magisler iMalthaeus cardinalis; locum de Heremila devolissin)um, quem fecil bealus paler Franciscus, et continue tenuil Iratres regulam ad litleram obser- 10 vantes; locum de Sancta Illuminata, in quo iacenl duo sancti, scilicel frater Tentialbene et frater loannes de Avelino (c), qui miraculis advocanl ad vitam per- fectam chrislicolas indesinentcr; locum de Mon teaione (rf); locum de Panta- nellis; locum de Lognano; locum de Canali. Custodia EUGUBINA " habel locum dc Eugubio; iu quo miraculis praedicavil il5 frater Thomas eliam post mortem; locum de Gualdo; locum de Noceria, iii quo bealus Franciscus fecil illud insigne miraculum, quod cuiusdam maledici (e) lilium primogenitum prius occidil et coniritum suscilando resliluit^; locum de C a p r i c 0 r u i 0 et locum Colleslacliario {f). Custodia NARNIENSIS * habel locum de JNarnio, in quo iacet fralcr Mallliaeus, 20 praedicationem suam signis firmaus muliis; habuit multos praedicatores praeclaros eliam noslris diebus; locum de luterampne, ubi beatus Franciscus praedicavil el miracula egit, ul diclum est conformilale praecedenli; ibi gloriose praedicant signis fraler Pelrus de Podio [el] fraler Simon de Camporegali; locum Sancli Ge- miui, in quo saiiclus Franciscus uxorem cuiusdam sui hos|)itis a daemouio, a (pio 25 vexabalur, liberavil; locum Pedisluci; locum Slranconii, in quo et luerunt el sunt devoti, verbo el exemplo populum assidue informanlcs; locum de Carbio el locum de A rrone. Custodia vallis SPOLETANAE * habet locum de Fulgineo, iibi pracdicaut el docent conlinue dc regno Dci fraler llermannus el fraler Marliiiiis suis signis et as- 30 siduis miraculis; locum de Spolclo, ubi fralcr Simou, in vila praedicator insignis, innumcris miraculis coruscaiido, etiam clamat converli ad Dominiim post morlem; id ipsum peragit sanclus fraler Theobaldus iu diclo loco tumulalus; loeum dc Trcvio; locum lani; locum de Pisquia((;), ubi clamal suis assiduis miraculis el praedical sanclus frater loannes dc Vallibus; locum Monlis Falconis et locum 35Menavii, in (pio frater Nicolaus de Patcr noslcr suis signis pra(^dicationem agii ad populum. (a) As et edd. Oalliculo. — (6) As Tosciano. — (c) As et edd. Alviano. — (d) As et edd. Mon- taione. — (e) Edd. medici. — (f) Edd. Colle stacialio. — (g) Edd. Pistia. * Todi, Amclia, Acquasparta, l^iemita, Alviano, Montaione, Pantanelli, Lii- gnano, Canale. — ^ Giibbio, Gualdo, Nocora, Caprignone, Costacciaro. — ' Cel. Trad. de miraculis, n. 4!. — * Narni, Terni, San Gemiiii, IMcdiliico, Stroncone, Calvi, Arronc (S. Francesco di Caslei dc^l I.ago). — ^" Folig^io, Spolcto, Trevi. Giano, Brugliano, Monlcfalco, llcvagna, Monteliico*. Cfr. infra pa^r. 511 lin. 17. FRANCISCUS DESTINATOR. 511 Ciistodia MONTANORUM ' liabet locum de Niirsia, in qiio frater Antonius prae- dicat suis signis; iocum Cassiae, in qiio fraler Pax clamat ad populum suis vir- tulibus et miraculis; locum de Visso(a); locum Montis sancti Martini; lo cum Cerreti; locum Vallis; locum Hospitalis; locum Occosii(6); locum sanctae Mariae Magdalenae. 5 Custodia REGNP habet locum Montis Regalis; locum Conissae(c); locum Lapostae; locum Montis Leonis; locum Arquatae, in quo frater Paulus suis signis praedicationom facit contiiiue; locum Amatricis; locum de Monticellis; locum Accumuli; locum Civilatis Regalis. Ista sunt loca, quae hodie (d) sunl in provincia beati Francisci; in quibus fratres lo vita et verbo notabiles fuerunt et sunt, qui praedicationibus el exemplis ad Dominum mullos converterunt (e). Ul enim palet ex dictis hic et conformilate octava, ultra quinquaginta duo, qui niiracuiis coruscarunt, in hac provincia reperiuntur; et nullum credo esse locum tam iii dicta provincia quam in toto ordine, in quo beati Fran- cisci meritis Dominus lesus non modica signa oslenderit et miracula, etsi fratrum 15 negligentia sint oblitterata et suppressa. In Custodia vallis Spoletanae omissus est unus locus, scilicetde Monte Luco (/*) prope Spoletum, in quo fratres sunl vita austera coetum mundi ad bonum pro- vocantes. DE PROVINOIA MARCHIAE. ' 20 Provincia Marchiae habel 7 custodias. Et prima Custodia dicilur ESCULANA ^ quae habet haec loca, videlicet, locum de Esculo, in quo fuerunt egregii praedicatores, videlicet sanctus fraler Conradus, de quo feslum agitur ibidem; frater Hieronymus, in theologia magister et papa ro- 25 manus, vocatus Nicolaus papa quartus; frater lacobus de Esculo in theologia magisler, et plures alii sufiicientia el vita famosi. Locum de Pignano; de quo exslitit oriundus magister Franciscus Rubeus de Marchia, suo tempore praedicalione et aliis virtutibus (<;) valde clarus; locum de Vena Rupta; locum sanctae Vicloriae; locum P u I e g i i ; locum M o n t i s A 1 1 i ; locum Caslilionis; locum R i p a e T r a n- 30 sonis, de quo fuit magister loannes, qui tempore suo nullum habuit ingenio el (a) Edd. lusso. — (6) As Occusii. — {c) As et edd. Leonissae. — (d) As et edd. om. hodie. — (e) As et edd. om. sequentia. — (f) As et edd. habent in fine custodiae Spoletanae. — (g) As et edd. om. virtutibus. ^ Norcia, Cascia, Visso, Monte S. Martino, Cerreto, Valie, Ospedale, Occo- siii, S. Maria Maddalena *. — Provinciale enumerat Hospitale et Occosium in custodia Regni. Cfr. Sbaralea, fiMto"mm, t. IV pag. 253. — * Custodia Regni, in regno Neapoiitano sita, habuit conventus Montereaie', Leonessa, Posta, Monteleone, Arquata, Amatrice, Monti- celli, Accu moli, Cittareaie *. — ProfmcwZe ArquatumetAmatricem inCuslodia Mon tanoru m habet. — ' Ascoli -Pi ceno, Appignano*, Venarotta, S. Vittoria, Poggio Canoso, Montalto, Castignano, Ripatransone, Mon tefalcone, Offida, Montefiore, Acqua- viva Picena, Force, Cossignano. 512 FRUCTUS XI — PARS SECUNDA. vcrbo polioiem, nl eius scripla alleslaiiUir; lociim Moiilis Falcoiiis; locum de Offida; de quo exslilil oriundus saiiclus frater Conradiis de OfTida, insignis prae- dicalor el sanclus; Incum de Monle b'iorum, (|ui illum virum habuil excel- lenleFii, scilicel fralrem Genlilem, magislrum in Iheologia el ecclesiae romanae car- 5 dinalem; locum de A(j ua vi va; locum de Furce; el locum de Cossignano (o). Cuslodia CAMERINl ' habel locum de Camerino, cuius esl praedicalor assi- duus fraler loannes de Parma, Ibeologiae magisler el ordinis Minornm generalis mi- nisler, suis claris el innumeris miracnlis; locum de Tolenlino; locum de Sanclo Se V e r i n 0, in quo iacel fraler Benlivola, praedicans conlinue suis claris miraculis (b) 10 el signis; locum de Monle Sanclo; locum Givitalis Novae. Ue hoc siquidem loco fuit quidam sanclus frater lacobus valde spiritualis et devolus, qui in oratione multoties rapiebalur; et multas consolationes in oratione percipiendo, rogavit guar- dianum, ut eum ab oflicio coquinae, quod faciebat, et aliis officiis absolveret, ul liberius oratloni posset vacare; cui guardianus annuendo dixil: « Ego omnia faciam; 15 oratioiii vacetis, sicut placet ». Unde ipse (raler lacobus absoUilus a coquina et aliis ofTiciis slatim onuiem perdidit gratiam, quam in oralione prius habebat; quod cernens cum maximis lacrymis a guardiano peliil, quod eum reponeret, ut prius in coquina; et statim, ul fuit in ofTicio repositus humilitatis, gratiam, qunm amiserat, recuperavit. Hic fraler, ut in nalivilate Domini posset communicare de mane et missae inlcresse, 20 decoxit carnes de nocle et ipsas iuxta ignem dimisit; sed cum guardianus viderel istum stare ad lotum ofiicinm, miratus ivil ad coquinam et invenit ollas fractas et omnia dilTusa el carnes comestas per cancs et musipulas. El reversus ad ecclesiam dixit fratri lacobo: « Vade in coquinam »; et ilie slalim ivit. Et inveniens praediela contrislalus est vehementer; unde genuflectens cum lacrymis coepit Dominum rogare, 25 ut sibi Iribulationcm praefatam auferret. Mirabile dictu! slalim ad eius preces omnia sunl reintegrata et restituta ad pristinum slalum, acsi nullam habuissent laesionem. Hic post multa palrata miracula requievit in Domino, sepultus in ecclesia saeculari, ubi assiduis praedical miraculis. Locum de Macerata; locumMontis Luponis; lociim de Trabe Bonantis; in hoc loco beatus Franciscus, ut daret potiim i|)sum 30 aedificantibus locum, oralione fontem a(piae converlit in oplimum vinum. In boc loco duin slaret frater Bcnlivola, de quo dictum est, et solus custodirel quendam leprosum, a loco coactus obedienlia recedere, el nolens illum leprosum relinquere, involulo 60 In pannis et in humeris posilo, in parvo lempore, scilicel ab aurora usque ad ortum solis, per quindecim milliaria de loco dc Trabe usque ad monlem 35 sancli Vicini (c) portavit ; quod si aquila fuisset, sic in brevi non polui.sset vo- lare. Multi .sancti fratres in boc loco degernnt informantes populnm [)raedicalionc tam morum (piam doclrinae. Lociim de Serra; locum de Murro; de quo fuit frater loannes de Murro, in theologia magisler, ordinis Minorum generalis minisler, cardinalis sanctac romanae ecclesiae, episcopus Portuensis, prolector ordinis Minorum (o) As Casaignano, edd. Consignano. — (h) As ot odd. operibus. — (c) Codox Vinclni. ' r:am(!rin(), Tolenlino, S. Soverino. Montcsanlo (niinc Polenza Piccna), r.ivila- nova Mnrclic, Macerala, Monlciiiponc, Ponle La Travo, Scrra, Miino, Pioraco, Monleniolonc (nnnc Pollenza). FRANCISCUS DESTINATOR. 513 el ordinis sanclae Ciarae; qui bealiim LiitJovicum, filinm regis Garoli primogenilum, ad ordinem el professionem recepil. In hoc loco de Mnrro clamat luba miraculorum et populnm inCormat fraler Massaeus; qui cum essct plebanus el fratrem Benlivolam in aere sublevalum vidisset, dimisso mundo, faclus esl fraler Minor perfectissimus. Locum Plorali et locum Milionis(a). 5 Custodia ANCONITANA ' habet locum de Ancona novum; sed in anliquo loco frater Servusdei de Barbino vidit Iratrem Pelrum de Monticulo per sex cubilos in aere levatum usque ad pedes crucifixi ^*; locum Forani; locum de Auximo, in quo suis miraculis praedicat frater Calhalanus zelator allissimae paupertatis; locum de Rachaneto, quem sua viia el miraculis illuslravit frater Benvenutus, homo 10 sanclissimus et laicus; qui cum devolione praecipua ferveret ad audiendum missam, quia mullolies sibi videbalur, quod in suis brachiis Christum teneret, propler ex- cessivam et singularem, quam habebat ad eorpus Chrisli, devotionem, evenit, quod semel coquinam ad ignem dimitlens venil ad ecclesiam, ut corpus Domini videret, ul eo viso ad coquinam stalim redirel; sed dum in ecclesia esset, tantum fuil a de- !5 votione et consolatione illo mane attractus, quod sletit usque ad horam tertiarum, non rediens aliquando ad coquinam. Sed hora terliarum audita recordatus de coquina fuit in corde valde Iristis effeclus, ne vidolicet coquina esset totaliter deslructa; et pergens ad coquinam, ul posset aliquid de oleribus recuperare, dum ipsam intrat, invenit ibidem iuvenem pulcherrimum capicem tenentem in manu; qui dixit illi: 20 « Ne timeas, accipe capicem, et de isla coquina da secure fratribus, quia Domimis de ipsa habuit curam »; et illico disparuil. Frater Benvenulus dedit de isla coquina fratribus et dixit: « Fratres mei, comedite valenter, quia est de coquina Domini ». Hac coquina nulla fuit aliquando melior comesta. Et frater loannes de Alverna fuil unus de manducanlibus et alii omnes, qui comederunt, erant in sanclitate praecipui \ 25 Habet locum de Cingulo, de quo fuit iile praedicalor insignis fraler Angelus, sanc- litate et paupertale praeclarus; qui divinilus linguam graecam accepit et gramma- ticam graecam et loannem Climacum de graeco translulit in latinum, dialogum beati Macarii pulcherritnum el quendam librum devolissimum beati loannis Chrysostomi *; qui qualis fuerit, eorundem librorum slilus profundus evidenter declarat. Hic in prae- 30 dicatione et aliis fuit magisler fratris Simonis de Cascia ordinis Eremitarum, praedi- caloris famosi, prout in quadam epistola lugubri de morle (6) dicti fralris Angeli asseril ipse frater Simon ^ Locum secundum in Forano; locum de Monliculo, de quo fuil fraler Pelrus, fama sanclitatis praedicator (c) excellens; de quo conformitate VIII plura sunt dicta; locum de Tornosano; locum Caslri Milii; locum de Ca- 35 morano; locum Castr ificardi; locum Siroli, in quo quiescit dictus fraler Petrus de Monticulo. (a) As et edd. Montis Milonis. — (6) Codex mente. — (c) As et edd. praedicatione. * Ancona, Forano, Osimo, Recanati, Cingoli, Montecchio, Tornasano, Ca- strimiglio, Camerano, Casteifidarclo, Sirolo. — ' Actus c. 53 n. 6, iibi Servadeo de Urbino. — ^ Cfr. Ckron. :24 gen., ps\g. 189. — * Cfr. supra pag. 340 not. 1. — ^ Edidit P. Elirle in Archiv fur LiUeratur—und Kirchengeschichte des Mittelalters, t. I pag. 535. Analecla — Tom. IV, 33 514 FRUCTUS XI — PARS SECUNDA. Cuslodia AESINA ' habcl locum de Aesio, de quo fuil fraler Crescenlius In ulro- que iure pcrilus; qui summam in iure fecil, el fuil genertiiis minisler ordinis Minorum, cuius mandalo fralres Leo, lUilinus el Angelus, beali Francisci socii, legendam beali Francisci composuerunl pulcliram et sermone luculenlam. Qui fraler Crescenlius 5 filium, quem habebal in ordiiic, cum quaedam indebile egissel, graviler punivil, Lo- cum de Pira; locum de Matelica; locum de Serra Sancti Quirici; locum de Rocha; locum de Scrra Comltum; locum de Saxoferralo; locum de Sla- bulo; locum Montis Novi; locum de Senegallia; locum de Fabriano, in quo lacel praedicalor devotus frater Franciscus miraculls gloriosus; locum de Monte \o Albedil (a). Custodla FIRMANA * habel locum de Firmo; locum de Lauro; locum Sancti Genisii (b); locum Molllanl, In quo iacet frater lacobus de Fallerono, paler spi- ritualis fralris loaunls de Alverna, praedicalor vita et doclriua singularis; locum de Cessa Columbo(c); locum de Monte Rubano(d); locum de Fallerono, de 15 quo fuit frater Peregrinus Bononiae, dum essel sludcns, a beato Francisco ad ordinem receplus, perfeclionls magnae et sanclilalis. Locum Branfortil (e); ad hunc locum fuerunl reliqulae Iranslatae multorum sanclorum fratrum, qui in loco stelcrunt Suf- fiani, ul diclum cst supra conformitate VIII; locum de Monte Ulmi, de quo fult sanclus fraler Petrus de Monte Ulmi (/"), vita et miraculis praeclarus pracdlcator, ut 20 dictum est conformitate VIII; locum Montis Granarli; locum Montis Actlo- nis((7); locum Sancti Elpidii; locumMontis Sanctae Mariae;Iocum Montls Sancli Petri; locum de Massa, de quo fuil frater lacobus, qui historiam accep- tlonis loci monlis Alvernae habult a fralre Leone, et de miris factis in diclo monte et de stigmatibus sacris, ut dicetur infra conformitale XXXI ^ Locum de Amandula; locum 25 Sancti Angeli; locum de Penna Sancli loannis; in quo iacet fraler loannes de Penna, mlrabllis praedicator sua vila pcrfecla, ut diclum esl conlormilale VIII *. Custodia FANENSIS ^ habet locum de Fano; locum Montis Avium; locum Forl Simfronii; locum Pensauri; locum Sanctae Vlctoriae; locum de Per- gula; locum de Corinalto; locum de Saltaria; locum de Scolonelo, in quo 3Q praedicat assiduis nunc miraculis quidam frater laicus, ibi tumulatus, nomine frater Sanctus; locum Montls Formisini. Custodla FERETRANA (A) " habct locum de Urbino; locum Saxlcorbarii; locum de Fagiola (e); locum Montis Florcntini; locum Pennae Sancll Ma- (a) As et edd. Albedinis. — (b) Edd. Genesii. — (c) Edd. colimbo. — {d) As et edd. Cubano. — (e) As ot edd. Bruforti. — (f) As ot edd. om. de Monte Ulmi. — [g) Edd. Actonis. — (/») As et edd. Feletrana. — (i) Edd. Frigiola. * lesi, Apiro, Matclica, Serra S. Quirico, Rocca, Serra de' Conti, Sassoferrato, Staffolo, Montenovo, Senigailia, Fabriano, Monlalboldo. — * Fernio, Loro, S. Gi- nesio, Mogliano, Cesapalombo, Montcrubbiano, Falcronc, Sarnano, Monlc del- l'OImo, Monte Granario, Montc Ottonc (?), S. Elpidio, Montc Giorgio, Montc di S. Pietro, Massa, Amandola, S. Angelo, Penna S. Giovanni. — ' Cfr. Aclns c. 9 n. 71. — * Pag. 286. — * Fano, Mondavio, Fossombrone, Pesaro, S. Vittoria, Pergola, Co- rinaldo, Saltara, Montcbarroccio, Mondaino. — ' Urbino, Sassocorvaro, Faggiola, Montcfiore, S. Marino, Liinaiio, llrhnniii, Morcatcllo, S. Angclo in Vado, S. Lcone. Cagli. FRANCISCUS DESTINATOR. 515 rini, ubi fratres Dominicus, Petrus de Monle Ulmi, Graliauus suis signis praetlicatores egregii ad populum habenlur; locum Leonani (a); locum Duranti; locum Mer- catelli; locum Sancti Angeli in Vado;locum Sancti Leonis;locum Calvii. Praefala loca sunt in provincia Marchiae; in quibus fuerunt fratres spiriluales quam plurimi. Necnon et de dicla provincia fratres alii, scilicet Martinus, Riccerius, 5 Matthaeus de Monte Rubiano, Pacificus, Paulus, Lucidus antiquior (6), fuerunt, qui omnes lingua et sanctitate mirabiles etiam exstiterunt miraculis in vita et post mortem ad bonum peragendum fideles inducentes. Haec enim Marchiae provincia sanctis fralribus, sicut caelum stellis, sic ipsa (c) est adornata, et de qua egregii praedicatores fuerunt, ut dictum est. 10 PROVINOIA ROMANA. Provincia Romana habet 7 custodias. Custodia ROMANA ' habet locum sanctae Mariae de Aracaeli; el fuit pala- lium et camera Octaviani imperatoris, prout habetur in legenda de nativitate Domini ^ lu quo loco praedicat frater luniperus, ioculator Christi, suis innumeris virtutibus, 15 quibus fuit adornatus, et praecipue paupertatis et patientiae; cuius praedicationem, dum spirilum emitterel, sancta Clara voluit audire; frater Sabatinus, unus de duo- decim primis beati Franciscl sociis, cum sancto fratre Electo populum advocant suis claris virtutum insigniis. Multi in dicto loco fratres fuerunt uotabiles de domo Co- lumniensium, Ursinorum, sancti Eustachii et aliorum principum romanorum, pro 20 tempore suo verbo et opere ad Christi imilationem populum invitantes. Locum sancti Francisci trans Tiberim; locum de Sutrio; locum Campagnani; locum Civi- ialis Castellanae; locum Montis Compatrum, in quo sancti fratres phires fuerunt; et praecipue fratres Angelus de Monte Leone et frater Raynaldus de partibus Reatinis, cum multis aliis, qui in dicto loco quiescunt, miris pluribus in vita el 25 post plebem Christi edocentes. Custodia VITERRIENSIS ' habet locum de Viterbio; in quo est sepultus ob devotionem ordinis papa Adrianus de Flisco {d); et de isto loco fuit frater Marcus, ma- gister in theologia, generalis minister ordinis ac sauctae romanae ecclesiae presbyter cardinalis. lacet ibidem nobilis praedicator frater Soldanerius, qui solem dedit mundo 30 vita et doctriua. Locum de Tuscanella, in quo beatus Franciscus filium cuiusdam nobilis a nativitate contractum sanavit; et in hoc loco praedicavit frater Gulielmus de Cordella miraculis factis in vita prius et post raortem. Locum de Corneto, ubi beatus Franciscus post suam mortem puerum a valvis ecclesiae oppressum et con- quassatum resuscitavit; locum Montis Alli; locum de Monte Flascone; locum 35 civitatis Ortensis, ubi beatus Franciscus puerum conglomeralum signo crucis ex- tendit et reformavit *. (a) As Leoni. — (6) Edd. addunt loannes dictus de Alverna. — (c) As et edd. om. sicut — ipsa. — (d) Edd. Frisco. 1 Roma (2), Sutri, Campagnano, Civita Castellana, Monte Compalri — ^ Cfr. supra pag. 68 not. 4. — ' Viterbo, Toscanella, Corneto, Montalto, Montefiascone, Orte. — * Cel., Tract. de miraculis, n. 176, n. 54 et n. 178. 516 FRUCTUS XI — PARS SECUNDA, Custodia UHUEVETANA ' liabcl lociim dc Urbe veleri; iii quo iiiler alios prae- dicalores cxcellciiles ibideni |)raedicaiil Iraler Ambrosius, qui plures morUios susci- lavil, el fraler Moricus, unus de beali Francisci duodecim sociis, sanclis excm|)lis el miris. Locum de Balneo regio; de quo fuil ille magislrorum praecipuus cl prae- 5 dicator fraler Bonavenlura, magister in tbeologia, deccm et oclo annis genoralis mi- nister ordinis Miiiorum, el sanclae romanae ecclesiae primiis ordinis nostri cardinalis, episcopus Albanensis. Locum de Holsena; locum de Aq uapcndenlc; locnm ile Praeceno, in quo Irater Tobias spirilu propbclico radiatus multoties pracdi- dicavit; locum Pitiliaui. 10 Cuslodia REATINA ^ habet locum de Reate, de quo fuil fraler Angelus prinuis miles, qui ordinem intravil, et mnlta de bealo Francisco novit; iacens Assisii in ec- clcsia beali Francisci lumulalus. Locum Fonlis(a) Columbae iu quo beatus Fran- ciscus, ieiunando quadraginta diebus, legulam nostram, qua nunc ordo utilur, confecit, prout a Cbristo audivit, et sic esse Cbristus ler de caelo coram minislris inclamando 15 asseruit. lu hoc loco anliquitus fueruut multi singulares Iralres Deo devoti el mundo |)raedicantes sanctilalis exemplo. Locum Civitalis Ducalis; locum Longoni; iocum Vallis; locum Arcis Simbaldi(6); locum de Grechio, in quo bealus Franciscus fccit miraculum de grandinc destruenle annuatim blada el vineas et a luj^is liberavil incolas eius ^ In hoc loco beatus Franciscus faciens rcpraesentalionem domi- 20 nicae Nativilalis a domino loanue, milite de Grechio, visus esl lesuni teuere puerum in ulnis, el plura miranda hic egit. In hoc loco slelit magno tempore fraler loannes de Parma, qui fuit generalis, et Camcrini tumulatus miraculis coruscat; ac multi sancti fratres ibi fueruut poenilenlia mundo pracdicando et verbo. Locum Podii Busco- nii(c); locum Taranii; locum Maliani; locum Montis Leonis; locum Saucli 25 Alexaudri (ri); locum Sancti lacobi. Custodia TIBURTINA * habet locum de T i b u r e ; locum R u v i a n i ; locum de Cellis; locum Sufflagii; locum Vicovarii; locum Civilcllae. Cuslodiae MARITIMAE * habel locum de Terracina; locum Piperni, ubi cgit Deus miraculum, quod, dum more solito fralres irent pro paiie, et quacdam mulier •^o avaritia ducta cis dare noluissel, filio fercns panem exsislcnti in agro, diim scin- ditur, tolus sanguinolentus ab intus reperilur; quo niiraculo perculsa mulier cum filio, proponentes semper panom dare fratribus, panis cruoris veslimenlum {e) statim amisil ^. Locum Secciac; locum Nymfae; locum Albani; locum Ncpluni; locum Vellelri. (a) As Moniis. — {h) Edd. Sinibaldi. — (c) As Bastonii. — (d) As om. locttm Montis Leonis; locum Sancti Alexandri. — (e) As et odd. vestigium. ' Orvielo, Bagnorea, Bolsena, Acquapcndenle, Proceno, Piligliano. — - llieti, Fonle Colomho, Ciltaducalc*, Longonc, Vallc, Hocca Sinibalda, Greccio, Poggio Bustorie, Taniini, Magliano, Monlc Lcone, Toffia, I\adicaro. — ' Cfr. supra pag. 478. — ■* Tivoli, Roviano, Cellc(?), Subiaco, Vicovaro, Civitclla. — " Tciraoinn, Pii^crno, S("/.7.c, Scrmoncta, Albnno, Ncduno, Vcilclri. — '' Dialoijiis pag. 118. FRANCISCUS DESTINATOR. 517 Cuslodia CaMPANIAE ' liabel lociim Anagniae; in quo iacet frater Haymo in theologia magister el ordinis Minorum generalis minisler; qui breviarium correxit et piures rubricas apposuit ac anliphonas ad laudandum bealam Virginem post com- pletorium instiluit et ordinavil. Mullique alii fratres sunt ibidem sepulti notabiles et singulares, De hoc loco fuit sanclus Andreas, qui Pilii iacel, cardinalis, nepos papae 5 Alexandri qnarli, el fraler lacobus, nepos domini Bonifacii oclavi, qui fuit sanclae ecclesiae romanae cardinalis. Locum Vallis Montonis; locum Alatri; locum de Ferenlino et locum de Pilio, ubi iacet frater Andreas, qui cardinalatui renun- tiavil, et nunc tuba miraculorum ad conlemptum mundi omnes pYaedicat et inducit. Locum Segaroli et locum Sonnini. 10 Romana provincia notabiles habuit fralres, qui in provinciis ordinis gubor- n^^cula (a) exercentcs verbo pariter et exemplo cunctis se egregios ostenderunt prae- dicalores. Hanc provinciam bcalus Franciscus frequenlando, specialiter Rcalinas partes et Romanas, mira faciendo et docendo venerabilem reddidit et insignem, DE PROVINCIA TUSCIAE. 15 Provincia Tusciae habet cuslodias 7. Custodia PISANA ^ habel locum de Pisis; qui liabuit fratres praedicatione ct vifa praeciaros, videlicet fratrem Albertum, ordinis Minorum generalem ministrum, qui minister erat Angliae, dum ad generalalus officium fuil assumptus; Iralrem Agnel- lum, primum cuslodem Parisiensem et primum in Anglia ministrum, per cuius prae- 20 dicationem et vilam ac miracula posl mortem Angliae provincia fundata est et dilatala, et convenlus originalus Parisiensis. Mullos habuit alios fratres excellentes in Iheologia magislros el in aliis virlutibus decoralos, Locum de Vico Pisano, in quo bcalus Franciscus fuit et praedicavii; locum Sancli Martini; locuni Serzanae(^) et locum de Pontremulo. 23 Custodia LUCANA ' habel locum de Luca; et habuil fratrem unum inter alios magnum praedicalorem, videlicet fralrem Antonium de Luca, qui multa quadragesi- malia fecit, in quibus claret eius sublililas ingenii et scientia, et primo minister fuit Marchiae et demum provinciae Tusciae. Locum de Piscia; locum de Ficeclo; locum Sancti Miniatis, qui mullos habuit fratres bonos et specialiler magislrum 30 Antonium, qui Parisius et in Tuscia fuit nolabilis homo et praedicalor. Locum Pislorii, in quo iacet frater Pelrus de Cansano, generalis minister ordiuis; et locum de Carmignano, Cuslodia FLORENTINA * habet locum de Florentia; in quo multi fuerunt fratres singulares. Habuil enim fralrem loannem Parentis, qui fuit primus minister generalis 35 post mortem beali Francisci istius ordinis; elsi dicalur de provincia Romana, fuit (a) As miracula. — (b) Edd. Sarazanae. *Anagni, Valmontone, Alatri, Ferentino, Piglio, Zagarolo*, Sonnino*. — ^ Pisa, Viio Pisano, S. Martino*, Sarzana, Ponlrenioli. — '' Liicca, Pescia, Fiicecchio, S. Miniato, Pistoia, Carmignano. — * Firenze, Prato, Caslel Fiorentino*, Bosco, Borgo S. Lorenzo, Figline, Barberino. 518 FRUCTUS XI — PARS SECUNDA. lamen de Florentia nalione. Hunc locum primo fundavil fraler Bernardus de Quinla- valle, qui fuil primus frater missus a beato Francisco Florentiam. In hoc loco fratres Humilis de Perusio, magnae perfectionis in Florenlia repulatus et sua vita prae- dicator notabilis, Accursus et Bcnedictus iacent virtutibus illustres. Hic locus semper 5 habuit aliqucm fratrem nolabilem prae aliis vita et exemplo. In hoc loco, praedi- cando scilicet in platea, fraler loannes de Alverna, pluvia descendeute super alios, ipsum et pulpitum inlactos dimisit. Ad informandum huius civitatis populum omni anno praedicator eligilur potior inter fratres, qui non modicum, ut creditur, fructum faciunt animarum. Locum de Prato, de quo oriundus fuit frater Arlottus, magi.ster to in theologia et ordinis Minorum generalis minister, el concordantiarum librum pro magna parte confecit. Habuit et alios fratres ministeriatus officiis in provinciis ordinis exemplo et regimine venustalos. Locum de Castro Florentino; hic habet apud se sepultum fratrem Donatum de Ferraria spiritu prophetico radiatum. Habet et alium fralrem lacobum de Trisanto (a), qui triginta duo quadragesimalia et multos alios ser- 15 mones tam dominicales quam festivos ad praedicandum peregil. Locum de Nemore, in quo fuerunt plures fratres regulae observantiae decorati ; locum Burgi Sancti Laurentii, inquo fuit beatus Franciscus, et ubi sedit, in devotione banca tenelur(/;). In loco de Nemore etiam fuit beatus Franciscus, et frater Bonaventura, cardinalis noster primus, ibidem capellum recepit. Locum deFigino (c) etlocum de Barberino. 20 Custodia SENENSIS ^ habet locum de Senis, qui ab antiquo loco per iactum distat balistae. In quo loco antiquo bealus Franciscus, revertendo de Roma de sero, baculum figendo in terram in arborem excrevisse pulcherrimam de mane invenit. In eodem loco beatus Franciscus fecit aliud miraculum de ferro ignilo per tympora sibi a medico immisso propter infirmitatem oculorum, et tamen ab ipso igne non esl 25 laesus. In dicto loco visitatus a magislro in theologia et interrogatus de quodam dubio et conscientiae scrupulo, bcatus Franciscus utrumque declarando dictum ma- gistrum informavit. In loco, ubi modo fralres slant, fuerunt multi venerabiles fratres scientia regiminis, exemplo vitae et doctrinae in ordine spcciales et praedicatores nominati; et inter alios fuit frater Bindus, qui multos sermones praedicabiles egit (rf) 30 cl ordinavit. In hoc siquidem loco, dum duo iuvenes essent in horto, videlicet fraler Minus (e) Altimanni, qui fuit postea minister Tusciae, et Guido de Solvena (f), et loquerentur de Deo, Dominus lesus in specie pueri apparuit inler eos, prout clare vidil sanctus frater Pelrus Peclinarius dc lertio ordine, qui tunc pcr horlum Dcum contemplando pergebal. In hoc loco receptus ad ordinem quidam fuit novitius, qui, ut 35 muliercm quandam haberet, diabolo se dedit et chirographum suo sanguine et manu propria scriptum de hoc eidem dedit; qui cum magistro suo rem aisset, conlortatus ab ipso, cum pro ipso pluries celebrassel, mcritis Salvatoris in sacramento conlenti ct sui magistri, chirographum, quod diabolo dcderal, in signum indulgentiae reccpit, dum missam magister cclebraret, collapsum de caelo. In hoc loco beatus Ludovicus /io nostcr, dum essct cpiscopus Tolosanus, |)aropsides lavit in signum humilitalis. Locum de Sanclo Geminia no (<;), dc quo exstitit oriundus frater loannes de Caulibus, (a) Codox Crisanto. Cfr. Sbaraloa, Supjilementtim, \)i\\;. 378. — [h) As ot odd. invortunt ordinoin. — (c) As Fighini, cild. Fichini. — (d) As ot cdd. composnit. — (c) Cfr. stiiir.a pair. 2G1, ubi Codox Nuntts. — if) As ot odd. Solvengo; su])ra pag. 261 Codcx Bolsena. — (g) As Germano. ' Siena, S. (iimignano, Coilc Val d' Elsa, Volterra, Poggibonsi, Asciano. FRANCISCUS DESTINATOR. 519 magnus praeclicalor el devotus, qui medilatioues super evangelia fecit pulcliras; locum de C 0 1 1 e ; locum de V u 1 1 e r r i s ; locum de P o d i o B o n i z i et locum de A s c i a n o. Custodia ARETINA ' habet locum de Aretio, in quo bealus Franciscus fecit miraculum de expellendo daemones a civitate et ipsam pacificando. In hoc loco iacet sanctus frater Benedictus, primus minister Antiochiae, qui imperatorem Constantino- 5 polilanum et regem lerusalem loannem ad ordinem recepit; hic suis claris miraculis multos et vita praedicando illuslravit. Locum sacri monlis Alvernae, quem Do- minus lesus suis saepissimis apparitionibus factis fralribus el stigmalizalione beati Francisci sanctissimum reddidit et honore dignissimum ; quem sancti angeli sibi in singularem montem vindicarunl, volenles, quod iste mons angelorum vocetur, sicut 10 cuidam guardiano Florentiae, qui ad ipsum montem ob devolionem perrexerat, est per angelos indicalum. Cum enim in capella beati Francisci vellet celebrare el fuissel indutus et inciperet « Inlroibo ad altare Dei » etc, subito factus in ecstasi, vidit quendam angelum dicentem sibi: « Frater, de quo vis celebrare »? Cui frater res- poudit: « de cruce». Cui angelus: « non celebrabis de cruce». Cui frater: « igitur 15 celebrabo de beato Francisco ». Cui angelus dixit: « nullo modo ». Cui frater: « igitur celebrabo de Domina nostra». Cui angelus: « non facias». Cui cum frater diceret: « de quo celebrabo »? respondit: « de angelis; totus enim iste mons est angelorum »; et frater ad se reversus, sicut erat admonitus, missam de angelis celebravit. In hoc siquidem monte iacenl fralres sancti loannes de Alverna, Gulielmus de Radicofano, 20 Clemens et mulli alii, elsi non nominentur, virlute praeclari, qui huius montis assidui- tatem praedicant omnibus amplexandum. I.ocum de Puppio, in quo iacet frater lacobus Barlectanus, cerlificalus a Chrislo de remissione plenai'ia peccatorum; in cuius signum ipsius fratris manus in suas ponendo, odor suavissimus in fralris ma- nibus tamdiu remansit, quamdiu post magnum temporis spatium manus non lavit. 25 Locum de Gangareto, ubi bealus Franciscus fuit et fontem in silva fecil; locum de Monte Varci; locum de Lucignano; locum de Castillione, de quo fuit frater Mansuetus, qui a sancto Ludovico Francorum rege partem habuit coronae spinarum Christi, ul ipsius regis patet littera'^; locum de Cortonio, in quo est crux, quam fecit sancta Helena filio Conslantino, dun» iret ad bellum; ponebatur enim 30 super caput equi; ipsa medianle victoriam oblinebat. Crux ipsa multa miracula fecit et facit, ignem multolies in civilate apprehensum sui oslensione stalim exslinguendo '. In loco antiquo de Cortonio, ubi sletil beatus Franciscus, stetit frater Guido, qui mi- randis fulgens signis per populum abinde levalus in civitatem deductus, sepultus est in ecclesia cathedrali. 35 Custodia CLUSINA Miabet locum de Clusio; locum de Castro Plebis; lo- cum de Sciptona (a), ubi bealus Irater Aegidius habuit a Deo mirabiles consolationes, ut dictum est conformitate VIII. In quo iacel sanctus frater Guido, qui spiritu prophetico (a) As et edd. Scetona. * Arezzo, Alverna, Poppi, Gangareto, Montevarchi *, Liicignano, Castiglione Fiorentino, Corlona. — ^ Cfr. Sbaralea, Supplementum pag. 507. — ^ Videtur loqui de re- liquia sanctae Crucis, quam portavit ex Graecia fr. Elias (cfr. Lempp, Frere Elie de Cortone, pag. 150). — * Chiusi, Citta della Pieve, Cetona, Sarteano, Radicofani, Piano, S. Processo, Colombaia, Montalcino, S. Quirico, Pienza, Montepulciano. 520 FRUCTUS XI — PARS SECUNDA. el sanclilale fuil plenus, niiusque fraler nosler, qui canonicus fueral sanclae Musliolae (a) de Clusio, vilae sanctissimae; in die Purificalionis a Virgine visilalus, lesum habuil in suis ulnis ad inslar sancli senis Simeonis. Plures alii sancli fratres in hoc loco de- votissimo fuerunt. Locum de Sartiano; cui ad duo milliaria est eremitorium propin- 5 quum, in quo beatus P^ranciscus stetit, alque carnis lenlatione inquietalus, faciendo uxorem et filios el filias de nive atque se in foveaFU glacie el nive plenam proiiciendo, ipsam cum diabolo superavit \ Locum de Radicofano; locum de Plano, de quo fuit frater Andreas de Plano, homo vitae pcrfeclae el magisler multorum fratrum; ad quem Christus, in dicto loco dum starel el iuxta silvam, in specie seraph a caelo 10 desccndendo venil. Locum de Sancto Processo; locum de Columbaria (6); in quo iacet frater Guido de Solvena; qui cum essel Senis novitius el de Deo cum alio fratre, nomine Mino, loqueretur, Chrislus in specie pueri pulcherrimi apparuit in medio eorum et usque ad primum signum pro vesperis cum ipsis stetit. Huic iam autiquato gattus quidam eundo venatum avem unam omnl die portabat ad come- 15 dendum; et fraler Franciscus de Monte Ilcino (c), qui sibi serviebal, accipiendo avem, eam praeparando eidem. Die quadam, cum frater Franciscus ad eius cellam more solito perrexisset, invenit eum acerrime plorantem; et cum causam quaererel, inquit fraler Guido: « Propinqua ad me, et ego dicam tibi ». Cumque ille fecissel, fraler Guido coepil eum cum baculo, quem in manibus gerebat, perculere; cumque ille 20 de hoc mirarelur et dicerel, cur sic facerel, respondil: « Ego te perculio, ut quae tibi dicam, impressius habeas in memoria. Causa ploralus mei est ista: Dominus mihi revelavit, quod hinc ad paucos dies (d) insurget quaedam secla in ordine et sub praetextu observanliae regulae dividetur ab aliis fralribus, qui multa impie agent el erunl Deo [per omnia] odiosi; quare, fili, cum haec videris, non iungas te eis; sed 25 fuge eos sicul Dei hostes et suae regulae transgres.sores ». Hunc migrasse dictus frater Franciscus invenil, dum ad locum redissel de via, quam perfecerat obedientiac sanctac mandato, atque galtum, qui sibi avem deferebal, ad ostium cellae pariter invenit exstinctum. Multi alii sancti fratres in hoc Joco fuere, circumquaque habi- tantes suae vitae praedicatione ad Deum convertentes. Locum Moutis Ilcini (e), 30 ubi sanctus [frater] Philippinus miraculis coruscando conversionem, gentium ad Chri- stum praedicat continue; locum Sancli Quirici; locum de Corsignano (/") et locum de Monte Polizano^^), qui habuil nudlos fratrcs scientiae et virtutis; et praecipue habel imnc fratrcm Leonardum, iudicio omnium eum agnoscentium iuler omnes fratres in ordine degentes in omnibus singularissimum (h). 35 Custodia MABITIMAE ^* habet locum de Massa, in quo est scpultus frater Bcr- nardinus (e) signis gloriosus; hic locus habuit plures praedicalores solemnes; locum dePlumbino; locum de Grosselo; locum de Castillione; locum de Suva- reto(/c); locum de Monleno. Dicta loca probos fratres habuerunt lilleratos et pracdicatores praccipuos. (a) Codox Masliolae. — (b) Codex Columhaiio. — (c) Codex Hauo. — (rf) As ot odd. annos. — (e) Codex Ilani, As Yleni. — (f) Edd. (nii. lociim saiicti Quirici; lociim de Corsiguano. — (g) As ot edd. Policiano. — (/i) As ot odd. om. et praecijiue — singularissiinum. — (i) Cfr. siipra pag. 253, ubi Bernardus. — (lc) As et edd. Severeto. * II Cel. .3, IjD. — ■''Massa, Pioinljinu, Grossclo, Castiglionc, Suvcrcto, Monticri*. FRANCISCUS DESTINATOR. 521 lam dicla suiil loca provinciae Tiisciae, in quibus fuerunl nolabiles fratres verbo et vila apud saeculares famosos, quorum nomina, elsi non sunl muKum nolala per fralres, sufTicil, quod a Chrislo sunt inter electos adscripta, quia et opera plura fe- cerunt Deo accepta et mundo, et specialiter ad praedicandum. PROVINCIA BONONIAE. s Provincia Bononiae habet 5 custodias. Custodia BONONIAE * habet locum de Bononia. In quo iacent fralres sanctilale praeclari, scilicet Nicolaus, qui in vila morluum suscitavit ac novos oculos habenti erutos tribuit; Bonizius, qui cum beato Francisco fuit, quando regulam nostram, qua utimur, perfecil; Guido de Spatis, praedicator devotus; Matlhaeus de Faventia et 10 Gulielmus de Corlimilio; quorum miris et praedicatione tota renovata fuit Bononia. In loco Bononiae fuit illud de crucifixo, videlicet: Nam cum quidam frater tempore capituli generalis ibidem celebrali falso (a) fuisset generali ministro incusatus, frater incusatus ad crucifixum, qui est (6) in ecciesia, accessit, conquerens, quomodo ipse, cum esset iustus (c), permitteret, ipsum sic iniuste infamari et accusari. Et crucifixus iS lunc per versus eidem respondit dicens ^: Et ego quid demerui — Pendens inter latrones? Oravi nec obtinui — Carnis petitiones. Calicem mortis sorbui — Patri placere studui Per carnis passiones. 20 Ergo non murmur exeat — Si non fit quod orasti. Nec orasse poeniteat — Quamvis non impetrasti. Dum fraudat desiderium — Ad maius beneficium Datorem obligasti. Ad me si levas ocuium — Vides argento vendi 25 Tradi quoque per osculum — Et dure compreliendi. Ac alligari funibus — Confici verberibus Sine lege parcendi. Relinquor ab amanlibus — Velut iam desperatus. Praesentor pontificibus — Quasi latro ligatus. 30 Si quos amavi fortius — Ab his inquam citius Sum spretus et negatus. Ibi clamor, derisio — Severitas minarum Et capitis velatio — Et ictus maxillarum. Omnes impune feriunt — Et quidquid mihi faciunt 35 Videtur esse parum. Saturatus opprobriis — Ducor ad Pilatum. Renovatus iniuriis — Ruunt in accusatum. Hinc homicidam liberant — Et me cruenter verberant Ad mortem iudicatum. - 40 (a) As et edd. om. falso. — {b) As et edd. erat. — (c) As noji esset iustiis si. ^ Bologna, S. Francesco, Lugo de Paci, Vergnan;i, Pianoro, S. Giovanni in Per- siceto, Confortino, Crespellano, Ronchi, Riccardina, Calderara di Reno. — ^ Cfr. Dreves, Analeda hymnica medii aevi, XXXI, 53. 522 FRUCTUS XI — PARS SECUNDA. Ibi nil valet veritas — Sive ius allegando. Sed aemula olamosUas — Praevalet insullando. Nec pracses dat praesidia — Nec curam gerit curia De iusto libcrando. 5 Quasi vile niancipium — Dant in Ilerodis manus. Mox producor in mcdium — Deludor ut insanus. Tandem remissus Pontio — Diro mortis supplicio Condemnor ut profanus. Extra muros eiicior — Et ipse crucem fero. 10 Matrc vidente spolior — Vestimentis, quae gero. Tandem clavis confodior — Et cum in cruce morior De vita non despero. Tu ergo vermis non turberis — Si statim non consequeris Quidquid a Patre quaeris. 15 Frator vcro, liis aiulilis, slupelaclus ex loculioiic el reverberalus (a) ex verbis Chrisll, (|iii(lc|iii{l sibi fulsscl imposilum, libentcr excepissel; scd Domiuo raciciile, eius iunocciitla est reperla. Frater iste diciiur fuisse magister loauiies Fecciau Anglicus, qui fuil Angllae mlnister el archiepiscopus Canluariensis. Fralres vero praefali, scillcel Mallhaeus de Faventia et Guido de Spatis, egregll praedicalores fueruul, et frater 20 Guido semper de passione Domliil praedicando clavum (juendam ob memorlam pas- sionis semper in mauu fcrebal, dum praedlcarel; et magnum fructum faclebat ani- marum. Locum Saucti Francisci cum monasterio; locum Domini Pacis; lo- cum Uragnanae; locum Planorii; locum Sancti loannis, de quo exstilit oriundus frater Bonagratla, qui fult ordlnls Miuorum generalis minister; locum Con- 25 fortini; locum Crespollani; locum Argelalae; locum Riccardi uae; locum Caldcrariae (6). Cuslodla FERRaRIAE * babet locum de Ferraria; in quo evenil hoc, vide- licet, quod, cum quidam iuvenls esset in dlclo ioco et locum oplaret sollludlnis, iil liberius Deo vacaret, diabolus hoc agnoscens se lu formam angeli transfigurans, 30 eidem apparens dlxit, quod bonum erat, quod optabal; attamen, quia slbi llccntlam non darenl halres, suasit fialrl, quod post complelorium in horto mancret, el fovea liortl transita, ipsum duccret, quo optabat; et slc sinc licentia praelatorum fraler disponens a loco rccedere, cum clauderelur hortus de sero, ibidcm absconsc rcmansit. Dum slc exspectaret, dlabolus lucc obscura ultra fovcam apparcns et loci lcrmlnum 35 fralrcm vocavll et el dixil, iil fovcam Iranslret sallaudo. Scd fratcr timens facere |)ro|)lcr latlludluem ct profundllalcm fovcac, dixlt el: « Transfcr ine ad aliam parlcm », cui dlabolus: « Ego ultra foveam Iranslre uou valeo, quia est tcrminus loci ». Et cum fralcr dc causa peterel, respondit diabolus, qula a dicla oratione com|)lcloril: « Vi- sila (piacsumus, Domlnc, habilalloncm istam » etc, quam fralres cum magna dlcunl 40 el audiunt dcvotlonc, nullus daemon usque ad horam dlci primtim termlnum locl valel inlrarc. Ciil frater: « Ergo dlabolus es tu »? Respondil: « Sum; qiil te, ubl termlnum (n) As et cdd. roboratus. — (b) Edd. addiiiit locum Sanctae Mariae in Monte. * Fcrrara, Modona, Fanano *, Carpi, Mirandola, Heggio, Monlefalcoiic *. FRANCISCUS DESTINATOR. 523 loci praeleriisses, quia sine obedienlia («) recedebas el aposlalare inlendebas, illico in hac fovea submersissem ; sed non vaieo causa praedicla »; el slalim disparuil. At fraler vocalis fralribus cuncla, quae contigeranl, narravit eisdem, et in ordine deinceps permansit providus et devotus. In hoc loco, quia cum summa devotione antiquitus divinum persolvebalur oflficium, sancli angeli et visi sunl et auditi cum fralribus laudes 5 matutinales Domino decantare (6); Jocum de Mutina, in quo iacet fraler Gerardus, coruscans miraculis et magnus praedicalor, de cuius praedicatione habes conformitate VIII, el dicetur conformitate XXXVIII. De hoc loco fuit frater Thomas de Ferignano, in theologia magister, praedicalor maximus; qui fuit generalis minister ordinis Mi- norum (c) el cardinalis sanctae romanac ecclesiae, episcopus Tusculanus. Locum de iO Fanano(c^); locum de Carpo; locum Admiraudulae; locum de Regio, de quo fuit frater, qui fecit librum, qu\ dldlttr MatnotrectuSj et locum Montis Falconis. Custodia PARMAE * habet locum de Parma; de quo fuit [sanctus] fratcr loannes de Parma, magister in theologia el ordinis Minorum generalis minisler; et iacet Came- rini assidue coruscnns miraculis. De hoc loco fuit alius fraler, qui steiit (e) in Monle 16 Compatrum, provinciae Romanae, cuius sauctitatem ostendil ramus olivac benediclus, quem habuerat in die Palmarum, quem de sero lerrae infigendo, de mane reperil in arborem pulcherrimam excrevisse. Habuit alios magistros isle locus et fralres praedica- tores egregios et probitate vilae praeclaros. Habuit istis temporibus quendam fratrem, licet parum vixerit in ordine, filium cuiusdam marcliionis Malaspinae, cuius castrum 20 cum inimici cepissenl, patrem et fratres inlerfecerunt, ipsum vero, quia puer erat quinque annorum forle, per feneslram arcis proiecerunt coram sua matre, sine dubio propter altitudinem loci maximam vita cariturum. Sed dum sic proiicereUir, nialer clamavit: « Sancte Francisce, adiuva filium meum ». Mirum certe! puer descendit per spatium unius magni milliarii, et in nullo fuit laesus. Et cum inimici a castro essent 25 expulsi, puer ante portam castri fuit portalus et ibi dimissus; et cum eiularet, maler vocem filii audiens fecit aperiri castri portam, et filium sine laesione [aliqua] reperit. Puer autem dixit, quod quidam eum lenuerat frater; quod mater intelligens, ipsum fuisse beatum Franciscum cognovit, quem pro filio adiuvando invocaverat. Statim mater: « Ex quo beatus Franciscus te liberavit, inquit, beati Francisci amodo filius 30 eris»; et veniens Parmam fecit eum indui; sed secundae pestis tempore decessit. Locum de Cremona; in quo fuerunt duo fratres ambo sufficientes et iu theologia magistri; locum Burgi sancti Dompnini, in quo beatus Franciscus fecit mira- culum de panibus. Nam cum de nocte illuc pervenisset cum pluribus fratribus el famesceret, nec castrum, quia clausum erat, possent ad panem acquirendum adire, 35 nec in loco esset panis, oratione facta, misit fratrem ad locum, ubi panis reponi con- sueverat, dicens: « Porta canistrum plenum panibus, quod ibi invenies »; quo cum perrexisset, sicut beatus Franciscus praedixerat, invenit; et beatus Franciscus cum sociis ex ipso fuit plene refocillatus et recrealus. Locum de Placentia, in quo multi sunt insigniti titulo magisterii ; in convenlu esl sepultus magister Franciscus de 40 (a) As Ucentia. — (6) Edd. addunt In Ferraria extra muros est alius locus devotorum fratrum. (c) As et edd. addunt deinde patriarcha Gradensis. — {d) As Favano, edd. Fenano. — (e) As stat. ^ Parma, Cremona, Borgo S. Donnino, Piacenza, Bobbio, Casalmaggiore *. 524 FRUCTUS XI — TARS SECUNDA. Miiyioiiis; el rnullos fralrcs piobos liabuil cl bonos pracdicalores. Locum de Bobio; locuni Casalis Maioris. Custodia RAVENNAE ' habel locum Ravennae; in qua civilale el loco daemon per os unius mulieris, nomine Zanlcsae, coactus, multis verilalem paiididil iiidulgenliae 5 sanclac Mariae de Portiuncula de Assisio, el multa dixit de gluria beali Francisci, sicnl conformilate XIV el XXXVIII dicetur. Locum de Imola; ubi bealus Franciscus prlmo ab cpiscopo repulsus, ne praedicarel, deinde episcopus beati Fraiicisci victus humililate, sibi et aliis fralribus liborrime praedicandi licenliam imparlivil. Locum de Favenlia, de quo fuit fraler Mallhaeus, qui Bononiae iacens in vila el posl signis 10 cmicuil; locum Cerviae; locum Monlis Reais; locum Tossignani; locum de Liigo; locum de Bagnoca vallo, iii (|uo bealus Franciscus ab incendio domum cuiusdam Berlae sororis de terlio ordine eripuil, proul conformilate XL dicetur. Custodia FORLIVIENSIS ^ habet locum dc Forlivio; locnm de Arimino; in quo beatus Franciscus plura fecil miracula, ut dicelur conformilate XL; et beatus 15 Antonius ibidem slelil et miraculum de [)iscibus ad suam praedicationem audiendam fecit, verilalem corporis Chrisli asinae adoratione monslravit haereticis, et |)lura alia mira ibidem peregil. lacenl ibi fralres loannes Baronlii el Andreas, vitae primo exem- plarilate et minc signis hominibus praedicanles. Locum Cesenae, de quo fuil fraler Micbael, in Ihcologia magister el ordinis Minorum generalis; locum Sancli Arch- 20 angeli; locum Meldulae; locuin Longiani; locum Sanctae Agalhae; loca duo in Veruchio(a); locum Fractae; locuin Bertenori i (6); locnm Caslro- carii (c). In hac siquidem Bononiae provincia rigidilas [magna] viguit observanliae regularis ac sludia scieniiarum. Ei de ipsa provincia fuerunt fratres plures fama, vila, verbo el 25 scientia singulares, a quibus fratres aliarum provinciarum, de praefatis Irahenles cxempla, suis personis in moribus et scientia nativas provincias decoraruiit. PROVINCIA SANCTI ANTONII. Provincia Sancli Anlonii habet custodias i. Cuslodia PADUANA ' habet locum de Padua. In quo iacenl duo fratres sanc- 30 lissimi el praeclarissimi praedicatores, videlicel sanclus Anlonius catalogo sanctorum adscriplus, de quo dictum esl diflusive supra conformilale VIII; quo nullo suo tem- pore in mundo melior fuit praedicalor et acceplior Dco et hominibus. Cuius lingua in huius signum manel integra et incorrupla, reliquo corpore in cincrem resolulo. Praedicationis ipsius cxstant opora qiiadragesimalia, dominicalia el festiva, quae ipse 35 peregil (c/); mullosque suo verbo ad fidem haerelicos convertit, ct in lanlnin omniiim corda commovil, qiiod ad confessiones audiendas sacerdoles, cuiuscunKiue essent slalus, (o) As Vernechio. — (h) As Bertonorii. — (c) As ot edd. Castrocari. — (rf) As et edd. composttit. * Ravenna, Iniol.i, Fiicnza, Cervia*, Monlc tlci Re, Tossignano, I.ngo, IJagna- cavallo. — '■' Forli, Himini, Ccsena, S. Arcangelo, Mcldola, l.ongiano, S. Agata, VeriH.chio, Fralta, I5ortinoro, Caslrocaro. — Provivciale addil « Foiolivii Pnpilii ». — ' Padova, Viccn/.n, .Monselicc, I-^slc, Lcndinara, Uovigo, Pic\c di Sacco, Bassano, Quarlarolo, Hovolcnla, Monlagnana*. FEANCISCUS DESTINATOE. 525 non siifficiebanl, ac Deus ipse, ut conforniilale VIII est dictiirn, phira mira osleiidit. Fraler Lucas, eius socius tam in sanclilale quam doctrina et praedicalione, iacel ibidem, qui praeter miracula dominicale pulcherrimum ad praedicandum edidit el subtile. In hoc etiam loco nunc sanclus Ludovicus noster maximis fulget miraculis. lacel in hoc loco sanctus homo frater Fidentius; el multolies (a) alios fralres probos 5 hic locus habuil. Locum de Vicentia; locum Montis Silicis; locuni Estensem; locum Lendenariae; locum Rodigii; lociim de Plebe Sacci; locum Ba- siani; locum Quartaroli; locum Begulentae; locum Montignani (^). Cuslodia VENETIARUM ' habet locum de Veneliis. In quo loco reconditi sunt Iratres Carissimus de Clugia, assidue clarens signis, et Gentilis deMarchia; qui '0 sua praedicatione miillos infideles ad Dominum convertit; fuil enim in parlibus illis multo tempore et ibi terminavit dies suos; corpus tamen eius ductum fuit Venetias pcr dominum Marcum Corneyo (c), qui fuit post dux Venetiarum. In hac civilate de ordine nostro fuerunt positi praecipui praedicalores pro consolatione civium diclae civilatis; el de civitale ipsa fuerunt muili notabiles fratres; sed inler alios fuit fraler l^ Nicolaus Mutio, qui opei-a beati Gregorii per materias distinguendo fecit opus maximum, multum pulchrum et notabile; ipsiimque domino Gregorio XI (d) praesentavit (e). Lo- cum Sancti Nicolai; locum de V i n e i s ; lociim S a n c I i F r a n c i s c i d e C o n t r a t a, quem locum fecit quidam civis videndo in raptu excellentiam beati Francisci et statum in vila beata ; in dicto loco multa miracula fecil bealus Franciscus et faciL Locum 20 de Tarvisio (/"); locum de Corneglano, in quo conditus est frater Marcus signis clarus; locum de Clugia; locum Civitalis Belluni; locum de Feltro; locum Serravallis et locum Assilii. Custodia FORIIULIP habet locum de Utino; in quo iacet frater Odoricus suis virtutibus in patriarchatu Aquilegiensi canonizatus, qui quasi loturn orbem visitavil (g) 25 praedicando et inlormando. Locum Portus Gluarii(/0; locum Civitatis Au- striae; locum de Glemona; locum Caslelli; locumVillae Allae; locum Fu- lanitii («■); locum GIutiae(A;). Custodia VERONENSIS ' habet locum de Verona; locum de Mantua, in quo iacet fiater Benevenutiis, qui signis exstitit gloriosus; locum Tridenti; locum de 30 Ripa el locum Coloniae. Provincia beati Antonii plures habuit et habel magistros de Padua, de Venetiis, de Manlua et aliis locis, el alios fralres, qui scientia praediti praedicatores fuerunt praeclari et opera praedicationum fecerunt. (a) As et et edd. multos. — (h) As et edd. addunt locum Sancti Petri de Viminaro; locum Sanctae Ursulae; locum Galzignani. — (c) As de Cornerio. — (d) As om. XI; edd. IX. — (e) As et edd. Habuit etiam, locus ipse Venetiarum fratrem Ludovicum magistrum in theologia, qui fuit generalis or- dinis, et postmodum sanctae romanae ecclesiae cardinalis. — (f) As et edd. Trevisio. — (g) As et edd. peramhulavit. — (h) As et edd. Gruarii. — (i) As Falcinicii, edd. Fulcinicii. — (k) As et edd. Goriziae. ^ Venezia, S. Nicoletto, La Vigna *, S. Francesco in Conlrada, Treviso, Co- negliano, Chioggia, Belluno, Feitre*, Serravalle*, Asolo. — ^ Udine, Porlogrua ro, Cividale, Gemona, Casteilo, Viiia Alta *, Pulcenigo, Gorizia (Gorz). — ^ Verona, Mantova, Trenlo, Riva, Cologna. 526 FRUCTUS XI — PARS SECUNDA. PROVINCIA MEDIOLANI. Provincia Mediolani liabol 5 cnslodias. Ciislodia iMEDIOLaNI ' habel lociim de Mediolano; qui olim fiiit hortus Phi- lippi *; in quo sancli marlyres Gcrvasius el Prolasius, Narhoiius (o) el Nazarius clmulli 5 alii sancti marlyres sunt sepulli. Habuit locus Mediolani fratreui Leonem archiepis- copum Mediolani, sanclum hominem, et fralrem Pelrum de Archagnano inquisitorem; qui nolens delere haerelicos de libro inquisilorum, ab ipsis est occisus; ac fratrem Aiilonium de Rosale, qui a saracenis fuit interfeclus. Locum de Lauda, in quo fuit episcopus fraler Leo de Laude sanclitale praeclarus; qui corrigendo suos clericos iO ab eis est fortissimo veneno potionatus, sed in nullo laesus. Locum de Pozzolo; locum Galeratae el locum Sorani. Cuslodia MODOETIAE ^ habct locum de Modoetia; locum Oppretii (6); lo- cum Vicemercati; locum de Cantu(c); locum Detii(rf); locum Margliani. Custodia BRIXIENSIS * habet locum de Brixia; locum de Pergamo; locum 15 de Iseo; locum de Gregano(e); locum Vallis Canonicae (/") ct locum de C r e m a. Custodia CUMANA ® habel locum de Cumis; locum Varisii; locum Lu- g u a n i ((/), locum L u c o r a n i. Cuslodia VERCELLENSIS ^ habet locum dc Vercellis; locum Novariae; 20 locum Yporegiae; locum Oxellae(/<); locum Austae. Haec Mediolanensis provincia plures habuit el habet nolabiles fratrcs magislros cl non magislros, qui apud suos cives praecipue in fama fuerunt nolabiles. PROVINCIA lANUAE. Provincia lanuae habet custodias 6. 25 Custodia lANUAE ' habet locum dc lanua; in quo iacet fraler Belengerius dc Monteaculo [i) miraculis insignis, et fraler Bonifacius de Riparolo, diclae provinciac minister, vitae sanctae el scicntiac profundae. Dc hoc loco fuit magisler Hcnricus dc lardino (A') homo suflicientiae magnac el praedicalor egregius; qui super loannem scripsit luculenlcr el quadragesimalia plura (/) pcregit. Habuit locus lanuensis magi- (a) Edd. Nabor. — (h) As Opprini, cdd. Oppreni. — (c) Edd. Canturio. — (d) Edd. Desii. — (e) Edd. Gregnano. — (f) Edd. Camonicae. — (g) As Lugnani, edd. Lugani . — (/*) As Moellae, odd. Meellae. — (i) As ct edd. Montecuto. — (A) As Monte lordano, cdd. Montc lardino. — (l) As ot cdd. addunt ictilia. * Milano, Lodi, Pozzuolo, Gallorate, Saronno. — ^ Cfr. Actn SS., t. lil innii pag. 821 se(|i|. — ' Monza, Orcno, Vimercale, Cantu, Dcsio, Mariano. — * nrcscia, Bergamo, Isco *, Cargnano, Valcnmonica, Crcma *. — "■' Como, Varcsc, l.ugano, Locarno. — " VcrccUi, Novara, Ivrca, Biclla, ,\osla*. — ' (Jcnova, Savona, Cliia- vari, Albaro, Cliiapctta, Scstri Poncntc, Cairo. FRANCISCUS DESTINATOR. * 527 slrum Barlholomaeum cle Cuciirno, bonum praedicalorem; qui romanae ecclesiae cardiiialis fuil; habuit fralrem (a) de Mari, qui summam fccil in Iheologia; el plures alios habuil fratres vita et scientia decoralos. Locum de Savona, de quo etiam fratres fuerunt notabiles; locum de Clavaro; locuni de Albario; locum de Ca- pella; locum Sexti, et locum de Cario(6). 5 Custodia ASTENSIS * habet leoum de Aslh; de quo fuit fraler Astesanus, qul singularem summam edidit ex Iheologia, legibus et decretalibus, multum utilem ct bene confectam (c). Habuit alium fratrem '\ qui postillam pulchram super omnia cvan- gelia dominicalia et quadragesimalia edidil, el appellatur postilla. Locum Albae; de quo fuit frater lacobus Binalus {d), qui per conclusiones omnes philosophiae libros 10 compilavit et regi Boberto direxit; locum de Aquis; locum Monlis Calvi et locum Cortimilii. Cuslodia ALBIGNANAE ' habel locum Albignanae (e); locum de [Nobo] (/"); locum de Vigintimilio; locum de Ceva; locum Montis Vici; locum Fossani el locum de Cuueo. 15 Cuslodia PEDEMONTIS * habet locum Pignoroli (9); locum Cherii; locum Montis Calerii; de quo fuil frater Philippus, qui postillam notabilem super omnia evangelia dominicalia et quadragesimalia fecit. Locum Taurini; locum Secusiae; locum de Biparolo, de quo fuit frater Martinus de sancto Georgio magisler in theologia et generalis ordinis Minorum; locum Clavaxii. 20 Cuslodia MONTISFEBBATI " habet locum de Alexandria; de quo fuit magister Alexander, qui scripsit super omnes libros Sentenliarum, super libros metaphysicae, et de anima multum excellenler, et fuit ordinis Minorum minister generalis. De hoc loco fuit frater Franciscus de Alexandria, marlyrizalus in Armalech in Tartaria. In hoc loco beatus Franciscus dum fuit, miraculum fecit de membro caponis in piscem 30 verso, ut dictum est conformilate praecedenti ^ Locum de Casali; hic locus habuit fratrem loannem magistrum in theologia virum sufficientem, qui plures quaestiones {li) edidit in philosophia et in Iheologia. Locum Valentiae; de quo fuit magister An- tonius de Valentia, sufficiens homo et post episcopus Gaietanus '; locum Cassinae. Custodia PAPIENSIS Miabet locum Papiae; locum Terdonae; locum Vighe- 35 riae, et locum Castri Novi. (a) In Codice lacuna; As lacobum Marinis, edd. Antonium; cfr. Sbaralea, Supplementum, pag. 81. — (6) Edd. Cairo. — (c) As et edd. om. et bene confectam. — (d) As et edd. Brancus; cfr. Sbaralea, Supplementum, pag. 364 sub lacobus Alexandrinus. — (e) Edd. Albigauni. — (f) In Codico lacuna. — (g) As et edd. Pinaroli. — (h) As libros. * Asli, Alba, Acqui, Moncalvo, Cortemilia. — Provinciale ponit Acqiii in cuslodia Montisferrati. — ^ Est Franciscus de Abbaie; de quo cfr. Sharalea, Supplementum, pag. 240. — ' Albenga, Noli, Ventimiglia, Ceva, Mondovi, Fossano, Cuneo. — * Pinerolo, Chieri, Moncalieri, Torino, Susa, Rivarolo, Chivasso. — ° Alessandria, Casale, \ a- lenza del Po, Cassine. — " Pag. 478. — ' 1341-1344, — * Pavia, Tortona, Voghera, Castelnovo. 528 FRUCTUS XI — PARS SECUNDA. Hacc siqiiitlem communiUile [a) fralrum sufricieiilium provincia lanuae muilum anliquilus viguil el vigcl; hahuil nuiitos rnagislros cl habcl el fralrcs alios scientia praeditos el virlule; qui in parlibus propriis sallem (6) |)raetiicatores famosi fuere. PROVINOIA SCLAVONIAE. 5 Provincia Sclavoniae (c) habel custotiias 4. Cuslotlia RAGUSINA ' habel locum Ragusii; locum Duratii; tie quo fuil fraler Antonius miraculis fulgens, qui archiepiscopus fuil Duratii; hic mullis annis fuil in parlibus infitlelium saracenis praetlicans fitlem Cliristi. Locum Dulcini el locum de Calaro, ubi quioscit fratcr Adam, dicti fralris Anlonii primo socius praeilicatione 10 infidelium et nunc gloria el signis; locum de Scutaro; locum Antibari et locum D a X a e (d). Custodia ARBANENSIS (e) ^ habet locum Arbi; locum Veglae; locum Mo- drosae^/"); locum Segniae; locum Chcrsi, in quo iaccl fraler Michael, homo sanclilale el prodigiis fulgidus. 15 Custodia lADRENSIS ' habellocum ladrae (g); locum Spaleti; locum Pagi {h) locum Sibenici; locum Tragurii, in quo lumulatus manet frater loannes, cuius corporis lotura sanavil infirmos; locum Breberii, in quo quiescil sanclus frater Andreas, qui plura mira exercuil, et locum Scandonae (^). Cuslodia ISTRIAE * habet locum Capitis Istriae (A); locum Polae, ubi 20 sanctus frater Otto mullis fulgel (/) miraculis; locum lustinopolis, ubi iacet frater Monaldus, qui summam fccil MonaldinanHn decretalibus (m); locum Yallis; in (|uo iacel frater lulianus, de quo ibi fit feslum; locum Piranii el locum Parcntii. PROVINCIA TERRAE LABORIS. Provincia Terrae Laboris habel 5 custodias. 25 Custodia NEAPOLITANA Miabet locum Sancti Laurentii; ubi quiescit frater Augustinus de Assisio, primus minister dictae i^rovinciae, qui beatum Franciscum vidil posl morlem caelum adire. Locum Sanctae Clarae sive Corporis Chrisli; locum Sanclac Mariae Novae; locum Sanclac Crucis; locum Sanclae Mariae dominae reginae; locum Sanclae Mariae Magdalenae et Sanctac 30 Mariae, Aegypliacac. Omnia haec loca sunl in civitate Neapolitana. De Neapolim (a) Codex hic siquidem comitante. — (6) As et edd. om. saltem. — (c) As et edd. Dahnatiae. — (d) As et edd. addunt et lociim Corzulae. — (e) As et odd. Arbensis. — (f) As et cdd. Medriisiae. — (g) Edd. addunt Locum extra ladram sitper insulam, qui S. Uieronimi vocatur. — (/() As et edd. adduiit locum de Pazman; cdd. adliuc locum Podnovi. — (i) As ed edd. Scardonae. — (I,) As et edd. om. beuo locum Vapitis htriae ; est idom ac « lustinopolis in Ca])ito Istriac». — (l) Edd. fulsit. — (wi) As ot edd. adduut locum Mugliae; locum Trigesti; Provinciale om. locum Vallis ot addit Trigestum. ' Hagiisn, Durazzo, Diiicigno, Caltaro, Sciitari, Anlivari, Daxa. — *Arbc, Veglia, Modnis *, Sinj, Clierso. — ' Zara, Spaialo, Pngo, Sebcnico, Trau, I5ribir, Skradin. — * Capo d' Istria, Pola, Vallc, Parenzo, Pirano. — " Napoli, Capna, Aversa, Teano, Sessa, Mignano, Maddaioni, Nola, Carinola. FRANCISCUS DESTINATOR. 529 fuit magisler Landulfus, magnus praedicalor ad populum et clerum; qui postillam pulcherrjmam incepit super omnia evangelia et super epistolam ad Hebraeos et super Zachariam, el mullos sermones scholaslicos et collationes fecit; scripsit multum lu- culenter super qualtuor libros Sententiarim, vesligia sequendo Scoti, ipsum in omnibus declarando, et fuit archiepiscopus Malfitanus. Locum Capuae, in quo beatus Fran- 5 ciscus fecit plura miracula, ut conformitate dicetur XL; locum Adversae(a); lo- cum Tyani; locum Suessae; locum Mignani (6); locum Maloloui (c); locum Nolae et locum Taleni {d). Custodia SALERNITANA ' habet locum Salerni; locum Surrenti(e); locum Castrimaris; locum de Malfi; locum Sancti Severi ni (/"); locum Ravelli; 10 locum Giffonis, de quo fuit frater Leouardus, magister in theologia et generalis minister ordinis Minorum; locum Sarvi(9); locum Nuceriae. Custodia PRINCIPATUS ^ habet locum Marsici; locum de MoIeta(A); locum de Muro; locum Diani; locum de Saponaria; locum de Ebolo; locum Cu- culi (i); locum Monlis Ylaris (/c); locum Agloboli et locum SanclaeiS M a r i a e. Custodia BENEVENTANA ' habet locum de Benevento; locum Avelini; locum Sanctae Agathae; locum Cerreti; locum Ariani; locum Aquae Pu- Iridae, de quo fuit frater Franciscus, qui conclusiones fecil librorum philoso- phiae ; locum Montis Sarculi; locum M o n t i s F e s c o I i (/) et locum A I i s i a e {m). 20 Custodia SaNCTI BENEDICTI ' habet locum Gaietae, ubi bealus Franciscus populo praedicando navis in mari stetit immobilis; locum Traiecti; locum de Fundis; locum Ytri; locum Vici Albi; locum Sancti Germani; locum So- rae; locum Arpiui; locum Ceperani (w); locum Arveti(o); locum Aquini et locum R 0 m u I a e (p). 25 Praefata loca habet provincia Terrae Laboris, de qua praesumendum est, nota- biles fuisse fratres; ubi tantus rex fuit et inclytus dominus rex Robertus; cui com- placuit et fdio ipsius, scilicet Carolo Calabriae duci, per dies plures habitum assumere Minorum, ut apud Christum, sicut prius semper corde, sic et ullimo veste fratres haberentur Minores. 30 (a) As et edd. Averse. — (b) Edd. Nugiani. — (c) As et edd. Mataloni. — (d) As et edd. Caleni. — (e) As Garreti, edd. Gurreti. — (f) Edd. om. Sancti Severini. — (g) As Sarani, edd. Sarni. — (h) As et edd. Oleta. — (i) As LucuU, edd. Suculli. — (k) As Laris, edd. Montelaris. — (l) As Foscoli, edd. Fostuli. — (m) As et edd. Olive. — (n) Edd. Temperani. — (o) As et edd. Oliveti. — (^) As et edd. Maronule. ' Salerno, Sorrento, Castellammare, Amalfi, Sanseverino *, Roveila, Gif- foni, Sarno, Nocera. — ^ Marsico, Auletta, Muro, Diano, Saponara, Eboli, Cuc- caro(?), Moliterno (?), Agropoli, S. Maria (Rigiiini, Provmciale Ord. Min., pag. 38, iam addiderat « quis sit, requirant alii »; nec nos quidquam invenire potuimus). — Provinciale addit iocum Potentiae (Poteiiza). — ^ Benevento, Avellino, S. Agata, Cerrelo, Ariano, Mirabella, Montesarcliio, Montefusco, Alife. — * Gaeta, Traietto, Fondi*, Itri, Vicalvi, San Germano, Sora^ Arpino, Ceprano, Alvito, Aquino, Maranola. Analecta — Tom. IV 34 530 FRUCTUS XI — PARS SECUNDA. PROVINCIA PENNENSIS. Provincia Pennensis (a) habel 6 euslodias. Cuslodia AQUILAE ' habcl locum de Aquila, de quo fuil fraler Pelrus de Aquila, in liiooloijia magislcr; hic fecit opus super Sentenlias el breviavil (b) opus Scoli, quod 5 dicilur Scolellum (c), satis pulchre et senlenliose. lu dicto loco iacet frater Thomas Ybernicus, qui sibi pollicem amputavit, ne ad sacerdolium promoveretur {d). Locum Monticularum (e); locum Offeni; locnm Caslri Veteris; locum de Sul- mona; de quo fuil frater Petrus de Cansano, generalis ordinis Minorum miuisler el in theologia m.agisler; locum Poperi. jo Custodia PENNENSIS ^ habet locum de Penna; locum Cata viani (/'); locum A I a d i ; locum P o n t a r i a e (^) ; locum L a u r e l i ; locum C e 1 a n i ; de quo ^ fuit fraler Thomas, qui mandato aposlolico scripsit scrmone polilo lcgendam primam beali Francisci, et prosam de morluis, quae dicilur in missa, scilicet « Dies illa, dies irae » {h) elc. dicilur fecisse. In hoc caslro beatus Franciscus, dum deberet cum 15 milite comedere, eius mortem praevidil et praedixit. Locum de Manupello(^) et locum Tocti. Cuslodia THEATINA * habel locum Theatinum; locum Lasani; locum de Ortona; locum Piscariae; locum Palevae {k); locum Guardiae; locum Francae Villae (/); locum Luclaui (wz). 20 Cuslodia ADRIENSIS ' habet locum de Adria, de quo fuil frater Andreas, san- ctus homo, ut diclum esl conformitate VIII; locum Peleni(w); locum Vallis; lo- cum Civilatis Sancti Angeli; locum Silvici el locum Monlis Silvani. Custodia APRUSINA (o)® habel locum Sanctaelustae; locum Sa ncli Omeri; locum Teranii; locum de Camplo; locum Civitellae; locum Murri; locum 23 C 0 n t r a g u e r r a e (jo). Custodia MARSICANA ^ habet locum Marsicanum; locum Selani; locum Sancti Petri; locum Avezani; locum Corbarii; locum Tagliacozzii el locum Balsorani. Dicta sunl loca provinciae Pennensis {q). (a) As Sancti Bernardini sive Aquilae sive Pennensis. — (h) As et edd. ahhreviavit. — (c) As et edd. Scotellus. — {d) As et odd. cogeretur. As pergit Et sanctus frater Bernardinus de Senis, qui ex- slitit praedicator magnus, qui innumeris coruscat miracidis. — (e) As et edd. Fonticularum. — (/) As Cathaniani. — (g) As Poncarie. — (h) As et edd. transponunt. — (i) As Mamipello. — (h) As et edd. Palene. — (l) As et edd. Francaville. — (m) As Liicani, odd. Ludani. — (n) As Pleni, edd. Poleni. — (o) As Aprutina. — (p) As Contraverre, — (q) As sancti Bernardini sive Pentiensia. * Aquila, Fontecchio, Ofena, Castelvecchio, Solmona, Popoli. — ' Penne, Catignano, Alanno*, ? (cfr. Ccrvonc, Compemlio di Storia de' Frati Mincri nci tre Abruzzi, pag. 207), Loreto Aprulino, Cellino*, Manoppcilo, Tocco. — * Piobabilius de aiio Cclano, iii Marsicana dioecesi; cfr. Ediiardus Alenc, S. Francisci Vita auctore fr. Tlioma de Celano, pag. IX sqf]. — *Chieti, Lanciano, Ortona, Pescara, Palena, Gnardiagreie, Francavilla al Mare, Ducchianico. — * Alri,? (cfr. Cervone, I. c. p. 211), Isola del Gran Sasso, Cillii S. Angelo, Silvi, Monlcsilvano. — ^ S. Giusla in Montorio, S. Omero, Teranjo, Campli, Civilella del Tronlo, Morrod'Oro, Conlroguerra. — ' Piscina, Cclano, Albe, Avczzano, Corvaro, Tagliacozzo, Balsorano. FRANCISCUS DESTINATOR. 531 PROVINOIA SANOTI ANGELI. Proviucia Saiicli Angeli habet 4 cuslodias. Cuslodia COMITATUS ' liabel locum Yserniae(a); locum Venafri(6); lo- cum Boiaui; locum Campibassi; locum Agloni (c); locum Luuosani (rf) et locum Planilii. ^ Custodia CIVITATIS ^ habet locum Guilion isii (e); locum \\eren\ (f); lo- cum Givitatis; locum Praecinae; locum Termularum; locum Vasci (9) et locum MontisOdorici. Custodia MONTIS SANCTI ANGELl ' habet locum Sancti Angeli; locum Maufredoniae; locum Sancti loannis Rotuudi; locum Vestarum; locum ^O Pasquitii; locum Rodi; locum Camaui et locum Ischitellarum. Custodia CAPTINATAE [h) * habet locum Lucerinum; locum Sancti Severi; locum Fogiae, iu quo iacet frater lacobus de Assisio liberans a multis (^) infirmila- tibus; locum Sasalis(/:) Novi; locum Troiae; locum Esculi(/); locum Cor- neli; In quo iacel [sauctus] frater Benveuutus, in dicto episcopatu canonizatus. 15 PROVINOIA APULEAE. Proviucia Apuleae habel 5 cuslodias. Cuslodia BAROLITANA ^ habet locum Barulum, in quo praedicat suis exemplis et miraculis frater Adam Rufus; locum Audriae, in quo iacet frater Landus de Tarenlo, miuisler Apuleae, sanctitale praedicaliouem suam et signis decorans; locum de 20 Melfia, iu cuius termiuis, elsi nou in locis fratrum, iu monasterio saucti Stephani iacet sanclus vir frater Sigismuudus (w^); locum Canusii et locum Veuusii. Custodia BARENSIS ® habet locum de Baro; locum Botonti; locum Mel- icanum; locum Vigiliensem; locum Trani, in quo iacet frater Petrus, qui signa multa fecit; locum Caurati et locum luvenatii. 25 Cuslodia TARENTI ' habet locum Tarenti; locum de Orea; locum Hostu- nii(w); locum loae et locum Monopolim (0). Custodia BRUNDUSIl ^ habet locum Brundusii; locum Neritoni; locum Litii; locum Ydrouti(p) et locum Alexini. (a) As Yservie. — (6) As Venaferri. — (c) As et edd. Angloni. — [d) Edd. Limosani. — (e) As Guilionensi. — (f) As Alrevi, edd. Allareni. — (g) As et edd. Vasti. — (h) As et edd. Capti- vate. — (i) As et edd. Uberans multos ab. — (h) As et edd. Casalis. — (l) Edd. Estuli. — (m) As et edd. Gismundus. — («) As Ostanii, edd. Hostimii. — (0) Edd. Monopolis. — (^) As Ydidutii. Hsernia, Venafro, Bojano, Campobasso, Agnone, Limosano,? — ^ Gugiionesi, Larino, Civita Campomarano, Procina, Termoli, Vasto, Monteodorisio. — ' Monte S. Angelo, Manfredonia, S. Giovanni Rotondo, Vieste, Pescliici, Rodi, Cagnano, Ischitelli. — * Lucera, S. Severo, Foggia, Casalnuovo, Troia, Ascoli-Satriano, Corneto. — * Barletta, Andria, Melfi, Canosa, Venosa. — ^Bari, Bitonto, Molfetta*, Bisceglie, Trani, Corato, Giovinazzo. — ' Taranto, Oria, Ostuni, Gioia, Monopoli. — ® Brindisi, Nardo, Lecce, Otranto, Alessano. 532 FRUCTUS XI — PARS SECUNDA. Ciislodia MATERANA ' habcl locum dc Malcra(a); locum de Gravina(6); lociim Monlis Pilosi el locum Tricarici. PROVINOIA CALABRIAE. Provincia Calabriae habcl cuslodias 4. 5 Cuslodia REGII * habel locum de Regio; locum Gerasii; locum de Torpia; locum Montis Leouis el locum Seminariae. Cuslodia COTRONAE ' habet locum de Cotrono (c); locum Canlazarii; locum Squilatii et locum Mucaslri(rf). Cuslodia VALLIS * habel locum de Amauthea; locum Bisimani(e); locum lOConsentiae et locum Matorariae (/"). Custodia CASTROVILLERII ' habet locum Castrivillarum; locum Sancti Marci(.9); locum Curiliani; locum Scaleae. De ista provincia fuit minisler fralcr Daniel, qui cum sex sociis in civilate Ceptae passus est marlyrium pro fide Chrisli. In provincia Caiabriae iacet fraler Pelrus, mi- 15 nister, vir sanctilate praeclarus. PROVINCIA SICILIAE. Provincia Siciliae habet 5 custodias. Custodia MASSANA " habel locum de Massana(/i), in quo iacel frater (e) Symon Aymonis, qui in vita el post mortem fulsil miraculis, et frater Electus, filius domini 20 Andreae; cui in vita Chrislus apparuit in cella sua in specie columbae invilans eum ad secum comedeudum; hic post morlem claruil prodigiis. Locum de Cathania (k); locum Randatii; locum Tauromeni i (/) et locum Paclis(m). Cuslodia AGRIGENTINA ' habet locum de Agrigento; locum de Platea(w); locum Castri loannis; locum Narii (o); locum Terrae Novae et locum 25 Caslri Novi. Custodia PANORMITANA * habet locum Panormi; in quo iacet bcatus Gerardus, frater mirae sanclitatis (p), assiduc praedicans novis signis; fratcr loannes Bucha iaccl ibidem, qui signis claruit post decessum. Locum Polizii, in quo requiescit fralcr Gandolfus, qui plura egit mira. In hoc loco beatus frater Gerardus adiutus fuil ab (a) As Macera. — (b) As Grarana. — (c) Edd. Cutrono. — [d) As et cdd. Novi Castri. — (c) As Bisunani, edd. Disniani. — (f) As Matoratii, edd. Mocoronii. — (g) As om. sancti, edd. Mara. — (h) Edd. Messana. — (i) As Petrus Simon. — (k) As Cathina. — (/) As Tauromerii. — (m) As Paccis, edd. de Pactis. — (n) Edd.' Placca. — (o) As Varii. — (p) As et edd. om. mirae sanctitatis. * Matera, Gravina, Montepeloso, Tricarico. — * Reggio, Geracc, Tropeia, Mon- teleone, Seminara. — Pvovinciale addit Nicolcrram. — ' Colronc, Gatanzaro, Squil- lace, Nicastro. — * Amantea, Bisignano, Coscnza, Marlirano. — ' Castrovillari, S. Marco, Corigiiano, Scalea. — " Messina, Catania, Randazzo, Taormina, Palti. — ' Girgenli, Piazza Armcrina, Castrogiovanni, Naro *, Terranova, Caslelniiovo *. — * Paiermo, Polizzi, Tcrmini, Cefalii, Caslelbuono. — Provinciale addit Curilioncm, FRANCISCUS DESTINATOR. 533 angelo in die Resurreclionis in officio coquinae; nam fralribus eius oratione per angelum coquina esl a Deo praeparala. Locum de Termis; locum Cefaludi et locum Caslriboni. Custodia TRAPANI ^ habet locum de Trapano; locum Mazzariae; locum Mar- saliae; locum Montis Sancti lul iani; locum Alcan ii, et locum Salem(ff). ^ Custodia SYRACUSANA "^ habet locum de Sy racusa; in quo iacel frater loannes, qui portavit ignilum lapidem manibus in nullo laesus de coquina usque in infirma- riam; locum Leontini; iocum Noti; locum Ragusiae et locum Calatagi- roni, in quo quietem habet frater Richardus, qui post mortem plures sanavit in- firmos. ' 0 Haec Siciliae provincia multos habuit probos praedicatores el habet; quibus scieutia cum lingua conformis et concors fuit. PROVINOIA ROMANIAE. Provincia Romaniae habet 5 custodias. Custodia NIGROPONTIS ^ habet locum de N i g r o p o n t e ; in quo iacent duo sancti 1 5 fratres, [videlicet] frater Petrus et frater Matthaeus, de quibus dictum est supra con- formitate VIII; locum de Candida(6) el locum Caneae. Custodia THEBANA * habel locum de Thebis; locum Athenarum et locum Coriulhi. Cuslodia CLARENTIAE ' habet locum de Clarentia; locum de Corono; lo- 20 cum de Patras; locum Andrevillae; locum lacincti; locum de Saxaro et locum Zefalouiae. PROVINOIA TERRAE SANOTAE. Provincia Terrae Sanctae habot 2 custodias. Custodia NICOSIAE ® in Cypro habet locum Nicosiae, in quo esl sepullus 25 rex Cypri Henricus cum habilu, et fecit signa; locum Famogustae; locum de Papho; locum Notii(c) el locum de Simiso. Custodia SYRIAE ' habet locum Montis Syon; locum Sepuichri Domini; locum Betlehem et locum de Berulo(rf); et in Nazarelh fuit eliam locus, etsi modo ob pravitatem saracenorum sit dimissus. 30 (a) As Saleni. — (6) Edd. Candia. — (c) As Papho Imuotii, edd. Papho; locum Natnotii. — (d) As et edd. Baruto. * Trapani, Mazzara, Marsala, Monte S. Giuliano *, Alcamo*, Salemi. — * Sira- cusa, Lenlini, Noto, Ragusa, Caltagirone. — ' Negroponte, Kandia, Canea. — * Thivae, Athinae, Korinthos. — ^Kyllini prope promontorium Glarentza, Koroni, Patras, Andravis, Zante, Lixurion, Kephallinia. — Provinciale \>yo Corono h^^h&i Corvi (Korfu). — * iSicosia, Famagosta, Pafo, Limassol. Locus Notii et locus de Simiso uni soli conventui — Limassol — conveniunt; cfr. Golubovich, Serie Cronologica dei Snperiori di Terra Santa (Gerusalemme 1898), pag. 233. — ' Mons Sion, Sepulchrum Domini, Betlilehem, Beyruth. 534 FRUCTUS XI — PARS SECUNDA. In terrra sancla el provincia ob praedicalionem fidei calholicae inler alios passl sunt 31 marlyres de ordiue noslro, ul conformilale VIII esl diclum. Muili in hac provincia fuerunt fralres sanclilale praeclari, elsi non sint eorum nomina hic scripta. Qui primus frater Minor, qui praedicavit in Terra Sancta, fuit bealus paler Fran- 5 ciscus, quando cum undecim sociis soldanum adiit. PROVINCIA SANOTI lAOOBI. Provincia Sancti lacobi habet 8 custodias. Custodia SANCTI lACOBI ' habel locum Sancti lacobi, scilicet Composlellae; locum Coruiensem; locum Bizacensem (a) et locum Pontis Veleris. 10 Custodia AURIENSIS Miabet locum Auriensem; in quo iacel frater Gonsalvus Santii, qui fuit nobilis genere et latro magnus et homicida; sed ad Oominum con- versus, faclus frater Minor, fuit lantae perfeclionis, quod lam in vila quam post mi- racula effecerit; locum Lucensem; locum Vi varienseni; locum Ripaviensem; locum Villae Francae, in quo iacet quidam sanclus frater, qui signis perluxit, 15 et locum Montis(6) Regii. Cuslodia LEGIONENSIS ^ habet locum Legionum; locum Astoricae, in quo eliam est sepultus frater quidam loannes, qui miraculis illustris fuit; et habelur etiam alius loannes laicus, qui etiam signa facit; locum Ovetensem; locum Abili- siensem; locum Cinegiensem. 20 Custodia SAMOTENSIS * habet locum Samotensem (c); locum de Thauro; in quo quidam sanclus frater sacrista, dum crucifixum in ecclesia vellet aptare et iam scalas posuisset, daemone scalas elevanle, cecidit frater et crus habuit fractum usque in diem rnorlis suae; hoc tamen Deus operabatur in eo, quod, cum non posset pe- dibus stare, tamen celebrando nullam laesionem vel fracluram crus pro illo tempore 25 habere videbalur. Locum Bena ventensem (rf); locum Vilaripadensem (e); locum Maioricensem. Custodia SALAMANTINA ** habet locum Salamanticae; in quo beatus Fran- ciscus singulare prodigium his ostcndit lemporibus. Cum enim rex Caslellae olim loanncs pro anlipapa se determinare vellet, in diclo loco fratrum id fieri decrevit. 30 Supervenienle hora, qua a suo palatio egredi debebat ad fralrum locum perreclurus pro dicta detcrminatione peragenda, subito lot tonitrua, tot fulgura et lanta pluvia dcscendit, quod i[)se infelix rex limcn oslii egredi non valuil. Quod tolus populus beato Francisco tribuit, ne in ipsius ecclcsia et loco tam enorme committerelur pe- riculum. Habet locum Civitatis, in quo bcalus Franciscus episcopum suscitavit a (a) As Discicensem. — (h) Edd. om. Montis. — (c) As Samorensem. — (d) As Beneventensem. — (e) Edd. Villarigodensem. ' Santiago, Coriina, nctaazos, Ponlcvcdra. — * Orensc, Liigo, Vivcro, Hi- badco, Vili.lfranca, Monlcrcy. — ^ l.con, Astorga, Ovicdo, Aviirs, Cangasdc Tinco. — ''Zamora, Toro, Bcnavcnlc, Vilialpando, Mayorga. — * Salamanca, Ciiidad Hodrigo, Plascncia, Hcjar, nadajoz, S. Maria dc Angclis*. FEANCISCUS DESTINATOR. 535 morluis, iit conformilate XXXIX diceliir; locum Placenlinum; locum Beiaren- sem(a); locum Pacensem (6); locum eremitorii Sanctae Mariae de An- gelis. Custodia COLIMBRIENSIS * habet locum de Colimbria; locum de Portu; lo- cum Vimarii; locum Bregantium; locum Gardi ensem; locum CovaIinien-5 sem (c) et locum Lamacensem. Custodia ULIXBONAE ^* habet locum de Ulixbona; locum Santaremensem; iocum Coiulamensem (rf); locum Lancariensem (e). Custodia ELBORENSIS ' habet locum Elborensem; locum Boiensem; locum Extremocensem; locum Tamiensem (/") el locum Porlolatrensem. 10 De isla provincia fuit fraler Gonsalvus, homo sanclus, magisler in theologia et ordinis Minorum generalis minister; qui in suo officio generalem (g) habutt curam, ne aedificia fierent sumptuosa in ordine, el iam facta plura destruxit. Ipsius lempore frater lacobus, primogenltus regis Maioricarum, factus esl frater Minor, et rex loannes, Armeniae, dimisso regno nepoli suo Leoni, ordinem inlravit Minorum. In hac pro- io vincia sancti lacobi in loco Ulixbonae iacent Ires reges Portugalliae, rex Alphonsus cum habitu, quem assumpsit anle morlem cum uxore sua minorissa in ecclesia ca- thedrali Ulixbonae; rex Petrus, rex Fernandus in convenlu Ulixbonae cum habilu iacen!, quem ante mortem mira sumpsere devotione. In hac provincia in monlc de Valdearo iacet fraler Rodoricus Rabiccii (h), qui locum ibidem coepit, el fuit homo 20 poenitentiae mirabilis, paupertatis amator, mundi despector el spiritu prophetico clarus, ut diclum esl conformitate VIII. lacet etiam in hac pi'ovincia sancti lacobi frater Benencasa de Tuderto, qui in vila et post fecit mira. PROVINOIA OASTELLAE. Provincia Castellae habet 8 custodias. 25 Custodia YSPALENSIS * habet locum de Yspali; locum Cordubae; locum Giricensem; locum Insulae Viridis sive de Algizaria (i); locum Gihen- nensem (/c); locum Bealiensem; locum Ubetensem, Custodia TOLETANA ^ habet locum Toleti, in quo iacent fraler Hervaeus (/) et frater Antonius laicus de Burgis Hispaniae, qui clari miraculis in viia et post insignes 30 [fuerunt et] habentur. In hoc loco iacet cum habilu noslro quidam primogenitus regis Castellae. In Toleto in ecclesia cathedrali iacet cum habilu, quem sumpsil anle mortem, rex Sanlius. Alius rex, scilicet Fernandus Caslellae, infirmalus in civilate Gihennensi, (a) As Beiacensem. — (h) As et edd. Paracensem. — (c) As Conalimensem. — [d) As Corala- mensem, edd. Covaliniensem. — (e) Edd. Lamacensem. — (/} As Taimensem, edd. Tamensem. — [g) As et edd. singularem. — (h) Ed. 1 Cabiccii, ed. 2 Abiccii, — (t) Edd. Algizara. — (h) As Ghinensem. — (l) As Heuricus. ^ Coimbra, Porto, Guimaraes, Braganca, Giiarda, Covillia, Lamego. — ^ Lisboa, Santarem, Cezimbra, Alemqiier. — Provinciale hanc et seqiientem ciistodiam sub « cu- stodia Uiixbonensis » affert cum 4 conventibus « Ulixbonam, Beziam, Tamira, Laule». — * Evora, Bcja, Extremoz, Tavira, Portalegre. — * Sevilia, Cordoba, .lerez, Al- geciras, Jaen, Baeza, Ubeda. — ^ Toledo, Guadalajara, Talavera, Ciudad Real, Madrid. 536 FRUCTUS XI — PARS SECUNDA. linbilum assumpsil, el cum ipso decessil sepulUis Toleli; qui habilus assum|)lione per beatum Franciscum lanquam fraler ipsius a damnalione aeterna fuil liberatus. Lo- cum Gadalfaiariae; locum Talaverae (a); locum Villae Res^aiis; locum Ma- cerensem (6). S Custodia MURTIENSIS ' habet locum Murtiae; locum Conchiae; locum Li- veli; locum Optae. Cuslodia SEGAVIENSIS ^ habel locum Segaviae (c); locum Abulae; locum Cuellaris(d); locum Arenoli; locum Oliveti el locum Meliuae de Campis. Custodia PALENTINA ' habet locum Palentiae (e); locum Vallisoleti; locum 10 Carrionis; locum Sancli Facundl el locum Pennae Fidelis. Custodia BURGENSIS * habet locum Burgi; locum Lacronii; locum Castri Caesaris; locum Beneforati et locum Palentiolae. Custodia BITTORIENSIS " habet locum Bittoriae (/); locum Sanclae An- deriae(9); locum Metinae de Pomario(A); iocum Frigiac; locum Bermei et 15 locum Mirandae. Custodia SORIENSIS ® habet locum Soriae; locum Almasani {i); locum S. Stephani; locum Ayllonis (k); locum Sancti Dominici de Sillis et locnm Atyensem (/). PROVINOIA ARAGONIAE. 20 Proviucia Aragoniae habet 7 custodias. Custodia BARCHINONAE ' habet locum de Barchinona; in quo esl sepultus frater Pontius Carbonelli, sanctus homo, magisler sancti Ludovici nostri, qui totam bibliam postillavil, dicta omnium doclorum ponendo. In loco fratrum cum habitu iacent duo reges, scilicet Alphonsus et lacobus, qui in morte habilum assumpserunl. Locum 25 Gerundae, in quo diabolus asportavit fralrem, qui peccatum commissum noluil unquam confessione purgare; locum Vici; locum Castilionis; locum Villae Fran- cae (m) el locum Bergae. Custodia YLERDAE ® habet locum de Ylerda («); ubi iacet rex Alphonsus cum habilu nostro, quem sumpsil ante mortem. In hoc loco beatus Franciscus facit multa (a) As Calanere. — (b) Edd. Macriensem. — (c) As"Sagamae. — {d) As et cdd. Aiellaris. — (e) As Palentine. — (f) As et edd. Bictorie. — (g) Codex Andeme. — (h) Edd. Pomatio. — (») As Abuasam. — (k) As et edd. om. loctim S. Stephani; locum Ayllonis. — (l) As et edd. Atrence. — (m) As et edd. Franche. — (n) As et edd. Hilerde. » * Murcia, Cucnca, Albacele *, Iluete. — " Segovia, Avila, Cuellar, Arcvalo*, 01- medo, Mcdina dci Campo. — ' Palencia, Vallodoiid, Carrion de los Condes, Sa- hagiin, Pcnafiel. — * Burgos, I.ogrono, Castrogeriz, Velorado, Palenzuela. — * Vitoria, Santander, Medina dc Pomar, Fiias, Rcrmeo *, Miranda dc Ebro. — Pro- vinciale addit Castrutn. — ' Soria, Alniazan, San I^steban de Gormaz, Aillon, Santo Uomingo de Silos, Aticnza. — ' Harcclona, Gerona, Vich, Castellon de Anjpurias, Villafranca Hcrga *. — ' Lcrida, Tarragona, Tortosa, Cervcra, Morclla, Monlhianc, Monzon, Tarrega. FRANCISCUS DESTINATOR. 537 miracula, el specialiter, quia subito (oannern quendam atrociter vulueratum sauavit. Locum Terraconensem (a); locum Derlusiae; locum Zervariae; locum Mo- rellae; locum Montis Albi; locum Monlissoni et locum Terrage. Custodia CAESARAUGUSTAE ' habet locum Caesaraugustae, in quo cum ha- bilu sepullus est dominus Petrus [infans], primogenitus regis Aragoniae; locum Os- 5 sae; locum Tyraschiae (6); locum laccae; locum Oxeae; locum Barbastri; locum Burgi et locum Terregenae (c). Custodia MAIORICARUM * habet locum Maioricarum; locum Civitadellae et locum lussae. Custodia VALENTINA ^ habet locum Valentiae, ubi duo fralres noslri tempore 10 infidelium a saracenis pro flde martyrizali sunt; locum Zacinae; locum Muri Veteris. Custodia NAVARRAE* habet locum de Pampilone; locum Tutellae; locum Sanguosae; locum Oleli et locum Stellae. Custodia SARANIAE ® habet locum Calatavilii; locum Turoli; locum Deros- 15 sae et locum Molinae. Haec provincia Aragoniae plures habuit fratres scientia et verbo gralos, qui fructum suis praedicationibus magnum fecerunt, et plures libros pro praedicationibus ediderunt, et in theologia habuit magislros et habet {d) sufficientes. PROVINOIA AQUITANIAE. 20 Provincia Aquitaniae 10 habet custodias. Custodia TOLOSANA ® habet locum de Tolosa; in quo requiescunt sanclus frater Stephanus, inquisitor et martyr, cum socio ab haerelicis interfectus; locum de Sar- nano (e), qui habet nunc (/) magislrum venerabilem fratrem Arnaldum de Sarnano, qui magno tempore fuil Aquitaniae minisler; homo vitae laudabilis et sufficienliae, 25 qui omnia, quae poluil de beato Francisco invenire, transscripsil; locum Rivorum; locum Castri Novi, de quo fuit magister Gulielmus de Podio, prae aliis tempore suo singularissimus praedicator ad populum et ad clerum; locum Murelli; locum Appanuarum (g); locum de Insula; locum de Mirapisce (h) et locum Vauri. Haec custodia Tolosana liabuit famosum virum magistrum Franciscum de Fabrica, minislrum 30 provinciae sancti Francisci, qui in partibus Auxitanis famosus luit plurimum vita, scienlia et praedicatione; et plures alios habuit fratres magistros et non magislros, praedicatione praeclaros el populo acceplos. (6) As Traconensem, edd. Tarraconetisem. — {b) As Traschie, edd. Ciraschie. — (c) As et ed. 1 Cerregene, ed. 2 Certegene. — [d) As addit plures; As et edd. om. et hahet. — {e) As Sarrano. — (f) As et edd. habuit. — {g) As Appannarutn, edd. Appamiarum — {h) Edd. Miraspice. ' Zaragoza, Huesca, Tarazona, Jaca, Ejea, Barbastro, Borja, Sarinena. — * Mal- lorca, Ciudadela, Inca. — Provinciale enumerat hos conventiis sub custodia Barcinonae. — ^ Valencia, Jativa, Murviedro. — * Pamplona, Tudeia de Navarra, Sangiiesa, Olite, Estella. — * Calatayud, Teruel, Daroca, Molina de Aragon. — Provinciale hos 4 con- ventus hic ct sub custodia Valentiae enumerat. — ^TouIouse, Seranne (cfr. BuU. Franc, t. VI pag. 458), Rieux, Castellaudary, Muret, Pamiers, TJsIe-lourdain, Mirepoix, Lavaur. 538 FRUCTUS XI — PARS SECUNDA. Custodia ALBIENSIS ' habellocum Albiutn; locuin de Ripaslagno (rt); locuni Lauslrucii (6) et locuin de Castris. Custodia AUXITANA ^ babel locum de Auxo; locum de Tarbia; locum de Le- ctoria (c); locuni Vallis Caprariae; locum de Nugarolio; locum Mirandae(rf). S Cuslodia AGENENSIS ' babet locum de Ageno; locum de Maso; locum Can- domii (e); locum Marmadae; locum Neriaci; locum Castrigelosii et locum de Pcnna. Cuslodia RUTHENNENSIS * babet locum Rutbennae; de quo fuit magisler Ge- rardus Oddonis, scienlia et verbo famosissinuis, generalis minister ordinis Minorum, ^^ palriarcba Anliocbcims et adminislralor ecclesiae Calbeuiensis in Sicilia, qui opera in logica, pbilosopliia morali el in tbeoiogia ac alia edidit opuscula, el officium de sligmalibiis beali Francisci fecit. Locum de Figiaco; in quo iacet frater Alde- marius, qui morluos suscilavit et alia miracula fecit. De isto loco fuil dominus car- dinalis frater Berlrandus de Turri, in ibeologia magisler, qui postillavil omnia evan- 15 gelia el epislolas toiius anni el plura alia fecit (/"); faclus cardinalis per dominum Gre- gorium XI. Locum Aureliaci, in quo iacel fraler Rigaldus, sanctus bomo, qui multa miracnla egit; locum Sancti Affricani, in quo obiil frater (9) Gulielmus, qui multa miranda fecil; locum Villae Francbae; locum Ameliaci(A). Cuslodia CATURCHP babet locum de Katurcbo; locum de Gordonio(^); qui 20 babuit magistros tres generales minislros ordinis Minorum successive, scilicet magi- strum Fortonerium, arcbicpiscopum Ravennatem, palriarcbam Gradensem et demum cardinalem ecclesiae (A;) laclum per dominum Innoconlium VI; magisirum Gulielmurn cardinalem factum per dominum Innocentium VI et magislrum loannem de Buco, qui uno anno fuit generalis minister. Locum Marcelli; locum Monlis Albani; lo- 25 cum Sancli Antonii; locum Montis Casi. Custodia PETRAGORiCENSIS " babet locum Pelragorarum; locum de Sancta Fide; locum Montiniaci; locum Brageniaci (/); locum de Alba Terra;Io- cum Salati el locum Oxidolii. Custodia LEMONICENSIS ' babet locum Lemonicarum; locum Sancti lu- 30 niani; locum Nuntronii; locum Donzimaci et locum Bruvac(7n). Custodia BAIONAE * babet locum Baionae; locumMonlls Marziani; locum de Aquis; locum de Morlaviis el locuin Olori(w). (a) Edd. Rispasiagno. — (b) As et edd. Laustricii. — (c) As et eild. Lectora. — (rf) As et edd. Mitande. — (e) As et odd. Candonii. — (f) Codex fecit. De isto loco est magister Bertrandus, factus cardinalis otc. — (g) As beatus. — (/() EJd. Amoliaci. — (i) As et edd. Gordomo. — (k) As et edd. addunt sanctae Dei. — (/) As Bragemati. — (m) As Brinne; edd. Brivie. — (n) As Cedi; edd. OUri. * Albi, I\abastens, Laulrcc, Castres. — ' Aiici), Tarbes, I.cctourc, Valeabrcre, Nogaro, Mirandc. — * Agcn, Lc Mas d'Agenais, Condom, Marmande, Ncrac, Ca- steljaionx, Pcnnc. — * Hodcz, iMgeao, Aurillac, St. Affrique, Viliefranclie, Amiily. — ^ Caliors, Gourdon, Martci, Montauban, St. Anloinc-dc-Salins, Montcuq. — * Pcriguciix, S. Foy, Montignac, IJcrgcrac, Aubclerrc, Sarlat, Lxcideuil. — ' Li- mogcs, S. lunicn, Nonlron, Donzenac, Hrive. — * Bayonno, Mont-de-Marsan, Dax» Morlaas, Oloron. FRANCISCUS DESTINATOR. 539 Cuslodia BURDEGALENSIS * habel locum Burdegalae; locum Regulae; locum Sancli Macliarii; locum Assarii; locum Sancli Emiliani et locum Linorii. Isla provincia Aquitaniae sudficientibus et bonis praedicatoribus semper claret et claruit, et habuit ilUim magistrum facundum fratrem Petrum Aureoli, qui lucu- ^'^ lenter scripsit super SetitentiaS:, fecit compendium bibliae et plura alia; archiepis- 5 copus tandem fuit Aquensis. In hac Aquitaniae provincia apud magnates et principes ibi exsistentes Deus per bealum Franciscum mulla et stupenda egit miracula, propler quae bealus Franciscus el fralres in magna habenlur reverentia et devotione ab eisdem. Habuit eliam ultra iam dictos duos (a) alios cardinales, videlicet magistrum Vitalem de Furno et magislrum Helyam de Anibalis, qui etiam in scriptura opera 10 ediderunt, et praesertim super Apocalypsim loannis (6). De ista siquidem provincia Aquitaniae fuit fraler loannes de Biesa ^ qui de Iriplici ordine beali Francisci li-es tractalus edidit, etsi solum de primo ordine, scilicet Minorum, parvum viderim tracta- tum. De ista provincia plures fratres assumpti sunt ad praelalionis oflficia, [videlicet] archiepiscopalus el episcopalus; plures enim vidi meo tempore (c). <5 DE PROVINOIA PROVINCIAE. Provincia Provinciae habet 7 custodias. Custodia MARSILIAE * habet locum de Marsilia; in quo iacet (d) sanclus frater Ludovicus noster per ecclesiam canonizatus, innumeris se praedicans miraculis as- sidue et inaudilis. In hoc loco, ut dictum est conformitate IX *, Deus oslendit singulare 20 iudicium per beatum Franciscum exsecutum de custode et lectore rnorluo, [ipsos] ad infernum Iransmiltendo, eo quod multos habuerant libros. In hoc loco est alius sanctus frater sepultus, [scilicet] frater Ugo, qui mirabilis fuit doctrina, vita et signis. Locum Brignolae, in quo beatus Ludovicus noster ortus est et ibidem, cum ad renun- liandum episcopalui Romam iret, diem clausit extremum; locum Righignani (e); 25 locum de Aquis; locum de Grassa^/"); locum Arearum et locum de Nizzia. Custodia ARELATENSIS ^ habet locum de Arelato; ubi, beato Antonio de titulo crucis fratribus praedicante in capitulo, beatus Franciscus in remotis agens, in aere ad ostium capituli in modum crucis benedicens fratribus apparuit, ut frater Monaldus aspexit; qui fraler Monaldus fulgens signis, una cum fratre Beltrando (g) est tumulatus 30 in hoc loco. In hac civilate beatus Franciscus duos mortuos suscilavit, ut diceiur conformitate XXXIX. Locum Terasconis; locum Sollonis; locum Maviassae(A) et locum R e I a v i a e (i). Cuslodia AVINIONIS ® habet locum de Avinione; locum Auraycae; locum Valriaci; locum Montiliorum; locum Insulae et locum Aptae(A:). 35 (a) As tres. — (6) As addit et fratrem Peirum, filium comitis de Fuso, cardinalem. — (c) As et edd. om. plures — tempore. — (d) As et edd. quiescit. — (e) As Ricliiguam. — (/) As Grossa. — [g) As Bertrando. — (h) As Inamasse, edd. Maivasse. — (i) As Relame. — (k) As Aperte. ^ Bordeaux, Rcole, S. Macaire, Bazas, S. Emilion, Libourne. — Provinciale aA^^M Rinotium (Rioms) et Spartam (Lesparre). — * Est frater Bernardus de Bessa; de quo cfr. Chron. 24 gen., pag. 377 et Anal. Franciscana, t. 111 pag. 665 seqq. — ^ Marseille, Bri- gnoles, Draguignan, Aix, Grasse, Hyeres, Nizza (Nice). — * Pag. 477. — * Arles, Ta- rascon, Salon, Manosque, Raillane. — ® Avignon, Orange, Valroas, Montelier, 1' Isle-Venaissin, Apt. 540 FRUCTUS XI — PARS SECUNDA. Cuslodia ALESTl ' hahol locum de Alcsto; locum Mnrologii (o); locuui Mi- ualls(6); locum Saucli Acgidii; locum Argcularii; locuu) Albeuarii; locum Useliae; locum Balueolis el locum Audusiae. Cuslodia MONTIS PESSULANl * habet locum de Moute Pessulauo; iu quo fuil S leclor sauclus Aulouius uosier et qiiidam frater Bernardus, qui sanclo (c) fralri Ro- gerio diem sui obilus pro Dei parle appareiido eidem uuutiavit. In hoc loco sauclus fraler Ludovicus nostor praedicavil populo, et posl praedicationem tactu sui mulier a fluxu sauguiuis esl liberata. Alia mulier impositione mauuum posl praedicatiouem sancti Ludovici super oius caput a capilis dolore, qiiem habuorat per longum tempus, sa- 10 uala esl; et fralrem qiieiidam inflrmum dum visitassot, beucdicondo sibi, a febre coutinua liboravit iu diclo loco. lu hoc loco somper fuoruul fratres lectores, qui fuerunt scientia ol praedioatione famosi. Locum de Aquis Mortuis; locum Neu- masi (rf); locum Luuelli; locum Agarae; locum Ginnaci (e); locum Floren- ziaci; locum Londouae et locum Agautici. 15 Custodia CISTARICI * habet locum Cislarici (/"); de quo loco fuit magister Francisous de Mayronis (g), qui fuit oxcellens homo verbo, scionlia et vita, qui opera |)lura sermonum super libros Augusliui et super Sententias composuit; locum Carpe- tras; locum Oignao; de quo fuit frater Ugo de Digua, qui rogulam noslram mul- tum aperte (A) el laudabilitor declaravit; locum Folquarquerii (^); locum Ya- 20 piuqui; locum Embrundunii et locum Regii. Cuslodia NARBONENSIS * habot locum de Narbona; iu quo facta sunl plura capitula generalia; et tcmpore uuius, cum diu non pluissot, ct cives frali'es rogasseut, ut Dominum exorarout, procibus oorum pluviam largifluam dedit terris. Idipsum evenit in capilulo quodau) Barchinonae celebrato. lu hoc loco iacel sanctus frater 25 Electus laicus, qui n)ulta signa fecil. Locum de Biterrls; de hoc loco fuit frater Pctrus loannis, qui lamosissimus fuit vita ot sciculia et quasi lotam bibliam poslil- lavil multum profunde, con)posuit in thoologia opus et plura alia opuscula edidit; vcrum quaodam dixit, quae in capitulo genei'ali per fratrom Hieronymum, lunc ge- neralem el postmodum summum ponlificem, fuit coaclus rotraclare, et idipsum fecil 30 iu capitulo proviuciali suae provinciao. Lociim Villae Fraucae; locum de Par- pignano(A;); locum Auxiliani; locum Carcasouae; locum Limosi; locum Podii et locum For(lani(/). In hac Narboneiisi cuslodia in locis pluribus beatus (a) As Maragolii. — (h) As Ninatis. — (c) As ora. sancto. — (d) As Neumansi. — (e) As Ger- ttiaci. — (f) As Castaria. — (g) As Marronis. — (h) As et edd. comple. — (t) As ct odd. Folqual- querii. — (k) As Perpignano, edd. Pirpignano. — (l) As Fordiani. * Alais, S. Jea n-do-Mariicjois, Mendc, S. Cliely, LargeiUicre, Aubenas, Uzcs, Bagnol-s, Anduze. — " Monl|)cilier, Aigiies Mortes, Ninies, I.iinei, Agde, Gignac, Fiorensac. Lodcvc, Gangcs. — Cfr. Provincinle, pag. 30 nol. 100: « in i^isano (iempla cii- slodia Nemaiisi, qiiae liic est qiiarta, ioca Ncmausi, Luncili, Agare, (Agate), de Aquis Mortis nume- ranliir in ciistodia Monlispessi/iatii, ioca Bciicadri ot Suinidrii dcsunt omniiio». — ' Sislcron, Carpeiitras *, Digne, Forcaiiniier, (iap, i:mbrun, llic/,. — * Narbonne, Bcziers, Viiicfranclic, Perpignan, Aziiie, Carcassonnc, Liinoux, Puigcerda — Cfr. l*ro- vincinlc pag. 36 not. 103: « Uniim iocum Haitli. Pis. in duo loca divisil, cum scribcrcl: iocum I'odii, locum Foidani ». FRANCISCUS DESTINATOE. 541 Franciscus multa miracula fecit el plures mortuos suscitavil, ut fructu et coiifor- mitate dicelur XXXIX. Haec provincia Provinciae mullos habuil magislros solemnes et famosos. Frater Raymundus Gaufredi nobilis genere fuit generalis ordinis Minorum et in theologia magisler; hic absolutus a generalatu per dominum Bonifacium VIII et factus ar- 5 chiepiscopus Mediolani episcopatum noluit el frater simplex remansit; postea, quia scandala plura in ordine suscitavil, malo fine lerminavit. Haec provincia hahuit cardinalem Iratrem Pastorem, factum per dominum Clementem VI, qui magisler in Iheologia fuit et archiepiscopus Enbrundunensis (a). Haec provincia habuil quendam fratrem singularissimum in sanctitale, scilicet fratrem Rogerium, de quo dictum est lO supra conformilate VIII. De isla provincia mulii fralres doclrinam fratris Pelri loannis sequentes, una cum fralre Ubertino de Casali provinciae lanuae et aliis pluribus fra- tribus diversarum provinciarum, schisma in ordine magnum posuerunt, sed tandcm omnes sunt auctoritate aposlolica per ordinem exterminati. PROVINOIA BURGUNDIAE. 15 Provincia Burgundiae habel 6 custodias; Custodia LUGDUNENSIS ' habel locum de Lugduno; in quo iacet venerabilis pater frater Bonaventura de Balneo Regio, sanctae romanae ecclesiae cardinalis, de quo dictum est conformitale VIII. Locum Ma tisconis (6); locum Cari Loci; lo- cum Montis Brisonis(c); locum Villae Franchae el locum Burgi. 20 Cuslodia DIVIONIS * habet locum Divionis; locum Belnae; locum Casti- lionis; locum Bari el iocum Castrivi llarii. Cuslodia BISUNTINA Miabet locum Bisun tin u m (rf); locum Sa li nensem (e); locum Ledonensem; locum Graiaci et iocum Dolensem. Custodla LAUSANNAE * habet locum Lausannae; locum Gebenensem; lo- 25 cum Gralionopolis (Z'); locum Camberiaci (,9); locum Nuriduni (^); locum Grandusoni; locum Moyrenci et locum Camerae. Cuslodia VIENNAE ^ habet locum Viennae; in quo iacent fralres Michael, qui aquam mulavit in vinum, Drodo, cui angeli in missa servierunt, Gulielmus, qni spi- rilu prophetico claruit; locum de Podio; ubi beatus Anlonius noster in magna ha- 30 betur revereutia («), quia ibidem praedicavit, et multa mira tani in vita quam post edidit; locum Annoniaci, in quo iacet fraler Gulielmus, cuius iussu navicula a longe posita statim ad eum veuil; locum Valentiae, in quo iacent marlyrio co- (a) As et edd. om. Haec provincia — Enhrundunensis. — (h) As et ed. 1 Macisconis ed. 2 Macisonis. — (c) As Brusonis. — (d) As Bisimtinum. — (e) As Salmensem. — (/) Ed. 1 Granicopolis, ed 2. Gra- nipolis. — (g) As Camherraci. — (h) As Nundini, edd. Nividuni. — («) As veneratione. ' Lyon, Macon, Charlieu, Montbrison, Villefranctie, Botirg*. — ^ Dijon, Be- aune, Chatiilon, Bar-sur-Aube, Chateauvillain. — ' Besangon, Salins, Lons-ie- Saunier, Gray, Dole *. — * Lausanne, Geneve (Genf), Grenobie, Chambery, Yverdon, Grandson, Moirans, La Chambre*. — ^ Vienne, Le Puy, Annonay, Vaience, Bo- mans, Die, Crest, Montelie. 542 FRUCTUS XI — PARS SECUNDA. ronali ab haerelicis ob ofriciiim inquisilioiiis fralrcs Pelrus cl fraler Calhalanus; locunj de Romanis et locum Diensem, in quo fraler Eieclus sanclissimus homo re- quiescil; locum Grislae et locum Monlilii. Cusloilia ALVERNAE (a) ' habel locum de Claromonlc; locum Brivalen- 5 sem (6); locum Sancti Portiaui; locum Riomi (c); locum Montisferradi (c/) el locum Sil vigiaci (e). Haec provincia Burgundiae mullos habuil fratres nolabiles verbo, scientia el vila, qui acccpli fuerunt lam Deo quam hominibus, et specialiler magislrum loannem de Mirabello, qui sermone ad clerum el populum fulsit. 10 PROVINCIA TURONIAE. Provincia Turoniae habet 5 custodias. Custodia SANTONENSIS " habci locum de Santonis; locum de Ripella; Ole- rum'; locum de Insula; locum Sancli loannis; locum Berberili (/*) ; locum de Ponlibus et locum Compriaci. 13 Custodia BITURICENSIS * habet locum de Biturica; ubi sanctus Antonius noster praedicando (g), lempestas et grando et pluvia, quae supervenerunt, eius inler- ventu nullum de audientibus letigit, ut diclum est conformitate VIII; locum Turonis; locum Niveris(/i); locum Esolduni; locum Andegavis; locum de Lochas(e); locum Caslri Radulfi et locum Salmuri(A). 20 Cuslodia BRITANIAE * habet locum Burgi Novi; locum Nanetis(/); locum Rodonis; locum Dinani (w^); locum Guyncampi (n); locum Corrizopici (o); locum Venetum. In Rodoniis iacet fraler Rodolfus, cui angeli in missa servierunt. Custodia PICTAVIENSIS ^ habet locum de Pictavis; in quo iacet frater Gual- terus, homo sanctus, qui ad praedicandum fecit opus, quod dicitur Rudimentum ; 25 valet cnim ad omnem statum iniormandum ; fecit etiam in thcologia multa, et signis et vita mundo pracdicavit. Ibidem frater Symon, minislcr provinciae Turoniae, quicscit, ad cuius os visus esl Spiritus sanctus in specic columbae; locum de Morto; locum Sancti Maxentii; locum de Mirabello; locum Losduni(/;); locum Parti- niaci((7) et locum Caslri. (a) As ct edd. Alvernie. — {b) As Birnaeensem, edd. Urivatensem. — (c) As et edd. Xiomi. — (d) As Ferrandi. — (e) As et edd. Silvimaci. — (f) As Berbocili, edd. BerbetiU. — (g) As et edd. dum praedicaret. — (h) As luveris. — (i) Edd. Lothas, — (k) As Salircuri, edd. Falmuri. — (l) As et edd. Navetis. — (m) As et edu. oni. locnm Dinani. — (n) Edd. Giiincampi. — (o) As Corricopti. — (p) As Lofoum, ed. 2 Josduni. — (q) As et edd. om. locum Partiniaci et adduut locum Columbae. ' Clermont, Brioude, S. Poiirrain, Uiom, Mon tfenand, Seignelay. — ' Sainles, La Roclielle, lled'Oleron, S. lean-d'Angc!y, Barbezieux, Pons, Compreignac. — Provinciale addil Engolismam (Angoiilonie). — ^ Pisaniis confundit liaec duo loca, ad quac separanda addidimus virgulam cum piinclo. — * Bourges, Tours, Nevers, Issoudun, Angcrs, Loclics, Cliateauroiix, Saumur. — "^ liourgneuf, Nantes, Uennes, Dinan, Ciuingamp, Quimper, Vanncs. — ® Poiticrs, Niort, S. Maixent, Mirebeau, Loudon, Parthenay, Chalcllcrault. FRANCISCUS DESTINATOR. 543 Cuslodia AURELIANENSIS ' habel locum Aureliani; locum Castri Duni (a). locum fle Cenomannis, in quo iacel sanclus fraler Electus; locum Yendeami (6); locum de Allesis (c). Haec provincia habuit fralres valoris plures et praecipue magislrum loannem de Rupella, qui opus fecit in theologia, et tempore suo in ordine, sicut et Parisius, 5 magister fuit verbo et scientia et vila famosus. PROVINOIA FRANOIAE. Provincia Franciae habet 9 custodias. CustodiaPARISIENSIS" habet locum de Parisius, quem aedificavit fraler Agnellus de Pisis, qui fuit primus custos Parisiensis, et deinde factus est Angliae minisler. In 10 hoc loco iacet magisler Alexander de Halis, qui, etsi anglicus fuerit natione, in ci- vitale Parisiensi magno tempore legit. Hic magister prae aliis magislris in univer- silate Parisiensi in magna habetur reverentia, opusque suum a 72 magistris scriptura propria ac sigillis esl approbatum, et demum per bullam domini Alexandri papae IV, quae omnia habentur Parisius in sacristia conventus ^ Magister hic miraculose venit 15 ad ordinem nostrum. Nam, etsi fratres nostros diligeret, decreverat tamen ordinem intrare Praedicatorum, quia non erat sic rigidus ul noster. Cum enim disposuisset mundnm relinquere, Deuni rogavit, ul, quem ordinem introire deberet, sibi indicaret; dictum esl ei, quod illum, cuius fratres pro eleemosyna petenda hospitium eius se- quenti mane prius advenissent; et cum fralres Minores prius aliis accessissent, factus 20 est frater Minor. Verum, cum ipse essel antiquus et delicale vixeral, rigiditatem or- dinis incepit ferre moleste ad^o, quod decreverat ab ordine recedere; sed id minime cum nollet facere inconsulta divina bonitate, ad oralionem perrexit, rogans, ul super hoc Deus suum beneplacitum demonstraret. Statimque arreplus (d) a somno fuil visione mirabili a Domino declaratus; vidit enim scalam a terris protensam usque ad caelum 25 et mullos vidit fratres per ipsam ascendentes et caelum intrantes; et cum ipse ascen- deret et ad medium devenisset, ulterius progredi nulla vi potuit, licet toto conamine niteretur; ad se tandem reversus cognovit, per scalam sibi ordinem et religionem demonstrari, per quam frater xMinor ascendit caelum, sed usque in finem perseve- rando (e). Et quia ipse idipsum facere nolebat, quia quod inceperat per voluntatem 30 exeundi non finaliter perficere intendebat, ad caelum pertingere non valebat; unde intelligendo, quod, si perseverarct in ordine, caeium finaliter adiret, in ordine ex tunc permansit *. Vita, verbo et doctrina et suis scripturis tam in theologia quam postillis super scripturam sacram confectis non solum Franciam, sed totam ecclesiam sanctam illuminavit; unde ex hoc intitulari promeruil fons vilae. 35 lacet etiam Parisius magisler loannes Guallensis, natione anglicus, qui Parisius magistratus sanclilate vitae et doctrinae ibidem lam fralribus quam saecularibus po- (a) As Diuri. — (b) As et edd. Vendecini. — (c) Edd. Allofis. — (d) As et edd. arripHur. — (e) Edd. si perseverat. ^ Orleans, Chateaiidun, Le Mans, Vendome, Blois. — ^ Paris, Mantes-sur-Scine, Chartres, Pontoise, Meaux, Senlis, Etampes. — ^ Cfr. supra pag. 309 not. 4. — * Ali- quanto differenier referunt Chron. 24 gen., pag. 218 et 219. 544 FRUCTUS XI — PARS SECUNDA. sitiis exslitit iii speciiluni singulnrc; suinrn.iin enim nuiilum ulilem cum diversis tra- clalibus compegit. Scripsil luculcntcr su()er sacram scripluram et Iheologiam; quibus promeruil, ut arbor vitae esset vocitatus post mcrlem; et in huius signum arb.or sculpta manet in lapide sui sepulchri. Hic de sua glorificalione securus cum [magnoj 5 gaudio perrexit ad Dominum. In hoc loco iacet magister Nicolaus de Lira, gallicus natioiie, qui tolam scripturam divinam poslillavit et alia opera fecit, celeber in orbe lolo sua doclrina. lacel eliam in dicto loco magister Ugo de Castronovo; qui lucu- lenler scripsil in Iheologia et iractalum pulcherrimum edidil de antichrislo et de finali iudicio. 10 Multi alii magistri fuerunt in hoc loco famosi, scilicet magisler Bonaventura de Balneo Regio; magister loannes de Rupella; magisler GuaUerus(a); magister Rigaldus; magisler Alexander de Alexandria; magisler loaiines Scolus; magister Petrus Aureoli; magisler Franciscus de Marchia; magister Franciscus de Marronis; magister loannes de Marra; magister loannes de Marchia; magister Astensius de Aqiiitania; magister io lacobus deSpinello; et sic de aliis; qui omnes fuerunt magistri iu dicla universitate et bachalarii dum essenl el magistri famosissimi. In loco de Parisius, dum quidain essel studens el a diabolo vellet edoceri, el sic esset factum, in uua dierum a diabolo strangulatus fuit; cuius cella fuit in dor- mitorio anliquo et destructo, nec unquam propter persecutiouem diaboli a quoquam 20 valuit inhabitari. In hoc loco quidain frater devolus et sludens, dum post completorium per ma- gnum spalium in ecclesia ad orandum slelisset et postea ad cellam ad quiescendum vellel ire, cum ecclesiam exiret, invenit totum claustrum primnm daemonibus plenum; per quod oportebat eum ire, sallem per spatium, si dormilorium vellet adire; qui 25 pavore prostralus nullum sciens aliud remedium ad labernaculum, ubi eral corpus Domiiii, ciim reverentia accedens pyxidem, in qua erat corpus Domini, capiens ad clauslrum exivit, statimque omnis illa multitudo daemonum abscessit; porlavitque fraler ipsum ad cellam, el de mane ad labernaculum corpus Domini delerendo, quae sibi conligerant, fratribus enarravil. Multa facla sunt devota in hoc loco, ut habilum 30 est supra fruclu el conformilale IX. In hoc loco iacet fraier lulianus theolonicus, qui legendam beati Francisci com- posuit ' et responsoria nocturnalia, cantumque beati Francisci quoad hymnos ct omnia ipse composuit; fuit enim in cantu magisler summus in aula regis Francorum et fuil In ordine sanctus fraler cl dcvotissimus. In hoc loco iacent duo generalcs ministri, 35 [videlicet] frater Arlottus de Pralo et fraler Gonsalvus de provincia sancli lacobi, ambo magistri praeclari Parisienses. Locum Medanti; locum Carnoli; locum Ponlisoyae (6); locum de Mcldis; locum Silvauecli; locum de Stampis(c). Custodia CAMPANIAE * habet locum dc Senonis; locum de Trechis; locum 40 Antisiodori; locum Pruvini(rf); locum Versiliaci; locum Scnzaniae. (a) As et cdd. Gualterius. — (b) As Pontisare, edd. Pontisere. — (c) Edd. Slanipis. — (rf) As et edd. Privini. • Cfr. supia pag. 308 not. 3. — " Sciis, Troyes, Auxcrrc, Proviiis, Vezclay, Sczannc. FRANCISCUS DESTINATOR. 545 Cuslodia ATTREBATENSIS ' luibel looiim de Allrebalo; locum Tornaci; lo- cum de Valencenis; locuni de Insulis; locum de Monlibus; locutn Came- raci; locum Belunii el locum Duraci. Cuslodia VIROMANDIAE ^ habel locum de Royo; locum Yrduni; locum Ab- batis Villae(a); locum Sancli Quinlini; locum Beluaci; locum' de Ambia-5 nis; locum Noviomi(6); locum Peroni. Cuslodia LOTHORINGIAE ' habol locum Novi Castri; locum Ulduni; locum Tulli el locum de Melhis. Cuslodia FLANDRIAE * habet locum de Brugis; locum de Gandavo; locum de Ypra; locum Aldenardi(c) el locum Sancti Odomari («f). 'lO Cuslodia NORMANlAE '" habel locum de Calisia (e); locum Ver nonacensem; locum Vernolii; locum Rolhomagi; locum de Baiocis; locum de Eboracis (/"); locum Cadomae((;); locum Fasii; locum de Bernayo. Cuslodia LEODIENSIS ^ habet locum Leodii; locum NiveUi; lociim Hoyi; locum Dinantii(/i) el locum Namurci. 15 Custodia REMENSIS ' habet locum de Remis; locum Lauduni; locum Ca- talani; locum Compendii; locum Suessionis. Haec Franciae provincia sae[)e decorata fuil mullis probis et valenlibus fra- tribus, lam in Iheologia magislris quam non magistris, qni multa opera ediderunt lam super bibliam, quam in iheologia, quam etiam in decretalibus. Fraler Durandus, 20 qui edidit summam magnam ot pulchram de casibus conscienliae, fuit i\o provincia Franciae. Qui librum edidit de proprielatibus rerum, de provincia Franciae fuil(«) ®. PROVINCIA ANGLIAE. Provincia Angliae habel 7 cuslodias. Custodia LONDONIENSIS ^' habet locum Londoniarum; locuni Canluariae; 25 in qua ecclesia magisler loannes Peccian fuit archiepiseopus, [homo] magnae sanctitatis et scientlae, qui mullos in diversis scientiis Iraclatus edidit; locum Wern ichelse- yae {k); locum Sublantonae (/); locum Warae (w), de quo fuit magisler loannes '", (a) As et edd. Vallis. — (h) As Noveoni, edd. Noveani. — (c) As et edd. Aldendi. — (d) Edd. Domati. — (c) As et edd. Falegio. — (f) As et edd. Eboracos. — (g) As et edd. Cadoniae. — (/*) As et edd. Dinacii. — (i) As et edd. addiiiit: Sic et qui swnmam coniposuit de virtiitihus, frater [noster] provinciae Franciae ftiit. Cfr. supra pag. 341 not. 2. — (k) As Winchelseye, ed. 1 Uberrinchelseie, ed. 2 Uberrinchelsie. — (l) As et edd. sub cantone. — (ni) Edd. Vuarre. * Arras, Tournay, Valenciennes, Lille, Mons, Cambrai, Beth iine, Doiiai. — Pro- vinciale addit Lendium (Lens). — ^ Roye, Hesdin, Abbevilie, S. Quentin, Beauvais, Amiens, Noyon, Peronne. — ' Neu fcliateau, Verdun, Toul. Metz. — * Briigge (Bruges), Gent, Ypern (Ypres), Oudenarde, S. Omer. — ^ Faiaise, Vernon, Verncuil, Rouen, Bayeux, Evreux, Caen, Faclies, Bernay. — Provinciale addit Cetenum (Sees). — ® Liege, Nivelles, Iluy, Dinant, Namur. — ' Reims, Laon, Ctialons-sur-Marne, Compicgne, Soissons. — ® Est frater Bartliolomaeus Anglicus; de quo cfr. Fekier I. c. pag. 248-2-3.3 el Golubovicli, fiiMoieca bio-bibliografica, pag. 276-279. — ^ London, Canterbury, Winctielsea, Soultiampton, Ware*, Lewes, Chichester, Salisbury, Winchester. — »•* Cfr. supra pag. 337 not. 2. Analecla — Tom. IV. 35 546 FRUCTUS XI — PARS SECUNDA. qiii scripsil siipcr Senlenlias^ el fiiil, ul dicilur, magisler docloris sublilis Scoli; locum Levisiae; locum Michestriae (a); locum Salisber (6); locum Vi nconiae (c). Custodia EBORACENSIS ' habet locuni de Eboraco; ubi factus est archie- piscopus dominus fraler Bonavenlura de Balneoregio, sed renuntiavil, el generalis 5 minister remansil; quae ecclesia eral tunc pinguissima ullra ccnluin millia florenorum; locum Ouncastriae; locum Linconiae; locum Sancti Botulfi; locum Be- verlaci el locum Scardebrigiae; locum Germisceriae (rf). Custodia CANTABRIGIAE "^ habot locum Canlabrigiae; locum Norvici; locum Colcestriae (e); locum Sancti Egmundi; locum Dunvici; locum Bal- lOsingin; locum Gervermicae (/"); locum Gempnici (^); locum Lenniae(A). Cuslodia BRISTOLENSIS ' habet locum Brisloli; locum Glonceslriae; lo- cum Burgevalteri; locum Efordiae (e); locum Oxouiae(/c); locum Carmer- diniae; locum Boduimiae(0; [locum Ocestae; locum Verdiniae]. Custodia OXONIENSIS * habet locum Oxoniae, quem locum primum aedificavit 15 fraler Agnellus de Pisis, faclus primus minisler Angliae a bealo Francisco, ubi se- pultus fuit miraculis pluribus decoralus. In hoc loco quodam sero, dum in comple- lorio {m) fratres ridereut nimis dissolule, crux lignea, quae slat super ostium chori, fragore slupendo se vertit ad fratres et limorem maximum eis incussit, et plures eorum in brevi decesserunt ex hac vila. Locum Radigiae; locum Betfordiae; 20 locum Stanford iae (w); locum Nolingamiae (o); locum Nartatonae(jo); lo- cum Leycestriae; locum Gracamae^^). Custodia NOVICASTRI * habel locum Novicastri; locum Dundae; locum Dunfres; locum Adintoniae; locnm Carlioli; locum Herspelliae (r); locum Bervici; locum Rothisburgiae (s); locum Richemund iae. 25 Cuslodia VIGORNIAE * habel locum deVigorna; locum Prescenae; locum Brigurtae (<); locum Salopiae; locum Coniunctoriae (w); locum Ceslriae; locum Helfordiae (y); locum Lamasiae et locum Scafordiae (x). lu hac siquidem Angliae provincia fratres semper fuerunt et sunt ad divinum officium, missas el alias ordinaliones nostri ordiuis specialiter ordinati; propter quae (a) As MicJiesce, edd. Michesten. — (h) As et cdd. Saliscere. — (c) As et edd. Vintonie. — (d) Edd. Germiscenie. — (e) Edd. Colcestie. — (f) Edd. Genermice. — (g) Edd. Gepnici. — (h) As Lemme, edd. Lemnie. — (i) As Exphordie, odd. Erphordie. — (k) Edd. Exonie. — (l) As et edd. Bodminie. — (m) As et edd. post completorinm. — («) Edd. Scanfordie. — (o) Edd. Lotigamie. — (p) Edd. Natatone. — (q) As Gramaye, edd. Graanne. — (r) As et edd. lierripellie. — (s) As et edd. Lothishurgie. — (t) As Bugurte, edd. Bigurte. — (m) As Convictorie. — (v) As Elfoldie, edd. Hehfoldie. — (x) As Sta- I fordie, edd. Strafordie. * York, Doncaslcr, Lincoln, Boston, Beverlcy, Scarborough *, Grimsby. — * Cambridge, Norwicti, Colchester, Bury S. Edmiinds, Diinwich, Waisingham*, Yarmoulh, Ipswich, Kings Lynn. — ^ Bristol, Glouccster, Bridgwater, Ilcrcford, Exeler, Carmarthen, Bodmin, Dorchcster, Cardiff. — * Oxford, Bcading, Bedford, Slamford, Notlingiiam, Nortlia mpton, Leicesler, Grantiiam. — ^Newcastle, Dun- dec, Dumfries, lladdington, Cariislc, Ilarllepool, Bcrwick, Boxburgh, Bichmond. — Provinciale pag. 'lO plura liuius custodiae loca repetit sub « vicariatu Scociac». — " Wor- cester, Prcston, Broughton, Shrewsbury, Covcnlry, Chester, Hercford, Ilamely, Stafford. — Provinciale hic omitlil locum Ilclfordiac est addit Lichfoldiam (Lichfield). FRANCISCUS DESTINATOR. 547 Deus eos aiixil numero, bonis lemporaiibus el scieiilia '. Habuil euim magnam copiam semper magislrorum et proborum. De hac siquiclem provincia fuil magisler loannes Scolus, doclor subliiis, cuius memoria quoad sufticienliam eril perpeiua, qui mulla opera fecit; magisler Alexander de Halis, etsi Parisius sleterit magno lempore. Habuit haec provincia fratrem Gulielmum Occham, qui multa opera fecit in logica et in 5 theologia (a) et alios libros plures; fralrem Roberlum Bachon, hominem singularis- simum, in omnibus scienliis expertissimum, qui eliam plures libros fecit el traclalus. Innumeros alios habuerunt magistros, qui opera fecerunt, scilicet magislrum (6) Ro- dimpton; magistrum Guiielmum Cepton (c); magistrum Adam Codan; magistrum Rodulfum {(i) Elifalh; magistrum Rogerium Conoe (e) et sic de aliis, quorum operibus iO esl plenus tolus ordo. Ac multi praelati et magistri in theologia et in aliis scientiis decorali, vilam altendenles sanclam fratrum ordinis, in hac Angliae provincia or- dinem iniraverunt, ut diclum esl fruclu et conformitale IX. Vita enim sancta et praedicatione hodic in parlibus Angliae ad sequendum Christum mulli trahunlur, mundo abiecto. '•5 PROVINOIA YBERNIAE. Provincia Yberniae habet 5 custodias. Custodia DULBINENSIS (f) ' habet locum Dulbin ia e (<;); locum Ki Idariae (/j); locum Clariae(0; locum de Mortoto; iocum Deserti; locum Bichilo(^); locum Vey eserefordiae. 20 Custodia CASELLENSIS ' habet locum de Casello; locum Bullien iae; locum lochil; locum Rossae (/); locum Vacriford ia e (w) et locum Clanmel(w). Custodia CORTIGENSIS * habet locum Cortigiae; locum de Ardarch (o); locum Bachoniae; locum Luasiae; locum Tagi volagi (jo). Custodia VENATENSIS^ habet locum de Venath; locum Clarathoy {q); locum 25 Kyllerth(r); locum Galvy; locum Elonramadae; locum Blessiniae; locum Aramatiae. Cu.stodia PONTENSIS ' habet locum de Ponte; locum Trun; locum Dun- davae; locum Malifarnan; locum Durni et locum Occagfregis. In hac Yberniae provincia iacent fralres Nicolaus de Guatfordia, qui mortem 30 suam fratribus praedixii, el frater loannes de Vaffordia, ad cuius sepulchrum occisl suscitantur, el inflrmi omnes (s) curantur. (a) As in philosophia et theologia, edd. in philosophia. — (6) In Codice sequitur lacuna; As ma- gistruin Thomam; edd. omittuut nomen; cfr. supra pag. 339, ubi vocatur Rodulfus. — (c) Edd. Tepton. — (d) As et od. 1 R., ed. 2 Reliphat. — (e) Edd. Pogerium Conte. — (fj Edd. Dalbinensis. — (g) Edd. Dubine. — (h) As et edd. Kaldarie. — (i) As Olane, edd. Clane. — (k) As et edd. Bachilo. — (l) Edd. Kosse. — (w) Edd. Vacri^iordie. — (ti) As Clavinel. — (o) Edd. Ardach. — (p) Edd. Tagmolagi. — (q) As Claracoy. edd. Clararoi. — (r) As Rillerch, edd. Chilleich. — (s) As et edd. om. omnes. ' Cfr. supra pag. 339 et Little, The Grey Friars in Oxford (Oxford 1892). — ' Diiblin, Kildare, Clane, Maynooth,?, Wicklow, Wexford. — ^ Cashel, Kilkenny, Youghal, Ross, Waterford, Clonmel. — * Cork, Ardagh, ?, Limerick, Timoleague. — ^ Ne- nagh, Clare, Killaloe, Galway, Clonard,?, Armagh. — Provinciale addit Athlon (Athlone). — ® Drogheda, Trim, Dundalk, Multy farnham, Down, Carrickfergus. 548 FRUCTUS XI — PARS SECUNDA. PROVINCIA DATIAE. Provincia Dnllac hnbel 8 cuslodias. Cuslodia NORWEGIAE ' habcl locum Maslracis (a); locum Orugeilac; lo- cum Tusler i ni (6); locum Asloyae; locum de Bergis. 5 Custodia OCTOVERENSIS ' habel locum Octoveriae (c); locum Mystalh (d); locum Symcrburch. Cuslodia LYNDENSIS ^ habel locum deLyndis; locum Trelburch (e); locum Uslalh(/'). Cuslodia LANCOPENSIS * habel locum Ymicopiae {(/); locum de Scaris; locum 10 Werislu (/i); locum Lincopiae; locum Senyrcopiae, Custodia RIPENSIS ^ habet locum de Ripis; locum Sclerich {i); locum Flens- burch; iocum Cal(lig(A'); locum Tanduc. Cuslodia URBERGENSIS (l) ® habet locum Urbinch; locum Raudey (w); locum Orsnis(n) et locum Alarburch. 15 Custodia SCOTOLENSIS ' habet locum de Scolelene (o); locum Crebi (p); locum Perpsallan (7) et locum Nyncopiae. Custodia RISCHILDENSIS " habel locum de Rischildis; locum Caludburch: locum Nesluelh et locum Luminis(/). Haec provincia multum est in lcrrilorio lala; habet enim tria regna, scilicel 20 Datiae, Norwegiae et Svvegiae; nec dubitandum esl, habuisse et habere fratres, qui suis praedicationibus ac vila ad Chrislum plures converlerunt et ducuiit. PROVINOIA OOLONIAE. Provincia Coloniae habel 7 custodias. Cuslodia COLONIENSIS ® habet locum Coloniao, in quo iaccl doclor subtilis 25 fraler loannes Scolus, qui ibidcm lector decessil; locum de Nussia (s), \n quo iacet frater Nicolaus, qui in vita et posl signis mullis claruit et morluos suscilavit; ibidem (a) As et edd. Mestracis. — (b) Edd. Tusterim. — (c) As et edd. Octonie. — (d) As et edd. Mistach. — (e) As Tresburch, edd. Tralburch. — (f) As ot edd. Ustach. — (, Miicka, Soraii. — * Braunsberg, NcMisladt, Cnlni, Tliorn. — M^roslau, Scli wcidnilz, SLrehUMi, Nciimarkl, Neissc, Namslaii, M iinslcrberg, brieg. — * Provimialc cliam lo- ciim « S. Ilelyzabcdi » in cnstodia nraiulcbiirgcnsi ponil; asl Prnr'inci(de cl Pisainis errant; locus (Miim S. i:iisabclli propc liiscnacli siliis ad ciislodiam 'riniriiigiac niimcrari debcl. Cfr. Miciiaei Bilil, Ckronicii Conventm Ordinis Frntrum Minornm nd S. Elianheth propc Ismnciiiii, iii ()Hr//^,'H und Al)hnndliinijcn zur Gcschichlc dcr Alilci und der Diikesc Fuldn, l. II pag. I()7-I77. — Con- vcntiis cii-^iodiac nrainlcl^iirgeiisis siiiil : (Jraiisce, I.obaii, Sal/.w(Mlcl, A 1 1 bra iid (M1 biirg, I3crliii, Stcndai, Fra n k f nrt, Kyriiz. — ^' Mciningen, lirfiirl, Arnstadl, Cobiirg, Kiscnach, M iili ilia iiscii, Saalfcld. — Provinrinle addit convcnliim Nor Insin (Nordliaiiscn). — " \Vi(Mi, Wicncr Neiistadt, llainburg, 1'eldsberg, Zistors(Lorf *. FRANCISCUS DESTINATOR. 553 Ciislodia STIRIAE ' liabet lociim deGreze; locum Yndeburge; locum Volfs- perium et locum de Pruca. Cuslodia ANASTENSIS * habet locum de Pamia(a); locum de Lurisam; lo- cum Anasi el locum Belsae. Custodia FELICENSIS ' habet locum Brisnae (6); locum Fillaci el locum S Bozarii. Cuslodia MARCHIAE * habet locum Pcroniae (c); locum Marisburgae; locum de Cilia el locum Laybaci. Cuslodia DANUBIM habet locum de Stayn; locum de Tulla; locum de La; locum Nereiistan (flJ) et locum de Gerito(e). 10 PROVINCIA BOEMIAE. Provincia Boemiae habet 7 custodias. Custodia OPOLIENSIS " habel iocum de Opol; locum Blad isla vici ; locum Glogoniae (/") et locum de Boton. Custodia PRAGENSIS ' habet locurn de Praga; locum Sancti lacobi; locum ^5 S a n c l i F r u n t (9) ; lociim Novae Domus; locum B e c h e h i n a (h); locum B 0 s e 1 a- viae el locum Bonessau («'). Custodia MORAVIAE ^ habet locum Olomuae(^); locum de Brunna; locum Yglaviae; locum Opaviae; locum Novae Civitatis; locum de Cenoyma (/) et locum Cernouye(w). 20 Cuslodia GESNENENSIS ® habet locum de Gnesna n; locum Kalis; locum Olo- govlae; locum Obernakae (w); locum Eroaviae(o); locum Radyeyon (jo); locum Sereni; locum Pisdrae^^). Custodia GREMENSIS 'Miabet locum de Muta; locum de Grez; locum Bidzo- niae(r); locum Cyaslaviae el locum Glazi. 23 Cnstodia CRACOVIENSIS " habet locum Lenoniae(s); locum Cracoviae; locum Zamcost(0; locum Radomis et locum Sandec(M). (a) As Panna. — (6) As Brisve. — (c) As Peconie. — (d) As Verenstan. — (e) As et edd. Gerico. — {f) As Golgonie, edd. Glohovie. — (g) As et edd. Francisci. — (h) As Bechehyna, edd. Bechinam. — (i) As de Nassau, edd. Benessau. — (k) Edd. Olonive. — (l) Edd. Ceinoma. — (m) As et edd. Cernoie. — (n) Edd. Bernake. — (0) As et edd. Croavie. — (p) As Badienon, edd. Redivon. — (q) As Pifore. — (r) As Bidsovie. — (s) As Lenovie. — (t) As et edd. Zanicost. — (u) As Sandoc. ^ Graz, Jiidenbiirg, Wolfsberg, Bruck. — ^ Piilca, Linz, Ens, Wels. — ^ Bri xen *, Viilach, Bozen. — * Pettaii, Marburg, Cilli, Laibacli. — ^Slein, Tulln, Laa Diirnstein *, Grein *. — " Oppeln, Loslau, Oberglogau, Beulhen. — ' Prag (3), Neu iia us, Bechin, Bunzlau, Bcneschau. — * Olmiitz, Br iinn, Iglau, Troppau, Neustadt Znaim, Krnov (iagerndorf). — ^ Gnesen, Kalisz, G ross-Glogau, Obornik, Grabow Radjejew, Schrimm, Pysdry. — '" Ilohenmauth, Koniggratz, Bydzow, Caslau Glatz. — " Lelow, Krakau, Sawichost, Radom, Sandec. — Provinciale addil Corchin (Korczyn). 554 FRUCTUS XI — PARS SECUNDA. Cuslodin LUTOMORICENSIS ' habel locum Lu louiaris (o); locum Pllis- vam(6); locum de Poule; locum Cadaui; locuin Zatez(c); locum Tiuez (c/) el locum cle Nussa (e). Haec provincia Boemiae hahet iu Princilavia sepullum fralrem Gorarclum, qui 5 in vila el posi miraculis coruscavil; in Vranslavia Iralrem Marcjuardum, cpii ihi mullis siguis claruil. PROVINOIA UNGARIAE. Provincia Uugariae habel 8 custodias. Cuslodia lANURIENSIS ^ habet locum de lauurino (/"); locum Supronii; locum 10 Posouii et locum de Leuca. Custodia AGRABINENSIS " habet locum Agrabiae (,7); locum Verenchae (A); locum Nerthem (0 et locum Gurbonich (^). Custodia SIRMENSIS * habet locum Bachiui; locum Xuyi (/); [locum ad Sanc- lum Demetrium]; locum de Tadua; locuin Fraucae Villae; locum ad Sanc- 15 tum Yrenaeum; locum Zemlinii; locum Monasterii; locum Bani in Melis Graeciae; locum Eudi (m). Custodia STRIGONIENSIS ' habet locum Strigonii; locum Nitriae; locum Ternaviae; locum Sactae(w); locum Lipsae et locum Trinchinii. Custodia QUINQUE PXCLESIARUM ' habet locum Varisdini; locum Quinque 20 Ecclesiarum; locum Capruuchae (0); locum Occuscudini (p) el locum Sce- meniae (), Indjija. — Provincialc addii Kcdiiiih (Vrdnik). — "* fiszlcrgom (Gran), Nyitra (Neiitra), Nagyszomba t (Tyrnaii), Szccscny, Okolicsno, Trcncs6n. — ® Warazdin, Pccs (Fiinfkirclien), Kopri v nioa, Fclso-Segesd, Szcmenye. — ' Kger (Frlaii), Szepcs, Szalmar, Siiros-Patak, Nagy Varad (Grosswardcin). — * Besz- lcrcze (BisUitz), Nagy Szcbcn (llermannstadt), Kolozsvar (ivlausenburg), Maros Viisii rhely. FRANCISCUS DESTINATOR. 555 Cuslodia ALBIENSIS ' habet in civilate Budae quatuor loca fratrum; locum Albaeregalis; locum Cegedunn(a). Haec provincia Ungariae Iiabet in Villa Franca fratrem loannem (6) minislrum Ungariae sepultum, qui mullis signis coruscat; in Strigonio fratrem Gallum lectorem devolissimum, et pulvis suae sepulturae sanat infirmos; in Caravilla (c) habet fratrem 8 loannem custodem et fratrem Henricum sanctos homines. De hac provincia Ungariae fuit frater Stephanus in Saray marlyrizatus pro fide, ul dictum est fruclu et confor- mitate VIII '. Praefata sunt loca 34 provinciarum ordinis, non computatis monasteriis, in quibus stant assidue fratres, etiam in quibusdam in bono numero, tam in Italia quam extra, 10 tam in regnis quam in aliis parlibus christianilatis {d); locis etiam, in quibus fralres cum regibus et reginis moranlur et cum aliis muudi principibus, minime compulatis. Sunt etiam (e) in ordine vicariae plures. VICARIA BOSNAE. Vicaria Bosnae aequipollet multis provinciis; habet enim 7 custodias. Vicariae 1S Bosnae haec sunt loca (/"). Custodia DULMAE (^) ^ habet locum Stagni; locum Novi Castri; locum In Monte(/i); locum Cetinae; locum Betuzae (2) et locum Lamoc(/:). Custodia GREBEN* habet locum Corbaviae (/); locum Gruppae; locum Gre- ben et locum Diglassae (m). 20 Custodia BOSNAE Miabet locum Curiae Bani;Iocum Sancti Nicolai; locum Lascrovae(w) et locum Plumbi. Custodia USSERAE (0) ® habet locum de Dyaco; locum Sancti Helyae; locum Verbizae; locum Stacho vae (p) et locum Bustonicae (^). Custodia MACHIOVIAE (r) ' habet locum de Alsan; locum de Bilina (s); locum 25 de Lab; locum de Machiove(0; locum Sanctae Mariae de Campo; locum Costich(w); locum Verchocrup; locum de Freberniza (f). (o) As et edd. Sigefh. — (6) As ct edd. addunt olim. — (c) As om. fratrem Gallutn — Caravilla. — {d) As et edd. addunt exceptis. — (e) As addit nunc. — (f) As et edd. om. Vicariae — loca. — {(f) Edd. Dulmne. — (h) As Ymote, edd. lemote. — (i) As et edd. cum Provinciali om. locttm Betuzae. — (h) As et edd. de Glamozh. — (l) As Corbanie. — (m) As et edd. de Glas. As et edd. addunt locum de Otoch (Otok), locum S. Katharinae Podnovi (Podnovi). — (n) As Lascione. — (o) As et edd. Ussore. — (p) As et edd. Schachove. — (q) Edd. Buchovice. As et edd. addunt locum Lindue (Lindva). — (r) As et odd. Mazue. — (s) Edd. Bihlina. — (t) As et edd. Mazue. — (u) As Tosach, edd. Coscich. — (v) As Screbe- ringa, edd. Sreberniza. ^ Budapest (4), Szekes-Fejervar (Stuhlweissenburg), Szegedin. — Provinciale pag. 33 dicit: « in Buda Ires ». — ^ Pag. 333. — ^ Stou (Stagno), Novo, Imotski, Celinje, Betuza, Giamoc. — *Krbava, Krupa, Grcben, Glaz. — ^Sutjeska, Visoko, Lasva, OIovo. — ^ DJacovo, Modric, Vrbica, Skakava, Bukovica. — ^ Aisam, Bjelina, Lab, Macva, S. Maria, Hosic, Vrliokrup, Srebrenica. 556 FRUCTUS XI — PARS SECUNDA. Ciislodin BULGARIAE ' habel lociim de Severino; lociim Orslinnne (o) circa porlam lerream; locum Sol)es(fe); locum Cherim (c) el locum Clicvesdi. Iii Bidimo (d) Bulgariae quiiique fralres marlyrizali sunl (e). Cuslodia CHEVLN (/") ^ hahel locum Armenes; locum Cheviu el locum de 5 Kram (17). In hac vicaria fraler [nnus] nosler ^ Inlravil iirnem pro fide, el illaesus permansil, el aliquos hac de causa converlil iufideles. In hac vicaria Iratres secundum regulam vivunl, el mirahilem fruclum suis praedicalionihus in converlcndo infideles assidue faciunt. . L. 7G, 29.'>). FRANCISCUS DESTINATOR. 559 cipieiUur el nuiltas aiiimas lucrahunUir; quod eliam bealus Franciscus sociis dixcrat de ordinis dilatalioue et profectu, quod muiti ad Dominum converterentur, et per universum orhem multiplicaret Dominus familiam suam. Sic ergo ex multitudine locorum patet primo ' uiililas praedicationum frairum Minorum, et quomodo bealus Franciscus ad praedicandum verbo ct exemplo 5 suos fratres destinavit. II Patere potesl de profectu praedicalionum fratrum et fructu secundo, si alten- dantur sanctorum fralrum mulliplicilas et ^anctila t is eorum magniludo. Cum eniin fralres mulli, ut docet conformitas VIII, tam confessores quam marlyres fuerint in boc ordine vita, doctrina et signis praeclari, et talibus bomines ad Deum tra- 10 bantur, teste experienlia, proculdubio suis orationibus, exemplis, doctrina et vila multos altraxerunl et attrabunt ad incedendum post Cbristum. Qiiis enim vcrelur exempla iinitari beati Francisci, cuius imitalores lol coruscarunl in praesenli saeculo miraculis, sub cuius umbra vokierunt esse cardinales, summi pontifices, reges, regum filii, barones (a), milites, nobiles mundi, doctores atqUe plebei? lusuper, ut expe- 13 rieiitia clarel, bodie Cbrislo deservire optantes ad Francisci modum, vitam et formam in Iribus ordinibus expressam confugiunt. Non sic de aliis ordioibus, ut patet; quia nulliis poenitenlialis babilum Praedicalorum aut aliorum assumit, quia de nigro iiiduli, nuilus poenitentialis extra ordines approbatos reperitur; quod non sic est de babitu Minorum; quia omnes tales de ipsius colore et qualilate incedunt induti 20 et cborda consignali. Sancti enim, etsi nunc non praedicent verbo, utpote a saeculo exuti, [)raedicant semper vita, quorum, teste Gregorio, vita est viva vox, ac [etiam praedicant] signis. III Et quod sic sit, patet boc in fratribus Minoribus sanctis, si consideretur terlio inlrantium et iam intratorum celsitudo, cuius exemplis inductus est ad 25 abnegandum imperium Conslantinopolitanum et regnum lerusalem rex loannes, qui factus est Iraler Minor, elsi principaliter Domini noslri lesu Cbristi, tamen posl ipsum exemplo beati Francisci et suorum ad hoc est inductus, et sic de aliis regibus, ut dictum est conformilate VIII. Sanctus Ludovicus filius primogenilus Caroli II regis Siculorum quo inductus est, ut hunc ordinem intraret? certe sanctitate beati Fran- 30 cisci et fratrum suorum; et sicut de ipso, sic de aliis filiis regum. Quo signo car- dinales, episcopi, abbates, in sacra pagina professores, canonici et alii praebendati, nisi almiferi confessoris beali Francisci et fratrum suorum (b), qui cum ipso velut sidera luxerunl et lucenl in firmamento ecclesiae mililantis et triumpbanlis, posl sanctos aposlolos, vexillo explicato, per beatum Franciscum cum suis omnes sanctos 35 alios in caelo praecedunt, ut dictum est supra et dicelur infra conformitate XXXVIII; quam praecellentiam et gloriairi non haberent, nisi vita et fructu posito in Domini horreo el arca ex lalento credito et cum usura Domino reddilo el procurato. IV. Profectum factum in mundo per fratres astruit quarto librorum numero- sitas. Quot libri a fralribus Minoribus pro morum mutatione, pro menlis illustralionc, ^o (o) As et ecld. om. harones. — (b) As et edd. om. et sicut de ipso — fratrutn suorum. * Cfr. siipra pag. 503. 560 FRUCTUS XI — PARS SECUNDA. pro lidci (iotoiisioiio, pro viliorum ex.slir|);ilioii(', pro virluliim ncccplione, pro viae spirilus nrrepliono, pro grala liotniruim inrormalioiic, pro mcnlali siiblevatione ad apiccm coiilemplalionis, pro aelernac palriac anhclatioiic, adeplionc el permansionc, pro Crucifixi devolione el imilalione, [)ro mundi conlemplu el abieclionc cl pio ho- 5 minis abnejjalionc lolali el (les|)eclioiie (a)? Nullus possel muililudinem librorum relcxere circa pracfala per fralres ordiiiis islius cdilos el coiileclos. Qiiorum ope- ribus velut aniiie o|)uleiilissimo cl dulcissimo cooperuil tolam supcrficiem lerrae fideliiim, ut in cordibus fidelium lalium doclriiiae diniisione ncrcl fidclibus el infi- (lelibus convcrsis fons aquae salientis in vilam aeternam '. Nec immerito lol opera 10 prnedicationum, sermonum et ad pracdicta speclanlium suul sic per fratres confecla; (juia finis scienliae nostrae est scire p()|)ulo |)raedicare el ritc inlormare lam prae- dicationibus (piam consiliis. Nam flnis sliidii fralris Miiioris est studerc in sacra pagina, ut de ipsa fidem delensarc et |)opuIum scial informare. Non cninj conccdilur usus et scienlia dialecticae, pliilosophiae (6) el sic dc aliis, nisi ut sacra pairina clarius 15 et ccrlius addiscatur ct docealur. Qui enim alio line pracfatis iililur scieiiliis, iuxta regulas iuris canonici dignoscilur veraciter oberrare. V Profectum praedicationum fratrum arguit quiiilo de mullis exempla rilas. Nonue praedicalioue beati Aulonii nostrl civilas Arimini et parles Romandiolae ab errorc multiplici siint liberatae? Nonne oblittcrata erat Christi via in chrislianis el vila el per 20 baiulos crucis Chrisli renovata, scilicet pcr fralres Minores?Quis ad litteram observabal evangelium? Nullus, iii(|uam, inveniebatur; sed Franciscus ciim suis fratribus veniens, vitam huius assumens ct docens, posl se traxil quasi toluiii muiidum. Per bealiim Franciscum et suam praedicalionem soldanus ad lidcm vcnil; Cathogonli (c), fraler im- peratoris Tarlarorum, per Iratrcs Minoics ad fidem venit, et miraculis claret; Geor- 25 giani ad fidein per fratres Minores veneiunt et slaiit adhiic; et sic de aliis nalionibiis. Quis cogitare posset fruclum, quem adhuc faciiint hodicrna dic fralres suis praedi- cationi^)us cl excmpiis in partibus Russiac, Bosniae, Ruliiariae el Corsicae {d)1 et sic de aliis, lam piovinciis (juam ordinis vicariis. Cerle nullus. El sicut fecerunt fructum et faciunl siiis praedicationibus el exemplis iu orbe loto, sic et in quibusdam homi- 30 nibus faciunt hodie, et fecerunt, sicut de pluribus diclum esl supra in hoc Iructu el conlormilalc VIII ct IX. Atlamcn pro hiiius confirmationc adduco excmplum unum in speciali, quod accidit praedicationc fratrum tcm|)ore beali Fraiicisci. Dum cnim duo ex novellis discipulis bcati Francisci ad ignoias parles praedicalionis gratia adirenl, ad (juod- 35 dam caslriim plenum pessimis hominibus pcrvenerunl, in quo cral (piidain impius, crudelis et magiius tyraiinus, caput dicloriim praedonum et inalorum homintim, qui, etsi genere essel nobilis, ignobilis crat pessimis moribus. Ad diclum castrum fralres ratioiie frigoris et famis diveitentcs ciim laborc pcr intcrniintios rogaverunt domiiium caslri, ut illa nocte cos rcciperct Dci amorc; (pios illc a Dco inspiratus recepil 40 gi";>lanler, ct iniillam compassionem illis et cuiialilatcm cxliibiiit; iiam fccit fieri igncrn magniim ct parari mensam more nobilium. Disciimbciitibus Irairibus cl aliis (o) As deaperalwne. — (h) As phi/sicae. — (c) As ot cdd. Octogonli. — (d) As om. Corsicae. ' loan. 4, 14. FRANCISCUS DESTINATOR. 561 cunclis, umis illorum fralrum, qui eral sacerdos, habens graliam dc Deo loqui singularem, vidons, quod nullus discumbenlium de Deo aiiquid vel de salule animae tractaret aul loquerelur, sed solum de praedationibus aut occisionibus et aliis malis multis, quae hinc inde perpetraveranl, et gaudebant in rebus pessimis et de impie- tatibus, quas usqueqnaque commiseranl, quare refcctione finila corporali, cupiens 5 fralcr illc hospitem suum el ceteros, qui aderanl, caelesti cibo reficere, dixit do- mino illi: « Domine, magnam caritalem (a) et curialilalem nobis exhibuislis, el ideo multum essemus ingrali, si non vobis aiiqua bona secundum Deum rependerc slu- deremus. Propterea rogamus, ut totam familiam facialis congregari, ut pro beneficiis corporalibus a nobis receplis spirilualia rependamus ». Quorum rogaminibus dominus 10 assentiens, fecit omnes congregari coram diclis fralribus. Quibus congregatis, coepit fraler ille de gloria paradisi loqui, quomodo ibi est laetilia sempiterna, ibi .societas angelorum, securitas beatorum, ibi gloria infinita, ibi copia caelestium Ihesaurorum, ibi vita perpelua, lux inobfuscabilis, pax imperturbabilis, sanilas incorruplibilis, ibi Dei praesenlia et omne bonum et nullum malum. Et homo propter peccala el mi- 15 seriam suam perdit lot et tanla bona, et acquirit infernum, ubi dolor est et tristilia sempiterna, socielas daemonum, serpentium et draconum, ubi (b) miseria infinita et vita sine vita, tenebrae palpabiles et luciferi praesenlia, ubi lurbalio et ira, sempiternus ignis et glacies et rabies, fames et sitis, ubi mors sine morte, gemilus, lacrymae, stridor dentium et aelernitas tormentorum, ibi omne malum et carentia omnis boni. « Et, ul 20 comprehendi, omnes vos ad tanta mala currilis festinanter; nam nihil boni operis vel sermonis in vobis apparet; unde consulo et admoneo vos, carissimi, quod pro vilibus rebus mundi et carnis voluptalibus, quae omnia Iranseunt ut umbra, nolite perdere illa summa et aelernaliler duratura caeleslia bona». El his diclis a fratre praedicto, dominus caslri tactus intrinsecus, corde compunclus, procidit ad pedes 2.5 fratris, et ipse cum omnibus aliis coepit amarissime flere (c), petens a fralre, ut ipsum in viam salutis dirigeret. El confessione cum mullis lacrymis facta et compunclione cordis eidem fralri, dixit ei frater, quod oporleret eum in redemplionem peccalorum suorum peregrinari per sanctuaria, alleri per ieiunia, in oraliouibus vigilare et iu- sistere eleemosynis largis et aliis operibus pietatis. Dominus ille respondit: « Pater 30 carissime, ego eniin nunquam istam provinciam exivi, Pater noster nec alias ora- tiones scio dicere, unde aliam poenitentiam mihi iniungatis». Ille sanctus frater ait: « Carissime, ego volo fidem iubere pro te et ex caritale Dei pro tuis intercedere peccalis ad Dominum nostrum lesum Christum, ut scilicet anima tua non pereat. Et nunc ad praesens nolo, quod aliam poenitenliam facias, nisi, quod boc sero (d) portes 33 de paleis, ubi ego et socius quiescamus». Qui cum gaudio de paleis portavit et leclum paravit el fecil in una camera, ubi lumen ardebat. Et videns praefalus do- minus, quod frater ille tam sancta et viriuosa verba protulerat, concepit, quod esset sauclus homo; et posuit in corde suo explorare diligenler eum, quid faceret illa nocte. Et vidit, quod dictus frater de sero posuit se ad dormiendum in lecto; sed 'iO cum putaret omnes dormire profunde, surrexit intempestae noclis silentio, et pro fide- iussione facta expandens manus ad Deum ei orans pro illo, indulgenliam pro illius peccatis postulabat. Et ecce, in ipsa oratione elevatus est in aere usque super culmen (a) As humilitatem. — [b) As ihi. — (c) As et edd. addunt rogans et. — (\). Ilicron.), c. ."l (I'. 1- 30, I2i). — * Kpisl. 187, c. 7 n. :J (P. I.. :{.!, 840). — ^ k. iv De lide, <:. 9 n. W^ (P. L. IC, G.39). — * I Tim. 2, ■i. lESUS LOQUENS HUMILLIMIS. 567 iustltiam, (Trlossa « id est omnem gradum humilitatis » , quorum primus est in subdendo se superiori, secundus in subdendo se pari, tertius vero et summus in subdendo se inferiori, quem gradum Christus ostendit loanni, dum ab ipso inferiori baptizari complacuit. Et sic apparet, quomodo bene dicit Christus : Decet, non oportet, quia ex decentia fiiit, non ex necessitate, quod Christus a loanne voluit baptizari. Sexto locutus est loanni Christus de suo baptismo quoad effectum ; etsi ante loannes dixerat: Ego quidem baptizo in aqua, qui post me venit, ipse vos baptizabit in Spiritu sancto et igne, tamen, dum vidit Spiritum sanctum in specie columbae descendere, tunc experientia agnovit, baptismum Christi gratiam ultra suum conferre. Septimo informavit loannem et locutus est de mysterio sanctae Trinitatis, dum Patrem audivit in voce, Spiritum sanctura cernit in columba, et Filium in sua prae- sentia vidit in humanitate assumpta; et sic haec loannes cernendo, ut habetur loan. 1, 15, testimonium perhibuit, quod hic lesus est Filius Dei '. Octavo declaravit loanni lesus et lo- cutus est in se continere omnem plenitudinem gratiae et deitatis ; quia est Filius Dei, in quo Pater placuit sibi reconciliare omnia etc, Col. 1, 19 et 20; qua complacentia homo quilibet iustus a Patre per Filium acceptatur. Nono locutus est se mundi Redemptorem ostendendo ; propter quae loannes clamat dicens, loan. 1, 29: Ecce agnus Dei; ecce, qui tollit peccata mundi, et a peccato liberatorem; quia dicit, eum baptizare in Spiritu sancto. Decimo allocutus est loannem, se liberalissimum esse, non solum sua largiendo loanni, utpote eum Spiritu sancto replendo, sed se ipsum contrectandum suis manibus liberaliter exhibuit. O cum quanta reve- rentia et devotione, amore et timore beatus loannes Christum contrectabat, et quam nova gratia lesus loannem sanctificabat, cum tactu Christi virtus ab illo exibat; quare et in loanne haec virtus fuit per Cliristum refusa suo tactu et concessa. Sic ergo patet, quomodo lesus loannem est allocutus. — Tertio allocutus est lesus loannem, Matth. 11, 4, dicens dis- cipulis loannis ad se missis: Ite, dicite loanni quae audistis etvidistis; ubi Salvator non per verba, sed per opera loanni respondit. Et quia per doctores, praesertim Chrysostomum ^, clare quaestio a loanne mota Christo declaratur, quod loannes non ratione sui hanc moverit, sed ratione discipulorum, ut per sohitionem Christi in fide ipsius Christi solidarentur, hinc est, quod Christus multa dicendo et faciendo respondit loanni pro discipulis. Nam ex doctrina, quam audierunt, et potentia in signis, quam viderunt, Christum cognoverunt esse, quem ven- turum prophetae praedixerunt. Sed discipulis loannis recedentibus, ne videretur eis velle adulari, de magistro ipsorum loanne coepit lesus loqui ad turbas dicens: Quid existis in de- sertum videref etc. Ubi loannem commendat suo famine a multis et de multis; et primo in aflPectu fuisse ordinatum a raundo reraovendo; quia loannes stabat in deserto, non in civitate, ut mundi despector vere probaretur. Secundo stabilitum quoad profectum; nam a Dei servitio per instabilitatem non abscessit; quare arundo vento agitata non fuit. Tertio quoad habitum et corporis tegumeutum ; quia non mollibus indutus erat, sed cilicio ex pilis contexto carae- lorum, Matth. 3, 4 et Marc. 1, 6. Quarto de intellectu et interna radiatione; quia prophetam et plus quam prophetam eura dicit; nara quem venturum praedixit, digito ostendit. Quinto de merito et acceptione; quia angelura eura vocat, non natura, sed gratia. Sexto de verbo et praedicatione ; quia regnum caelorum vim patitur^; quia praedicatione loannis peccatores deserendo peccata et recte operando digni efficiebantur regno caelorum. Septimo de officio et operatione; quia vocat eura Baptistara (a) a baptizatione, qua homines ad baptismum verum Christi disponebantur. Octavo de excellentia in sanctitate; wfer natos, inquit, mulierum non surrexit maior loanne Baptista; magna asseruit de loanne, etsi Lucas modificet, Luc. 7, 26 sqq., verbo, ut reseratus ad solos prophetas. Nono de praerogativa in terminando; quia in ipso est finis veteris testamenti quoad legem et prophetas. Decimo de virtuositate in ope- (a) As liberum. 1 ! loan. 4, 15. — ^ Homil. 36 in Matlh., c. 11 (P. G. 57, 413 sq.). — ^ MatUi. 11, 12. 568 FRUCTUS XII — PARS PRIMA. rando, dicens, eiiin esse Eliam, non persona, sed operc et virtuositate et divinae legis zelo, pro qua loannes maluit occidi. Undecimo de austeritate in vivendo; quia non manducavit ac bibit' ut ceteri faciunt, sed cibus et potus eius ab aliis erat distinctus, prout babetur Matth. 3, 4 et Marc. 1, (5. De praefatis Salvator commendavit loannem, Mattb. 11, 18; et quia Deus, qui omnia novit, laus est magna loannis, quod sit sic a Salvatore prae aliis com- mendatus. Commendavit etiam loannem duodecimo de veracitate in confitendo; et hoc, loan. 5, 32, dicens: loannes ipse testimonium jyrlnhuit de nie; loannes enim [testimonium] perhibuit de Christo primo de eius potentia, Matth. 3, 11 sqq.: Venit fortior »»e ^josi me etc. ; secundo de eius praeeminentia, ibidem dicens : Cuius non sum dignus solvere corrigiam etc. ; tertio de eius auctoritativa clementia, ibidem : Ipse haptizabit vos in Spiritu sancto etc. ; quarto de eius iustitia: Cuius ventilahrum in manu etc. ; quinto de eius auctoritate et dignitate, ibidem dicens : Effo a te debeo haptizari; sexto ostendit eum verum Messiam, et hoc, dum discipulos suos duos ad Cliristum misit, Matth. 11, 2; septimo de eius munditia, loan. 1, 36: Ecce agnus Dei etc. ; octavo dicit eum foederatorem (o) et nostrum mediatorem, dicens, loan. 1, 26: Medius autem vestrum stctit etc. ; nono omnibus celsiorem, loan. 1, 15: Ante me factus es< etc, id est mihi praepositus et praelatus, in tantum est ante me, secundum Chrysostomum ', ut nec ego loannes in ultimis ministrorum locari sim dignus; decimo dicit eum iustum dam- natorem et pravorum punitorem: lam securis etc, Matth. 3, 10; sequitur: Paleas etc; un- decimo mundi Redemptorem, loan. 1, 29: J5cce, qui tollit peccata mundi ; duodecimo omniura Deum esse et conservatorem, loan. 1, 34: Hic cst Filius Dei; decimo tertio commendatur loannes a Christo de dilectione et caritate, loan. 5, 35: Ille, inquit [de loannej, erat lu- cerna ardens ; decimo quarto commendatur de vitae exemplaritate, loan. 5, 35; a Christo vocatur lucerna, non solum ardens, sed et lucens, scilicet per vitae exemplaritatem. Sic ergo 2)atet, quibus Salvator loannem sua locutione commendavit. De quibus diffuse est dictum in opere De vita Virginis, fructu XX. Tertio, lesus allocutus est matrem loannis Elisabeth, et hoc per Mariam suam Matrem eam salutando, Luc. 1, 40 sqq. Quae allocutio fuit valde mirabilis; primo, quia fuit Elisabeth commotiva et iimovativa, quia statim exclamavit. Secundo Spiritu sancto repletiva, et hoc fuit primum, quia repleta est Spiritu sancto Elisabeth. Tertio ad Deum laudandum impul- siva et incitativa; quia Spiritus sanctus impulit eam ad exclamandum. Quarto sui ipsius agnitiva, et tunc se humiliando clamat dicens: Unde hoc mihi, tit mater Domini etc. Q,mnto abditorum reserativa; inysteriuin agnoscens incarnationis, inquit: Mater Domini veniat adme. Sexto salutis actcrnae promissiva; quia audivit salutationem Mariae Elisabeth. Septimo exaltationis Mariae panditiva; quia henedicta tu in mnlieribus, id est super omnes mulieres, quo sequitur, quod Elisabeth cognovit inulta de beata Maria, videlicet ipsam esse obedien- tissimam, patientissimam, virtuosissimam, honestissiinam in cultu, sanctissimam, efficacissimam, gratia plenissimam, potentissimam, Deo acceptissimam, Dei Filii matrem dignissirnam, hu- millimam, excellentissimam, purissimam, benignissimam, liberalissimam, fidelissimam et prae- clarissimam; de quibus habes supra fructu III et conformitate. Octavo conditionis ipsius lesu manifestativa; quia benedictus fructa,'^ etc; cognovit enim ipsum lesum filiuin Mariae, qui eam inediantc beata Maria alloquebatur, esse primo impletorem promissorum, secundo veterum terminatorem, et sic de aliis; de quibus dictuin est conformitatc III, vide ibi; sic ergo haec allocutio, scilicet Elisabeth, fuit mirabilis. Nono, quia spiritus prophetici concessiva; Eli.sabeth [proplictissa] facta est triplici spiritu prophetico, scilicet dcpraesenti: Unde hoc mihi, ut Mater etc ; de praeterito: Ueata es, quae credidinti etc; de futuro: Perficientur in le, ctc. Decimo fuit exhilarativa, quia loannes infans cxsuttavit in gaudio. Undeciino mirorum opora- (a) Codex foeneratorem » Ilomil. 16 in loan. n. 3 (P. G. 59, 89). lESUS LOQUENS HUMILLIMIS. 569 tiva; praefata enim omnia mira fuerunt, ac etiam tali allocutione facta in loanne, videlicet Spiritus sancti repletio, a peccato purgatio, sanctificatio, confirmatio, cognitio, usus rationis concessio, incarnationis Christi revelatio, loannis iucundatio; de quibus dictum est confor- mitate III. Sic ergo patet, qualis fuit haec allocutio Elisabeth. Quarto lesus allocutus est Zachariam patrem beati loannis Baptistae, sicut ipse in suo cantico versu 3 profitetur dicens : Locutus est per os sanctorum etc. Sed quae Zacharias pandat, lesum eidem dixisse, dictum est conformitate IV; ideo ad praesens dimitto. Quinto lesus patrem loseph putativum est allocutus; etsi per se et immediate in evan- gelio non habeatur, credi tamen debet (a), cum enim fuerit cum ipso plurimo tempore conver- satus, quod sua gratissima allocutione eum sit recreatus. Hunc tamen sanctum evangelium pandit lesum allocutum primo angelorum ministcrio, ut patet Matth. 1, 20, cum eidem in- tegritatem suae piissimae Matris indicavit, dicens: loseph, fili David, noli timere accipere Mariam coniugem tuam etc. ; secundo pastorum, Simeonis et Annae testimonio, ut patet Luc. 2, 18 sqq., qui omnes magnalia de lesu narrando, Mai'ia et loseph mirabantur; tertio in somnis, ut se duceret ad Aegyptum, Matth. 2, 13 sqq., et post tempus se reduceret, an- gelico fecit eloquio; demum tamen ipsum allocutus est cum Matre sedens inter doctores, Luc. 2, 46 sqq. ; respondendo dicto Virginis: Fili, quid fecisti nobis sicf respondit: Nescie- batis, quod in his, quae Patris mei sunt, oportet me essef quo et declaravit et Patris et Filii unam esse communem naturam, unam virtutem et operationem, ut supra dictum est. Sexto pastores est allocutus lesus ; Septimo magos; Octavo sanctum Simeonem; Nono Annam; quorum primos duos, angelorum eloquio, secundo Spiritus sancti indicio est allocutus. Et quia de talibus conformitate IV supra est dictum, ad praesens declaranda modo alio omitto. Decimo lesus allocutus est diabolum in deserto, Matth. 4, 4 sqq., et hoc tribus vicibus suis pravis consultationibus respondendo. In prima responsione et allocutione diaboli lesus ostendit, cibum hominis esse tam verbum inspiratum, quam increatum et incarnatum, dicens: Quod non in solo pane vivit homo, sed in omni verbo, quod ^^'''ocedit ex ore Dei. In secunda responsione ostendit Dominus lesus Deum in necessitatibus pie invocandum, non tentandum, dicens : Non tentabis Dominum Deum tuum, nec praeveniendus, sed timendus et prosequendus est Deus ipse. In tertia responsione ostendit soli Deo, et non creaturae, latriae cultum im- pendendum, dicens : Dominum Deum tuum adorabis, et illi soli servies. Quibus verbis dia- bolum [superando scriptura a se eiecit et diabolum] vincendi per scripturam nobis exem- plum reliquit. De quo modo diabolum superandi, etsi sit dictum conformitate et fructu VII, dicetur tamen infra conformitate XXI. Undecimo allocutus est lesus piscatores, Matth. 4, 18 sqq., scilicet Petrum et Andream, lacobum et loannem, dicens primis: Venite post me, faciam vos fieri piscatores hominum; se- cundis vero non dixit praefata, sed solum vocavit eos, et sequitur, quod relictis retibus etc. secuti sunt eum. Haec Domini lesu locutio ad istos fuit valde mirabilis, primo, si attendatur modus vocationis; quia nihil promittendo, saltem lacobo et lo^nni, vocando solum, statim, relictis omnibus, eum sunt secuti; sed beatus Hieronymus hunc passum exponens ' dicit, quod quidam radius deitatis et fulgor a facie Christi exibat attrahens ipsos ad se, sicut magnes ferrum ; et quia Deus est, ad se trahere potest, quomodo (b) vult et quos vult. Secundo fuit mirabilis in modo promittendi; quia non dixit: Faciam vos piscatores hominum, sed fieri, scilicet a Patre, regerens et referens omnia bona in Patrem. Remunerationis ostendit mer- (a) As et edd. potest. — [h) Codex quos non. > Epist. 65 (alias 1 40, ad Princip.), n. 8 (P. L. 22, 627). 570 FRUCTUS XII — PARS PRIMA. cedem pro sua imitatione; quia piscando homines praemium eis datur pro tali opere vita acterna, ut lacobus ostendit 4, 10 in sua canonica, non dubium mentibus eorum praemium inspiratione interna insinuasse, etsi verbo exteriori non proderit. Duodecimo allocutus est sanctos apostolos, et hoc multipliciter, primo informando de consiliis evangelicis, Matth. 5, 6 et 7. Secundo de sua omnipotentia, Matth. 8, 26 dicens: Quid timidi estis rnodicae fidei etc. Tertio de fide, quomodo omnia impetrat; ibidem, de fide centurionis dicens: Arnen dico vobis, non inveni tantam fideni in Israel. Quarto, quomodo ipsc est Salvator animarum, Matth. 9, .37, dicens: Messis quidem multo, et sequitur cap. 10, quod, data eis potestate, misit eos praedicare etc. Quinto, Matth. 13, 11 et Luc. 8, 10, dicens: Vobis datum esl nosse mysterium regni Dei etc, ostendit eos ad vitam aeternam praeordiuatos. Sexto, Matth. 14, 16, dicit: Date illis ad manducandum etc, et 15, 36 sqq., factorem mi- rorum, et cum ipso exsistentes non posse a fame periclitari. Septimo Christo ibidem di- cente: Habete fiduciam et nolite timere, ostendit in Domino fidentes ab adversitatibus libe- rari. Octavo ostendit se verum iudicem, Matth. 15, 13, dicens: Omnis plantatio, quam non plantavit etc. Nono summum magistrum et doctorem dicens *: Edissere nobis j)arabolam istam ; sequitur: Non intellir/itis, quod omne, quod intrat etc. Decimo pium exauditorem et liberatorem de Chananaea dicens ^: Non sum missus nisi etc, sequitur: Fiut tibi, sicut petisti. Undecimo verum Deum, 16, 13, dicens discipulis: Quem dicunt homines esse Filium hominisf etc. Duo- decimo passurum pro eis dicens, ibidem 21: Coepit ostendere discipulis suis, quia oporteret eum etc Decimo tertio, qualiter sui abnegatione cum poenitentiae susceptione est imitandus, dicens ibidem 24: Si quis vult post me venire, abneget etc Decimo quarto se nostram beati- tudinem esse, dum se, Matth. 17, 2 et Marc 9, 1, transfiguravit in monte. Decimo quinto, quod divinae revelationes non sunt palam faciendae, ibidem dicens: Visionem quam vidistis etc. Decimo sexto, quomodo diabolus eiicitur, ibidem dicens, [quodj in oratione et ieiunio. Decimo septimo loannem Baptistam spiritu fuisse Eliam, dicens ibidem: Elias iam venit etc. De- cimo octavo, per humilitatem ad regnum caelorum patere ingressum, dicens, Matth. 18, 3: Nisi efficiamini sicut parvuli etc Decimo nono, quod abstinere a carnalibus decet ingrcdi optantem vitam aeternam, Matth. 19, 12 de eunuchis. Vigesimo salutem docuit a Deo dari, Matth. 19, 26, dicens : Apud Deum omnia possibilia sunt. Yigesimo primo mundum abdicantes a Deo mirabiliter remunerandos, Matth. 19, 28: Sedebitis etc, sequitur: Centuplum accipict et vitam aeternam possidebit. Vigesimo secundo non esse superbiendum ob statum, Matth. 20, 25, dicens : Scitis, quod principes gentium etc. ; sequitur : Vos autem non sic etc. Vigesimo tertio sine intermissione Dei verbum audiendum et loquendum, Matth. 21, 31 sqq., docebat eos de regno Dei. Vigesimo quarto omnis tentationis impulsum fide superari, dicens, Matth. 21, 21: Amen dico vobis, si habueritis fidcm et non hacsitaveritis etc. Vigesimo quiato fugiendum esse honorem saeculi, Matth. 23, 2: Super cathedrain Moysi etc. Vos autem non sic etc. Vige- gesimo sexto, non esse credendum cuilibet loquenti, dicens*: Videte, ne quis vos seducat etc. Vigesimo septimo libenter supportandas mundi tribulationes ob praemium, dicens*: Qui auiem perseveraverit usque in finem etc Vigesimo octavo antichristum futurum, dicens ^: Cum vide- ritis abominationem etc Vigesimo nono futurum iudicium nemini hominum vel angeloruni patere, diccns ibidem: De die autem illa et hora etc Trigesimo paratos semper esse ad mortem, dicens ibidem: Vigilate ergo, qtiia nescitis etc. Trigcsimo primo vanam gloriam in operibus virtuosis fugiendam, cap. 25, 2 sqq., ne inter fatuas virgines inveniatur. Trigesimo secundo talentum sensuum multiplicandum, ibidem dicens: Quidam homo peregre etc. Trige- simo tertio operibus misericordiac inaistendum; ibidem, in die iudicii dc his a cunctis exiget rationcm. Trigesimo quarto sui corporis et sanguinis celebrationcm frcquentandam. dicons Luc. 22, 19: IIoc facitc in meam commvmorationrm. Trigesimo quinto suum proditorem detcxit, « Mallh. 15, 15 sq. — "" Malth. Iti, 24 el 28. — => Matlli. 24, 4. — " Matlh. H), 22. — " Matlh. 24, 15. lESUS LOQUENS HUMILLIMIS. 571 Matth. 26, 21, dicens : Unus vestrum me traditurus est. Trigesimo sexto [discipulos] scandali- zandos ob suam captionem, Matth. 26, 31, dicens: Omnes scandalu7n etc. Trigesimo septimo passionem suam fore acerbissimam, Matth. 26, 38, dicens: Tristis est anima mea usque ad mortem etc. Trigesimo octavo se super omnia principatum tenere dicens, Matth. 28, 18: Data est mihi omnis potestas etc. Trigesimo nono ad praedicandum direxit, Matth. 28, 19, dicens: Euntes ergo docete, et Marc. ultimo. Quadragesimo Spiritum sanctum se missurum eis prae- dixit, Luc. 24, 49, dicens : Sedete in civitate etc. Quadragesimo primo se veraciter a mortuis resurrexisse, dicens Luc. 24, 39: Palpate, et videte etc. Quadragesimo secundo post suara re- surrectionem eos multipliciter alloquendo, ut patet loan. 21, 5 sqq. De pluribus aliis Dominus lesus alloquendo informavit, de quibus conformitate XXX dicetur. Decimo tertio lesus allocutus est leprosum, Matth. 8, 2, Marc. 1, 40 et Luc. 5, 12; cum enim leprosus potestatem confiteretur, dicens: Domine, si vis, ])otes me mundare, lesus res- pondit: Volo, mundare ; ubi votive leproso condescendendo, se potentissimura deprompsit, dicens: Volo, mundare; statimque mundatus est. In quo mire condescendit et raira fecit, ut qui solo verbo cuncta condidit, solo verbo cum manu suae omnipotentis virtutis curavit. Decimo quarto allocutus est centurionem, Matth. 8, 13, dicens, quod ad eius domum ve- niens puerum eius infirmum curaret; ubi se expressit, abiectos et humiles non fastidire, sed diligere; nam tales libenter visitat, et gratiam animae sanativam prorogat, huncque cen- turionem, quem fidelem, humilem et misericordem invenit, quid ad ipsum proloquitur? se- quitur : Vade, et sicut petisti, fiat tihi. Hoc verbum documentum christicolis infert talibus insignitum conditionum virtutibus a Domino exaudiri, sibi, quod optat, ab ipso indilate con- cedi, ut patet ibidem. Decirao quinto lesus locutus est uni scribae eura sequi volenti dicens, Matth. 8, 20: Vulpes foveas habent et volucres caeli nidos, Fllius autem hominis non habet, ubi cajjut suum reclinet. Quo verbo paupertatem diligere se et ipsius statum elegisse clare ostendit. Decimo sexto quendam volentera eum sequi, sed prius patrem velle (a) sepelire, allocutus est lesus, dicens, Matth. 8, 22: Dimitte mortuos sepelire mortuos suos. Non vetuit aut pro- hibuit sepulturam fieri (b) parentibus, cura id a Deo raandetur, sed consequentia ad sepul- turam, videlicet captionera hereditatis et huiusraodi ; quia tales sequi Christum non possunt, et consequenter tales sic quaerentes mortui sunt Christo ; quare et sepeliant mortuos, id est mortuorum capiant hereditates et successiones. Decimo septimo compatriotis, Luc. 4, 24 et Marc. 6, 4, locutus est lesus dicens: Nemo propheta acceptus est in patria sua. Ubi ostendit concives ad invicem invidere, et potius de concive raalum videre et audire velle quam bonum; nec aliquem sibi praeferri, sed substerui. Decimo octavo adolescentem mortuum lesus allocutus est dicens, Luc. 7, 14: Adolescens, tibi dico: surge; et surrexit; ubi ostendit, quod suae omnipotentiae nihil resistit, sed vivi obtemperant et mortui, ac a peccatorum morte semper esse surgendum. Decimo nono daemoniacis locutus est, Matth. 8, 31, Marc. 1, 34 et Luc. 4 35, ut exirent et tacerent, ut Dominus imperat subditis, et ne falsa veris iramisceant, similiter (c) demandat. Vigesimo paralyticum lesus allocutus est, Matth. 9, 2, Marc. 2, 5 et Luc, 5, 20, dicens: Confide, fili, remittuntur tibi peccata tua, ubi expressit aliorum interventu a Deo alteri pec- cata remitti. Vigesirao primo lesus allocutus est Matthaeum, Matth. 9, 9, Marc. 2, 14 et Luc. 5, 27, dicens: Surge, et sequere me, docens a nobis omnia debere excuti, si (d) vestigia Christi vo- lumus prosequi. Vigesimo secundo pharisaeis iocutus est lesus prirao, Matth. 9, 12 seq., diccns, se esse peccatorura vocatorem: Non est opus medicus valentibus; et sequitur: Non enim veni vocare iustos, sed peccatores. Secundo tempore necessitatis concedi plura fieri, quae alias non decerent, 0 (a) As et edd. om. velle. — (6) As suam. — (c) As et edd. silere. — {d) Ck)dex sed. 572 FRUCTUS XII — PARS PRIMA. dicens, David panem proi^ositionis comedisse, quod solis erat licitum sacerdotibus. Tertio convincit eos transgressores divinorum mandatorum, dicens, Matth. 15, 3: Quare vos truns- grcdiminl mandatum Dei ctc. Quarto non condescendere petitionibus imprudentum; Matth. 16, 5 signa petebant, et eis non praebuit. Quinto in regno caelorum voluptatibus carnis operam nuUum (a) dare et matrimonium morte dissolvi, Matth. 22,30: Erunt, dicit, sicut angeli Dei. Sexto uxorem non dimittendam, nisi causa fornicationis, Matth. 19, 9; et melius obtinetur regnum caelorum non ducendo, quam sic, quod ostendit in eunuchis. quos se castrasse dixit propter regnum caelorum. Septimo quae sunt Dei, ostendit Deo exhibenda et quae cae- saris caesari reddenda, Matth. 22, 21. Octavo opera eorum cavcnda docet, sed verba prose- quenda, Matth. 23, 3; opera enim illorum ostendit mala, quia indiscreta, dicit: Imponunt onera gravia etc., ibidem, quia vanae gloriae applicata: Omnia ox>era faciunt, ut videantar ah hominihas; quia in cortice litterae (6) dicunt legem stare, nec fructum spiritualem in scriptura exigi debere dicunt. Vae eis, quia claudunt regnum caelorum, id est intclligentiam spiri- tualem; quia ad diripienda bona aliorum inhiabant, dicit: Vae, qui comeditis domos vidaa- ram etc. ; quia prava intentione effecta, dicit eis: Vae! sequitur: Circuitis mare et ari- dam etc; quia ignorantia plena, iuquit: Vae vohis, caeci! populum non bene de lege et aliis informabant; quia ad lucrum temporale semper exhibita et non Dei quaerentia ho- norem, dicit: Vae, qui decimatis, id est decimas exigitis, de mentha et anetho, et Dei gloriam etc. non quaeritis, nec fidem etc. ; quia apparentia et non exsistentia, nam mundabant quae de- foris erant calicis et paropsidis, non quae de intus, quia facta solum, ut apparerent bona, cum essent mala, faciebant; quare erant similes sepulchris dealbatis, quae speciosa a foris apparent hominibus, intus ossibus et putredine plena sunt, quia non ad pietatem, scd ad crudelitatem, ut Dominum lesum Christum et discipulos occidendos, ordinata; quare prose- quenda non sunt [operaj eorum praefata, sed verba solum. Plura alia habentur contra eos dicta a Salvatore, Marc. 8, 5 et loan. 10, 26 et Luc. 11, 42 sq. et 15. Vigesimo tertio lairo locutus est lesus, Matth. 9, 24 et Marc. 5, 39, pro filia moriente roganti dicens: Noli timere, taniummodo crede; ubi innuit, quod fides solida permanct, ti- morem expellere et impetrare quod libet. Vigesimo quarto mulieri fluxum sanguinis patienti, Marc. 5, 34 et Matth. 9, 22, sanitatem imputavit obtentam fide, dicens: Fides tua te salvam fecit. Vigesimo quinto mare est allocutus lesus intumefactum, Marc. 4, 39: Tace, ohmutesce, et cessavit ventus, et facta est tranquillitas ; ubi suum verbum omnem habere virtutem ostendit. Vigesimo sexto caecis est locutus lesus, Matth. 9, 28 et 20, 32, Marc. 10, 51 et Luc. 18, 41, dicens eis: Creditis, quia hoe possim facere vohisf et subdit: Secundum fidem vestram fiat vohis; sequitur: Et aperti sunt oculi eorum; ubi ostendit sine fide nihil a Deo posse obtineri, et magna fieri fidei magnitudine. Vigesimo septimo discipulos loannis Baptistae, Matth. 11, 4, lesus est allocutus dicens : Ite, dicite loanni quae audistis et vidistis; ubi se deprompsit singularissimum in docendo et potentissimum in faciendo miracula. Vigesimo octavo turbis est locutus lesus de sanctitate loannis informando, Matth. 11, 8, dicens: Qaid exisiis in desertum videref etc, de caelesti doctrina semini comparata, Marc. 4, in principio. Vigesimo nono Patrem caelestem, primo, Matth. 11, 25, lesus allocutus est Patrem cae- lestcm commendando, quod sccreta suae sapicntiac non supcrbis, scd humilibus reserat; se- cundo gratias ei referendo, loan. 11, 41, in Luzari rcsuscitatione; tcrtio iu passione, ut ca- licem passionis removeat ab ipso supplicando, Matth. 25, 39: Patcr, si ficri potest, transcat etc. Trigesimo civitatem Capharnaum allocutus est et alias civitates dicens, quod %mc cis etc; ubi arguit earum ingratitudinem et incrcdulitatem, ostendens vitium ingratitudinis magnum (o) As et odd. nullam. — (b) Codox lilleram. lESUS LOQUENS HUMILLIMIS. 573 esse, quo merito privatur homo habitis et habendis ac in suam provocat divinam indigna- tionem ad vindictam. Trigesimo primo uni accedenti pro consilio \ quid agendo vitam consequeretur aeternam, respondit lesus : Si vis ad vitam ingredi, serva mandata, et ipso dicente sic fecisse, quid sibi deesset, respondit dicens : Si vis perfectus esse, vade, et vende omnia, quae habes, et da pau- peribus, et habebis thesaurum in caelo; ubi innuit in custodia praeceptorum et consiliorum divinorum obtentus esse beatae vitae. Trigesimo secundo civitati lerusalem locutus est, Matth. 23, 37 et Luc. 13, 34, dicens: lerusalem, lerusalem, quae occidis prophetas etc. ; ubi Salvator ostendit civitates puniri, ubi multa ad peragendum infanda reperiuntur, suumque excidium eidem praedicit, ut formidine casus (a) compescatur a malis. Trigesimo tertio Petrum est allocutus lesus eum increpando, Matth. 14, 31, de fidei pusillanimitate dicens : Modicae fidei, quare dubitastif eum etiam commendando, Matth. 16, 17: Beatus es Simon, Bar lona etc. ; eum ecclesiae firmamentum collocando, ibidem dicens : Tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo ecclesiam meam; eum de praemio futuro certificando, Matth. 19, 27: Ecce, nos reliquimus omnia etc, sequitur: Sedcbitis etc. ; eum de correctione fraterna informando, Matth. 18, 15: Si peccaverit in te frater tuus, vade et corripe eum etc. ; eum negaturum praedicando, Matth. 26, 34: Ter me negabis; eum singulari nomine nuncu- pando, loan. 1, 42: Tu vocaberis Cephas, et suas oves recommendando, loan. 21, 11 : Pasce oves meas etc. Trigesimo quarto surdum liberatum, Marc. 7, 36, allocutus est lesus, demandans, ne cui diceret, exemplum praebens vitandi laudem hominum. Trigesimo quinto passagium petenti Petro praecepit, ad vitandum scandalum didrachma persolvi dicens ^, iit non scandalizemus eos etc, ostendens, quod illa, quae non sunt peccata, ratione vitandi scandali sunt fieri permittenda aliquando, etsi non semper. Trigesimo sexto matri filiorum Zebedaei, immo filiis est allocutus Jesus, Matth. 20, 22 et Marc. 10, 38, dicens: Nescitis, quid petatis; ubi innuit ineptas et indignas petitiones a Deo non acceptari, nec temporab'a pro fine sunt petenda et praemio, sed aeterna. Trigesimo septimo duobus discipulis, quos pro asina misit, locutus est, Matth. 21, 2, dicens: Ite in castellum etc. Vocat civitatem castellum, utpote in brevi ruituram, quae erat castellum futurum in respectu ad civitatem. Trigesimo octavo archisynagogo lesum arguenti, quia miracula in sabbato exercebat, locutus est de temeritate in arguendo et de fatuitate, ne sibi sapiens esse videretur. Trigesimo nono principes sacerdotum allocutus est lesus, eis ostendens, domum Dei eos fecisse domum negotiationis, Matth. 21, 12; propter inimicitias ipsorum ad ipsum et con- fundendos eos in pueris debent ipsius perfecisse laudem, ibidem, et deinde conterendos la- pidis ab eis reprobati casu super ipsos, Matth. 21, 42. Quadragesimo lacobo et loanni locutus est vindictam appetentibus in eos, qui lesum et ipsos non receperant, dicens Luc. 9, 55: Nescitis, cuius spiritus sitis, vel estis; arguit eos, quia vindicta non est expetenda, sed Deo committenda. Quadragesimo primo Herodianos allocutus est eum consulentes cum pharisaeis de tributo caesari dando, respondens dicens * : Reddite, quae sunt caesaris caesari, et quae sunt Dei Deo; ubi ostendit, in temporalibus dominis terrenis homines subdi debere, in spiritualibus autem Domino Deo. Quadragesimo secundo legis doctorem eum tentantem locutus est, Matth. 22, 36 et Marc 12, 28, dicens, quod mandatum maximum in lege est diligere Dominum Deum etc, et se- (a) As mali. * Mattli. 19, 16 sq. — « Matth. 17, 26. — » Malth. 22, 21, 574 FRUCTUS XII — PARS PRIMA. cHndiim mamlatum simile huic est diligere proximum, sicut se ipsum, concludens, quod in his diiohus mandatis tota lex pendet et prophctae; quibus ostendit observantia horum adimplerl, quod in scriptura mandatur. Quadragesimo tertio qucndam principem allocutus est lesus, ut habetur Luc. 18, 18 sqq., interrogantem Christum et dicentem: Marjister bone, quid faciendo vitam aeternam possidebo? Respondit lesus: Mandata nosti etc. ; et cum ille diceret: Haec omnia custodivi a iuventute mea, respondit lesus: Adhuc unum tibi deest; omnia quaecumque habes, vende, et da paupe- ribus, et hahehis thcsaurum in caelo, et veni, sequere me, ostendens, non sufficere mundi con- temptum ad statum perfectum, nisi adsit Christi imitatio. Quadragesimo quarto Magdalenae locutus est primo ob contritionem peccata remit- tendo, Luc. 7, 48. Secundo pro fratre plorando et conlacrymando et dicendo : XJbi posuistis eumf et resuscitando, loan. 11, 34. Tertio eidem post resurrectionem apparendo et eam vocando, loan. 20, 16, dicens: Maria, nec tangi ab ea tunc permittcndo, quia Magdalena potius ad humanitatem Christi referebat suum cogitatum quam ad divinitatem ; ideo dixit ei lesus: Nondum ascendi ad Fati-em meum, id est: 0 Maria, adhuc in tuo corde per considerationem et credulitatem ad aequalitatem Patris non ascendi; quia me Patri aequalem non credis. Quarto eam suam nuntiam de resurrectione ad apostolos faciendo, ibidem dicens: Vade ad frafres meos etc. Quinto eam cum ceteris Mariis salutando et se quoad tangendos pedes pcr- vertendo, Matth. 28 9, dicens: Avete. Illae accesserunt etc; sequitur: Illae tenuerunt pedes eius et adoraverunt eum. Quadragesimo quinto, Martham allocutus est lesus, Luc. 10, 41, excusando Mariam dicens: Martha, Martha, sollicita cs ct turharis crrja ^ylurima ; sequitur : Maria optimam partem elegit, quaenon auferetur ab ea; quo ostendit contemplativam vitam activae praeferendam. Ipsam allo- cutus est, loan. 11, 25, se resuscitatorem mortuorum declarando, dicens: Ego sum resurrectio etc. Quadragesimo sexto Zachaeum, Luc. 19, 5, allocutus est dicens: Zachaee, festinans de- seende ; quia kodie in domo tua oportet memanere; ubi ostendit efifectu, quod veniens ad cor ipsum renovat et ad poenitentiam inducit. Quadragesimo septimo mulierem commendantem ventrem matris, Luc. 11, 28, allocutus cst dicens: Quinimmo beati, qui audiunt verbum Dci et custodiiint illud; ubi beatani Mariam declaravit, verbo Dei concepisse et matrem Dei esse factam (a), at beatitudinem obtinuisse non Christi generatione, sed divinorum mandatorum observantia et impletione. Quadragesimo octavo Nathanael, loan 1, 47 dicens: Hic est vere Israelita, in quo dolus non esl; ubi praefatum declaravit moribus et virtutibus lacob similem. Quadragesimo nono, loan. 3, 3, Nicodemum allocutus est lesus dicens: iV^«s« quis renatus fucrit ex arjtia et Spiritu sancto, non potest infrarc regnum Dei; ubi sine baptismo salvari hominem non posse declarat, ac quosdam percipiendo baptismum non cfiFectum habere bap- tismi, quia non recipiunt [b) Spiritum sanctum, sicut mali et ficte (c) baptismum recipientes; sed vere credentes aqua baptizati et Spiritu sancto baptizantur, et tales, si contingcret mori statim post baptismum virtute baj^tismi mundati viderent regnum Dei, quia salvantur. Quinquagcsimo regulum, loan. 4, 48, allocutus est, de incredulitate increpando dicens: Nisi sirjna et prodigia vidcritis, non crcdifis; cui se Deum ostendit, quando absens cius filiuin curavit, ct regulus credidit cum tota domo sua. Quinquagesimo primo hinguidum, loan. 5, G et 14, allocutus est diccns: Vis sanus fierif et scquitur, quod sanavit, et dixit ei : JScce, sanus factus es,iam noli peccare, ne dcterius aliquid tibi contingat; ubi ostcndit beneficia confcrri debere acceptanti, ac recidivanti detcriora prio- ribus dari. Quinquagcsimo sccundo Samaritanac mulicri, loan. 4, 10, locutus est lesus, ostcndcns primo se datorem aquae, quae Spiritum sanctum dcsignat, qua vita habctur aetcrna; secundo (a) As sanctam. — {b) As habent. — (c) Coiloi ficli. lESUS LOQUENS HUMILLIMIS. 575 inspectorem omnium, quia de viris habitis eam informavit; tertio verum Dei adoratorem, in spiritu et veritate debere eum colere; quarto verum Messiam in lege promissum, dicit: Ego sum, qui loquor tecum; quinto incitatorem cordium, quia mulierem hanc fecit apostolam, quia praedicavit eius gloriam Samaritanis; sexto consolatorem nostrum, quia cum Samaritanis stetit et eos summe consolatos dimisit. Quinquagesimo tertio caecum a nativitate, cui oculos restituerat, allocutus est dicens, loan. 9, 35 sqq.: Credis in Fllium Dei? et sequitur: Respondit, credo, Domine, et procidens adoravit eum; ubi ostendit, eum et corporaliter illuminasse et internaliter. Quinquagesimo quarto fratres suos, loan. 7, 8, suadentes ex vana gloria templum ascen- derc, allocutus est dicens: Vos ascendite ad diem festum, ego autem non ascendam; ubi ostendit, quod gloria humana in se et in aliis est fugienda; et quidquid fit, ad Dei laudem fiat et non hominum. Quinquagesimo quinto ludaeos allocutus est, loan. 2, 19, signum dans eis suae deitatis, quia corpus suum ab eis morte concussum post triduum erat resuscitaturus ; et loan. 7, 16 sq., declaravit eos de sua doctrina dicens, quod non erat sua, sed Patris; et de multis aliis, ut in dicto capitulo habetur et sequenti. Quinquagesimo sexto ludam proditorem suum, loan. 13, 27, dicens: Quod facis, fac citius; ubi innuit, se omnia scire, quae ipse proditor ordinavit; eum etiam allocutus est, Matth. 26, 50: Amice, inquit, ad quid venisti? exemplum dans inferentibus mala amicitiae vinculo adiungi, et increpando dicens, Luc. 22, 48: luda, osculo Filium hominis tradisf eura per hoc ad bonum inducens, si attenderet, quae agebat. Quinquagesimo septimo Philippum allocutus est, loan. 14, 8, cum dixisset lesu: Domine, ostende nohis Patrem etc, respondit lesus: Qui videt me, videt et Patrem meum; ubi ostendit se per omnia Patri similem et aequalem. Quinquagesimo octavo Thomae locutus est dicenti lesu, loan. 14, 5: Domine, nescimus, quo vadis, et quomodo possumus viam scire? respondit lesus dicens: Ego sum via, veritas et vita; et post resurrectionem se vere resurrexisse declaravit, dicens Thomae * : Infer di- gitum tuum huc, et addidit: Quia vidisti me, Thoma, credidisti. Beati, quinon viderunt et cre- diderunt, innuens fidem mereri plus assensu exhibito creditis quam visis. Quinquagesimo nono ludam, quem et Thadaeum, dicens Thaddaeo, loan. 14, 22: Do- mine, quid factum est, quia manifestaturus es nobis te ipsum et non mundo ? Respondit lesus : Si quis diligit me, sermonem meum servabit etc. ; ubi ostendit, quod observantibus sua man- data se manifestat, uti erat ipse et apostoli, non observantibus non, sicuti erat de mundo. Sexagesimo turbis ludaeorum locutus est, Matth. 26, 55, dicens: Tanquam ad latronem etc. Quotidic apud vos eram docens in templo, et non me tenuistis; ubi ostendit se sua voluntate captum, et non invite, et loan. 18, 8: Si me quaeritis, sinite hos abire; ubi affectum prae- cipuum ad discipulos ostendit. Sexagesimo primo Annae pontifici dicenti sibi de discipulis et doctrina sua locutus est lesus dicens : Ego palam locutus sum mundo, et in occulto locutus sum nihil ^; ubi innuit, quod doctrinam suam publice et aperte tradiderat, et semper coram multis, quia omnibus apostolis, quare non suspecta, sed pro viribus accipienda. Sexagesimo secundo servum se in maxilla percutientem, loan. 18, 23: Si male locutus sum, testimonium perhibe de malo etc. Non excandescit ad iram, ut ostenderat, Matth. 5, 39, de percutiente in maxillam, sed servum iustitiam exercere non debere, nisi prius causa exa- minata a domino et praelato. Sexagesimo tertio Caiphae, principi sacerdotum, locutus est, Matth. 26, 64, Marc. 14, 62 et Luc. 22, 70, interroganti, si esset Filius Dei; respondit, quod sic, et se venturum ad iu- dicandum praedixit declarans veritatem semper dicendam, in ultimis saltem constitutum. 1 loan. 20, 27. 29. — ^ loan. 18, 20. 576 FRUCTUS XII — PARS PRIMA. Sexagesimo quarto Pilatum allocutus est, primo se regem esse asserendo, Matth. 27, 11 et loan. 18, 34; secundo suum regnum de hoc mundo non csse ostendendo, loan. 18, 36; tertio declarando, se paterna vohmtate traditum in Pilati ipsius manus, et se Dei Filium esse, loan. 19, 1 sq. Sexagesimo quinto filias lerusalem plangentes et lacrymantes eum allocutus est, dicens, Luc. 23, 28 : Filiae lerusalem, noliteflere super me, sed super vos ipsas flete etc. ; ubi eis praedicit, quid postea eis evenit, scilicet destructionem civitatis lerusalem cum tanta populi occisione. Sexagesimo sexto latronem crucifixum, Luc. 23, 43, dicens: Amen dico tibi, hodie mecum eris in paradiso; ubi se datorem vitae beatae ostendit et nostrum beatificatorem. Sexagesimo septimo loannem evangelistam allocutus est, dicens Virgini Mariae * : Mu- lier, ecce filius tuus, et discipulo ait: Ecce mater tua; et quia de verbo dicto beatae Mariae dictum est succincte, declarandum est verbum dictum a Christo discipulo suo, beato loanni, scilicet: Ecce mater tua; ubi advertendum, quod ex hoc verbo loannes non est filius Virginis, sicut Christus, ut dicunt aliqui, sed solum filius adoptivus, prout declarat beatus Hieronymus in sermone de Assumptione: « Cogitis me, o Paula » etc. ^. Nec sicut quilibet, in quo est gratia, dicitur adoptivus filius Dei, iuxta dictum apostoli, Gal. 3, 26; sed haec adoptatio ipsius loannis in filium Mariae designat, loannein fuisse primo purissimum, quia virgo Virgini est sociatus; secundo a Deo dilectissimum, quia tale donum ab ipso accepit: tertio Deo ac- ceptissimum, quia prae aliis hoc est sibi factum; quarto virtuosissimum, quia plene omni virtute tali amore maternali est coniunctus; quinto beatae Virgini simillimum, quia simile iungitur simili, Eccli. 13, 20; sexto moribus regulatissimum ; septimo vita ordinatissimum; octavo obsequiosissimum in parendo Christi mandatis; nono verbo prudentissimum; decimo Deo fidelissimum ; undecimo conversatiouc approbatissimum ; duodecimo beatae Mariae gra- tiosissimum, tam ratione Christi mandantis, quam loannis ei devotissime parentis. Praefata omnia apparent clare, considerata Christi commissione facta loanni, ac Mariae conditionibus pensatis. Sed hac loannis in filium beatae Mariae adoptione, factus est loannes ipse: primo Christi frater prae aliis apostolis singularissiraus, quia modo singulari Maria est sibi in ma- trem data a Christo; secundo Christi successor, Petrus in ecclesia, loannes in beata Maria; tertio Christi thesaurarius, quia thesaurum, quem Christus super omnia acceptum habet, sibi tradidit, scilicet beatam Mariam; quarto secretarius Christi, quia non solum Christus ei secreta revelavit, sed per ipsam Virginem Mariam loannes de multis divinis secretis cst informatus; quinto datum est loanni et collatum quoddam singulare donum, quod ipse ero- gare valet, ut placet; et hoc est beatam Mariam posse conferre in subsidium et protectionem cuilibet ad ipsum devote recurrenti ; quia cum sit tradita sibi in matrem a Christo, cuicumque voluerit, libet eam dare ac flectere pro voto. Habet etiam loannes singularem non solum ad beatam Virginem accessum, sed etiam ad Christum, tam ratione matris concessae, quam ipsius novo modo loannis frater efi"ecti; quare supplicatio loanni porrecta et per ipsum a Christo votive exauditur, et conscquenter speciali dilectione a Patre omnium Domini lesu Christi amplectitur, cx quo Filio suo tam speciali fraternitate est coniunctus. Praesumere ergo potest ipse loannes de Christo et matre plus aliis sanctis, tali maternitate pensata. Dictus cst loannes dilectus a Christo propter illa, quae Christus in eo eflecit, ut dictum cst fructu ot conformitate VIII, scd magis dilcctas, etsi ex multis valcat dici, praecipuc ex hoc dono sibi dato, videlicet, quod beata Virgo sua modo singularissimo est mater cflecta. Plura beatus loannes habet et habuit dicto verbo Christi, sed praefata sufticiant. Allocutus etiam fuerat Dominus loannem, quando eum vocavit, Matth. 4, 21; similiter respondendo eidem, ^ cura petiisset de proditore, loan. 13, 25 dicens: Domine, quis estf et Dominus respondit: Hle est, cui intinctum panem porrexero. Supcr omnia tamen loanncm dignificant verba prae- dicta a Christo eidcm relata in cruce, scilicet: Ecce mater tiui, ut patct cx dictis. '' loan. 29, 26 sqci, — * Cfr. supra i)ay. 1)66 nol. I. lESUS LOQUENS HUMILLIMIS. 577 Sexagesimo oetavo lesus allocutus est genus humanum, loan. 19, 28, dicens: Sitio, id est salutem omnium opto et facio. Quod verbum cuilibet christiano deberet esse verbum ad ipsius lesu amorem inflammativum, ut non modo omnia praecepta eius efficere, sed gratanter pro illo velle mori. Et consequenter dicendo: Consummatum est, non solum deprompsit omnibus omnia implevisse, sed salutem omnium perfecisse. Sexagesimo nono allocutus est totam Trinitatem, sed praecipue Patrem, ipsum voluisse tot poenas subire, ut genus humanum redimeret dicens : Deus meus, Deus meus, ut quid dereliquisti me? ostendens super omnes poenas luisse sua morte et passione, ac ad compa- tiendum eidem pro nobis morienti omnes christicolas commovere. Patri etiam in vitae ter- mino est locutus, sibi spiritum commendando dicens: In manus tuas, Pater, commendo s^n- ritum meum, ostendens, hanc orationem fieri semper debere a quolibet eius sanguine redempto, et specialiter, dum ex mundo pergit ad Patrem. Septuagesimo et ultimo, allocutus est mulieres, scilicet Mariam lacobi, Magdalene et Salome, ut habetur Matth. 28, 9, post resurrectionem, salutando eas, dicens: Avete, et se praebendo eis. ; nam accesserunt illae ad eum ac tenuerunt et eum adoraverunt; quo actu gau- dium de salute concedenda, quam de lesu viso acceperunt (a). Praefatis ergo apparet, quomodo lesus allocutus est diversos diversimode. Quae maiorem requirebant (6) quoad singula expositionem, sed non effeci, tum propter prolixitatem huius operis vitandam, tum quia, Christo concedente, opus perficiam de gestis et verbis ipsius Sal- vatoris Domini nostri lesu Christi; et tunc praefata cum aliis prolixius explicabo; sed sic fecisse sufficiat pro modo. Et quia denominatio fit a pluri et potiori, et quibus Christus lo- cutus est, humillimi fuerunt, ut patet ex iam dictis, patet insuper, quomodo intelligendum est specialiter: lesus loquens humillimis, prout dicit prima pars huius XII conformitatis. 2. Videndum est amodo in generali, quomodo locutus est humillimis, id est sanctis apo- stolis, qui fuerunt ad instar Christi humillimi, dicens eis et cuilibet fideli, Matth. 11, 29: Discite a me, qu/ia mitis sum et humilis corde. Et quia ipsos in persona omnium fidelium in- formabat, potest dici, quod omnes sua doctrina Christus est generaliter allocutus pro utilitate cuiuslibet in ordinatione primo et praecipue ad Deum, ad quem (c) sua doctrina principaliter ordinatur et dirigitur, secundo quoad se et sui, scilicet cuiuslibet, ordinationem in se, tertio quoad proximum et alios extra se consistentes. Ordinat ipse magister perfectionis lesus fideles, eos alloquendo et sua locutione ac doctrina quoad Deum dicens: Fideles debent Deo primo obedientiam et subiectionem, eius mandata custodiendo, Matth. 19, 17 : Si vis ad vitam ingredi, serva mandata; orando' dicere debemus: Pater, fiat voluntas tua, sicut in caelo et in terra, Matth. 6, 10; suo exemplo, loan. 15, 10: Ego praecepta Patris mei servavi et maneo in eius dilectione. Secundo reverentiam et adorationem, Matth. 4, 10, diabolo lesus dixit: Dominum Deum tuum adorabis et illi soli servies. Tertio dilectionem, Matth. 19, 17: Unus est et solus bonus, Dominus Deus etc, et Matth. 22, 37 : Diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo etc. Quarto gratiarum actionem, Matth. 14, 19: Aspiciens in caelum etc; et cap. 15, 36: Gratias agens, et loannis 11, 41, in suscitatione Lazari: Gratias tibi ago etc Quinto recognitionem, ut ab eo omnia cognoscentes habere omnia in eius gloriam referamus, Matth. 5, 16: Luceat lux vestra coram hominibus, ut videant vestra bona opera, et glorificent Patrem vestrum, qui est in caelis. Sexto imita- tionem, Matth. 5, 48 : Estote perfecti, sicut et Pater vester caelestis perfectus est. SejDtimo as- siduam invocationem, dicendo : Pater noster, qui es in caelis, sanctificetur nomen tuum, Matth. 6, 9. Octavo iuramenti per Deum vitationem, Matth. 5, 33 sq.: Non periurabis; ego autem dico vobis non iurare omnino etc. Nono ipsius suffragium petere et protectionem, Matth. 6, 9: (a) Edd. om. Septuagesimo et ultimo — acceperunt. — (h) As et edd. di,MMni procul duhio. — (c) Codex qiiae. Analecki — Tom. IV. 37 578 FRUCTUS XII — PARS PRIMA. Pater noster, qui es in caelis etc. ; et sequitur: Et ne nos inducas in tentationcm, secl libcra nos a malo. Deeimo in ipsum totam fiduciae iactationem: Scit enim Pater vester, quod his omnibus indigetis, Mattb. G, 32 et 14, 27: Habete fiduciam ; ego sum etc. Undecimo quaerere ipsius laudem, gloriam et honorem, loan. 8, 50: Ego gloriam meam non quaero, sed eius, qui misit me etc. Duodecimo eius habere timorem et ad ipsum totam dirigere intentionem, loan. 8, 29: Quae placita sunt ei, facio semper, et Matth. 6, 20 sq.: Thesaiirizate vobis thcsa^iros in caelo; et sequitur: Ubi est thcsaurus tmis, ibi est et cor tuum. Praefatis igitur Dominus lesus dirigit et ordinat fideles sua locutione et doctrina homines in his, quae sunt ad Deum, ac ad praedicta alia, quae ad haec spectant, possunt reduci. Secundo, ipse magister Cliristus ordinat hominem quoad se ipsum: et primo quoad lin- guam, Matth. 5, 33 et 37: Non periiirabis; sequitur: Sit sermo vester: est, est, non, non. Et Matth. 12, 35 sq.: Bonus homo de bono thesauro etc. ; sequitur: Z)e omni verbo otioso reddcnt homines rationcm in die iudicii. Secundo sui praeservationem a malo dicens, Matth. 5, 29: Si oculus tuus scandalizat te, erue cum, ct proiicc abs le, et cap. 8, 22: Dimitte mortuos se- pelire mortuos suos, et cap. 15, 19: Dc corde exeunt cogitationes malae etc, et cap. 18, 8: Si maniis tua scandalizat tc, abscinde cam etc. Tertio ordinat, ut homo fugiat vanam gloriam et gloriae ambitionem, Matth. G, .1: Attcnditc, ne iustitiam vestram faciatis coram hominibus, ut vidcamini ab eis etc; et cap. 9, 30 comminatus est caecis dicens: Videte, nc quis sciat, et cap. 16, 20: Praecepit discipulis suis, ne cui dicercnt, quod ipse esset Christus, et cap. 17, 9: Nemini dixeritis visionem, donec a mortuis etc. ; et cap. 23, 3 et 5: Secundum opera corum nolite facere. Omnia opcra eorum faciunt, ut videantur ab hominibus. Quarto totam docet intentionem ad Deum dirigendam, Matth. G, 5 sq. : Cum oratis, non eritis sicut hypocritae, qui amant in angulis platearum et in synagogis stantes orarc, ut videantur ab hominibus. Amen, dico vobis, recepcrunt mercedem suam Tu autem, cum oraveris, intra in cubiculum tuum, et clauso ostio, ora Patrem tuum in abscondito, et Paier tuus, qui vidct in abscondito, reddet tibi; et cap. 10, 37: Q^ii amat patrcm etc, non cst mc dignus. Quinto ordinat, ut homo habeat aeternorum amorem et dilectionem dicens, Matth. 6, 19 sq.: Nolite thesaurizare vobis in terra, scd thesaurizate vobis in caelo etc, et cap. 12, 30: Qui non est mecum, contra me est. Sexto soUicitudinis (a) de congregandis mundanis abiectionem et affectionis remotionem dicens, Matth. 6, 31 : Nolite solliciti esse animae vestrae, quid manducetis etc ; et cap. 10, 9 : Nolite possidere aurumneque argentum neque pecuniam etc, et cap. 19, 23: Difficile cst divitem intrare inregnum caelorum etc Septimo abstinendo a prava conversatione, Matth. 7, 6: Nolite sanctum dare canibus etc, et cap. 15, 14: Sinite illos, caeci sunt ct duccs caccorum. etc, et cap. 16, 11: Ca- vete a fermcnto pharisaeorum. Octavo, ut homo stet in oratione, dicens, Matth. 7, 7: Petite, ct dabitur vobis etc, et cap. 24, 20: Orate, ne fiatfuga vestra, et cap. 26, 41: Orate, ne in- tretis in tentationem etc, et Luc. 18, 1 : Oportet semper orare etc Nono, ut in agendis homo habcat circumspectionem, Matth. 7, 15: Attendite a falsis ])rophctis, qui veniunt ad vos in vestimcntis ovium etc, et cap. 24, 44: Estotc jiarafi, quia ncscitis, qua hora fur etc, et cap. 25 per totum. Dccimo, ut habeat in fide firmam adhaesionem, Marc 11, 23 sq.: Omnia, quae- cumquc orantes j)ctitis, credite, quia acci^nctis, et fict vobis; ct qui non haesitaverit in corde suo, sed crediderit, quodcumque dixerit, fiet ei, et Matth. 17, 19: Si habueritis fidem , ut granum sinapis etc Undecimo futuri iudicis et iudicii meditationem, Matth. 24, 42: Vigilate, quia nescitis, qua hora Dominus vester venturus sit, et cap. 25 quasi per totum et cap. 13, 49 Matthaei : Separabit malos etc, et cap. 16, 27 : lieddet unicuique secundum opcra sua. Duo- dccimo ct ultimo attendendo vitac futurac statum et permansionem, Matth. 7, 13: Intratc pcr (ingustam porlaia, quae ducit ad vitam; et quoad hoc, ut ad vitam pcrveniamus ae- tcrnam, plurcs ostciidit ipse Salvator sua doctrina vias et docet, ut patct in sancto evan- gelio, ac portas: ct priina ponitur Matth. 5, 3: Beati pauperes spiritu etc; ad istam rcducitur (a) Codex sollicitudinem. lESUS LOQUENS HUMILLIMIS. 579 illud Matth. 19, 21: Si vis perfectus esse, vade et vende omnia etc, et illud Matth. 19, 27: Ecce, nos reliquimus omnia etc. Secunda ponitur Matth. 5, 4: Beati mites etc. ; ad hanc re- ducitur illud, Matth. 5, 39: Ego autem dico, non resistere malo etc, et illud Matth. 11, 29: Discite a me, quia mitis sum, et humilis corde etc Tertia ponitur Matth. 5, 5: Beati, qui lugent etc. ; ad hanc reducitur illud Luc 6, 25: Vae vobis, qui nunc ridetis ; quoniam flebitis. Quarta ponitur Matth. 5, 6: Beati qui esuriunt, et sitiunt iustitiam etc; ad hanc redu- citur illud Matth. 25, 46: lusti ibunt in vitam. aeternam. Quinta ponitur Matth. 5, 7: Beati misericordes etc; ad hanc reducitur illud Matth. 10, 40: Qui vos recipit, me recipit etc, et cap. 12, 7: Misericordiam volo et non sacrificium, et illud, Luc 6, 36: Estote miseri- cordes etc Sexta ponitur Matth. 5, 8: Beati mundo corde etc; ad hanc reducitur illud Matth. 15, 19: De corde exeunt cogitationes etc, et illud, Matth. 19, 12: Sunt eunuchi, qui se castraverunt propter regnum caelorum etc Septima ponitur Matth. 5, 9; Beati pa- cifici etc; ad hanc reducitur illud Matth. 18, 15: Si peccaverit in te frater tuus, vade etc Octava ponitur Matth. 5, 10: Beati qui persecutionem patitmtur etc; ad hanc reducitur illud Matth. 10, 17 sq. : Tradent enim vos etc Nolite timere, quia animam non possunt occidere, etc Nona ponitur Matth. 4, 17 et Marc 1, 15: Poenitentiam agite, approjnnquat enim regnum caelorum; ad hanc reducitur illud Matth. 12, 41: Viri Ninivitae etc, et illud Matth. 21,31: Publicani et peccatores etc Decima ponitur Matth. 18, 4, de humilitate : Nisi quis se humi- liaverit sicut parvulus iste, non intrabit in regnum caelorum; ad hanc reducitur illud Mattli. 11, 25: Revelasti ea parvulis etc, et illud Matth. 16, 24: Abneget semetipsum etc, et illud Matth. 19, 14: Talium est enim regnum caelorum, et cap. 23, 10: Qui maior est vestrum, erit minister vester etc, et cap. 23, 12 : Qui se humiliat exaltabitur. Undecima ponitur Matth. 19, 17: Si vis ad vitam ingredi, serva mandata; ad hanc reducitur illud Matth. 5, 20: Nisi abundaverit iustitia vestra plus quam scribarum etc, et cap. 7, 21 : Non omnis, qui dicit mihi: Domine, Domine, intrabit in regnum caelorum, sed qui fecerit voluntatem etc Duodecima ha- betur Matth. 6, 9 sqq.; oratio ad Deum dicens: Pater noster etc; sequitur : Adveniat regnum tuum; ad hanc reducitur illud Luc 18, 1: Oportet semper orare. Multa alia in aliis evan- geliis inveniuntur, quae ad praedicta possunt reduci (a). Tertio ordinat doctrina Christi et locutio hominem quoad proximum, primp vitae exem- plaritate, Matth. 5, IG: Luceat lux vestra coram hominibus, ut videant vestra bona opera etc. Secundo pace et tranquillitate, Matth. 5, 21 sq. : Non occides, non irascatur, non dicat raca, non fatue, et Matth. 23, 8 : Omnes fratres estis etc. Tertio vitae honestate * : Non moecha- beris etc ; Matth. 10, 26 : Nihil opertum, quod non reveletur etc Quarto dilectione et caritate, Matth. 19, 19: Diliges proximum tuum, sicut te ipsum. Quinto compassione, Matth. 9, 12: Non est opus valentibus medicus etc, et Matth. 18, 15 : Vade et corripe eum etc Sexto subventione, Luc. 6, 36: Estote misericordes etc Date eleemosynam etc, cap. 11, 41 et cap. 14, 13: Oum facis convivium, voca xjauperes etc Septimo de proximo habendo bonam opinionem, Matth. 7, 1: Nolite iudicare etc; idem habetur Luc 6, 37. Octavo iniuriarum dimissione, Matth. 6, 14: Si dimiseritis hominibus ptccata eorum, et Pater caelestis dimittet vobis etc, et cap. 18, 22: Non dico dimittere septies, sed usque septuagies septies, et ibidem 35: Sic faciet vobis Pater vester eaelestis, si non dimiseritis etc Nono instructione, Matth. 28,20: Docentes eos servare omnia, quaecumque mandavi vobis, exemplo Christi, qui docebat apo- stolos de regno Dei, Matth. 21, 31 sqq. Decimo deprecatione, Matth. 5, 44: Orate pro per- sequentibus et calumniantibus vos, exemplo apostolorum, qui rogaverunt pro socru Simonis, Luc 4, 38, et Salvatoris, loan. 17, 6 sqq., qui pro apostolis Patrem rogavit et pro cre- dituris ad verbum eorum. (a) As induci. Matlh. 5, 27. 580 FRUCTUS XII — PARS SECUNDA Sic crgo appiiret, quoinodo Salvator nostcr ct veritatis magister allocutus est quosdain specialiter et totum munduin gcneraliter, ordinando sua locutione et doctrina divinissima (a) liomines et quoad Ueuin, quoad se et demum quoad proximum, sicut liaec iam dicta osten- dunt, et in aliis confonnitatibus antecedentibus hanc conformitatem clare demonstratur. Patet ergo declarata prima pars XII conformitatis, videlicet: lesus loquens humillimis. Videndum est amodo de secunda parte. Sectmda j^ars duodecimi fructus et conformitatis est: Franciscus reserator, Expositio. Seciind;! pars coiiformilatis (liiodcciniac cl fruclus cs[: Fraticisciis reserator. Pro 5 cuius exposilionis cvidenlia cst vidcndun), quod, ut supcrioi-a oslcndunt, bealus Franciscus niullos sua lingua, vila cl rnoril)us ac pracdicatione inforinando ad Oo- ininum Icsum Chrislum convcrlil. Palct eliam cx diclis in praecedenlibus dc doctrina bcali Francisci, a quo fucril, quia a Dco, cl qualiler a boato Krancisco fucril ob- lenta, quia oralione el crucis assidua mcdilalioiie. Nunc igilur (a) vidcndun) csl, (|uo- 10 modo ipsc hcalus Franciscns ad inslar Salvatoris, ul pracmissum csl, informavit quosdam parliculariter et demum omnes gcneraliler suae doclrinac (b) alloculionc l)e- nigna. A inullis cnim intcrrogalus el de divcrsis, prout Spirilus sanclus dabal eloqui illi, rcspondehal; nec inlerrogabatur ul hoino scienliis mundanis imbutus, scd ut spiritualis ct dcvolus. Scmel a don)ino Oslicnsi de pluribus inlcrrogalus, dixil ei 15 dominus Ostiensis, qui fuil poslea papa Grcgorius IX: « Ego, fraler Francisce, te in- tcrrogo, non ut homincn) scientificuin, sed ut homincm a Deo illuminatum el Spirilu sanclo plcnum ' ». Dc cius enim doclrina quidam magisler, poslquam beatum Fran- ciscum de quibusdam inlerrogando fucral ah eo dcclaralus, dixit, ul hahclur in XI parlc Lege?idae ^ : « Vcrc Iheologia sancti patris islius puritale ac coiitcm|)lalione, 20 tai)(|uam alis in allum subvecla, csl ut aquila volans; noslra vero scienlia vcnlre gradilur supcr lcrrarn ». Nec inimerilo, quia ad hanc menlis scrcr)italcm per inde- fessun) orationis sludium pervenil, cuiti conlinua exercilationc virtulum, ul, quamvis sacrarum litterarum periliam norr l)abiicr'it, per doclrinaru ipsam tamen oblinuil lucis aelernae irradiatus fulgorihus, sihi eam Deus dirigendo pr'acviis oi-alionibus el me- 2;i ditalionibus Cr^ucifixi. Qua obtcnla, noii solum puhlice pracdicando eam iii cor-da hominum dircxit el tra))sn)isil, verum cliarn privalis loculionihirs, ul nunc ostcndetirr, mullos irjforinavil. Ul igitrir hacc facilius videantiir, crit videndum: primo, quomodo quosdam par'liculariter cl privatc doclririavit; secundo, (luomodo gcncralilcr fratrcs cl alios de diversis virtutibus el aliis informavit. .30 1. Ouaiiliim ad pr'imum, a sirac vitae primordio, poslquam inccpil prae solito d(v gustarc divina, iiici|)icii(lo cl vcnicndo us(|uc ad suac \'\\;\o finem, hcatus Francisciis docuil alloipicndo priino concaplivos civcs, de qiia allocutionc lo(|uitur Legenda Irium sociorum ' dicens, quod bcatus Franciscus, dum cssel cum pluribus civibus (a) As digniaaima. — (b) As ot udil. hic. — (c) As sua doctrina. 1 II Ccl. 3, 47. — ^» C. 11 n. 2. — » N. 4. FRANCISCUS RESERATOR. 581 caplns a Periisinis et csset carcerl mancipalus, nec de lioc Iristaretur, sed polius gauderet, reprehensus super hoc ab uno de sociis eum dicendo insanum, beatns Franciscus respondit: « Quid pulalis de me? adhuc adorabor per totum mundum »; ubi oslendit, quid de eo Deus disposuerat, sibi esse a Deo indicatum. Secundo allocutus esl malrem. Cum enim mensam parando semper panibus adim- S plerel, interrogatus a malre, cur lol panes apponerel, respondit se hoc facere pro eleemosynis dandis pauperibus, eo quod proposuerat omni petenli |)ro Doo eleemo- synas elargiri '; ubi sui pectoris pielatem ad pauperes declaravit. Tertio alloculus est socios saeculares. Qui cum post coenam laule paratam per civitatem incedendo visilalus a Domiuo se firmasset in quodam loco lotus a sensibus lo alienalus, ul se abinde nullo modo posset pro lunc movere, inlerrogatus ab ipsis, quid cogilaveral, quia posl ipsos non abierat, « forsitan, inquiunt, uxorem accipere cogilasli »? respondit: « Vernm dixistis; quia nobiliorem ac diliorem ct |)ulchram magis, quam unquam vidcrilis, accipere cogitavi ^ »; ubi ostendit, quod de religione, quam fecit prae aliis celsiorem, Deus eidem notiliam prius indidit. 15 Quarto alloculus est virum quendam spiritualem, in Legenda trium sociorum ^. Dum iret circa ecclesiam sanctae Mariae bealus Franciscus plangendo et eiulando alta voce, interrogalus a quodam viro spiriluali eum audiente, cur flerel, respondil: « Plango passionem Domini mei, pro quo non deberem verecundari alla voce ire plorando per lotum raundum »; ubi affeclum oslendit, quem ad Crucifixum haberel, 20 adhuc in habitu exsislens saeculari. Quinlo episcopum Assisinalem alloculus esl, dum saecularis adhuc esset. Cum enim episcopo paler con(|uestns essel de beato Francisco ob pecuniam, qnam bealus Franciscns proieceral in quandam fenestram, sacerdole eam non audente recipere, pro reparatione ecclesiae sancli Damiani, episcopus dixil beato Francisco: « Pater 25 luus est turbalus contra te el scandalizatus, redde illi pecnniam, quam habes; quae, quoniam forte est de iniuste acqnisitis, non vult Deus, ut eroges in opus ecclesiae; habeas ergo, fili, fiduciam in Domino, el viriliter age, nolique timere; quia ipse eril adiulor tuus, el pro ecclesiae suae opere abundanter tibi necessaria ministrabit ». Respondil beatus Franciscus: « Domine, non tantum pecuniam, quae est de rcbus 30 suis, volo ei reddere gaudenli animo, sed eliam veslimenta ^»; in quo verbo bealns Franciscus vilipendere cuncta lerrena Dei amore oslendit. Sexlo patrem suum carnalem alloculus est, quando coram episcopo non solum iuri (a) palernae abrenunliavil hereditatis, sed veslimenla reddendo, patri dixil: « Usque nunc te vocavi patrem in terris, amodo secure dicere possum: Paler 7iosler, qui es 35 in caelis''»; ubi bealus Franciscus oslendit loto affectu mundanis abrenunliasse. •Septimo lalrones allocutus est. Inlerrogalus in medio nemoris ab eis, quis esset, respondit: « Praeco sum magni regis ® »; ubi spirilu cognovit, sc dirigi a Domino ad viam Domino prae|)arandan) in fidelium cordibns. Oclavo civos suos Assisinates alloculus osl pro aedificatione ecclesiae sancti Da- iO miani, pelendo ab eis subsidium, dicens: « Qui mihi dederil unum lapidem, unam (a) As iura. * Leg. mai, c. I n. i. — ^ Leg.5 soc. n. 7. — ^ n. 14. — * Leg. 3 soc. n. 19. — * Leg. mai., c. 2 n. 4. — ® L. c. c. 3 n. 5. 582 FRUCTUS XII — PARS SECUNDA merceclem habebil; qiii (luos dederit, duas habebil merccdes; qui Ires, Ires habebil ' »; ubi osteudit, uihil inmierilum, si fiat ad Dei honorem, apud Deum esse. Nono fratrem carnalem allocutus est; qui tempore magni algoris videns beatum Franciscum maie indulum, dixit socio, ul ab ipso bealo Francisco pelerel sibi vendi 5 unam nummatam de sudore suo. Respondit beatus Franciscus: « Ego care vendam Domino sudorem islum "^ »; ubi ostendil inaestimabili mercede a Domino compen- sandum, quidquid ob sui reverentiam supportalur penuriae el tribulalionis. Decimo fratrem Bernardum allocutus esl. Primo, quando de sero hospitalus cum eo beatum Franciscum vidit devole oranlem dicere: « Deus meus el onmia». Ipse 10 tunc dominus Bernardus dixit bealo Francisco: « Si quis haberel a Domino suo multa vel pauca, quae lenuissel per multos annos el nollel ea amplius retinere, quid de ipsis agere posset, quod melius cssel »? respondil beatus Franciscus, quod Do- mino suo ea deberet reddere, a quo ea recepisset; el dominus Bernardus insuper dicerel, quod omnia bona sua lemporalia vellel erogare amore Domini mei, qui ea 15 mihi conlulil, el hoc de consilio tuo; cui beatus Franciscus ait, quod hoc erat ar- duum, sed a Domino requirendum. El cum ambo perrexissent ad ecclesiam pcr ora- tionem divinum placilum postulantos, beato Francisco librum evangeliorum ter ape- riente, in prima aperlione occurril illud: Si vis perfectus esse, vade et vende elc. ; in secunda: Nihil tulerilis in via; in lerlia : Qui vull post me venire abneget semet- 20 ipsiim elc; inquil beatus Franciscus: « Vade el perfice, sicul audisli »; ubi bealus Franciscus ostendit, se in omnibus el suos voluisse in omnibus divinae volunlali con- formare. Secundo alloculus esl fratrem Bernardum, quando eidcm mandavit ad con- lercudam suam audaciam, ler Iranseundo de lalere ad lalus, ponendo pedem super gultur ipsius, de quo habelur supra conformilalc VIII in secunda parte '. Tertio fra- 25 Irem Bcrnardum allocutus est bealus Franciscus veniendo ad morlem benediccndo eum, ul habitum esl conformitatc VIII. El sicul in secunda allocutione h'alris Ber- nardi a bealo Francisco, bealus Franciscus summam patelecit sui cordis humililatem, sic et in lerlia allocutione suam ad ipsum palelecit benevolam paternilalem el ca- rilatem (a). 30 Undecimo fratres, quando pauci eranl, allocutus esl, eos conforlando et praedi- cendo, eos in brevi multiplicandos per inlroilum mullorum ad ordinem; ac eos in- formando de regno Dei, abnegatione sui et corporis caslilate (b) plura docuit et dc- prompsil. Scd fratribus ad nunierum duodonarium iam pervenlis, alloculus esl beatus Franciscus eos roborando el denunliando, dominum papam sc cis inclinalurum rcgulam 3o ap|)roban(lo. Posl vcro regulae approbalionom beatus Franciscus alloculus esl el alios: primo docendo eos orare dicendo Pater noster et « Adoramus le, Chrisle, ad omncs ccclesias luas, quae sunl in toto muiido; (piia per sanclam crucem tuam redemisti miiiKlum » ; seciindo Criicilixum sompor moditari, ct hoc ponitur [in] IV partc Leqen- dae \- lorlio (|ualiter slantes cl pcr mundiiin incedonles deborenl incedoro el conversari, io iil diclum est siipra conformilalo \l •■; (|iiarl(» allociilus esl oslondendo, necessilati corporis .salisfacere dicons esso dillicilo ot pronilaii sensuum iion parero, parto V (a) As humiUtalem. — (6) As et odd. castigatione. ' Letj. .5 soc. n. 21. — * 1! (x-I. 1,7. — ' Pag. 17'.) s(|(i. — ■* Ij'ij. inni, c. i n. 3. ' l>;ip. m. FRANCISCUS RESERATOR. 583 [Legendae]; quiQto dixit vesle iniilliplici non iiti, si namma caelestis desiderii con- lingeretur interius, parte V; sexto mulierum consortia el colloquia dixit vitanda omnino, excepta confessionis causa, parte V; septimo otium, senlinam omnium ma- lorum, effugiendum a fratre censebat, et laboribus assiduis carnem esse domandam, ibidem ; octavo silentium observandum, cavendum (a) ab omni verbo otioso, tanquam de 5 ipso in die iudicii reddituros rationem, ibidem; nono abstinentiam, sine discrelione si fiat, nihil valere, ibidem; decimo, quantum est homo in oculis Dei, tanlum est et nou plus, parte VI; undecimo fugiendam omni modo laudem humanam, et neminem dixit laudandum, cuius incertus est exitus, ibidem; duodecimo obedienliae colla submit- tenda, ulpote sic faciendo nuilum tempus transit sine fructu et lucro, ibidem; decimo 10 tertio subditus praelatum considerare non debel, sed illum, cuius est ratione sub- iectus, ibidem ; decimo quarlo fratres Minores vocari dixit, ne maiores fieri prae- sumant, ibidem; decimo quinto, non in curiis praelatorum, sed in locis fratrum pauper- rimis esse, Deo est magis acceptum, ibidem; decimo sexto paupertatem spiritualem (b) viam esse salulis, quae virlus hominem amicum magis reddit Christo, parte YII; 15 decimo septimo sacrae religionis ingressum ab illo verbo evangelii inchoandum: Si vis perfectus esse, vade et vende omnia, quae habes^ et da pauperibus etc, ibidem; decimo octavo pecuniam servis Dei non esse aliud quam diabolus et coluber, ibidem; decimo nono fratri Minori ad verecundiam esse videre pauperiorem se; vigesimo inten- tionem suam esse et fuisse, quod nullus frater deberet habere, nisi vestimentum, sicut re- 20 gula concedit, cum cingulo et femoralibus; in iibro, qui intitulatur Speculum perfectionis, de paupertate, c. 2 et 3; vigesimo primo uihil Deo acceplius dixit animarum salute, et quod magis trahitur exemplo quam verbo, parte VIII; vigesimo secundo in pau- pere quolibet Chrislum docebat fratres videre et attendere (c), ibidem; vigesimo tertio oralionis gratiam peroptandam esse a viro dixit religioso, quia sine ipsa in Dei ser- 23 vilio prosperari {d) credebat neminem, parte X; vigesimo quarto, quod, quae Deus revelat, non sunt palam facienda, nisi prout divinus instinclus suggeril, et salus expetit aliorum, ibidem. De multis aliis fralres generaliter informavit, el quia per capitula ponam ipsius verba, dimitlo hanc partem ulterius prosequi, et praemissa posui suc- cincte hac de causa. 30 Duodecimo allocutus esl beatus Franciscus fratrem Aegidium, ul dicil Legenda trium socio7'um \ diceus: « Nostra religio similis est piscatori, qui mittit retia sua in aquam capiens piscium mullitudinem copiosam, et parvos in aqua relinquens, ma- gnos eligit in vasa sua ». Cui ordinis dilalationem praedixit, etsi quatuor fratres tunc el non plures essent. Vice alia frater sanctus Aegidius interrogavit beatum Franciscum, 35 si aliquid est terribile in mundo, quod homo per Pater noster non posset sustinere. Respondit beatus Franciscus: « Diabolus esl. Nullus eum respiciendo posset sustinere dicendo medium Pater noster^ (|uin stalim moreretur, nisi Dei subsidio iuvaretur ^ »; quod verbum deberet quemlibet christicolam ad dimittendum opera diaboli animare. Decimo tertio papam dominum Innocentium III. Dum enim ad ipsum perrexissel, 40 ut sibi viiam evangelicam, quam acceperat, conlirmaret, et summo pontifici ac car- (a) As et edd. cavendo. — (b) Edd. specialem. — (c) As addit neminem, edd. add. neminem con- temnendo. — (d) As et edd. add. non. ^ N. 33. — 2 Vita B. Aegidii (ed. Lemmens), n. 7; Chron. 24 gen., pag. 96. 584 FRUCTUS XII — PARS SECUNDA, dinalibus nimis appareret ausleruin, respondit beatus Franciscus: « Non esl formi- (landum, quod famc pcrcanl aelcrni Rcgis filii ct bercdcs, qui ad imagiiicm regis Cbristi pcr Spiritus sancli virlulcm sunt dc pauperc malrc nati, ct ipsi pcr spiritum paupcrtatis sunt in rcligionc paupcrcula grandi (a). Nam, si siiis imitatoribus Clu'istus 5 rcgnum promittil acternum, quanto magis iila subminislrabil, quae comnninilcr largitur bonis et malis ' »? Ubi beatus Franciscus omncm dinideiiliam a cordibus abiicil suoium filiorum respcctu tcmporalium pro viclu consequcndorum, dummodo in Dominum suum lotum iactenl cogilalum. Decimo quarto dominum pa[)am Honorium, dum regulam, qua ulimur, sub bulla 10 ab eo obtinuil; prolectorem dominum Ugolinum episcopum Ostienscm a beato Fran- cisco in prolcctorem ordinis pctilum conccssil; ac indulgcnliam Portiunculae a bealo Francisco ex parte Dei pelilam dedit, et demum, viso miraculo rosarum albarum ct rubearum de mensc lanuarii, diem pro dicta indulgcntia determinavit; et cum papa diceret, quod sibi bullam vellet dare, respondit beatus Franciscus, quod nolebat ali- l'^ quam (b) chartam, nisi vcrbum suum; « nam charla erat beata Maria, nolarius Christus, et testes sancli angeli »; quo innuil, quod verbo apostolico in faclis animae esl standum firmiter el credendum. Decimo quinlo corpus proprium alloqucndo, eum fratrem asinum appellabat di- cens, chorda ipsum verberando forlissime: « Fraler asiiie, sic te decet mancre, sic 20 subire flagellum; si quo vis pergere, perge»; ubi ostendit, corpus nostrum flagellis domandum, nc ad rationem scdandam (c) exorbitet quandoque, parte V *. Decimo sexto mcdicum allocutus est suadenlem, ut abstineret a lacrymis, si corporei visus caecitatem vellet effugere, dicens respondendo: « !Son est, frater mc- dice, ob amorem luminis, quod commune habemus cum muscis, visitatio lucis ae- 25 teruae repellenda vel modica; quia non spirilus propter carnem, sed caro proptcr spirilum bcnelicium lucis accepit», parte V'; ubi innuit hominem Deo dcdilum malle debere lumen corporeum amitlere, quam inluitum mentalem onendere in aliquo, quo Deus, ipse spiritus, devotione videtur. Decimo septimo ferrum, dum a medico in eius carnem ignilum profundari de- 30 bcrct, dicens: « Mi fratcr ignis, esto mihi in hac hora (d) propitius, esto curialis; precor Dominum meum, qui tc crcavit, ut tuum mihi ealorem tem|)crel, quo suavilcr urentem valcam sustinerc * »; quod el fccit; ubi bcalus Franciscus ostcndit, crealuram Crcatori divino famulari imperio ct sui pcrfccti cultoris. Decimo octavo socium alloculus est, et hoc multi[)liciter: [)rimo oslendendo in- 35 iuriis delcclari, socio, ut sibi diceret, iniungendo; secundo slalum veri bumilis [)an- dendo, videlicet corporis inortui; lcrlio sc maximum pcccalorum cidcm asscrendo; quarto, ut dacmoncs discedercnt a civilale Arelii, im[)erando; (juinlo, quod non con- versaretur libenter cum magnatibus, informando; haec habcnlur [)artc W Legoidoe; scxlo hoslis deccptioncm in biirsa [K^cuniam praetendenlem dcmonslrando, [)arlc VII *0 Legoidae; scptimo paiipertatis s[)eculum |)lus debct esse fraler Minor, (|uam ali(|uis |)au|)er de mundo, ibidem; oclavo danda sunl, (|uac habet fratcr, si quando invenit sc [)au[ieriorem, quia sibi sunl non dala, sed mutuala, ibidein; nono promissa cui- (a) As grandea; in Leg. mai. c. 3 n. 10 generandi. — (i) As ot ciUl. aliam. — (c) As ot odd. se- quendam. — (d) As ot odd. Jioc. » Leg. mni., c. .{ n. 10. — '' Laj. mai., (. '6 ii. i, — ' L. c. c. 5 i). S. — ' L. c. n. 9. FRANGISCUS RESERATOR. 585 cumqiie sunl observaiuhi, si adsit facultas, excmplo, quanclo oravil pro abbate sancli histini, X parte Legendae '; decimo eidem pandendo casum cliristianorum, si auderenl cum saracenis dimicare, ul dicit XI pars Legendae V undecimo se prae aliis poeui- tentiam exercere debere, ulpote datum in exemplum fralribus a Cbrislo el aliis, de- clarando, ut dicitur in Speculo perfectionis, c. II, de perfectione pauperlatis, c. 16 ^; 5 duodecimo docuit socium, ut pauperem vesliret, nudos remanere iion esse verecun- dum, ibidem, de perfectione carilalis ad proximum, c. III *; decimo terlio furlum dixit esse, si frater Minor pauperiorem se inveniendo non statim de mantello vel lunica, si posset, eidem non subveniret; decimo quarto in paupere quolibet Cbrislum re- praesentari dixit, qui nostram pauperlatem assumpsi! et infirmitatem, ul babetur lO ibidem c. \\ \ el in Legenda maiori, parte VII. Socios etiam allocutus est, parle VI [Legendae], dicens suo exemplo, cuilibel esse obediendum, quia ita paralus ipse no- vilio obedire, sicut discrelissimo et antiquissimo fratri. Decimo nono allocutus est dominum Ugonem, quem alii dicunl Ugolinum, tunc cardinalem Osliensem el postmodum dominum Gregorium papam IX. Hunc allocutus 15 esl bealus Franciscus, primo respondendo ipsi domino dicenli sibi, quod nolebal, quod ipse bealus Franciscus ad Franciam iret; cui beatus Franciscus: « Domine, magna verecundia est mibi, cum miserim alios fratres meos ad remotas provincias, si remansero in istis provinciis, el non ero particeps tribulalionum, quas ipsi propler Deum sunt passuri »; ubi beatus Franciscus ostendit, quod praelatus in laboribus 20 subditorum per participalionem debet esse conformis. Et cum dominus cardinalis di- ceret: « Cur misisti fralres tuos tam longe ad moriendum fame el ad tribulationes alias sustinendas »? respondil bealus Franciscus cum magno fervore; « Domine, pu- latis vos, quod solummodo propler istas provinoias miserit Dominus fratres? Sed dico vobis in veritate, quod Dominus elegil et fralres misit propter profectum et salutem 25 animarum omnium bominum buius mundi, et non solum in lerris fidelium, sed in lerris infidelium recipientur et multas animas lucrabuntur ® »; ubi bealus Franciscus, ad quid ipsum Deus miseril cum suis, expressit, el se babuisse nolitiam de fiendis . per fralres clare depiompsit. Secundo cum dominus Osliensis submissione fralrum diceret beato Francisco, quod sequeretur consilia fratrum sapienlum, et se aliquando 30 duci ab eis permilterel, beatus Franciscus nibil respondens, sed accipiens eum per manum duxil ad fralres in capitulo congregatos, et sic locutus est bealus Franciscus fralribus in fervore el virtute Spiritus sancti: « Fratres mei, fralres mei, Deus vocavit me per viam sim[)licitatis el bumilitatis, et banc viam oslendit mihi in veritale pro me el pro illis, (jui volunl mibi credere et me iinilari; et ideo nolo, quod nominelis 35 mibi aliquam regulam neque saiicti Benedicti neque sancli Bernardi nec aliqiiam aliam viam et lormam vivendi praeler illam, quae mibi esl oslensa a Domino mise- ricordiler et doiiala. Et dixil mibi, quod volebal, me esse unum magnum pazzum (a) in hoc mundo, et noluil vos ducere per aliam viam, quam per islam scientiam. Sed per veslram scientiam el sapienliam Deus vos confundet. Et ego confido iu caslaldis ^O Domini, id est daemonibus, quod per ipsos puniet vos Dominus, et adhuc redibilis (a) As et edd. fatuum. 1 C. 10 n. 5. — 2 c. II n. 3. — 3 l. c. (ed. Sabatier) pag. 34. — * L. c. pag. 38. 5 L. c. pag. 68. — « Spec. perf., c. 65 (pag. 121). 586 FRUCTUS XII — PARS SECUNDA. ad vestrum sdilmii ciim viluperio vcslro, volilis, iiolilis ' ». Tiinc cardiiialis obslupuil valde el nlhil respoiidil, el omiies fralres limueruiil valde, Ubi bealus Franciscus expressil modum vivendi (ralrum, el quid Deus ullimo faciet fratiibus male in boc ordine viventibus. Terlio respondit diclo domiuo cardinali dicenti bealo Francisco, 5 ul dicit VI pars Logendae ^, si sibi placcret, (juod fratres sui promovereiilur (a) ad diiinitales ecclesiasticas; cui beatus Frauciscus respondit dicens: « Domiue, minores ideo vocali sunt fralres mei, ne maiores fieri praesumanl. Si vultis, inquil, ut laciaiit fructum in ecclesia Dei, lenele ipsos et coiiservale in slalu vocalioiiis eorum, et ad praelaliones ecclesiasticas nuliatenus asceiidere eos permitlatis »; ubi Franciscus do- 10 cuil, quod in bumilitale est slatus veri fralris Miuoris. Quarto locutus est diclo do- miuo Ostiensi, ul babetur in VII parte Legendae ^. Curn enim comesturus bcalus Fran- ciscus in eius bospitio pro eleemosyna prius eundo fruslra panis acquisili ad mensam domini cardinalis detulissel, et cardiiialis dixisset beato Francisco, quod sic laciendo suo derogassel bonori, respondit beatiis Franciscus: « Magnum, mi Domiiie, vobis. 15 boiiorem cxbibui, diim maiorem Dominum bonoravi »; et de boc dicclur infra confor- niilale XVI; ubi oslendit, fratrem Minorem pro eleemosyna libenler debere ire velle, Dominum lesum [)auperem in boc mundo imitando. Fuit etiam allocuUis bunc do- minum Osliensem, cum voluil esse fraler Minor, ut diclum est supra conformiiale IX parle II *. 20 Vigesimo fralrem Pacificum est allocutus. Cum euim idem frater orasset in ecclesia beali Pelri de Bovario {b) iuxta caslrum Trevii, et posilus in ecstasi eidem esset reve- latum, scdem luciferi reservari luimili Francisco, volens post visionem bumililatem beali Francisci experiri, dixil, quaerendo ab eo, quid de se ipso sentiret; cui beatus Franciscus: « Videor mibi, ail, maximus peccatorum ». El cum frater Pacificus di- 25 ceret, quod salva conscienlia boc dicere nec sentire posset, respondit: « Si quantum- cum(|ue sceleralum bominem tanla fuisset Cbristus misericordia prosecutus, arbitror sane, (juod uuillo j^lus quam ego Deo gratior esset », parle VI Lege?idae *; ubi ostendit dicto fratri se in vera humilitate fundatum. Vigesimo primo allocutus est beatus Franciscus fratres Leonem, Massaeum, Ru- 30 finum, Riccerium el Peregrinum; de qua allocutione babes supra conformilale VIII: de tribus primis in tractatu de provincia saucli Francisci, de duobus aliis in tra- ctatu de provincia Marcbiae. Vigesimo secundo alloculus est bcatam Claram ; qua allocutionc omnibus mun- danis ipsa abrenunliavit, piout eius dicit legeiida, et Cbristo sponso per omnia sc iun- 35 geiido. Eandem beatus Franciscus aliocutus est iuxta finem, ct boc per internunlim, mittendo cidem, quod ipsum una cum sororibus viderel ad eorum gaudium et con- solatioiiem ®; siccjue facliim est; (piia posl mortem beati Franci.sci corpus eius de- ductum est ad sanctum Daiiiianum, et sic ipsa cum sororibus cum magna devolione ct gaudio eum viderunl. 40 Vigesimo tertio allocuius csl cpiscopum Imolae, parte VI Lcgendae \ pctendo, ul cuin Ipsius licenlia |)opuIo ipsius pracdicarc licerel; quod (t) concedere iioluil. Ad (o) As promoverel. — {b) As Bonario. — (c) As ot odd. qui. » L. c. c. 68 (pag. 132). — « C. 6 n. ,'i. — " C. 7 n. 7. — * P:i}>:. .ir,.i. — « C. 6. n. 6. « Spec. perfcclUmis, c. 108. — ' C. G n. 8. FRANCISCUS RESERATOR. 587 quem secundo beatus Frauciscus ingressus, quid vellet, iterato requisitus, luimiliter respondendo inquit: « Domine, si pater filium uno pepuleril oslio, alio sibi rciu- trandum est »; cui episcopus eum amplexando dixil: « Tu et omnes fralres tui dc cetero in episcopatu meo generali mea licenlia praedicetis; quia illud bumilitas tua sancta promeruit»; quo clarescit de bumililate Francisci exemplum speciale. 5 Vigesimo quarto fratrem Silvestrum.' Cum quo dum Aretium pervenisset, et totam civitatem pleuam daemonibus beatus ipse Franciscus videret et populum ad mutuam necem incedenles (a), ei fratri Silveslro dixil: « Vade aute porlam civitatis, el ex parte Dei omuipotentis daemonibus in virlute sanclae obedienliae praecipe, ut exeant festinanter »; quod ille faciens, ad pacem, daemonibus effugatis, civitas ipsa lo statim rediit; ubi claruit, quantum valuit Fraucisci imperium ad arcendum daemouum infrunitatem (6). Haec babentur parte VI Legendae \ Vigesimo quinto virum quendam de Marcbia est allocutus, qui fraler Minor esse volebat. Cui cum diceret verbum evangelicum, quod venderet omnia et pauperibus daret, et sic eum ad ordinem reciperet; ille vero parentibus suis dislribueus sua 15 bona el nibil pauperibus, a beato Francisco sub bac alloculione repulsus est di- cendo: « Vade viam tuam, frater rnusca; quoniam nondum existi de mundo et cogna- tione lua. Consanguineis tuis dedisti lua et defraudasli pauperes; dignus nou es iungi pauperibus sanctis; incepisti a carne, ruiuosum fundamenlum spirituali fabricae col- locasti »; ubi apparet, quam severus fuit in rcciplendo ad ordinem fratres inexpro- 20 priatos (c), ut sanctum evangelium docet ^ Habelur boc parte VII Legendae. Vigesimo sexto allocutus est fratrem Petrum Catbauii suum vicarium. Qui, cum fieri fecisset iu loco sanclae Mariae de Portiuncula parvam domum ad officium di- cendum et comedendum {d) ob Iratrum multitudinem illuc accedentium, eidem beatus Franciscus dixil: « Frater, locus iste est forma et exemplum totius religionis. Et ideo 25 prius (e) volo, quod fratres huius loci tolerent tribulaliones et incommoda Dei amore, el alii fratres, qui buc veniunt, reportent bonum exemplum paupertatis ad loca sua, quam si isti haberent cousolationes suas plenarie; el alii sumereut exemplum aedi- ficandi in locis suis dicentes: ,In loco sauctae Mariae de Portiuncula, qui est primus ordinis locus, fiunt talia et tanla aedificia; beue etiam possumus et nos aedificare 30 in locis nostris' ». Hoc babetui' in Speculo pei-fecdonis^ de pauperlate c. 2'; ubi palet, quod beatus Franciscus babitacula humilia dilexerit et locum sanctae Mariae praefatum. Vice alia diclum suum vicarium, dum peteret a beato Francisco licen- tiam, quod bona intrantium ordinem aliqua possel servare, ut fratribus de eisdem posset provideri ad locum sauclae Mariae accedenlibus, allocutus estdicens: « Absit, 35 iuquit, a nobis, frater carissime, ut pro quovis bomine impie agamus in regulatu; malo, te altare Virginis gloriosae nudare, cum iiecessitas id requirit, quam contra paupertatis votum et observantiam evangelii aliquid vel modicum atteulare. Gratius enim habebit virgo Maria, sancti evangelii perfecte .servalo consilio, suum altare delegi, quam altari vestito, Filii sui promissum cousilium practermilti »; quo (f) adectum -iO oslendit ad pauperlatis observautiam, et parere divinis consiliis quantum placeat sanctis. Hoc habelur parte VII Legendae \ Hunc eliam alloculus est, ut fralrem ab (a) As intercedentes, edd. incedentem. — {b) As et edd. infirmitafem. — (c) Edd. expropriatos . (d) As et edd. quiescendum. — (e) As et edd. ^^otius. — (/) As et edd. addunt dicto. * C. 6 n. 9. — =* C. 7 n. 3. — ^ Pag. 18. — * C. 7 n. 588 FRUCTUS XII — PAES SECUNDA. nlio iiif;iina!iim, si invcnirol culpnbilcni, punircl; sin auteni, incpiil: « Surgc, surge, (liscute (liligcnlcr; cl si accusaluin fratreni innocentein rcpereris, accusanlcm dura corrcclione cunctis rcddc notabilem »; iibi slbi dis[)liccre siimmopero ostoiulil vitiuni (letraclonis. Ponitiir hoc iii parlc VIII Legendae '. 5 Vigcsimo seplimo nnntios Assisiiiates, qui, cum eum de Nuceria Assisium redu- ccront, ct in viila, (]tiae Satrianum dicilur, vellcnl pro pecuiiia corporis iiecossaria emere nec invenirent, beatus Fraiiciscus allocultis est dicens: « Idco niliil invonistis, quia plus in muscis vestris qtiam in Deo confidilis »; muscas denarios vocavil; « scd rcvertimini, inquil, per domos, (|uas cii-cuislis, et Dei amorem olTerentos pro prclio, 10 humiliter oloemosynam pcstiilale »; quod el facientes invenorunl pltira pro Dei amore (juam pro denariis; iibi ostondil Deus, (luanltim facil do se confideiilibus, el quam |)romplus oral implere Francisci promissum. Hoc habotur parle VII Leqendae ". Vigesimo octavo siliontem qiiendam, cuius vehehatiir asello, cum sitis aesluarcl ardore ac dicoret: « Hou morior sili, nisi poculi alicuius boneficio refocillor », healus IS Francisctis alloculus esl dicens, oralioiie praemissa: « Feslina ad pelram, et illic aquam vivam invonies, quam tihi hac hora misericorditcr Chrisliis de lapidc hihondam f)roduxil»; sic el focit. Ubi vide clomonliam beati Fraiicisci ol condesconsionom ad bcatum Francisciim misoralionis divinae. Habetur parle VII Legendae ^ Vigesimo nono danles boiium excmplum et oppositum eliam peragenles allo- 20 cutus est, |)riiiios bonediclionis mulliplicis accumulando oloquiis; secundos vero ma- ledictionem ois improcando («) dixit: « A te sanctissime Doinine ol a lota caelosli curia el a me parvuio luo sint illi fratres maledicli, qui siio nialo cxomplo confundunt el doslruunl, quod per sanclos fralres buiiis ordinis aedificasti el aedificare non cessas * ». Qua malcdictionc ostendit bealus Franciscus, se zeliim maximuin habuisse ad ordinem 25 suum, el formidandum est eiiis malodiclioncm incurrere; quae, qiiia dala esl lanla de- lihoralione el non sinc divina voliintate, quare credendum, a Doo sic sancilum in caclo, quod a healo Francisco sic esl prolatum in mundo. Trigesimo alloctitus esl " beatus Franciscus aves, in VIII parle Legendae^, dum canlu avicularum incitatus bealus Franciscus, dum essel in paludibus Voneliarum, 30 dicorolqiie ad socitim {b): « Sorores aves laudanl Creatorom suum, nos in medio earum euntes laudos et horas canonicas Domino decantenuis »; sed quia proptcr garritum earum in diccndis horis mutiio se intolligore iion poleranl, dixil boalus Franciscus ad avcs: « Sorores aves, a cantti cossalo, donec Doo laudcs dehilas persolvamus »; cl statim tacuorunt; sed oHicio comploto, data canlandi itoralo licentia, cantum suuin 35 more solito assumpscriint. In XII paite Legendae ®, inveniendo iuxta Hevanium avium mullitudinem salulavit primo, deiiide alloculus eas dixit: « Fralres mei volucres, mullum debelis laudare Deum Creatorem vesliiim, (piia pliimis vos induil, cl pcnnas Irihuil ad volandum, puritalcm conccssil acris, et sine voslra sollicitudine vos [pascil cljgiihernat »; iihi oslendil, se toliim affectum ad Condilorcm omnium scin|)cr liahuissc, 40 ad (piem latidandiim sic crcattiras inducehal, non soliim praodilas ratioiie, sed ctiain carenles. (a) As impetrando. — {b) As aocioa. ' C. 8 n. i. — ^ C. 1 n. 10. - ' C. 7 ii. 12. — " II CH. 3, 93. — ^ C. R n. 9. — « C. 12 n. ;i. FRANCISCUS RESEEATOR. 589 Trigesitno primo daemones allociitus est, parle X Legendae \ dum in oratione a (lial)olo |)ei'lurbarelur aliquando, dicens ad daemones: «Facite in me, quidquid vaietis, maligni spiritus el fallaces. Ex parte Dei omnipolenlis dico vohis, ul excrcealis circa corpus meum quidquid dalum vohis fuerit a Domino noslro lesu Christo, quoniam paralus sum ad omnia sustineiida. Ciim enim maior inimicus, quem haheam, sil 5 cor|)us meum, vindicahilis me de adversario meo et pessimo inimico ». Quam con- slantiam non ferenles daemones, victi ahscedehanl; et quia sic eos vicit singulari certamine, demum solo verho elTngavil, ul dicit pars Legendae VI et XII. Trigesimo secundo allocutus est beatiis Franciscus soldanum Bahyloniae. Et quia de isla allocutione dicelnr plene infra conformitale XXXVIII, idem ad [praesens] di- 10 mitlo. De allociitione soldani a heato Francisco hahelur in IX parte Legendae. Trigesimo tertio allociilus est healus Francisciis sihi familiares, X parte Legendae *, informans eos, quomodo se dehent hahere, diim in oratione visitaliir qiiis a Domino, dicens: « Qiiando servus Dei visilatur divinilus, dicere dehel: ,Istam consolationem mihi peccalori et indigno dc caelo misisti, Domine, et ego illam tuae commitlo cu- 15 slodiae; quia thesauri lui me senlio esse lalronem'. Cum aiitem ah oralione revertitur, sic dehel se pauperciilum et peccalorem ostendere, acsi nullam sit graliam conse- culiis». Quo oslendil, qiiod humilitatem, quae datur nohis a Domino, ah ipso con- servaliir. Trigesimo quarlo ahhatem sancti lustini de Pernsio, parte Legendae X ^ cum ille 20 se heato Francisco, ut pro se orarel, recommendassel, healns Franciscus allocutus est dicens: « Oraho lihenier », quod el fecit statim; et tunc ahbas in excessu menlis effectiis insolitiim calorem sensit atque dulcedinem; uhi beatus Franciscus expressit, siiis precihus aiires adesse divinas. Trigesimo (|uinto ad distinclos {a) fralres beatiis Franciscus verha specialia {b) 25 siiae direxit locntionis. Ad fratrem qnendam non oranlem nec lahoranlem nec volentem ire pro eleemosyna, sed hene comedentem, heatus Franciscus dixit: « Vade viam tuam, frater musca; quoniam vis comedere lahorem fratriim tuorum, et esse otiosus in opere Dei »; et emisit eum *. — Alium, quem docuerat incedendo per viam, ut diceret: « Dominus det tihi pacem », el cum nonniilli (c) de hac salutatione tiirbarenlur, healus 30 Franciscus informavit dicens: « Dimille illos dicerc, qiiia non percipiiml, qiiae Dei siinl. Et noli inde verecundari, quoniam adhuc modiciim, et multi nohiles el principcs huiiis mundi de bac salutalione tihi et aliis fratrihus reverentiam exhihehunt ^ ». — Quendam alium interrogantem heatiim Franciscum, cur sic fratres a sua cura reiiceret, allo- quendo sic respondil: « Fili mi! (^go fralres diligo, sicul possum; sed si mea seque- 35 reiitur vestigia, ipsos utique plus amarem, nec me illis rcddercm alienum. Sed sunt quidam de numero praelatorum, qui ad alia Irabunl cos proponenles illis antiquorum exempla, et parum mea monila repulanles; sed quid et qualiler ipsi nunc agant, in fine clarius apparehit ^ ». — Alteri fratri dicenti sibi, cur non corrigehat defcctus, qui fiebant in ordiiie, respondit beatus Fraiiciscus diccns: « Dominiis indulgeat tibi Iraler, 40 quoniani vis esse inibi contrarius alque me implicare in bis, qiiae non spectant ad (a) As distractos. — (6) EdJ. spiritualia. — (c) As tnulti. ' C. 10 n, 3. Cfr. II Cel. 3, 6?. — * C. 10 n. 4. — " C. 10 n. 5. — * Spec. perfecHonis (ed. Sab.), c. 24. — ^ Spec. cit. c. 26. — « Spec cit. c. 41, 590 FRUCTUS XII — PAKS SECUNDA. orriciiim inciiin; quoiisqiifi onim hnhiii praplnlioriis ofllciiim siipor fralres, cl ipsi por- maiisoriiiil in vocnliono ol profossioiio siin ; iicol ;i princi[)io inoae convorsiouis sempor innrnuis fucrim, cum parva mea soJliciliKliiie saiisfaciebam ois exemplis el praodi- caliono. Sod poslquam consideravi, qnod Domiuiis mulUplicavil numerum fralriim, el 5 ipsi proptcr lepidilalcm et inopiam spiriliis iiicipiehant decliiiare a via recla el secura, per (luam consucvorant amhnlare, el per ampliorcm viam incedenles, quae ducll ad morlem, non allendchant vocalioncm el profossionem suarn ei [lonum exem- plurn, nec volehanl dirnittere iler periculosum ot iiiorliforum, (|uod incoporant propter praodicalionom et admonitioiiom meam et cxemplum meurn, qiiod illis conlinue oslcn- 10 dehain, ideo recommendavi leligionis praelalionem el rogimen Domino ot minislris. Undo, licot tempore, quo renunliavi oflicio praelalionis fratrum, excusarem mo corain fratrihiis iii capitiilo genorali, (juod proptor infirmitales ineas curam de ipsis hahere iion polcram, lamcn, si seciiiidiim voliinlatem mearn fratr-os vellenl amhulare, nuiic propler ipsorum consolalionem el ulililalem nolloin, (piod aliuin ininistriim hahorent i'j nisi ine usqiie in diein mortis meae. Ex quo enim (idolis et honus snhditus volun- latem praelali sui cognoscil el ohservat, parvam sollicitudinem oportet praelalurn haheic de illo. hnino tanlum gaudorem de honitale fralriim pro|)ler lucrum ipsorum el meuin lucriim, (luod, si iacerem in ieclo infirmus, non me |)igeret satisfacere eis; quia oflicium mcum, scilicel praelalionis, est spir-ituale tanliiin, videlicel dominari 20 viliis el ipsa s|)iritnaliter coirigere et emondare; [poslqiiam autom ipsa corrigere et emendare] non possum praedicalione, admonilione et exemplo, nolo (a) carnilex ficri ad punicndiiin el (lagollandiim, sicul poleslales huius saoculi ; veiumlameu usque ad diem mortis mcae non cessaho sallem exomplo el hona oporalione docere fralres amhulai'e per viam, quain inihi Dominus ostondit, qiiain el ego iam docui el ostcndi 25 eis verho el exemplo, ut sinl iiiexcusahiles coram Domiiio, et ego non lenear dc ipsis ullerius coram Domino reddero ralionom ' ». Uhi ostendil healus Franciscns, quid agcndum sil, et praosortim hoc in tcmpore, iil hono exemplo doceal fralrcs, el de (;orreclione, si non est praelalus, luillaleiius se iiitromittat. — Alium fl-atrcm iuvcnem, cum inlerrogassel hoatus Franciscus, iil dicit XI pai's Legendae \ qualitor .30 socius anliquus se circa ipsiiin hahuissel in via, (|ui eidem scandala plura fecoral, cl iiiveiiis responderet salis hene, hoatus Fi'anciscus dixit: « Cavo, frator, ne suh hiimililalis specio menliaris. Scio onim, scio; sed exspocla modicum, ol videhis »; uhi oslondil, pro nulliiis excusatione mondacio ulcndum esse a quoquam. — Quondam alium fratrem, ul dicil XIV pars Legendae *, videndo hcatum Franciscum variis infir- 3.') milatihus angiisliari ot dioendo hoalo Francisco: « Roga Deuin, ut initius lecum agat », reprehcndit hoalus Francisciis dicons: « Nisi in tc simpliccm purilatein nosscm, luiim ex luinc exhori-orom consorliuin, qni aiisus fueris circa mc divina iudicia repiehensihilia iudicaro »; iihi oslondil, viiuin Deo dodituin in cunctis sc volimtali diviiiac coiiformandiim. iMiires alios Iratres parliciilariler alloculiis esl cl 40 (locuil sua loculione. Trigosimo sexlo opi.scopum liiloramiionsom alldcutus esl hoaliis Franciscus; (pii cpiscopus post pracdicatioiiein faclam a healo Francisco popiilo suo dixil, quod lc- (a) As voh). » Spec. cil. c. 71. — ^ C. W n. 13. — * C. 14 n. 2. FRANCISCUS RFSEEATOR. 591 McbanUir Deum diligere [huulare] el hoiiorare el eavere a peccalls; qnia per paii- perem, vileni el. (lespcclum eos illiislraverat, scilicel per healiim Franciscum. Cui hcaUis Franciscus ad pedes eius se proiiciendo dixil: « In verilale dico vohis, do- mine episcope, nullus homo fecil mihi unquam UnUum honorcm in hoc saeculo, quanlum fecislis mihi hodie. Nam alii homines dicunl mihi: ,Islc est sanclus homo', 5 aUrihuentcs mihi gloriam et sanclilalem el non Deo; sed vos taiiquam discretus scpa- rastis prctiosum a vili ' »; ubi ostendit beatus Franciscus, nihil vclle sibi tribui de sanctilate, sed tolum Deo, qui eam dat hominihus. Trigesimo septimo magislrum in theologia Senis alloculus est, dum inlerrogasset eum, quomodo inlelligitur illud Ezechiclis ": Si non annimtiaveris impio impielatem 10 suam, sanguinem eius de manu tua requiram; i'espondendo beatus Franciscus ail: « Si verhum debet generaliler iidelligi, ego laliter accipio ipsum, quod servus Dei sic debet vila et sanctilale in se ipso ardere vel fulgere, ut lucc exempli et lingua sanclae conversationis omiies impiosreprchendat. Sic, inquam, splendor vitae eius et odor famae ipsius aniuuUiabil omnihus iniquitates suas ^ ». Quo verho palet, quantum 15 vir religiosus debet exemplo et vila nitere; cuius oppositum, ad scandalum cum sil proximorum, divinum noii evadit iudicium ullionis. Trigesimo octavo alloculus est beatus Franciscus mililem apud Celanum, ul dicit XI pars Legendae ^ qui ipsum ad prandium invilaverat. Cui beatus Franciscus morlem slatim fuluram praedixit, ut confileretur, admonuit, et se ad mortcm, quantum 20 possel, suscipiendam disponeret. Quae omnia facla sunt, ut heatus Franciscus locutus fueral. Trigesimo nono quendam contraclum (a), nomine Gedeonem, alloculus est, ul dicil XI pars Legendae ^^ a[)ud Realc, quem hoc pacto liheiavit signo crucis, diccns, cum dcleriora passurum, si ad vomilum rediisset liberalus. Et sic evenit eidem, cum ad 25 vomitum luxuriae recurvatus fuisset, subita est morte oppressus. Quadragesimo virum cuiusdam mulieris, qui uxorem non pcrmiltebat Deo, ut volebaf, servire, bealus Franciscus per ipsam mulierem allocutus est dicens, nunc tcmpus esse miscricordiae, postmodum vero aequitalis. Quo verbo audilo non solum uxorem Deo permisit libere vacare, sed et ipse similiter Dco servivit ®. 30 Quadragcsimo primo fratrcm Leonardum de Assisio alloculus est, cum cordis eius vidisset arcaiia, ut dicil XI pars Legendae \ dicens: « Non, frater, competit (b), ut ego equilem, tu venias pedes, quia nobilior et potenlior me in saeculo fuisli »; quod frater ul audivil, sic esse asseruit, el veniam ab ipso humiliter requisivit. Quadragesimo secundo dominum Boiiaventuram de Seiiis allocutus est, ostcndens 35 ei, qualiter loca fratrum debent aedificari; de qua allocutione quia dicetur confor- mitate XVI, ad praesens hic omiltitur. Quadragcsimo tertio alloculus est quendam minislrum, qui multos libros habens, dc conscientia heali Francisci tenere volebat. Cui beatus Franciscus dixil: « Fratcr, nec volo, nec debeo, nec possum venire contra conscientiam meam et professioncm 'io .sancli evangelii, quod professi sumus. Vos vullis videri ab hominibus obscrvatorcs (a) 11 Cel. 2, 10 canonicus. — (h) As et edd. convenit. ' Spec. cit. c. 45. — ^ ez. .3, 18. — ^ 5^^^. cit. c. 53. — * C. II n. 4. — ^ II Cel. 2, 10 el Leg. mai. c. 11 n. 5. — MI Cel. 2, 7. — ' C. M n. 8. 592 FRUCTUS XII — PARS SECUNDA. sancli cvanjiclii, opcrihus aulem viillis liabcrc locuios ' »; ubi bcalus Franciscus oslcndil, nuiIloi'utn libroruin (lclcnlioncni in Iralrc Minoro iion cssc lulam, scd pro- priclalcm arguerc conlra rcgulam s|)ccialcm. Ouadiagcsimo quarlo alloculus csl bcalus Franciscus bealum Dominicum. Qui, 5 cum bealus Dominicus di.xil bealo Francisco: « Vcllcin, Iraler Franciscc, unam reli- giouem fieri luam ct meam, el iios iii ecclesia vivcrc pari (orma ' », respondil bcalus Franciscus, divinae esse volunlalis dislinclos ordines pcr ipsos ordinari, ul si alicui duruin viderclur ordinem unum inlroirc, ad alium possel accedcre, cl lali modo Deus noii pordcret aiiimas fidelium, sed lucrctur. 10 Quadragesimo quinlo allocuUis csl bcatus Franciscus nobiles de Pcrusio, qui cius pracdicalioncm basliludcndo pcrlurbabant (o). Quibus bealus Franciscus dixil: « Do- minus cxaltavil vos super vicinos veslros; propler quod indc magis dcbcrclis rcco- gnoscerc Crealorcm vcslrum, bumiliando vos non lanlum ipsi Dco, scd cliam vicinis vestris; sed clcvatum est cor vcslrum in supcrbia. Undc dico vobis, quod, nisi cito 15 ad Dcum couversi fuerilis, salislacientcs illis, (pios onendistis, Dominus, qui iiiliil re- linquil inultum, ad maiorem vindictam ct [lunilionem vcstram el improperium laciet vos consurgcrc unum conlra aliuin; ct mola seditionc ct inlcsUno bcllo, lantam Iri- bulalioncm paticmini, quanlam veslri vicini vobis inlcrre non possent^». Et sic cvenit [iii brcvi] ; nam popularcs cxpulerunl nobiles, ct mutuo se vindicarunt dc 20 se ipsis. Quadragcsimo scxto allocutus est bealus Franciscus gcncralcm minislrum, primo describcndo, qualis dcbcat esse; de qiio in subdilis capilulis fiel capitulum spccialc. Secundo cidem litleram misit, quae incipit: « Fralri N. minislro. Dominus te bcne- dical * ». In qua cpistola boatus Franciscus inducit eum primo ad perfcrcndum Iribu- 25 lationcs ct paticntiam babcndam; ubi dicil, quod « si fralrcs eum verberarenl, dcbet babcrc pro gratia, el ita, inquit, velis cl noii aliud ». Secundo ad dilectionem ipsum persequenlium, diceiis: « Dilige eos, qui isti laciunt tibi, ct non vclis aliud de cis, nisi quanlum Domiiius dcdcril Ubi, et iii lioc diligc eos, ul vclis, qiiod siiil mcliorcs cbrisUani ». Tcrtio, ut peccanUbus fralribus miscricordiam donct et olTcral diccns: « Et 30 in hoc volo cognoscerc, si diligis Dcum (6) et mc scrvum suum ct tuum, si feccris istud, scilicet quod iioii aliquis fratcr sit iii inundo, qui [icccavcrit, quanlumcumquc potuerit peccare, quod, posl(|uam videril oculos luos, uiKiuam reccdat siiic miscricordia tua, si quacrat tuam miscricordiam; ct si noii (piacral miseiicordiam, lu quacras ab co, si vull miscricordiain. Et si millics postea a|)parcrct coram oculis luis, dilige cum .35 plus (piam me, ad lioc, ut Iralias eiim ad Dominuin; ct scmpcr lallbus misercaris». Quarlo, (|Uod fratrcs peccanlibus non ingcrant vcrecuiidiam, scd compaliantur ci.sdem, ct bcnc tractcntur, dicciis: « Kt omiics fralri^s, qui scircnl cum pcccasse, non faciaiit ci verccundiam, neque dclractioncm, scd magis (c) miscricordiam babcant circa ipsiiin ct tcncant mullum privalum pcccaUim fralris sui; qiiia wm esl opus sanis inedicus; iO sed male habeniibus ^" ». Qiiinlo, (piod po(>nil(>iilia pcccanlibus liacc sit sola : « Vadc ct iioli amplius pcccare ». (a) As devastabant. — [b) ha diliyitis cuni. — (c) A.s et udd. maguam. * Spec. cil. c. 3. — " Sppc. cit. c. 43. — » II Ccl. 2, (i. — " Clr. Opuscula S. P. Fran- cisci, pat'. 108. — ' Mnllli. 9, 12. FRANCISCUS EESERATOR. 593 Quadragesimo sepliino capiluliiin generaie alloculus esl, cui talem lilleram sic incipientem Iransmisit: « Reverenclis el multum diligendis Iratribus universis * » etc. Ubi beatus Franciscus monet primo, ul Dei nomini, cum audilur, reverenlia exhi- bentur, dicens: « Nomeii Domini audienles, adorate eum cum limore et reverenlia proni {a) in lcrra ». Secundo oslendit fratrcs Minores mundo directos a Deo, ul |)er eos 5 mundus cognoscal, ipsum solum esse altissimum Deum, dicens; « Quoniam ideo misit vos in universo mundo, ut verbo et opere detis lestimonium voci eius et facialis omnes scire, quoniam non est Allissimus praeler eum ». Terlio, quae piomiserunt, hortatur perseveranler eos perficere dicens: « In disciplina et sancta obedienlia per- severate, el quae promisislis ei, bono et firmo proposilo adimplele ». Quarto cum 10 efficacia inducil fratres ad reverenliam corporis et sanguinis Domini dicens: « De- precor itaque omnes fratres » etc; de hoc dicelur statim in c. 1. Quinto sacerdoles monet, ut purissimi hoc pertraclenl sacrainentum el cum leverentia, el vita et exemplo sint prae aliis hominibus singulares, sicul dignitate exsislunt, dicens: « Rogo eliam in Domino omnes fralres meos (6) sacerdotes » etc; dicelur ibidem. Sexlo digni- 15 tatem ostendit Dei et humililalem in hoc sacramento conlenti dicens: « Totus homo paveat » elc ; dicetur in praelalo c i. Septimo ostendit, quod inissae in conventl- bus non multiplicentur, sed una sola dicalur, dicens: « Moneo praeterea et exhortor in Domino, ut in locis, in quibus moranlur Iratres, una lanlum missa celebretur in die. Si vero in loco fuerint plures sacerdotes, sit per amoreni caritatis alter contenlus, 20 audila celebralione alterius sacerdotis». Octavo, quod verba divina in terra reperta loco congruo poiianlur et decenti, dicens: « Proplerea moneo fralres meos et in Cbristo conforto, quatenus, ubicumque invenerint verba divina scripta, sicut possint, venerenlur, et quanlum ad eos speclal, si non bene leposila vel inhonesle iacerent in loco ali(jU0 dispersa, colligant el reponanl ea, honorantes in sermonibus Dominum, 25 qui locutus esl ». Nono seipsum coram generali ministro el capilulo accusat in multis offendisse, et veniain petit dicens: « In multis offendi mea gravi culpa, et specialiler quia regulam, quam Domino promisi, non observavi, nec officium dixi, sicut regula praecipit, sive negligenlia sive infirmitatis meae occasione, sive quia ignorans sum el idiota ». Decinjo inducil fratres ad observantiam regulae et ad dicendum divinnm of- 30 ficium cum devolione dicens: « Per omnia oro, sicul possum, generalem ministrum, ut faciat regulam ab omnibus inviolabiliter observari. El clerici dicanl divinum of- ficium cum devolionc coram Deo, non altendentes melodiam vocis sed consonantiam menlis ». Undecimo se regulam et slatuta ordinis servare promittil dicens: « Ego hoc promitto firmiler custodire; et qui non servanl praedicta, inquit ipse, non teneo eos .^5 catholicos, nec fratres Minores, nec volo eos videre nec eis loqui, donec poeni- tenliam egerinl». Duodecimo ct ullimo rogal beatus Franciscus, quod generalis mi- nister, custodes et guardiani faciaiit contenta in hac lillera ab omnibus observari dicens: « El custodianl hanc et litleram servent, ut nunquam perdalur, et reponant ipsam studiose ». 40 Quadragcsimo octavo allocutus est bealus Franciscus sua litlera omnes fideles chrislianos, el incipit: « Universis chrislianis, religiosis, clericis, laicis, masculis el fe- (a) As prona. — (6) As minores. ' L. c. pag. 99 seq. Analecta — Tom. iV. 38 594 FRUCTUS XII — PARS SECUNDA. minahus omiiibns, qui habilanl in iinivciso mundo» clc. '. In qiia epislola bealus Fran- ciscus [)rimo pandil suam prorundissimam humililalom, se corum servum dicens el subdilum, paralum cxhiberc obsequium cum levcrcnlia. Sccundo oslendii vcram ad omnes carilalem diccns, quod, cum ipse sil servus oinnium, lenelur omnibus servire o el omnia verba Domini adminislrare. Tcrlio miram oslendil prudcnliam el probi- lalem ac exemplarilalem diccns, quod considerando menle, quod non omnes pol- eral pcrsoualiler visilare propler infirmilatem, (|uod lilleris his praesenlibus cunclos proposuil visilare, el verba, quae scribil, sua iion sunl, sed Domini lesu Chrisli. Quarlo oslendil divinorum beiiericiorum mulli|)llcilalcm, reducendo beneficia pcr 10 Christum collala ad memoriam, tani de incarnalione quam dc paupertate, lam de inslilulione sacramenli eucharisliae quam de passione. Ab illo loco hoc lan4tur, soli ipsi summo Deo ()lacere cupientes; quia ipse solus operalnr ibi, sicul placet sibi, quoniam i|)se dicit®: IJoc facite in meam commemorationem. Si quis aliter fcceril, ipse ludas traditor est, ct reus fiel corporis et sanguinis Domini. 35 Recordainini, fralres mei sacerdoles, quod scriptum est in lege Moysi, quod transgrc- diens i|)sam, eliam in corporalibus, sine ulla miseratione per Domini sententiam mo- riebatur '". (Juanto igitur maiora cl deleriora meretur pnli supplicia, qui Filium Dei conculcaverit et sanguinem testamenti pollutum duxerit, in quo sanctificatus esl, el Spiritui gratiae contumeliam fecerit^^'] Despicit cnim homo el polluit et conculcal 40 Agnum Dci, quando, sicnl dicil apostolus, non diiudicans "* el discernens sanclum (a) Edd. quare. — (h) Codox attendente. — (c) Codex vinum, As unum. > Marc. 14, 22. — » loan. 6, 55. — M Cor. II, 29. — * Ps. 4, 3. — * Sap. 18, 15. — « Matth. 28, 20. — ' L. c. pag. 100. — » Col. 1, 20 — * I.uc. 22, 19 ct I Cor. 11, 27. — '« Ilebr. 10, 28. - " Ilebr. 10, 29. — '^ I Cor. 11, 29. FEANCISCUS RESERATOR. 597 panem Chrisli ab aliis cibariis vel operibus, iiidignus ipsum manducal; cum Dominus per propbelam dical ' : Maledictus homo, qui opus Dei facit fraudulenter. El sacer- doles, qui nobml boc ponere super cor, in verilale condemnal diccns^: Maledicam benediclionibus yes/ns. Audile, lratres:Si beata Virgo Maria sic iionoralur, ul dignum est, quia ipsum portavit in utero, si beatus loannes conlremuil et non audet tangere 5 sanclum Dei verlicem, si sepulcbrum eius, in quo per allquod lempus iacuit, sic veneratur, quantum debel esse bomo sanclus, iuslus et dignus, qui non iam mori- turum, sed in aeternum viventem et glorificatum, in quem desiderant angeli prospi- cere^, contrectal manibus, corde el ore sumil et aliis ad sumendum praobet? Vi- dete dignitalem vestram, fratres sacerdoles, et estote sancti; quoniam ipse sanclus lO esi *. Et sicut super omnes bonoravit vos propler boc ministerium, ila et vos super omnes ipsum diligite el revereamini et bonorale. Magna miseria el miseranda infir- milas esl, quando ipsum sic praesentem babelis, quod aliquid aliud in loto mundo babere curatis. Totus bomo paveal, totus mundus contremiscat, el caelum exsultet, quando super allare in manibus sacerdolis esi Christus, Filius Dei vivi^. 0 admi- 15 randa altitudo et slupenda dignatio! 0 humilitas subiimis! 0 sublimitas bumilis, quod Dominus universitatis, Deus et Dei Filius sic se bumilial, ut [)ro nostra salute sub modica panis formula se abscondat! Videte, fralres, bumilitatem Dei, el effundite coram illo corda vestra ®, ut tolos vos recipial, qui se vobis cxbibet totum ». Haec ibi. Franciscus in litlera vel epislola ad omnes Ciirisli fideles ': « Debemus siquidem 20 confiteri peccata nostra sacerdoti omnia et recipere ab eo corpus et sanguinem Do- mini nostri lesu Cbrisli; quia Dominus dicit: ,Oui non manducat mcam carnem, el non bibit meum sanguinem, non polesl introire in regnum Dei'®. Digne tamen man- ducet et bibat; quia qid indigne recipil, iudicium sibi manducat et bibit, non diiu- dicans corpus Domini^, id est iion discernens ab aliis cibis ». 25 De clericis et sacerdolibus honorandis. — Capilulum II. Franciscus in regula antiqua, capilulo 19 '^- « Omnes clericos et omnes religiosos babeamus pro dominis in bis, quae speclanl ad salulem animac el a noslra non de- viant religioiie; ordinem et officium eorum el adminislralionem veneremur ». Francisciis in testamenlo suo ": « Deus dcdit mibi lantam fidem in sacerdotibus, 30 qui vivunl secundum formam sanclae romanae occlesiae, |)ro[)ter ordinem ipsorum, quod, si ipsi faceient perseculioiiem, volo ad ipsos recurrere. El si baberem tantam sapientiam, quantam babuit Salomon, el invenirem pau[)erculos sacerdoles buius saeculi, in parocbiis, in quibus morantur, nolo piaedicare nltia voluntatem eorum. Et ipsos et omnes alios volo amare el timere el boiiorare siciil meos dominos. Et 35 nolo in i|)sis considerare peccatuni, quia Filium Dei discerno in eis, et domini mei sunt. Et |)ropler boc facio, quia nibil video corporaliler iii boc saeculo de i[)so al- lissimo Dei Filio, nisi sanctissimum corpus et sanguinem suiim, quod i|)si reci[)iunl et i[)si soli aliis ministrant. El baec sanctissima mysleria volo boiiorare et venerai-i super omnia el in locis pretiosis collocare». ^^ Franciscus in Admonitionibus '*: « Beatus servus, qui portat fidem in clericis, ([ui vivunt secundum formam sanctae romanae ecclesiae. Et vae illis, (pii ipsos des[)i- 1 ler. 48, 10. — * Mal. 2, 2. — "^ I Petr. I, 12. — ■• F.ev. 11, 4i. — ^ M;iUli. 16, 16. — 6 ps. 61, 9. — ■^ L. c. pag. 90. — « Cfr. loan. 6, 54. — M Cor. II, 29. — '" L. c. pag. 49. — " L. c. pag. 78. — '^ L. c. pag. 18. 598 FRUCTUS' XII — PARS SECUNDA. ciunt; licel eiiim siiil peccalores, larueii nullus debel eos iudicaie; ipse enim solus Deus reserval sibi eos ad iudicandum (o). Nam, qiianlo maior esl omnibus adminislralio eorum, quam habent de sanclissinio corpore g\ sangiiinc Domini noslri lesu Chrisli, quod ipsi rccipiunl et ipsi soli aliis minislraiil, lanlo maius peccalum habent, qui o peccanl in ipsis, quam in omnibus aliis liominibus islius mundi ». Franciscus in cpislola ad omnes ndcles ': « Debemus ecclcsias visilare frequenler el revereri clericos, non lantum pro[)ter eos, si suni peccatores. sed propler officium el admini;Jlralionem corporis el sanguinis Domini noslri lesu Chrisli, quod sacrificanl in altari, el rccipiunl et aliis administranl. El tirmiler sciamus, quod nemo potesl 10 salvari, nisi per sangiiinem Domini noslri lesu Chrisli el per sancla verba, quac clerici dicunt el annunlianl et adminislrant, el ipsi administrare debent, et alii non ». De diligendo Deum. — Capiluluni III. Franciscus in epistola ad omnes fideles ^: «0 quam benedicli ei beati sunt illi, qui Deum diligunt el faciunl, sicul dicit Dominus in evangelio ^: Diliges Dominum Deum 15 tuum ex tolo corde tuo et ex tota anima tua, et proximum lutim sicut teipsum. Di- ligamus ergo Deum et adoremus eum puro corde el pura menie; quia super omnia (juaerens hoc dixit *: Veri adoratores adorabunl Deum Patrem in spiritu et veritate. Onmes enim, qiii adorant eum, in spiritu veritatis oportet eum ado7'are«. Franciscus in \i^v\.e. W Legendae maioins, ci\\)\yw\o de fervore carilalis ^- « Amo- 20 rem (6) Dei pro eleemosynis censum offerre nobilem prodigalitalem diccbat, el eos, qui minus ipsum quam denarios repularenl, esse slullissimos |)ro eo, ([uod solius divini amoris impreliabile prelium ad regnum caelorum sufTiciat comparandum, et eius, qui nos mullum amavil, mullo sit amore (c) amandus ». Franciscus in regula prima, c. 23 ®: « Omnes diligamus ex toto corde, ex 25 tota anima, ex lola mente, ex tota virtute et forliludine, ex tolo intellectu el omnibus viribus ^ loto nisu, lolo alTectu, totis visceribus, totis desideriis et volun- latibus Dominiim Deum; qui totum corpus, totam animam et totam vilam dcdil el dat nobis omnibtis; qui nos creavil, rcdomil el sola sua misericordia salvabil; qui nobis miscrabilibus el miscris, pulridis el foelidis, ingralis et malis oninia bona fecit 30 cl facil. Nihil aliud desiderenius, nihil aliud |)laccal vel deleclet nos, nisi Crcalor, Re(lem|)lor et Salvator nosler, verus Deus, (pii esl plenum boniim ct sumnuim bo- num (d) (|ui solus esl bonus ^, pius, milis, suavis et dulcis; qui solus est sancliis, iuslus, verus et reclus; (pii solus est benignus, innoccns, el mundus; a quo, |)er quem cl in quo esl omnis venia et gralia, omnis gloria omniiim poenilenlium, omnium 35 iustoriim, omniiim bealoriim iii caelis el gaudenlium. Niliil crgo impediat, nihil se|)arel, nihil inlerpolet (e), (juin nos omnes omiii loco, omni hora, omiii lcmpore, (luolidie el continuc credamiis vcracitcr el hiimililcr in corde teneamus, amemiis, lionoremiis, adoremus, serviainiis, laudemiis, benedicamus, glorificemus, magnificemus, siipcrcxal- temiis el gratias agamus allissimo et summo Deo aelerno, Trinitali et Unitali, Palri cl (a) As sihi eos adiudicat. — (b) As amore. — (c) Ed. Leg. 1. c. muUum sit amor. — (d) As ot edd. addiiiit lotum boiium, verum. — (e) As ot odd. ititerpellat. • I.. r;. pof,'. '.»1. — '^ L. c. p.ig. S<.). — '■> Marc. 12, .10 sq. — * ioaii. -i, 23 ct 24. — ■' Lnj. mni., c 9 n. I. — " L. c. pii{{. (»0. — ' Dciil. G, o; Marc. 12, 30 cl 33. — « Liic. 18, < 9. FRANCISCUS EESEEATOR. 599 Filio el Spiriliii sancto, Crealori ornnium, Salvatori in se credenlium, speranlium el diligentium eum ». De Chrisli imilatione. — Capitulum IV. Franciscus in suis Admonitionibus \- « Attendamus, fratres, bonum paslorem, qui pro ovibus suis salvandis crucis suslinuit passionem. Oves Domini socutae sunt eum 5 in Iribulalione et persecutione et verecundia et fame et infirmltate et ceteris aliis; et de his receperunt a Domino vitam aeternam; unde magna verecundia est nobis servis, quod sancti fecerunt opera; nos recilando et praedicando ea, volumus inde recipere honorem et gloriam ». Franciscus in regula antiqua, c. 1 ^: « Regula ef vita fratrum Minorum haec esl, 10 scilicet vivere in obedientia, in casfifate, sine proprio, et Domini nostri lesu Christi doctrinam et vesfigia sequi, qui dicif ': Si vis perfectus esse, vade et vende omnia, quae habes, et da pauperibus, el veni, sequere me, et * : Si quis vult post me ve- nire, abneget semetipsum et tollat crucem suam et sequatur me »; et c. 22 ^: « Te- neamus ergo vitam, verba et doclrinam et sanctum evangelium Domini noslri lesu '5 Christi, qui dignatus est pro nobis rogare Patrem suum et nomen eius nobis ma- nifestare dicens ®: Pater, manifestavi nomen tuum hominibus, quos dedisti mihi; quia verba, quae dedisti mihi, dedi eis, et ipsi acceperunt et crediderunt, quia tu me misisti. Ego pro eis rogo. Pater suncte, conserva eos in nomine tuo. Pater, quos dedisti mihi, volo, ut, ubi ego sum, et illi sint mecim, ut videant claritatem tuam 20 in regno tuo ». De oratione. — Capitulum V. Franciscus in regida antiqua,c.'i>.'2'': « Vigilate itaque omni tempore orantes, ut digni habeamini fugere omnia mala, quae venlura sunt, et stare ante Filium hominis *. Et, cum stabitis ad orandum ^, dicile: Pater noster. Et adoremus eum puro corde, 25 quoniam oportet semper orare, et non deficere '". Nam Pater tales quaerit adorantes; spiritus est Deus, et eos, qui adorant eum, in spiritu et veritale oportet euni adorare ". Franciscus in Legenda maiori, parte X '^: « Orafionis grafiam viro religioso desi- derandam firmifer asserebat; nullum dixit sine ipsa in Dei servilio prosperari »; unde modis omnibus fratres ad oralioiiis sfudiiim inducebal. 30 Franciscus in Legenda maiori, |)arte IV '^: « Rogatus beatus Francisctis, uf do- ceret eos orare, respondil: Cum oraveritis, dicile: Pater noster, ei: ,Adoi'amus te, Christe, ad omnes ecclesias fuas, quae sunf in folo iiiundo, ef beiiedicimus libi, quia per sanctam crucem fuam redemisfi munduin'». De oralione facienda ad Patrem aeferiuiin Franciscus in regula antiqua, c. ul- 35 timo*": « Omnipotens, allissime, sanctissime et sumrne Deus, Fafer sancfe el iusle Domine, Rex caeli ef ferrae, propfcr femefi|)suin gralias agiinus fibi; (luia per sanctam volunfalem tuam ef per unigenifum Filium fuum cum Spiritu sancto creasfi oninia spiritualia et corporalia, et nos ad imaginem et similitudinem tuam factos in para- ' L. c. pag. 9. — ' L. c. pag. 25. — => Malth. 19, 21. — * Matth. 16, 24 et Luc. 9,23. — 5 L. c. pag. 56. — « loan. 17, 6 sqc]. — ^ L. c. pag. 55. — « Liic. 21,36. — » Marc. II, 25. — >» Liic. 18, t. — " loiin. 4, 23 et 24. — '^ C. 10 ii. 1. — '=* C. 4 n. 3. — >* L. c. pag. 57. (300 FRUCTUS XII — PARS SECUNDA. (liso posuisli, a qua (a) nos pcr culpam uoslram cecidimiis. El gralias agiuuis libi, quin, sicul nos per Filium Uium creasti, sic per veram el saiiclam dileclioncm, qua dilexisti nos \ ipsum verum Deum el verum homiiiem, lesum Chrislum Filium luum ex gloriosa semper Virgiiie bealissima Maria nasci lecisli, el per crucem el saiiguinem 5 el morlem ipsius nos caplivos redimi volnisti. El qiiia omiies nos miseri et pecca- lores non sumns digni te nominare, te suppliciler exoramus, ut Dominus noster lesus Chrislus Filius luus diloclus, in quo bene tibi comjilacuit *, una cum Spirilu sanclo gratias agat, sicul tibi el ipsis |)lacel, pro omnibus, qni tibi semper suflicit ad omnia, per quem nobis lanta fecisli. Amen ». <0 P^ranciscus in oratione ad Virginem Mariam ': « Avc domiiia sancla, regina san- ctissima, Dei genilrix Maria, quae es Virgo [)erpetua, electa a .sanclissimo Patre de caelo; quam consecravit cum sanctissimo dilecto Filio et S[)iritu sanclo Paraclilo; in qua est et fuit omnis pleniludo graliae et omnc boniim. Ave eius palatium; ave tabernaciilum eius; ave domus eius; ave vestimentiim eius; ave ancilla eius; ave 15 Maler eius, el vos omnes sanclae virtutes(6), qiiae [)er graliam et illuminationem Spi- ritus sancti infundimini in corda fidelium, ut de infidelibus fideles faciatis. Mater san(^tissimi Domini noslri lesu Christi, sponsa Spiritus sancli, ora pro nobis ciim sancto Michaele archangelo el omnibus virtutibus caelorum el omnibus sanctis tuum dilectissimum Filiuin Dominum et Magistrum. Amen ». 20 Beati Francisci oralio ad omnes horas canonicas (c) : « Omiiipotens, sem[)iterne, iuste et misericors Deus, da nobis miseris propter temeti[)sum semper facere, quod scimiis le velle, et semper velle, quod tibi placet, iii interius mundali et illumiiiati et igne Spiritus sancti accensi, possimus seqiii vestigia dilectissimi Filii tui Domiiii iiostri lesu Chrisli et ad te, Allissime, sola tua gralia feliciter pervenire, qui in irinitate 25 perfecta et unitate simplici vivis el regnas et gloriaris, Deus omnipolens, in saecula saeculorum. Amen ». De Paler nosler, quod dicebat beatus Franciscus *. — Capitulmn VI. « Beatissime (d) Pater noster, Croator, Redemptor, Salvator et Consolator nostor. Qiii es in caelis, iii angelis, in sanclis, illuminaus eos ad cognilionem, quia tii, Domiiie, 30 hix es; inflammans eos ad amorem, quia amor es tu, Domine; inhabitans et im|)leiis eos ad boatitudinom, quia tu, Doinine, summuin bonum cs, aeterniim, a quo oinne boniim, siiie quo nihil est bonum. Sanctificetur nomen tuum, clarificelur in nobis nolilia tua, ut cogiioscamus, quae sit lalitndo tuoruiii beneficioruin, longitudo tuoriim |)romissorum, sublimilas maiostatis el |)rofun(lilas iiidiciorum. Advenial regnum tuum, 35 ul tii rognes in nobis per gratiam et facias nos veniro ad regnum luum, ubi csl tua (e) visio manifesta, tui dilectio perfecta, lui socictas bcata, tui fruitio sempilorna. Fiat voluntas tua sicut m caelo et in terra, ut amemus te toto corde, le sempcr amando (/"), ex tota anima, le sem[)er desidoraiido, ex tota mente, omnes intenlionos noslras ad le dirigendo, honorem tuuin in omnibus quaerendo et ex omnibus viribus noslris (g) omnes 40 vires et sensusanimae ol corporis in obscquium lui amoris et non in aliud expendcndo. (a) As et edd. quo. — (6) As virgines. — (c) Edd. om. canonicas. — {d) As et edd. fidduiit el mnctissime. — (e) As ct odd. txii. — (/"} As ct edd. cogitando. — (g) Codox tttis. ' loan. 17, 26. — " Mallli. 17, .'). — « L. c. |)ag. 123. — * L. c. pag. 119. FRANCISCUS RESERATOR. 601 El proximos noslros amemiis siciit nosmelipsos, omnes pro viribiis ad tuiim amorem trahendo, de bonis aliorimi siciil de nostris gaudendo, et in maiis compatiendo, et nemini uliam offensionem dando. Vanem nosirum quotidianum, diiectum Filiiim tuum Dominum nostrum lesum Chrislum, da nobis hodie, m memoriam et inleliigentiam et reverentiam amoris, quem ad nos habuit, et eorum, quae pro nobis dixit et fecit 5 et sustulit. Et dimitte nobis debita nostra, per luam misericordiam inefTabilem et passionis dilecti Filii tui virtulem et per bealissimae Virginis et omnium electorum tuorum merita et intercessionem. Sicut et nos dimittimus debitoribus nostris, et quod non plene dimitlimus, tu, Domine, lac nos plene dimiltere, ut inimicos nostros propter te veraciter diligamus et pro eis apud te devote intercedamus, nulli malum pro 10 malo reddentes et in (a) omnibus in te prodesse studeamus. Et ne nos inducas in tentationem^ occullam vel manifestam, subitam vel importunam. Sed libera nos a malo, praelerilo, praesenli et futuro. Amen». De officio divino debite persolvendo. — Capituhm VII. Franciscus in regula c. 3 ' : « Clerici faciant divinum oflicium secundum ordinem 15 sauctae romanae ecclesiae, exceplo psalterio, ex quo habere poterunt breviaria ». Francisciis in epislola capitulo generali direcla *: « Clerici dicant cum devotione coram Deo divinum oflficium, non attendentes melodiam vocis, sed consonantiam mentis, ut vox concordet menti, mens vero concordet Deo, ut possit per puritatem mentis placere Deo et non cum lascivitate vocis aures populi demulcere». 20 Franciscus in Legenda maiori, parte X ': « Si quiete comedit corpus cibum suum futurum cum ipso vermium esca, cum quanla pace et tranquillitate accipere debet anima cibum suum vilae », qui esl Deus, quod per divini officii persolutionem accipil? De dilectio7ie fraterna. — Capitulum VIII. Franciscus in regula antiqua, c. 9*: « Quilibet diligai et nutriat fratrem suum, 25 sicul mater diligit et nutrit filiuiim suum, in quibus Dominus largiretur. Et qui man- ducatj non manducantem non spernat; et qui non ?nanducat, manducantem non iu- dicet ^ ». Et c. H ®: « Fratres omnes caveant sibi, ut non cahimnientur aliquem, neque litigenl inter se neque cum aliis, sed procurent humiliter respondere, dicentes: Inu- tilis serms sum \ Et non irascantur; quia omnis, qui irascitur fratri suo, reus erit 30 iudicio; qui dixerit fratri suo: raca, reus erit concilio; qui autem dixerit: fatue, reus erit gehennae ignis^. El diligant se invicem, sicut dicit Dominus®: Hoc est prae- ceptum meum, ut diligatis invicem, sicut dilexi vos. Et oslendant operibus dilectio- nem, qnam habent ad invicem, sicut dicit apostohis '": Non diligamus verbo neque lingua, sed opere et veritate. Et neminem blasphement "; non murmiirent; non de- 35 Irahant aliis; et sint modesli, omnem ostendentes mansuetudinem ad omnes homines *" ». Franciscus in regula nova, c. 6 et 7 *^: « Ubicumque sunt el se invenerint fratres, ostendant se domesticos invicem inter se, et secure rnanifestet unus alleri necessi- (a) As om. in. 1 L. c. pag. 66. — 2 L. c. pag. 106. — ^ C. 10 n. 6. — * L. c. pag. 38. — ^ Rom. 14, 3. — « L. c. pag. 40. — "> Luc. 17, 10. — » Matth. 5, 22. — « loan. 15, 12. — »M loan. 3, 18. -- " Tit. 3, 2. — '^ Tit. 3, 2. — '^ L. c. pag. 69. G02 FKUCTUS XII — PARS SECUNDA. lalcni suarn, quia, si malei' nulrit et diligil filium suum carnalem, quanlo diliiienlius (lehot cljligere ct nutiire fralrem suum spirilualem? Et si quis eorum in infirmitatem oeciderit, alii Iralres debent ei servire, sicut vellent sibi serviri. El cavere debeiit, ne irascantur et contuibentur propter peccalurn alicuius, quia ira et conturbalio in o se et in aliis impediunt carilalem ». Franciscus in Admonitionibus ^ : « Ueatus servus, qui lantum diligil fratrem, (piando esl infirmus, (|uai)tum quando esl sanus. Et beatus ille, qui lantum dilii;eret et limerel fralrem suum, cum esset longe ab ipso, sicul (|uan(lo essel cum eo, et non diceret aliquid |)ost ipsum, quod cum carilale non posset dicere coram ipso». 10 Franciscus in epistola ad omnes fideles "^: « Diligamus proximos noslros sicul nos- melipsos; et si quis non vult vel non polesl eos diligere, sicul se ipsiiin, saltem non inferal eis mala, sed faciat eis bona ». De dilectione inimicorum (a). — Capitulum IX. Franciscus in regula nova, c. 10 *: « Oiligere debemus eos, (|ui nos |)ersequuiilnr, 15 repreliendunt et arguunl, (|uia dicit Dominns*: Diligile inimicos veslros el orale pro persequentibus et calumniatitibus vos. Beali, qui persecutionem patiuntur propter iustitiani; quoniam ipsorum est regnum caelorum *». Franciscus in regula antiqua^ c. 22 ^- « Altendarnus, omnes fratres, quod dicit Duminus ': Diligite inimicos vestros et benefacite liis^ qui oderunt vos. Nam et Doini- 20 nus lesus Christus, cuius vestigia sequi debeamus(6), traditorem suuin vocavil ainicum el crucifixoribus suis sponte se obtulit. Aniici ergo noslri sunt omnes illi, qui nobis iniuste inferunt tribulationes et angusiias, verecundias el iniurias, dolores et tormenla, marlyrium et morlem, quos muitum diligere debemus; quia ex hoc, quod nobis in- ferunt, habemus vitam aeternam ». 25 Franciscus in liltera directa generali minislro ®: « Quicumque impedimenlum libi feceril, sive fratres sive alii, etiam si te verberent, omnia deberes habere progratia; el ila velis, et non aliud. Et dilige eos, qui ita (c) faciunt libi, et non velis aliiid de eis, nisi quantum Dominus dederit tibi. Et in hoc dilige eos, ut velis, quod sinl meliores christiani ». 30 Franciscus in Admonitionibus ^ : « Dicit Dominus in evangelio '": Diligite ini- micos vestros et orate pro persequentibus et calumniantibus vos. Ille veraciler diligil inimicum suiim, qui noii dolet de iniuria, quam recipil ab eo, sed de peccalo animae suae, iiec lurbatur pro|)ter amorem Dei, el ostendil ei ex operibus dileclionem ». Franciscus ibidem ", exponens illud Matlh. 5, 3: lieati pauperes spiritu; quoniam 35 ipsorum est regnum caelorum: « Multi sunt, qui oralionibus et oflTiciis mullas absli- nenlias el afHicliones in suis corporibus faciunl, sed de solo verbo, quod videtur esse ininria siiorum cor|)orum, vel de ali(pia re, quae eis auferliir, scandalizaiilur slalim el conturbanlur. Ili paiiperes spiritii non suiil; quia, qiii vcre paupercs sunl, se ipsos odiuiil el eos diligunt, qiii i|)sos |)erculiunl in maxilla ». (a) As minorum. — (6) As ot odd. debemus. — («) As ot edd. ista. • L. c. pag. 17. — •'' L. <;. pat;. 90. — '' !,. c. pa^'. 73. — ' Matlli. 5, U. — '•' Mallli. 5, 10. - « L. c. pag. 51. — ' MaUh. 5, U. — » I.. c. pag. 108. — " L. c. pag. II. — '» MatUi. 5, 44. - " Pag. 13. FRANCISCUS RESEEATOR. 603 Franciscus ibidem ' : « Bealus homo, qiii suslinelproximum suum sccundum suam Iragililalem in eo, in quo vellel sustineri ab ipso ». De odiendo (a) corpus propjium. — Capitulum X. Franciscus in Admonitionibus ^ : « Mulli sunt, qui, dum peccant vel iniuriam re- cipiunt, saepe inculpanl inimicum et proximum. Sed non est ita; quia unusquisque ^ in sua habet polestate inimicum suum, id est corpus, per quod peccat; unde beatus ille servus, qui talem inimicum Iradilum in polestate sua semper caplum tenuerit et sapienter se ab illo custodieril; quia, dum hoc fecerit, nullus alius inimicus vi- sibilis vel invisibilis ei nocere poterit». Franciscus in regula antiqua, c. 22 ^: « Odio habeamus corpus nostrum cum suis '0 vitiis et peccatis; quia {b) carnaliler viveudo vult a nohis auferre amorem Oomini noslri lesu Chrisli et vitam aeternam et se ipsum cum omnibus perdere in infernum ». Franciscus in littera directa omnibus fidelibus*: « Debemus habere odio corpora nostra cum vitiis et peccatis; quia dicit Dominus, omnia vitia et peccata de corde exeunt ® ». 15 Franciscus in Legenda maiori^ parle V^: « DifTicile est necessilati corporis salis- facere et pronitali sensuum non parere. Mortificari docebat non solum vitia corporis, el eius incentiva frenari, verum etiam exleriores sensus, per quos mors inlral ad animam, summa vigilanlia custodiri (c) ». Franciscus m Legenda antiqua '^ : « Maximus hominis inimicus caro esl; nihil re- 20 cogitare novil, ut doleat, nihil, ut timeat, praevidere; studium eius est abuti prae- sentibus; quod aulem peius est, ipsa sibi usurpat, ipsa in suam gloriam transfert, quod non sibi sed aiiimae dalum est. Ipsa de virlutihus laudem, de vigiliis et ora- tionihus favorem carpit exlrinsecum; nihil animae relinquens, quaerit et dc lacrymis obolum ». '25 De discretione ad corpus habenda. — Capitulum XL Franciscus in Legenda antiqua ^ : « Fratri corpori cum discrelione providendum est, ne ab eo lempestas accidiae commovealur. Servus enim Dei in comedendo et bihendo et dormiendo et alias corporis necessitates sumendo debet cum discretione suo corpori satisfacere; \\[.{d) non taedeat ipsum vigilare et reverenler in oralioneSO pcrsistere; ita quod frater corpus non valeal murmurare, dicens: ,Fame deficio, tui exercilii sarcinam ferre non valeo, non possum stare rectus et insistere oralioni, nec in trihulationihus meis laelari nec alia bona operari; quia non satisfacis indi- genliae mcae'. Si enim servus Dei cum discretione el satis bono modo et honeslo suo corpori salisfaceret, el frater corpus, si post sufficientem, quam vorassel, annonam, 35 talia musitaret, essetque negligens el pigrum vel somnolenium in oralionibus cl vi- giliis et aliis bonis operibus, scilo, pigrum iumentum calcaribus indigere, et inertem asellum stimulum expetere; tunc dehet ipsum castigare tanquam malum el pigrum (a) As ordinando. — (5) As c[ui. — (c) Codex custodiri. — {d) As et edd. unde. 1 Pag. U. — 2 L. c. pag. 11. — ^ l. c. pag. 52. — * L. c. pag. 92. — ^ Malth. 15, 19. — « G. 5 n. 1 et 5. — ^ II Cel. 3, 74. — » Cfr. II Cei. 3, 69 et Speculum perf. c. 97; in ulroque loco quaedam partes illius sermonis habentur. 604 FRUCTUS XII — PARS SECUNDA. iiimentum, ciuod vnlt comedore et iion kicniri vel oniis poitnre. Si vcro proplei- ino- piam el piuiperlalem fraler corpus neccssitates suas in sanilale cl infirmitate lial)cre non potcst, dum lioncsle pelierit et hiimiliter a prnciato suo amorc Dei, el sibi non dalur, sustineal amore Doinini palienter, qiii eliam sustinuit, quacrcns qui eufn con- 5 solaretur, el non invenil '. El hacc neccssitas sibi a Domino im|)iilaliir pro marlyrio. El quia fecil quod suum est, id est, quia pcliit liumiliter suam ncccssilalem, excusalur a peecalo, etiam si corpus inde graviler infirmelur». El ibidem * Franciscus dicil: « Fralres mei, unusquisque consideret naluram suam; quia, licet aliquis cx vobis sustenlari valcal pauciori cibo quam alius, nolo tamen, 10 quod abuiidaiiliori cibo indigens illum in lioc imitari nitalur; sod naluram suam considerans exhibeal corpori suo neccssilatem suam. Sicul euim a superfluitale com- estionis, quae obesl cor|)ori el animae, nos (a) lenemur cavere, ila a niinia absli- uenlia, immo magis, (luoiiiam Deus misericordiam vult el non sacrificium ^. De perfecta obedientia. — Capitidum Xli. 15 Franciscus in regula nova, c. 10*: « Fratrcs obedianl firmiler suis ministris in omnibus, quac promiserunt Domino, el non sunt conlraria animac el rcgulae nostrae ». Fraiiciscus in regula antiqua^ c. 4 et 5 *: « Omnes alii fratres niei benedicli dili- genler obediant eis in his, quae spectant ad salutem animae el non sunt contraria vilae nostrae; et faciant in se, sicut dicit Dominus®: Quaecumque vuUis,ut faciant 20 vobis homineSj, et vos facite illis, el ' : Quod tibi non vis fieri^ ne facias alteri. Si quis aulem minislrorum alicui fralriim aliquid conlra viiani nostram praecipcret vel conlra animam suam, non tencantur ei obcdire; quia ilia obcdieiitia iion esl, in qua delictum vel peccalum committitur. Et sciant, quando persevcrant in mandatis Do- miui, quae promiserunl per sanctum evangelium el vitam ipsorum, se in vera obe- 25 dientia stare, et benedicti sunt a Domino ». Franciscus in Admonitionibus *: « Dixit Dominus ad Adam®: De omni ligno pa- radisi comede, de ligno autem scientiae boni et mali ne comedas. De omni ligno paradisi poleral Adam comedere, qui, dum non veiiit contra obedicnliam, uon pec- cavil. Ille enim comedit de ligno scientiae boni et mali, qui sibi suam approprial 30 volunlatem, ct se exaltat de bonis, quae Dominus dicil el opcratur in eo; cl sic per suggestionem diaboli et Iransgressionem mandati factum esl pomum scientiae boni et mali(b); unde oportct, quod sustineat pocnam ». Franciscus ibidem '°: « Dicil Dominus in evangclio " : Qui non renuntiaverit omni- bus, quae possidet, non potesl meus esse discipulus, cl"': Qui voluerit animam 35 suam salvam facere, perdet eam. Illc hoino rclinquil omnia, quac possidct, cl pcrdil corpus suum cl aiiimam suam, qui se ipsum lolum praebct ad obcdicntiam praclati sui ; quia, cum facit volunlalem ciiis, dummodo benc facit, vcra obedienlia esl. El quando subditus viderel meliora et utiliora animae suac, quam illa, quae praccipit ci (a) As et edd. nobis. — (b) As et edd. oni. boni et. * Ps. 68, 21. — ^ Idem Specidum Lem. n. 24, et nonmillis mutalis Specuhnn Sab. c. 27. — ' Matlh. 9, 13, — ' L. c. paf,'. 72. — ^ \,. c. pag. 29 el 30. — « Matlli. 7, 12 el I.uc. 0, 31. - ' Tob. i, If). — " L. c. pag. (>. — » (Jen. 2, 16 sq. — '" Pag. 6. — " Luc. U, 33. — '* Matth. 16, 25. FRANCISCUS RESERATOR. 605 suus praelatiis, suam volimlatem sacrificel Domino; quae aulem sunl praelati, sludeal opere adimplere; nnm haec esl vera obedientia et caritativa, quae Deo el proximo salisfacit, Si vero praelalus subdito aliquid conlra animam [iraecipial, licet ei non obedial, lamen ipsum non dimittal; et si ab aliquibus inde persecutionem sustinuerit, magis eos diligal proptor Deum. Nam, qui persecnlionem suslinel (a), polius quam 5 velit a suis fratribus separari, vere manet in perfecla obedienlia; quia ponit animam suam pro fralribus suis '. Sunt enim quidam religiosi, qui sub specie videndi me- liora quam ea, quae sui praelali praecipiunl, relro aspiciunt ^ el ad vomitum re- deunt^ propriae volunlatis; hi homicidae sunt, et propter mala exempla sua mullas animas perdere faeiunt». 10 Franciscus in Legenda maiori, parte VI *, et in Legenda anliqua *: « Inter alia, quae dignanlcr mihi divina pietas concessil, hanc gratiam contulil, qnod ila diligenter novilio unius horae obedircm, si mihi praelalus darclur, sicut anti(]uissimo et discre- lissimo Iratri. Subditus praelalnm snum non hominem considerare debet, sed illum, pro cuius est amore subiectus. Quanlo aulem conlemplibiiior praesidet, tanlo magis 15 humilitas obedienlis placel». Et cum quaereretui- a beato Francisco, qiiis es.sel verus obediens iiidicandus, hominis mortui simililudinem pro exemplo proposuit. «ToUe, inquit, corpus exanime el, ubi placueril, pone. Videbis non repugnare motum, non miirmurare siliim, non reclamare dimissum; quod si statualur iii caihedra, non alla sed ima respiciet; si collocetur in purpura, in dnplo pallescit. Hic, ait, verus 20 esl obediens; qui, cur movealur, non diiudicat; ubi locetur, non curat; ul Iransmu- lelur, non inslat; eveclus ad ofiicia solitam tenet humilitalem; plus honoratiis, plus se re|)ulat indignum ». Franciscus in Lege?ida anttqua ^: « Pure et simpliciter iniunclas et non poslulatas sacras obedienlias noniinabal. Siimmam vero obedientiam, et in qua nihil habenl caro 25 et saiiguis, illam esse credebat, qua divina inspiratioiie itur inler infideles sive ob proximorum lucriim sive ob martyrii desiderium; hanc vero petere dixit esse mullum Domino acceplum ». Franciscus ibidem ': « Fratres carissimi, dixit fratribns snis, primo verbo prae- ceptum implete, nec exspectetis iterari, quod diciiur vobis. Nihil enim etiam impossi- 30 bilitatis causemini sive iudicetis esse iii j)raecepto; quia, etsi supra vires ego vobis mandarem, sancla obedientia viribus non carebit». ■ Franciscus ibidem ®: « Dicebal beatus Franciscus, raro per obedientiam esse praecipiendum, nec primo fulminandum esse iaculiim, quod debet esse exlremum». « Ad ensein, inquit, non cito manus miltenda est. Eum autem, qui praeceplo obe- 35 dientiae non festinanter obedit, dixit nec Deum timere, iiec hominem revereri, dum scilicet non habet caiisam necessariam relardandi. Nihil verius istis; nam auctoritas imperandi in temerario praeceptore quid est aliud, quam gladius in manu furiosi? Quid vero desperatius esl, quam religiosus neglector obedienliae et contemplor » ? Franciscus in Legenda maiori, parte VI ®: « Tam enim uberem dixit sanclac io obedientiae fructum, ul eis, qui iugo ipsius colla submitterenl, nil temporis sine lucro Iransiret ». (o) Edd. sustinere malit. 1 loan. 15, 13. — ^ Luc. 9, 62. — ' Prov. 26, 11. — * C. 6 n. 4. — * Specutum Sab. c. 46 et 48. — « Spec. cit. c. 48. _ ^ c. 47. — » C. 49. — » C. 6 n. 4. 006 FRUCTUS XII — PARS SECUNDA. De conlinenlia et castitate mulierumque vilatione. — Capitulum XIll. Fraiiciscus in regula anliqua, c. 12 ' : « Omnes fralrcs, uhicurnqiifi suiil vel vndanl, caveanl sil>i a malo visii el Crequenlia niulierum, el niillus ciiin cis consilielur solus. Sacerdoles cum eis honeslc loquaiiliir, ilando poenilenliam vel aliquod (o) spiriliiale 5 consilium. El nulla mulier ah aliquo Iralre penilus recipialur ad ohedieiiliam ; sed dalo sihi consilio spiriluali, ul volueril, agal poenilenliani. El mulium omnes nos cuslodiamus el omnia memhra iioslra niunda teneamus; quia dicil Dominiis ^: Omnis, qui viderit mulierem ad concupiscendam eam, iam moeclialus est eam in corde suo ». Franciscus \n regula 7iova, c. \\ ': « Fralribus universis praecipio, ne haheanl 10 suspecla consortia vei consilia mulienim, et ne ingrediantur monasleria mouacharum ». Francisciis \\\ Legenda maiori, \i^vW. V*: « Miilierum familiarilates, colloquia el aspectus, quae multis occasio sunt ruinae, sollicilius evilari iuhehat, asserens per huiusmodi dehilem frangi, et saepe forlem spiritum infirmari. Harum conlagionem evaderc conversanlem cum eis, nisi prohatissimum virum, lam facile dixit, quam iuxla 1o scripturam ^ m ignem ambulare et non comburere plantas. Non cnim securum putahat, earum foimarum introrsus haurire imagines, (piae possunt aut edomilae carnis sus- cilare (b) igniciilum aut pudicae mentis maculare nitorern. Asseiehat eliam, frivoliim esse mulieris consortium vel colloquium, excepta sola confessione vel instruclionc hrevissima, iuxta quod saluli expedit vel congruil honestati. Quae, inqiiil, sunl reli- 20 gioso ciim miiliere tractnnda negotia, nisi cum sanctam poenitentiam vel mclioris vitae consilium religiose (c) petitione deposcil? Ex nimia securitate miniis cavetur hoslis; et diaholus, si de suo capillum hahere potest, cilo crescere facit in trahem». De oculo pudico et impudico. — Capitulum XIV. Franciscus in Legenda antiqua, ca|)ituIo de zelo ad fratrum perfeclionem ®: « Vo- 23 lens heatus Franciscus docere fratres hahere oculos pudicos, solehat tali aenigmale eoufingcre impiidicos dicens: ,Rex pius et [lotens misit ad reginam duos nuiilios suc- ccssive. Keverlitur primus et pro verhis tantiiin verha reportat. et de regina uihil loquitur; quia oculos tenueral in capite sapienter, nec aliqualiler prosilieranl in rc- ginam. Redil alius, et post pauca verha, quae refert, longam de reginae pulchriludinc 30 texit historiam'. ,Vere, inquil, domine, vidi pulclicrrimam mulierem; felix qui friiitur illa*. El rex ad ilJum: ,Tu, serve nequam, in sponsam meam iecisti oculos impudicos; palel, quia rem pros|)ectam suhliliter emerc voluisti'. luhet ergo revocari priinum el ail illi: ,Ouid lihi de regina videtiir'? ,Optinie, inquil, mihi videtur, qiiod lihenler et palienter audivil', iste respondit .sagaciter. Et ait illi rex : ,Nunquid formositalis ali(|uid 35 inest ci'? Uespondit ilie: ,Domine mi, tuum esl hoc inspicere et discerncrc; meum aulem fuil verha profcrre'. Fertur a regc sententia: ,Tu, inquit, qui hahes oculos caslos, eslo in camera mea, corporc castior, cl fruere deliciis meis; hic vero impu- dicus exeat domum meam, nc pollnal thalamum'. Dicehal ergo: ,Ouis nou dehcl timerc respicere sponsam regis Chrisli'»? (a) As aliud. — (6) As ct edcl. suscipere. — (c) As ot odd. religiosa. 1 L. c. F)ag- ^»1. — ^ Mallli. (i, 28. — » L. c. pag. 73. — " C. Ji n. fJ. — " ClV. Prov. 6, 27. — * Spcculnm perfectionis c. 80. FRANCISCUS RESERATOR. 607 De pawperlate. — Capiiulum XV. Francisciis in regula antiqua, c. 8 ' : « Domiiuis dicit iii evangclio'*: Videle et cavete ab omni malilia el avaritia. Unde niilliis fralrnm, ubicnmquc sil el (inocnmque vadat, aliqno modo lollai nec recipiat nec recipi facial pecnniam aut denarios, neque occasione veslimenlornm iiec librorum (a), nec pro prelio alicuius lahoris, immo nulla 5 occasione; quia non debemus habere maiorem utililalem et repulalionem in |)ecunia el denariis quam in lapidibus. Et illos vult diabolus obcaecare, qui eam appetunt vel repulaiU lapidibus meliorem. Caveamns ergo, qui omiiia reliquimus, ne pro lam inodico regiuim caelorum perdamus. Et si in aliquo luco iiiveniremus, de his non cnremiis, lanqnam de pulvere, quem pedibus calcamus; qnia vanitas vanitatimj et 10 omnia vanitas \ El si forle, qnod absil, contigeril aliqnom fralrem pecnniam vel denarios colliirere vel babere, omnes fralres leneant eum pro falso fratre, fure et latrone et loculos habenle, nisi vere poeniluerit. El nullo modo fratres recipianl nec quaerant nec quaeri faciant pecuniam pro eleemosyna neque denarios pro aiiquibns domibns vel locis, neqtie cum persona pro lalibus locis pecuniam vel denarios quae- 15 renle vadant ». Franciscus in regula nova, c. 4*: « Praecipio firmiler Iralribus universis, ut nullo modo denarios vel pecuiiiam recipianl per se vel per interposilam personam ». Et c. 6: « Fralres nihil sibi approprient, nec domum nec locum nec ali(|uam rem, sed tanquam peregrini et advenae in hoc saecuio in |)auperlale el humililale Domino 20 famulanles ». Et seqnilur *: « Haec est illa celsiludo aliissimae panperlalis, quae vos, carissimos fralres meos, heredes et reges regni caelorum instituil, pauperes rebus fecit, virlutibus sublimavit. Haec sit portio veslra, quae perducit in lerram viven- lium. Gui, dileclissimi fralres, tolaliler inhaerentes, nihil aliud pro nomine Domini nostri lesu Chrisli in perpeluum sub caelo habere velilis». 25 Fraiiciscus in Legenda antiqua, capitulo de perfeclione pauperlalis ^: « Quicumque vull esse fraler Minor, non debet habere nisi duas tunicas, sicul regnla sibi concedit, el chordam et femoralia el, qui manifesta necessilale cogunlur, calceamenla ». Franciscus in Legenda maiori, parle VII ': « Chrisli lesu paupertalem et Malris revocando ad mentcm, hanc esse virlutum reginam asserebat; quia in Rege regum et 30 regina Malre eins tam praestanler efflnxit (6). Nam fralribus quaerenlibus, quae virlus magis amicum redderet Chrislo, dixit: ,Pau[)erlatem noveritis, fratres, specialem viam salutis, tanquam humililatis fonientnm perfeclionisqne radicem, cuius est frucius mul- liplex sed occullus. Hic est enim evangelici ag^i. thesaurus el absconditus *, pro quo emendo vendeiida sunt omnia, et qnae vendi non |)ossiinl, illins comparatione sper- 35 nenda. Ad buins culmen qui cupit attingere, noii solnm mniidanae prndentiae, vernm etiam litlerarum peritiae renuntiare quodammodo debel, ul tali expropriatus posses- sione introeat in polenlias Domini^, et nudum se ofleral bracbiis Crucinxi. Nequa- quam saeculo perfecte renuntiat, qui proprii sensus loculos intra cordis arcana re- serval'. Docebat fralres, ut pauperum more pauperculas casas erigerenl, quas non 10 (a) Codex laborum. — (b) As et edd. effulsit. ^ L. c. pag. 35. — ^ Luc. 12, 1S. — » Eccle. 1, 2. — * L. c. pag. 67. — ^ C. 6, pag. 68. — « Spec. cit. c. 3. — '^ C. 7 n. 1, 2 et 5. — » MatUi. 13, U. — « Ps. 70, 16. 608 FRUCTUS XII — PARS SECUNDA. liabilarenl ul proprias, sed siciil peregriiii el advetiae alienas; leges enim peregri- noriim esse dixil siib alicno colligi loclo, silire a Isai. 50, 7. 612 FRUCTUS xn — pars secunda. piUnlur. Et eleemosyiia esl heredilas et iustilia, quac debelur pauperihus, quam uobis acquisivit Dominus uoster lesus Christus. Et fralres, qui cam acquirendo la- borani, magnam mcrccdem habebuiil el faciunt lucrari et acquirere Iribuenles; quia omnia, quae homines reiinquunt in mundo, peribunt; scd de caritate et eleemosy- 5 nis, quas fecerinl, habebunt praemium a Domino ». Franciscus in regula nova, c. 6 ' : « Fralres vadant pro elecmosyna confideuier, nec oporlel eos verecuudari; quia Dominus se pro uobis fecit pauperem in hoc mundo ». Franciscus in Legenda aw^/7? . Franciscus in regula antiqua, c. 17': « Nullus fratrum praedicet contra formam el iustitulionem sanclae romanae ecclesiae et, nisi sibi concessum fueril a ministro 10 suo. Omnes tamen fraties operibus praedicent. Et uullus praedicator appropriel sibi officium; sed quacumque hora ei iniunctum luerit, sine omni conlradiclione dimillat. Unde deprecor in caritate, quae Deus est *, omnes fratres meos praedicalores, ut studeant se humiliare in omnibus, non gloriari nec in se gaudere nec inlerius exallare se de bonis verbis et operibus, immo de nullo bono, quod Deus facil vel dicit 1S el operalur in eis aliquando et per ipsos, secundum quod dicit Dominus^: In hoc nolite gaudere, quia spiritus vobis subiiciuniur ; et firmiter sciamus, quod non per- linet ad nos nisi vitia et peccata ». Franciscus ibidem, c. 21 ®, quid debent fratres praedicare: « Hanc talem exhorta- tionem et laudem omnes fralres mei, quandocumque placuerit eis, annuntiare possunt 20 inter quoscumque homines cum benediclione Dei: ,Timele et honorale, laudate et beuedicile, gratias agite ' et adorale Deum omnipotentem In trinilale et unitate, Palrem et Filium et Spiritum sanctum, omnium Crealorem. Agite poenitentiam^ facite dlgnos fructus poenitentiae ^ et scitote, quia cito moriemiiii. Date_, et dabitur vobis; dimitlite^ et dimittetur vohis ®; et si non dimiseritts^ Dominus non dimittet vobis pec- 25 catavestra^'^. Confitemini omnia peccata vestra ". Beati qui moriuntur in poenilentia, quia erunt in regno caelorum. Vae illis, qui uon moriuntur in poenitenlia; quia erunt filii diaboli, cuius opera faciunt '^ el ibunt in ignem aeternum. Cavete et absliuete ab omni malo el perseverate usque in finem in bono' ». Frauciscus in Legenda maiori^ parle VIII '^: « Officium piaedicationis Palri mise- 30 ricordiarum omni sacriflcio firmabat acceptius, maxime si studio fuerit perfectae carilalis impensum, ut ad id laboret magis exemplo quam verbo, magis lacrymosa prece quam loquaci sermone. Plangendum proinde dixil praedicatorem tanquam vera pietate privalum, sive qui in praedicatione iion aiiiinarum quaerit salutem, sed pro- priam laudem, sive qui pravitate destruil vitae, quod aedificat verilate doctrinae. 35 Praeferendum huic dicebat fralrem simplicem el elinguem, qui bono exemplo alios pro- vocaret(o) ad bonum. Illud quoque verbum '*: Donec slerilis peperit plurimos, laliter exponebat; ,Slerilis esl frater pauperculus, qui generandi in ecclesia filios non habel officium; hic pariet in iudicio plurimos; quia quos uunc privalis orationibus con- (aj Codex praedicaret. * L. c. pag. 71. — 2 Rom. 9, 28. — ^ l. c. pag. 46. — * Cfr. I loan. 4, 8. — ^ Luc. 10, 20. — « Pag. 50. — ' Thess. 5, 18. — « Mallh. 3, 2 et Liic. 3, 8. — » Luc. 6, 37 et 38. — 10 Marc. II, 26. — " lac. 5, 16. — i^ cfr. loan. 8, 44. — " C. 8 n. 1 et 2. — 'M Reg. 2, 5. 616 FRUCTUS XII — PARS SECUNDA. verlil ad ChrisUim, siiae gloriae lunc Iiidex ascribel, Quae multos habel filios, infir- mabitur; qiiia praedicator vanus el loqiiax, qui nuillis nunc quasi sua virlute ge- nitis gaudet, cognoscel tunc, se nihil propriuni habere in eis* ». Franciscus in Legenda antiqua, capitulo de i^erfectione humililatis ': « Multi sunl 5 Iralres, qiii totum suum studium et totam suam sollicitudinenj poiiunt in acquiroiido scienliam, dimittenles vocalionem suam sanctam, extra viam iHimiiiiatis et sanctae orationis menle el corpore evagando. Qui, cum populo praedlcaverint et noverinl, aliquos inde aedificari vel ad poenitcnliam converli, inflaiitur ct extollunt se de opere et lucro alieno; cum tamen magis in condemnationem et praeiudicinm suum 10 praedicaverint et nihil ibi secundum verilatem operati fuerint, nisi lanquam instru- menta illorum, per quos vere Dominus fructum luiiiismodi acquisivit. Nam, quos creditur propter scientiam et praedicationem suam aediticari el ad poeniteniiam con- verti, Dominus orationibus el lacrymis sanctorum pauperum, humilium el simpliciimi fratrum aedificat et convertit [licet ipsi sancti fralres ul plurimum hoc ignorenl]; 15 sic enim esl voluntas Dei, ul illud nesciant, ue inde valeant superbire. Isli sunt fralres mei milites tabulae rotundae, qui latitant in desertis el in locis remotis, ul diligentius vacenl orationi et meditationi, sua ct aliorum peccata plorantes, vi- ventes simpliciter et humiliter conversantes, qnornm sanclilas a Deo cognoscitur, et aliquando fralribus el hominibus est ignola. Horiim animae ab angelis cum Deo 20 praesentabuniur, tunc Dominus ostendet eis Iructnm et mercedem laborum suorum, videlicet multas animas, quae suis excmplis, orationibus el lacrymis sunl salvatae. El dicet illis: ,Filii mei dilecli, ecce, tot et lales animae salvatae sunt vestris ora- tionibus, lacrymis et exemplis. Et quia super pauca fuislis fideles, supra multa vos constiluam ^ Alii enim praedicarunt et laboraverunl sermonibus sapientiae et 25 scientiae suae, et ego meritis veslris fructum salutis operatus sum. Ideo suscipite laborum eorum mercedem et fructum meritorum vcstrorum, qui esl regnnm aeler- num, quod humiiilalis et simplicitalis vestrae alquc orationum et lacrymarum ve- slrarum violentia rapuistis'. Sicque isti portanles manipulos suos^, id esl fructus et merila sanctae humilitatis et simplicilalis suae, intrabunt in gaudinm Domini lae- .30 tanlcs el exsullantes. Illi vero, qui non curaverunl, iiisi scire el aliis viam salutis oslendere, nihil operanles pro se, ante Christi tribunal astabunl nudi el vacni el solins confusionis ct verocundiac et doloris mani[)nIos dcferentes. Tunc veritas sanctae humilitatis et simplicitatis, sanctaeque orationis et paupertatis, quae est vocalio nostra, exaltabilur(a) et magnificabilur; cui veritati ipsi inflati venlo scicntiae detra- 35 xeruiit vita et vanis sermonibus scicntiae suae dicenles, ipsam verilatem esse fal- sitalom, et tanquam caeci eos, qui ambulaverunt in veritato, persequentes. Tnnc error et falsitas opinionum suarum, per quas ambuhiverunl, quas e.^se vorilalem praedicavoruiil, |)or quas in caocitatis foveam mullos praocipitavcrunl, in doloro, confusionc et verocundia terminabilur, et i[)si ciim suis tenebrosis o[)inionibus in 40 lenebras exleriores * cum lenebrarnm s[)irilibns domoi-gontnr ». Fraiiciscus ibidoni': « Dicobat bcatns Franci.scus, quod proptcr praolalionis of- ficium et sollicitudinom praodicandi fralrcs non dcboiit dimillere sanctam et devolam (a) As ot edd. adduiit glorificabilur . • Cfr. Sprailvm prrf. v. 72. — * Miitlli. 25, 23. — =• l\s. 126, 6. — * Madh. 22, 13 cl 25, 30. — 5 c. 73. FRANCISCUS RESERATOR. 617 oralionem, ire pro eleemosyna, operari aliquando manlbus suis et alia humilitatis opera facere, sicul alii fratres, propler bonum exemplum et lucrum animarum suarum el aliorum. Multum enim aedificantur subditi, cum minislri et praedicatores vacant libenter orationi et inclinant se ad humililalis opera el obsequia vililatis. Aliter enim non possunt absque sui confusione, praeiudicio el condemnatioue de hoc fratres 5 alios admonere-, oportet enim exemplo Christi prius facere qmm docere ^ ac simul facere et docere » . Franciscus in Legenda maiori^ parte IIP: Fratribus, quos ad praedicandum mittebat, beatus Franciscus dixit: « Ite, annuntiate hominibus pacem, praedicale poenitenliam in remissionem peccalorum. Estote in Iribulationibus palientes, in ora- 10 tiouibus vigiles, in laboribus strenui, in sermonibus modesli, in moribus graves, in beneficiis grati, quia pro his omnibus vobis regnum praeparalur aeternum ». De exercitio et otio vitando. — Capitulum XXII. Franciscus in regula nova^ c. 5*: « Fratres illi, quibus dedit Dominus gratiam laborandi, laborent fideliler et devole, ita quod, excluso olio animae inimico, sanclae '^ orationis et devolionis spiritum non exslinguant, cui debent cetera lemporalia deser- vire. De mercede vero laboris pro se et suis fralribus corporis necessaria recipiant, praeter denarios vel pecuniam, el hoc humililer, sicut decet servos Dei et pauper- latis sanctissimae sectalores ». Franciscus iu regula antiqua (a), c. 7 *: « Fratres, qui sciunt laborare, laborent, el 20 eandem artem exerceant, quam noverunl, si uon fuerit coutra salutem animae suae, el houeste poterint operari. Nam, ait prophela ^: Labores manuum tuarum quiaman- ducabis^ beatus es, et bene tibi erit^ et apostolus: Qui non vult operari^ non man- ducet ®. Et unusquisque in ea arle et labore, qua vocatus est, permaneal \ Et possint pro labore accipere omnia necessaria praeter pecuniam. Omnes fratres studeant bonis 25 operibus insudare, quia scriptum est ^: ,Semper facito aliquid boni, ut diabolus te inveniat occupatum'; et iterum ®: ,Otiositas est inimica animae'. Ideo servi Dei semper orationi vel alicui bonae operationi insistere debent». Franciscus in testamento^'^: « Ego manibus laborabam et volo laborare; el omnes alii fralres similiter volo, quod laborent de laborilio, quod pertinet ad honestatem; qui 30 nesciunt, discant, non propter necessitatem (6) recipiendi pretium laboris, sed propler bonum exemplum (c) ad repellendam otiosilatem ». Franciscus in Legenda antiqua^ cap\lu\o de perfectione humilitalis '': « Tepidos nec se negotio familiariter et humiliter applicantes dicebat evomendos cilo de ore Dei. Et dixil: ,Volo omnes fratres meos laborare et exercitari humililer in operibus 35 bonis, ul minus simus hominibus onerosi, el ne cor aut lingua in olio vagetur. Qui vero nihil sciunt laborare vel operari, addiscant'. Lucrum vero et mercedom de la- bore non laboranlis arbitrio, sed guardiani vel familiae arbilrio commitlendum esse dicebat ». (a) As testamento. — (i>) As et edd. melius cupiditatem. — (c) Edd. addunt et. 1 Act. 1, 1. — 2 c. 3 n. 7. — 3 L. c. pag. 68. — * L. c. pag. 33 et 34. — ^ Ps. 127, 2. — Ml Thess. 3, 10. — M Cor. 7, 24. — « Hieron., Epist. 125 (alias 4) n. 11. — ® Anselm., Epist. 49. — " L. c. pag. 79. — " Speculum cil. c. 75. 618 FRUCTUS XII — PARS SECUNDA. Franciscus in Legenda maiori^ parle V: « Oliuin aulem, omnium maiarum co- gilalionum scntinam, docebal summopere fugiendum, exemplo demonslrans, rebellem caruem el pigram disciplinis conlinuis et frucluosis laboribus edomandam. Unde corpus suum fratrem asinum appellabat, tanquam laboriosis supponendum oneribus el crebris o cacdendum flagellis el vili pabulo sustentandum. Si (iiiem vero cernebal oliosiim el pigruin, Iratrem nmscam censebal nominandum, eo quod talis iiibil boni faciens, sed bencfacla inficiens, vijem el abominabilem se bominibus reddal». Eldicebal: «Voio, fralres meos laborare el exercitare, ue, olio dedili, per illicila corde aul lingua vagentur ». <0 De fratre Minore, quis est vere censendus. — Capitulum XXIII. Franciscus in Legenda antiqua, capilulo de zelo ad pcrfeclionem fratrum ^: « Bea- lus Franciscus dixit, quod ille esset bonus fraler Minor, qui baberet fidem fralris Ber- nardi, quam perfeclissime babuit cum amore paupertatis; simplicilatem el purilalem fratris Leonis, qui vere sanctissimae fuil puritalis; curialitalem fralris Angeli, qui 15 fiiit primus miles, qui venit ad ordinem, el fuit omni curialilale et benignilale or- natus; fralris Massaei graiiosum aspectum el sensum naluralem cum pulcbro el devolo suo eloquio; mentem elevatam in conlemplatione, quam liabuil frater Aegidius usque ad summam perfeclionem ; virtuosam el continuam oralionem fralris Rufini, qui sine intermissione semper orabat, et dormiendo vel aliquid operando semper mens ipsius 20 erat cum Domino; patientiam fralris luniperi, qui usque ad perfectum slalumpa- tientiae pervenil propler sanclam exproprialionem propriae volunlatis, (|uam semper prae oculis habebat, el summum desiderium imitandi Cbrislum per viam crucis; for- litadinem corporalem el spirilualcm fralris loannis de Laudibus, qui fuil lempore illo forlis super omnes homiues corpore; caritalem fratris Rogerii, cuius tota vita et 25 conversatio fuil iu fervore caritatis; el soliludinem (a) fratris Lucidi, qui fuil maximae solitudinis el nolebat stare nisi per mensem in loco, sed quando placebat sibi slare in aliquo, stalim recedebat inde et dicebat: ,Non habemus bic mansiones (6), sed in caelo' » etc. Franciscus in Legenda maiori, parte VI ^ et in Legenda antiqua, capitulo de per- 30 fectione humilitatis *: « Dicebat beatus Franciscus socio: ,Non mihi videor esse frater Minor, nisi fuero in statu, quem tibi descripsero. Ecce, praelatus exsislens fratrum, vado ad capitulum, praedico et commoneo fratres, sicul docueril me Spirilus sanctus. El In fine dicitur contra me: Non couvenis nobis;quia illitleralus es, elinguis, idiota el simplex; unde de cetero non praesumas le vocari nostrum praelatum. Et tandem 35 ciicior ciim opprobrio, vilipensus ab omiiibus. Dico tibi, nisi eodem vullii, eadcm menlis laetitia et eodem sanclitalis proposito haec verba audiero, frater Minor nequa- quam sum "». « Non mihi videlur, quod sim fraler Minor, si nou gaudeo, quando me vilipendiint et cum verecundia eiiciunl, nolentes, ut sim praelalus eorum, sicut eliam qiiando me vcneranlur ct honorant, eorum profectu et ulililale utrobique aeqiiiditer 40 se habente. Nam, si gavisus sum, cum cxallant mc et honorant propter profeclum (a) Edd. ((jt od. Speculi) solUcitiidinem. — (h) As ot edd. mansionem. ' C. 5 II. G. — » Speculum cil. c. 85. — " C. 6 n. 5. — * Spccutum tit. c. (ii. * IIucu3(iue Leg. mai. cl Spcculum; ciuac seciuuntiir sunt in Spec. I. c. FRANCISCUS RESERATOE. 619 et devotioiiem (a) ipsoriim, iibi lamen animae meae periculum esse potest, multo ma- gis debeo laelari et iucuudari de profectu et salute animae meae, cum vituperant, ubi iucrum est certum ». Franciscus in Legenda antiqua^ capitulo de perfectione paupertatis, in respon- sione domino Bouaventurae *: « Dominus nos fratres Minores vocavit in adiutorium 5 fidei suae et praelatorum et clericorum sanctae ecclesiae, et ideo tenemur, quantum possumus, ipsos semper diligere, honorare et revereri. Nam vocanlur fratres Minores; quia sicut nomine, ita exemplo et opere prae ceteris hominibus huius saeculi humiles esse debent » . De bono exemplo proximo exhibendo^ ut aedificetur. — Capitulum XXIV. 10 Franciscus in Legenda antiqua^, capitulo de perfeclione humililatis: Beatus Franciscus respondendo cuidam sacrae theologiae magistro verbum Ezechielis*: Si non annuntiaveris impio impietatem suam^ saviguinem eius de manu tua requiram-, sic exponebal dicens: « Si verbum debet generaliter intelligi, ego taliter ipsum acci- pio, quod servus Dei sic debet vita et sanctitate in se ipso ardere vel fulgere, ut luce '5 exempli et lingua sanctae conversationis omnes impios reprehendat; sic, inquam, splendor vitae eius et odor famae eius annuntiabit omnibus impiis {b) iniquitates eorum » . Franciscus in Legenda antiqua, capitulo de perfectione humililatis *, et in Le- genda maiori, parte VIIP: « Aflfirmabat beatus Franciscus, hoc lempore novissimo 20 fratres Minores a Domino missos, ut peccatorum obvolutis caligine iucis exempla monstrareut ». « Suavissimis se dicebat repleri odoribus et quasi unguento prelioso liniri, cum sanctorum fratrum per orbem distantium odorifera fama multos audirel ad viam veritatis induci. Et talium auditu exsultabat in spirilu, benedictionibus omni acceptione dignissimis fratres illos accumulans, qui verbo vel opere ad Christi amo- 25 rem inducerent peccatores. Sic etiam, qui religionem sacram iniquis violarenl ope- rlbus, maledictionis eius gravissimam incurrebant sententiam: ,A le, inquit, sanctis- sime Domine, et a tola caelesti curia et a me parvulo tuo sint maledicti, qui suo malo exemplo confundunt et destruunt, quod per sanctos fratres ordinis huius aedi- ficasti et aedificare non cessas'». 30 Be compassione habenda ad delinquentes. — Capitulum XXV. Franciscus in littera directa generali ministro^: « In hoc volo cognoscere, si tu diligis Dominum et me, servum suum et tuum, si feceris istud, scilicet, quod non sil aliquis frater in mundo, qui peccaverit, quanlumcumque potueril peccare, quod, post- quam viderit oculos tuos, unquam recedal sine misericordia tua. El si non quaere- 35 ret, tu quaeras ab eo, si vull misericordiam. Et si millies postea appareret coram oculis tuis, dilige eum plus quam me ad hoc, ut trahas eum ad bonum. El semper miserearis talibus. Et istud denunties guardianis, quando poteris, quod per le sic firmus es facere. Et omnes fratres, qui scirent, eum peccasse, non facianl ei vere- (a) As honorem. — (b) As et edd. om. impiis. ^ Speculum cit. c. 10. — ^ Speculum cit. c. 53. — ^ Ezech. 3, 18. — * Speculum cit. c. 51. — « C. 8 n. 3. — 6 L. c. pag. 108. 620 FRUCTUS XII — PARS SECUNDA. ciindiiHn nec delr;icUonem, sed magis misericordiam liabcanl circa ipsum, et le- neanl privaUim peccaUim fralris sui ; quia no7i est opiis sanis medicus, sed male habentibus '. Si quis fralrum, insUgante inimico, mortalilcr pcccaverit, per ohe- dientiam toneantur recurrcre ad guardianum suum; et guardianus simililcr per 5 obedienliam teneatur eum mittere cuslodi; ipse vero custos (a) provideat ei, sicul ipse vellet |)rovideri sihi, si essel in simili (6) casu. Et isli penilus non habeanl polestalem iniungendi aliam poenilentiam, nisi illam: Vade et amplius noli pec- care " ». — Nola, quod hic, ut in rcgula, custodcm hcatus Franciscus accij)it pro ministro. '0 Franciscus in regula nova, c. 40^: « Fratres, qui sunl minislri el servi aliorum fratrum, visitenl et moneanl fratres suos, el humililer el carilalive corriganl eos, non praecipientes eis aliquid, quod sil contra animam suam el regulam noslram. Et uhi- cumquc sunt fratres, qui scirent et cognoscerenl, se non posse regulam spiritualiter ohscrvare, ad suos ministros debeant et possinl recurrere. Ministri vero carilative ^^ el bcnigne eos rccipiant, et tanlam familiaritalem haheanl circa ipsos, ut dicere cis possinl et facerc, sicut domini servis suis; nam ita dehel esse, quod minislri sinl servi omnium fratrum». De detractione fugienda. — Capitulum XXVI. Franciscus in Legenda fratris Thomae, capitulo dc caritate ^: « Delractores super 20 omne aliud gcnus viiiorum horrihiliter exsecrans venenum in lingua ferre eos dicchal, aliosque veneno inficerc. Semel quendam audivit laman) fralris denigranteu); inquil ad vicarium suum verhum valde terrihile: ,lnstant religioni discrimina, nisi delraclo- ribus ohvietur; cilo mullorum (c) suavissimus odor foctehit, nisi foetidorum ora clau- danlur, Summa volo providentia cures lu et omnes minisiri, ne pestifer iste morhus 25 latius se diffundat'. Fralrem dicebat, qui fralrem famae gloria spoliaret, lunica spo- liandum, nec oculos ad Deum posse levare, nisi priiis, quod ahstulerat, redderet. El dicehat ipse heatus Franciscus: ,Vox detractoris isla esl: vitae mihi perfecUo dcesl, scienliae vel peculiaris gratiac facultas non suppetit, ac pcr hoc nec apud Deum locum invenio nec apud homines. Scio quid faciam: Ponam maculam in electis, el .30 apud maiores gratiam |)roinerehor. Scio praelatum meum hominem essc eodcmque me- cum quandoque uti ofTicio, quo succisis cedris, solus videalur ihamnus(6/) iu via'. Eia miser! humanis corporihus vcscere; et quia vivere aliter non potes, fratrum visccra rode. Tales boni sludent videri, non fieri; accusanles vitia, nec vilia dcponenles; solos dos laudanl, quorum cupiunt auctoritate foveri; silenles a laudilius, quas ad 35 laudatum non aestimant reporlari; ieiunac faciei pallorcm pcrniciosis laudihus ven- dunl, ut spirituales videanlur, qui diiudicent omnia, et ipsi a nemine iudicentur. Gaudent sanclitatis opinione, non operc, angelico nomine, non virtute. Franciscus in regula nova, c. 10 \- « Monco quoquc el exhorlor fralres mcos in Domino Icsu Christo, ul caveant ab omni superhia, vana gloria, invidia, avaritia, cura 40 et sollicitudine huius saeculi, dctractionc et murmuratione ». (o) As ot 0(1(1. addunt misericorditer. — {h) As ot odd. consimili. — (c) As iustorum. — (d) Edd. >-a»ii«s. • M;iUli. ',), 12. — '•* ioan. 8, 11. — » L. c. piig. 71. — ' 11 Cci. .'?, 115. — " \.. c, pag. 72. FRANCISCUS RESERATOR. 621 De eoyquid agendum est a fralribus post mundi abdicalionem. — Capitulum XXV 11. FraiiciscLis iii regula antiqua, c. 22 ' : « Nunc aulein fratres, poslqiiam niiiiidum dimisimus, iiiliil aliud habcmus facere, nisi sollicili simus sequi Domini volunlatem el placere ei. Mullum caveamus, ne simus terra secus viam vel petrosa vel spinosa, sed semen, de quo (a) dicil Uominus in evangelio "^: Semen esl verbum Dei. Quod autem 5 secus viam cecidit et conculcatum est, hi sunt, qui audiunt verbum regni et non intelligunt; et confestim venit diabolus, et rapit quod seminatum est in cordibus eorumj et toUit verbum de cordibus eorum,, ne credentes salvi fiant Quod autem supra petrosam cecidit, hi sunt, qui, cum audierint verbum, statim cum gaudio sus- cipiunt iliud; facta autem pcrsecutione et tribulatione propter verbum, continuo 10 scandalizantur ; et hi radices non habent, sed temporales sunt; quia ad tempus cre- duntj et in tempore tentationis recedunt. Quod autem in spinis cecidit, hi sunt, qui verbum Dei audiunt, et soUicitudo et aerumnae huius saeculi^ substantia et faUacia divitiarum et circa reliqua concupiscentiae introeuntes suffocant verbum, et sitie fructu efflcitur. Quod autem in terram bonam semi?iatum est, hi sunt, qui corde bono et optimo 1 5 audientes verbum inteUigunt et retinent, et fruclum afferunt in patientia. El proplerea nos fralres, sicul dicit Dominus ^, dimittamus mortuos sepeUre mortuos suos. El mul- lum caveamus a malitia el sublililale satanae, qui vult, ne homo mentem suam et cor habeal ad Dominum Deum; el circuiens desideral cor hominis sub specie ali- cuius mercedis vel adiutorii lollere el sulTocare verbum et praecepla Domini a me- 20 moria. Et vult cor hominis per saecularia (6) negotia et cuiam excaecare et inha- bitare, siciit dicit Dominus*: Cum immundus spiritus exierit ab homine, a?nbulat per loba arida et inaquosa, quaerens requiem; et non inveniens dicit: Revertar in domum meam, unde exivi. Et veniens invenit eam vacantem, scopis mundatam et ornatam. lunc vadit el assumit septem aUos spiritus nequiores se, et ingressi ha- 25 bitant ibi, et fiunt novissima hominis iUius peiora prioribus. Unde, ornnes fratres, custodiamus nos mulluin, ne sub specie alicuius merccdis vel operis vel adiutorii perdamus aul lollamus mentem noslram et cor a Deo. Sed in sancta caritate, quae Deus est ^ rogo omnes fralres, ut omni impedimenlo remoto et omni cura el solli- ciludine postposila, quocumque modo melius possunt, debeant servire, amare- et ho- 30 norare el adorare Dominum Deum mundo corde et pura mente, quod ipse super omnia quaerit; ac semper faciamus habilaculum et mansioiiem ipsi, qui est Dominus Deus omnipotens, Pater et Filius et Spiritus sanctus». De fratrum conversatione inler fideles et (c) cathoUcos. — Capitulum XXVlll. Franciscus in Legenda trium sociorum^ in diversis capitulis: « Consideremus, 35 fratres carissimi, vocationem nostram, qua misericorditer vocavit nos Deus, non laiilum pro noslra, sed pro mullorum salule, ut eamus per mundum exhortando omnes plus exemplo quam verbo ad agendum poenilentiam de peccalis suis et ha- bendam memoriam mandatorum Dei. Nolite timere, sed securi annuntiate simpliciler (a) Ed. regulae 1. c. spinosa, secundum quod. — {h) As et edd. addunt desideria. — (c) Edd. om. et. 1 L. c. pag. 52. — » Matth. 13, 19-23; Marc. 4, 15-20; Luc. 8, 11-15. — » Mattli. 8, 22. * Matlti. 12, 43-45; Luc, 11, 24-26. — « 1 loan. 4, 16. . 622 FRUCTUS XII — PAES SECUNDA. poenilenliam, conlidcnles in Domino, qiii vicit mnndim ', quod spiriiu suo loquelur per vos el in vobis, ad exliorlandum omnes, ul convertanlur ad ipsum cl eius man- dala observerU ^ ». « Caveamus, qui reliquimus omnia ^ ne pro modieo rcjjiium caelo- rum perdamus. El si pecuniam in aliquo loco inveniamus, non curemus plus quam de 5 pulvcre, qucm calcamus*». « Moncbal, ul nullum liomincm iudicarenl, neque despice- rent illos, qui delicale vivunl ct curiose ac supcrflue induunlur. Deus esl nosler el ipso- rum Domiiius, polens illos ad se vocare et vocatos iustificarc. Volebatque ut fratres lales revererentur sicut fratres^et dorninossuos; quia fratres sunt, in quantnm ab uno Cr-ealore creati; Domini sunt, in quanlum bonos adiuvant ad poenitenliam facicndam, 10 eis necessaria corporis ministrantes. Et dicebat beatus Franciscus: ,Talis fr-atrum conversalio intcr gentes esse deberet; ut quicnmque audirent vel vider-ent eos, glorificarent Palr-em caelestem et devole laudar-ent'. Et dicebat illis: ,Sicut pacem annunlialis or-c, sic in cor*dibus vestris pacem et ampiius babealis. Nullus per vos provocelur ad ir-am vel scandalum, scd omnes per mansuetudincm veslram ad pacem, 13 benignilatcm el concor-diam pr-ovoccnlur; nam ad hoc vocali sumus, ul vulner-atos cur'emus, alligemus conlr-aclos et err-oneos i-evocemus. Multi enim videutur nobis esse membra diaboli, qui adhuc discipuli erunt Christi'^». Fi'anciscus in Le^mrfa maiori, parte III®: « Estote in tribulationibus patienles, in orationibus vigiles, in laboribus sti-enui, iu sermonibus modesli, in moribus gra- 20 ves et in beneficiis grati ». I)e gralifica fralrimi inter infideles (a) conversatione. — Capitulum XXIX. Franciscus in regula anliqua, c. 46 ': « Dicit Dominus ^- Ecce, ego mitto vos sicut oves in medio luporum. Estote ergo prudentes sicut serpentes et simplices sicut co- lumbae. Unde quicumque fralrum divina inspir-atione ire inter saracenos et alios iu- 25 fideles velint, vadant cum licentia sui ministri el servi. Ministri dent illis licenliam et non conlradicant, si vider-int eos idoneos ad mitteudum; nam lenebilur Domino redder*e r'alionern, si in hoc vel aliis indiscrele pr-ocesserit. Fr-alr^es vero, qui vadunt, possuiil (iuobus modis inter eos conver"sari: uno modo, quod non faciant liies neque contenliones, sed sinl subditi omni humanae creaturae propter Deum ®, et confitcantur, 30 se esse christianos. Alius modus est, (|uod, cum viderint placere Deo, annunlient verbum Dei, ut credaut in Deum Pali-em omnipotcnlem et Filium et Spiritum sanclum, Creatorcm omnium, Redemptor^em ct Salvatorem Filium, ct ut baplizentur ct cfTi- ciantur chrisliani; quia, nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu sanctOj non potest intrare in regnum Dei '°. Haec et alia, quae placueriut Deo, ipsis et aliis dicer-e pos- 35 sunl; quia dicit Dominus in evangclio " : Omnis, qui confitebitur me coram kominibus, confitebor et ego eum coram Patre meo, qui in caelis est; et '^- Qui erubueril me et meos sermones, hunc Filium homijiis, cum venerit in maiestate sua et Patris et sanctorum ac angelorum, erubescet. Et omncs fratres, ubicumque sunl, recordcnlur, quod dederuut se et rcliquerunt corpora sua Domino noslro lesu Chrislo, ct pro eius (a) As fideles. ' loan. 10, 33. — ^ N. .'56. — " MaUli. 19, 27. — * N. 35. — * N. 58. — « C. 3 n. 7. — ^ L. c. pag. 43. — " Mallii. 10, 16. — » I Pclr. 2, 13. — '« loan. 3, 5. — " MaUli. 10, 32. — ^^ Luc. 9, 26. FRANCISCUS RESERATOR. 623 amore debenl se exponere inimicis tam visibilibus quam invisibiiibus, quia dicil Do- minus': Qui 'perdiderit ammam suam propter me, in vilam aeternam salvam faciet eam. Beati qui persecutionem patiuntur propter iustitiam, quoniam ipsorum est re- gnum caelorum *, ^i me sunt persecuti, el vos persequentur ^. Si autem persequuntur vos in una civitate, fugite in aliam *. Beati estis, cum vos oderint homines, et cum 5 separaverint vos et eiecerint nomen vestrum tanquam malum, et cum dixerint omne malum adversum vos mentientes propter me; gaudele [in illa d«e] et exsultate, quo- niam merces vestra multa est in caelis ®. Dico autem vobis, amicis meis, ne terrea- mini ab liis, et nolite timere eos, qui occidunt corpus et post hoc non habenl am- plius quid faciant^. Videte, ne turbem.ini''. In patientia enim vestra possidebitis 10 animas vestras ^. Qui autem perseveraverit usque in finem, hic salvus erit ® » . De religiosa habitatio?ie in eremitoriis. — Capitulum XXX. Franciscus in suis Admonilionibus^'^ : « lili, qui volunl religiose stare in eremitoriis, sint tres aul quatuor ad plus. Duo ex ipsis sint malres el habcant duos filios aut unum ad minus. llli duo leneant vitam Marlhae el alii duo vitam Mariae Magdalenae. <5 llli autem, qui tenebunl vitam Mariae, habeant unum clauslruFH, et quilibel habeat locum suum ila, quod neque habitent simul neque cubent. Et semper' dicant com- plelorium de die, quando sol revertitur ad occasum. Et sludeanl lenere silentium, et dicanl horas suas et suigant ad malutinum. Et primum quaerant regnum Dei et iustiliam eius ". El hora congrua dicant primarn et tertiam, et post horam terliam 20 solvant silenlium el possint loqui et ire ad malres suas et, quando placueril, possint pelere ab eis eleemosynas propler amorem Domini Dei, sicul pauperes pauperculi. Et postea dicanl sextam, nonam et vesperas tempore debito. Et in claustro, ubi mo- rantur, non permillanl aliquam personam inlroire, sed neque ibi comedant. Et illi fralres, qui sunt malres, sludeant manere remote ab omni persona. Et per obedienliam 25 sui custodis custodiant filios suos ab omni persona, ut nemo possil eisloqui; el isti filii non loquantur cum aliqua persona, nisi cum malribus suis et custode suo, quando placebit ei visitare ipsos cum benediclione Dei. Filii vero quandoque oITicium matrum assumant, sicut vicissiludinaliler pro tempore visum lueril eis disponendum. Qui omnia supradicla studiose et sollicite sludeanl observare». 30 De laetilia spirituali semper habenda. — Capitulum XXXI. Franciscus in Legenda antiqua, de zelo ipsius, capilulo octavo '^: « Bealus Fran- ciscus volebat fralres suos inlerius et exterius laetitiam spiritualem habere. Dicebal enim, quod, si servus Dei studuerit habere et conservare inlerius et exterius laelitiam spirilualem, quae provenit ex munditia cordis et acquirilur per devotionem ora- 35 tionis, daemones nihil possunt ei nocere dicentes: ,Ex quo in Iribulalione et prospe- ritale laetitiam habet servus Dei, non possumus invenire aditum (o) intrandi ad ipsum, (a) As viam. > Marc. 83; Luc. 9, 24. — ^ Matth. 5, 10. — * loan. 15, 20. — * Malth. 10, 23. — * Mallh. 5, 11 et 12; Luc. 6, 22 et 23. — » Matth. 10, 28; Luc. 12, 4. — ' Matth. 24, 6. — 8 Luc. 21, 19. — » Matth. 10, 22. — '" L. c. pag. 83. — " Malth. 6, 33. — " Specnium perf. c. 95. 624 FRUCTUS XII — PARS SECUNDA. nec sibi nocore'. Sed liinc cxsultant dacmones, quando dcvotionem el laelitinm, (|n;ie provenil ex muiida oratione et ex aliis virtiiosis o|)cribus, possunl exslinguere vcl aliqualiler iinppdire. Nam, si diabobis in servo Doi possit aliquid babeic dc suo, nisi fuerit sapiens et soiiicilus delerc el destruere illud, quam cilius polerit, per vir- 5 lulem sanctae oralionis, contrilionis, conlcssionis et satislactionis, in brevi tompore de uno capillo facit uiiam trabem, sempor ibi aliquid adiicieiido. Quia ergo, Iratres mei, cx mundilia cordis et puritate orationis conlinuae haec laotilia spiritualis circa illa duo acquirenda et considcranda principaliler consistit, cst sludcndum, ut ipsam lacliliam, quam in me et in vobis cupio summo alTcctu et diligo cernere el sentire, ^O possilis babere interius et exterius ad aedificationcm proximi ot vituperium inimici. Ad ipsum enim el ad membra eius perlinet contrislari, ad iios aulem laetari scmper et in Domino gaudere ». Ilem (licebat beatus Franciscus': « Quoniam scio, quod daemones invident mibi de beneficiis, quae mibi Deus dodil, scio etiam et video, quod, cum nocere nou pos- '5 sunt mibi por me, student mibi nocere |)er socios meos. Si vcro per me vel per socios meos mihi nocere non possunt, cum magna conriisionc recedunt; immo quan- doque, si essem tenlatus vel accidiosus, considero laetitiam socii mei, el slatim oc- casione laetitiae illius revertor de tentatione et accidia ad inleriorom laetitiam el exteriorem ». 20 Semel reprehendens unum ex sociis tristem in facie(a) dixil^: « Cur ostendis ex- terius de luis olTonsis doiorem? Inter te el Deum habeas hanc tristitiam et ora ipsnm, ul per suam misericordiam tibi parcat el reddat animae tuae laetitiam salutaris tui, qua per peccati demeritum est privata. Coram autom me et aliis ostendas semper habere laetitiain ; nam servo Dei nou convenit coram fratre suo vel alio oslendere 25 tristitiam et faciem lurbuleniam (6) ». Franciscus in Admoniliojiibus^: « Beatus ille religiosus, qui non habet iucun- dilalem et laetitiam, nisi in sanctissiiriiseloquiis et operibus Domini, et cum suis(c) provocal homines ad amorem Dei in gaudio et laetilia. Et vae illi religioso, qui dc- lectatur in vcrbis otiosis et inaiiibus et cum his provocal homines ad risum». 30 De generali minislro ordiiiis Minorum el sociis eius. — Capitulum XXXIL Franciscus in Legenda antiqua, capitulo de zelo ad religionem * : Cum frater quidam beato Francisco dixisset prope finem vitae suao: « Pater, lu transibis ad Do- minum, et familia tc socuta remanebit in valle lacrymarum Innue nobis aliquem, si cognoscis, in quo tuus animus conquiescal, cui onus gonoralis ministerii ((^) digne possil 53 imponi», respondil beatus Franciscus, induens cuncta verba suspiriis: « Tam magni et muliimodi cxercitus ducem, tam ampli et dilatati gregis pastorem, fili mi, nnllum sufricienlem intueor. Sed nnum vobis dcpingam, in quo rclucoat, qualis deboat esse istius familiao dux et pastor. Homo, iiiquil, islo dobet csse vitac gravissimae, discrc- tionis magiiae, famae laudabilis, privatis affectionibus carens, ne dum in parle plus /*0 diligit, in tolo scandnlum gcnerct. Debot illi orationis sluditim cssc amicum, ila lamcn, quod ccrtas horas animae suae et certas gregi suo dislribuat. Nain primo mane (a) Codex faciem. — (b) As (et ed. Speculi) tribnlatam. — (c) As ot edd. his. — (d) As miuistri. ' L. c. c. 96. — * L. c. c. 96. — ' L. c. pag. I.'). — ♦ Spcculum pcrf. c. 80. FRANCISCUS RESERATOR. 625 debel sanctissimiim saci-ificium missae praemiiiere et ihidem longa devotione se ipsum et gregem divinae protectioni aflecluosius conmiendare. Post orationem vero se ipsum slatuat ab omnibus depilandum, omnibus responsuruin, omnibus cum caritate, pa- lientia el mansuetudine provisurum (a). Non debot esse acceplor personarum, ila quod non miiius curet de simplicibus et idiolis quam de scienlibus et sapienlibus. Cui si 5 donum scienliae est concessum, lamen plus in moribus pielatis et simplicitalis, pa- tientiae et bumililatis imaginom ferat, foveatque virlutes iii se et in aliis, atque in praclicando eas conlinue se exerceal, ad hoc alios plus exeinplo quam sormonibus incitando. Sil ex^ecralor pecuniae, quae nostrae professionis ot perfeclioiiis esl prae- cipua corrupiela, el tanquam capul el exemplar imilandum ab omnibus nullis uii- 10 quam (b) loculis abutahir. Sufficiat auloin sibi pro se habilus et libellus, pro aliis vero pennarolus cum calanio el pugillari et sigillum. Non sit aggregalor libroium nec lectioni mullum intentus, ne forte delraliat olllcio, quod praerogal studio. Consoletur pie affliclos, cum sit ultimum remedium lril)ulatis, ne, si a[)ud eum defuerint remedia sanctilatis, desperationls morbus (c) praevaleal iii inlirmis. Ut protervos flociat ad inan- 'S suetudinem, se ipsum prosternat et aliquid sui iuris relaxel, ul animam lucrilaciat. Ad relugos ordinis, velut ad oves, quae peiierunt, viscera pietatis expandal, et nunquam misericordiam negel illis, sciens tentaliones illas pervalidas, quae ad lanlum possunt impellere casum, quas si ipsum permilterel Dominus experiri, forte in inaius prae- cipilium laberetur. Vellem ipsum tanquam Chiisli vicarium ab omiiibus cum devo- 20 lioue el reverentia honorari, atque sibi ab omnibus et in omnibus cum omni bene- volentia iuxta eius necessilatem et status nostri condocenliam providori. Yerumtamen oportet eum non arridere honoribus, neque favoribus plus quam iniuriis delectari ila, quod propter honoros non mulentur eius mores, nisi in nielius. Si quando vero propensiori el meliori cibo iudigeret, noii in absconso, sed in publico loco assumat, 25 ut aliis tollatur verecundia providendi sibi in infirmitatibus et debilitalibus siiis. Ad eum rnaxime pertinet lateiiles coiiscientias distinguere et ex occultis veuis eruere ve- ritatem. Oinnes accusationes iii principio habeat suspoctas, donec verilas ex diligenti examinatione inoipial apparere. Aures etiam non praebeat mulliloquiis, et mulliloquos iu accusationibus specialiter habeat suspectos, nec laciliter credat eis. Talis doiiique 30 debet esse, quod pro|)ler cupiditatem rotinendi honorem naturalem (d) formam iusliliae el aequilatis nullatenus iuflciat vel relaxel, ila tamen, quod ex nimio rigore nullius anima occidatur, el ex suporflua maiisuetudine non nascalur toriior, alquo ex laxa indulgentia non proveniat dissolutio discipliiiae, sicque ab omni timoalur et ab ipsis limentibus diligatur. Oflicium auteni praelalionis semper putet et sentiat sibi fore 35 polius oneri (piam honori. Vellem itaque, eum habere socios praedilos honeslate, rigidos adversus voiuptates (e), forles iii angustiis et compassivos delin(|uenlibus, ha- benles aequalem afTeclionom ad omnes, nihil de labore suo recipientes, nisi pu!'am corporis necessitatem, el nihil appelenles, nisi laudem Dei, ordinis profectum, animae propriae meritum el fratrnm omnium perfectam salulem, oiniiibus convenionter affa- 40 biles, et omnes conveniontes ad ipsos cum sancla iucunditate recipienles, atque formam el exemplum observanliae evangelii iuxla professionem regulae in semelipsis pure et simplicilor omnibus oslendentes. Ecce, inquil, lalis debel esse generalis mi- nister et tales socios debel habere». (a) As oni. oinnibus- provisurum. — (h) Ed. SjtecuU 1. c. muUis nequaquam. — (c) Ed. Speculi\. c. desperatio morbi. — (d) As et edd. virilem ; ed. Speculi vilem. — (e) Ed. Speculi proprias voluntates. Analecta — Tom. IV. 40 626 FRUCTUS XII — PARS SECUNDA. Fraiicisciis iii regula nova, c. 8': « Uiiiversi fraires iiiium de Iralribus islius religionis leiieaiiUir habere generalein minislrnrn el servum toliiis fralernilalis, cui leneanlur firmiler obedire ». De eo, qiiod simus fiLii Dei^ sponsi, fratres et matres Christi. — Capitulum XXXJJl. 5 Franciscus in epislola ad omiies iideles": « Omnes, qni opera Dei feccrinl el per- severavcrinl usque in finem, requiescet Spiritus Domini ^ et faciel in eis habilaculum el mansionem *, el eriinl filii Patris caelestis ®, cuius opera faciunt, el sunl sponsi et fralres el matres Domini noslri lesu Chrisli. Sponsi snrnus, quando per Spiriium sanctum coniuiiiiilur fidelis anima Domino noslro lesu Chrislo. Fratres sumus, quando 10 facimMS volu7itatem Patris eius ®. Matres eius sumus, (juando portamiis eum in corde el corporc noslro per amorern el puram el sinceram conscientiam; parlurimus aulem eum per sanctam operalioncm, quae lucere debet aliis in exemplum. 0 quam glo- riosurii, magnum et sancium esl habere in caelis Patrem! 0 quam pulchnim et ad- mirabile habere in caelis sponsum! 0 quam sanctum et dileclum, beneplacitum ct ^^ humile, pacificum el dnlce, amabile el [super omnia] desiderabile habere talem fratrem, qui posuit animam suam pro ovibus suis ' et oravit ad Palrem ** [|)ro nobis] dicens: J^ater conserva eos in nomine tuo, quos dedisti mihi. Pater, quos dedisti mihi in mu7ido, tui sunt. Bogo pro eiSj benedic et sanctifca eos. Et volo^ ut^ ubi ego sum, et illi sint mecum, ut videant claritatem meam in regno tuo » . 20 De fuga nominis magisterii (a). — Capitulimi XXXJV. Franciscus in Legenda an tiq ua ^ :« Dlcebni humilis imilalor Chrisli Franciscus, sciens, nomen magisterii soli ipsi Chrislo convenire, per quem omnia facta suiit opera '°, quod libenter vellel scire facere omnia, sed nollet esse magisler nec magistri nomine insigniri, ne ex tali nomine coiilra verbum Cbristi in evangelio prohibentis 25 facere videretur ", quia melius est esse humilem cum paupercula sua scientia, quam, si essel possibile, scire facere omnia mirabilia et magnalia, et |)raesumere conlra gloriosi magislri humilia documenta. Nam nomen inagislerii nemini convenil, nisi Domino lesu Christo, cuius perfecla sunt opera. Et mandavit, ut nullus super terram magister vocaretur et vocari praesumerel; quia unus et solus et verus absque de- 30 fectu in caelis est magister benediclus Christus, qui est Deus et homo, lux et vila, condilor mundi, laudabilis et gloriosus in saecula. Amen». De non dimillendo satisfacei^e, si homo potest ante mortem, propter parentes el amicos. — Capitulum XXXV. Franciscus in epislola ad omnes fideles'*: « Omncs illi, qui non sunt in poeni- 35 lentla cl non i'ecipiunl corpus el sanguinem Domini noslri lesu Chrisli, sed operanlur vilia el |)cccata el ambulant posl malani concuj)iscenliam ct mala dcsidcria et non observanl, quae promiserunl, et serviunl corporaliler mundo el carnalibiis dcsideriis (a) As Quomodo homo cognoscitur, quod sit servus, et quihm. •' L. c. pag. 70. — 2 L. c. pag. 93. — » Isai. 11,2. — * loan. U. 23. — * MaUli. 5, 45. — « lyialth. 12, 50. — ' loan. 10, 15. — « loaiv 17, G-24. — " Aclus c. 17. — '" loan. 1, 3. — >i MaUli. 23, 8 et 10. — '^ L. c. pag. 95. FRANCISCUS RESERATOR. 627 el ciiris et solliciJiKlinibiis hiiius saeculi, meiile aulenj serviunt diabolo, decepti ab ipso, cuius filii sunl, caeci sunt; quia verum lumen Doniinum lesum Cbristum non videnl. Hi sapientiam spirituaiem non habent, quia non habent Filium Dei iu se, qui est sapientia Palris. Videnl, agnoscunt, sciunt et faciunt mala, et scienler perdunt animas suas. Venite (o), caeci decepli ab inimicis vesiris, a carne, mundo et a diabolo. s Corpori dulce est facere peccatum, et amarum Deo servire; quia omnia mala vilia el peccala de corde liominis exeunt el procedunt^ sicul dicitur in evangelio '. Et nihil boni habebilis in hoc saecuio neque in fuluro. Putalis dlu possidere vani- lates huius saeculi; sed decepli eslis; quia veniet dies et hora, quam nescilis el non cogilatis. Infirmatur corpus, mors appropinquat, veniunl propinqui, et anima 10 dicil(ft): ,Dis|)one tua'. Ecce, uxor et filii eius et propinqui et amici fingunt se flere. Et respiciens videt eos flentes, et movetur malo molu et cogitando inlra se dicil eis: jEcce, animam et corpus meum et omnia mea pono in manibus vestris'. Vere iste homo esl maledictus, qui confidit et ponit animam suam el corpus et omuia sua in talibus nianibus; unde dicit Domiuus per prophelam '': Maledictus homo, qui con- ''5 fidit in homine. Et statim faciunt venire sacerdolem; et dicit ei sacerdos: ,Vis re- cipere poenitentiam de omnibus peccalis tuis'? Respondel: ,Volo'. ,Vis satisfacere de omnibus male ablalis, id est de his, in quibus fraudasti proximum'? Respondet: ,Non, quia oninia disposui (c) in manibus propinquorurn et amicorum meorum*. Et incipil perdere loquelam, el sic morilur ille amara morte. Sed sciant omnes, quod, 20 ubicumque el qualitercumque homo moriatur in criminali peccalo sine salisfatione, el polesi satisfacere, diabolus accipit animam suam de corpore cum tanta angustia et Iribulalione, quanlam nullus scire polesl, nisi qui recipit. Et omnia talenla, po- teslas, scientia et sapienlia, quae ipse pulabat habere, auferunlur ab eo. Et propinqui et amici tollunl substantiam eius et dividunt; et dicunt postea: ,Maledicta sit anima 25 eius, quia plura potuit dare et acquirere quam dederit et acquisiveril'. Vermes vero comedunt corpus, et sic perdit animam et corpus in hoc brevi saeculo et vadil in infernum, ubi cruciabitur sine fine ». Quomodo homo cognoscit (d), quod sit servus Dei, et quibus. — Capitulum XXXVI. Franciscus in Legenda antiqua, capilulo de perfeclione humililatis ^: Dicebat 30 beatus Franciscus fralribus: « Rogavi Dominum, ut mihi dignaretur oslendere, quando sum servus eius el quando non. Nam nihil aliud vellem, nisi exsistere servus Dei. Ipse autem Dominus benignissimus sua dignalione respondil miiii: ,Servum meum veraciler te esse cognosce, cum sancta cogitas, loqueris et operaris'. Ideo vobis prae- dicta insinuavi, ut coram vobis possim verecundari, quando videbitis me deficere in 35 his omnibus vel in aliquo praediclorum ». Franciscus in Legenda antiqua^ Ci\p\[{\\o de perfeclione paupertalis *: « Exsecra- batur bealus Franciscus vestilos triplicibus el qui praeler riecessitalem mollibus [vesti- bus] utebantur in oi'dine; necessitatem vero, quam non ratio, sed voluplas ostenlat(e), signum exstincti spirilus assei*ebat. Spiritu, inquit, tepido et paulatim a gratia 40 (a) As et edd. videte. — (h) As et edd. amici dicentes. — (c) As posiii. — (d) As et edd. cognoscitur. — (e) Ed. Speculi 1. c. voluntas ostendit; cfr. II Cel. 3, 15. * Mattti. 15, 19. — * lerem. 17, 5. — ^ Speculum perf. c.TL — * Speculum pcrf. c. \5. 628 FRUCTUS XII — PARS SECUNDA. friizosccnle, ncccsse esl cin-nein el sanguincm quae sua sunl quaerere \ El diccbal: ,Qiii(l cnim rcslat, qnando aninia caret spirilnalibns dcliciis, nisi nt caro converlalur ad snas? Et tnnc animalis appelitns neccssitalis arlicnlum palliat; lunc sensns carnis conscientiam format. Si adcsl fralri meo vcra nocessilas, et stalim satisfacere pro- •j perat, qnid mcrcedis accipiel? Accidit ei occasio merili, sed displicuisse sibi studiose probavii; ipsas namque indigenlias non palicnter ferre, nibil aliud esl, nisi Aegyplum repctere ' » . Quod servus Dei non debel timere, Deum non sibi providere in opportunitalibiis (a). Capilulum XXX VII. 10 Franciscus in responsionc facla domino Innocenlio papae III, et babetur in Le- genda maiori, parte IIP: « Non est timendnm, quod fame pereant aeterni Regis fdii et beredes, qui ad imaginem regis Cbristi per S[)iritus sancti virlulem de paupere rnatre nati sunt, et ipsi per spiritum pauperlatis sunl in religione(6) paupcrcula generandi. Si enim Rex caelornm imitaloribus suis regnum promittit aeternum, quanlo magis illa 15 subminislrabit, quae commnnitcr largitur bonis et malis »? Franciscns \n Legefida antiqua_, ci\\)\[u\o de perfectione sanclae bumililatis ^- « Reatus Franciscus ad Cbristum dicebat: ,De quo vivenl fratres mei, qui babilabunt in silvis'? Dixit Cbristus: ,Ego pascam eos, sicut pavi filios Israel de manna in deserto ' » . 20 De connexione virtulum ad invicem et de eorum effectu in expulsione vitiorum. Capitulum XXXVIJL Franciscus in Admonitionibus * : « Ubi caritas el sapienlia vera, ibi ncc limor nec ignorantia. Ubi paupertas cum laelitia, ibi nec cupiditas nec avaritia. Ubi est quies et medilatio, ibi nec sollicitudo nec vagalio. Ubi est timor domini ad cuslodien- 25 dum atrium sunm, ibi inimicus non potest babere locum ad ingrediendum. Ubi esl misericordia el discretio, ibi neque superfluilas neqne deceptio ^». «Nullus bomo est penilus in mundo toto, qni possil babere unam ex virtntibus, nisi prius moriatur. Qui unam babet, omnes babct ct alias non offendit; qui unam offendil, omnes olTen- dit et nnllam babel. Una(piac(|ue aulem confundil vilia el peccata (c). Sancla sapientia 30 confundil satanam et onnies eius malilias. Sancta pura simplicilas confundit omnem sapienliam buins mundi et sapientiam carnis. Sancla pauperlas conlundit omnem cupiditalem cl avaritiam el cnras buius saeculi. Sancta bumilitas confundil supcr- biam et omnes bomines (d) buius mundi el omnia, quae sunt in mundo. Sancta ca- rilas confundit omnes diabolicas el carnales tentationcs cl carnales timores. Sancla 35 obedientia confundit ornnes carnalcs et proprias volunlates el carnales amores, el babet mortificare coi-pus ad obcdienliani spiritus et ad obcdicntiam fratris sui, et facil bomincm subditum et .suppositum omnibus bominibus buius mnndi, non tantum borninibus, sed etiam omnibns "bestiis cl feris, ul possint facere de eo quidquid vo- luerint, quanlum eis datum fucrit dcsuper a Domino ». (a) As necetisitatibus. — {h) Codei regione. — (c) As om. uitaquacque — peccata. — (d) As et odd. honores. • Pliilip. 2, 21. — * C. 3, n. 10. — » Spectdmn pcrf. png. iil. — ■* L. c. pag. 18. — ^ Qiiac scqmmtiir, liabcntur in Sidutationc virlutum (1. c. pag. 20). FEANCISCUS RESERATOR. 629 De non dimittendo locum sanctae Mariae de Angelis unquam, et qualiter in eo est conversandum. — Capitulum XXXIX. Franciscus in Legenda antiqua, capilulo qninto de zeio ad reiigionem ' : « Videle, filii, ne unquam [liunc| locuin sanclae Mariae de Angelis relinqualis; si ab nna parte foras pelleremini, per aliam reintrate; nam locus isle sanctus esl et iiabitatio 5 Christi et Virginis Mariae, matris eius. Hic, cum pauci essemus, augmentavil nos Do- minus altissimus; hic luce sapientiae suae illuminavil animas pauperum suorum ; hic igne sui amoris nostras voluntates accendit; hic, qni oraverit coide devoto, quod petieril, obtinebit, offendens gravius punietur. Propter quod, o filii, habete hunc locum omni reverentia et honore dignissimum, tanquam vere Dei habilaculum, ab ipso et lO eius Matre singu»lariler praedileclum; atque ibidem toto corde vestro in voce exsul- tationis et confessionis ^ confitemini Deo Patri el eius Filio Domino lesu Christo in Spiritus sancli unilate». Franciscus in Legenda ajitiqua, capitulo quarlo de perfectione humilitatis * : « Volo, quod iste locus sil semper immediate sub |)olestale generalis ministri et 'S servi, ut inde maiorem solliciludinem el curam habeat providendi ibidem de bona et sancta familia. Clerici eligantur de melioribus et sanctioribus et magis honestis fra- tribus et qui scianl melius dicere ofTicium, qui sint in tola religione, ul non solum saeculares, sed eliam alii fratres libenter el cum nuigna devotione videant et audiant eos. De fratribus eliam laicis, sanctis hominibus, discrelis, humilibus el honestis eli- 20 gantur, qui serviant illis. Volo etiam, quod nulla persona et nullns frater intret in illum locum, nisi generalis minisler el fratres, qui serviunt illis. Et ipsi non loquantur cum aliqua persona, nisi cum Iralribus, qui serviunt illis el cum minislro, quando visitarel eos. Volo similiter, quod fralres laici, qui serviunl eis, teneantur nuuquam dicere eis oliosa verba vel nova huius saeculi vel omnia (a), quae non essent utilia 25 animabus eorum. Et proplerea specialiter volo, quod nullus intrel in illum locum, ut ipsius melius conservent puritatem et sanctitalom suam, et quod in illo loco nihil penitus fiat vel dicatur inutiliter; sed ipse locus lenealur p\u'us et sanctus iii hymnis et laudibus Domini. Et cum aliquis islorum fratrum migraverit ad Dominum, volo, quod loco ipsius millalur illuc alius sanctus frater a generali miiiislro. Nam, si alii 30 fratres aliquando declinaverint a puiilale et honestate, volo, quod isle locus bene- dictus sil el permaneat semper speculum et (b) bonuin exemplum totius religionis et quoddam candelabrum anle thronum Dei et bealam Virginem semper ardens et lu- cens; per quod Dominus propilielnr defectibus el culpis omnium fralrum, alque con- servet semper et protegat hanc religionem et plantulam suam ». 35 De quibusdam notabilibus dictis beati Francisci in diversis locis a supradictis. Capitulum XL. Quod theologi sunt honorandi. Franciscus in testamefito si\o*: « Omnes theologos el qui minislranl mihi(c) sanctis- sima verba divina, debcmus honorare, sicul qui ministrant nobis spirilum et vilam». 40 (o) As et edd. qnaecunque alia. — (b) As hi. — (c) As et edd. nohis. ' Speculnm perf. c. 83. — ^ Ps. 41, 5. — ^ Speculum perf. c. 55 (pag. 100 et 101). — * L. c. pag. 78. 630 FRUCTUS XII — PARS SECUNDA. Facile frigus portal exlerius^ qui igne divino interius inflammatur (a). Franciscus in Legenda maiori, paile V ^* o Iiuerroi!;aliis bealus Franciscus, quo- modo veslilu tam lenui possel se ab hiomalis algoris asperilate tueri, respondit: ,Si supernae palriae flamma per desiderium conlingeremur interius, frigus istud ex- s terius facile portaremus' ». Amissio corporalis luminis parvipendenda est^ si adsit spiritualis interius. Franciscus in responsione data medico consulenti, ut abslineret a lacrymis, ne perderet oculos corporaies, in Legenda maiori {b), parte V*: « Non est, inquit bea- tus Franciscus medico (c), ob amorem luminis, quod habemus commune cum muscis, 10 visio (c^) lucis aeternae repellenda vel modicum; qaia non spirilus propter carnem, sed caro propter spirilum beneficium lucis accepit. Malo siquidem corporalis visus lumen amiltere quam lacrymas, quibus oculus mundalur interior, ut Deum videre valeat, repressa devotione spiritus, impedire ». Curias magnatorum debet praelatus vitare. 15 Franciscus in Legenda maiori^ parle VP: « Melius iudico eum, qui ponilur iu exemplum, lugere curias et humiliter inter humiles iii locis conversari humilibus, ut sustinenles penuriam fortes efficiat, similia suslinendo ». Pauper nullus est despiciendus. Franciscus in Legenda maiori, parle VIII*: «Dum pauperem vides, speculum tibi 20 proponitur Domini et pauperis Matris eius. In infirmis similiter iufirmitales, (juas as- sumpsit, considera ». Franciscus in Legenda antiqua, capitulo de perfectione paupertatis^: « Tanlum homo habet de scienlia, quantum operalur, et tanlum est religiosus bonus orator, quantum ipse operatur; nam arbor tantum ex fruclu cognoscitur ». 2S Furtum est acquirere eleemosynas vel uli ultra necessitatem. Franciscus ibidem^: « Dicebat bealus Franciscus: ,Non fui latro de eleemosynis acquirendo eas vel eis ulendo ullra nocossitatem; semper minus accepi qu:un me contingerel, ne alii paupeies defraudarentur porlione sua, quia conlrarium faccre furtum est' ». 30 JVon superfluis, sed inopia festa honorantur sanctorum. Franciscus ibidem': « Fesliviiates Domini et angelorum el (e) sanetorum magis honoraulur cum inopia el paupertate, per quam ipsi ingressi sunt caclum, (|uam cum curiositate [et supcrnuilalc], per quam aniina elongatur a caelo». (a) Edd. omittunt foro omnes hos titulos. — (b) As antiqua. — (c) As ot odd. fraler medice. — (d) Codex visitatio. — (e) As ot edd. et alioram. ' C. •') n. 2. — " C. .') n. 8. — ' C. (i ii. 10. — * C. 8 n. 5. — * Sprculnm perf. c. 4 iii (iiio. — " Speculum perf c. 12. — ^ SpecnluDi cit. c. 20. FRANCISCUS RESERATOR. 631 De curialitale. Franciscus in Legenda antiqua^: « Curialilas est una de proprietatibus Dornini, qui suum solein et pkiviam suam el omnia super iustos el iniustos curialiter admi- nistral; est enim curialilas soror carilatis, exstinclrix odii et conservatrix amoris». Non sunt danda pauperibus aliena, sed propria. 5 Franciscus in Legenda fratris Tliomae, capitulo de pauperlate^- « Non licet alienum anferre et pauperibus erogare; peccati poena, non merili gloria esi aliena donare », Orationis tempore mentem homo dehet habere ad Deum,. Franciscus ibidem, capitiilo de oralione ': « Pudeat nos in vagationes nugalorias arrlpi, cum tempore orationis magnum Regem alloquimur». 'lO Ad scientiam Dei homo scientia sui(a) pervenit. Franciscus in Legenda antiqua, capitulo de oralione*: « Asserebat beatus Fran- ciscus, scientia sui ad scienliam Dei facile pervenlurum eum, qui Scripturae inten- dens humilis, non praesumptuosus inquireret». Homo aliquo perturbatus ad orationem confugiat. "IS Franciscus in Legenda Iratris Thomae^- « Serviis Dei pro aliquo, ut assolel, coii- lurbatus, illico ad orationem debet surgere el tamdiu coram summo [Patre] persi- slere, donec reddat ei sui salutaris laetiliam. Si enim in moestitia feceril moram, adolescel babylonicum illud, quod tandem, nisi per lacrymas expurgetur, maximam in corde generabit rubiginem ». 20 Non sunt revelanda quae Deus facit in nobis. Franciscus ibidem®: « Famae pretium dicebat beatus Franciscus, conscieiiliae secretum munire(6), longeque damnosins abiiti quam carere virtntibus. Dicebat etiam, non minorem esse virtulem quam quaerere, parta tueri ^ ». Multa alia dicta a beato Francisco habentur; sed praefata sti(ficiaiit ad oslen- 25 dendum, quomodo ipse sua doclrina geueraliler fralres et alios informaveril. Cuiiis informaliones siimmo debent studio disci, amplecti corde el memoriae commcndari, utpote dicla a viro sanctitatis eximiae, qiii prius praefata effecil opere qiiam prodi- deril loquela. Nec iam dicta habuil stiidendo seu imitando scholas grammalicoium, dialecticorum, philosophorum vel sapientum mundanorum, sed per revelalioiicm lesii 30 Christi ad pedes Crucifixi, medilalione assidua divinilus acquisila. Hanc doctrinam, ut superiora demonstrant, non abhorriiit felix Beriiardus de Uuintavalle, qui omnia eius verbo pauperibus tribuit; non Aegidius Assisinas; non (a) As hic et paulo post sua. — (6) As et edd. (et edd. Cel.) minuere. * Cfr. ed. Actimm factam a Sabatier, pag. 205 not. 2, et siipra pag. 58 not. 3. — ^ II Cel. 3, U. — Ml Cel. 3, 40. — * II Cel. 3, 45. — ^ 11 Cei. 3, 65. — « n Cel. 3, 78. — ^ Quae uitima verba desunt in aliis edd. Cel., habentur vero in ed. Patris Eduardi Alenc. pag. 274. 632 FKUCTUS XII -- PARS SECUNDA. miles Angeliis; noii simplex Silveslcr; iioii insignis RuMmis ;ic ;ilii, qiii, miindo abre- minlianles, posl Franciseum lolis virihus iiiee?sere; non eaelica virgo Clara, cuius ver- bis se sponso caelesli nupsil, ac prnediealione lesum lari dum audivil ab eo, deinceps niliil oneris ad ferendum fuil ei Domini iugum. Islain doclrinam pauperis palris Fran- •5 cisci laudabilem reddiderunt imperalores el reges, duces, comiles, barones et nobiles, qui posl Franciscum iere, eidem se moribus, babilu conformando el vila. Hanc(a)Cbri- stus reddidil celebrcm miraculorum fulgoiibus, sanclis virlulibus ac inspiralionibus mullimodis cordibus fidolium ad piosequendum Franciscum implanlalis. Haec salubris esl doclriua ab errore repulsa, sacris eloquiis conformala (b) et oraculis inspiiala di- 10 vinis. Haiic leneamus diligenler, prose(juamur iiisle, ul landem eius suffraganlibus merilis ad veram doclrinam el lucem Cbrislum perveniamus. Amen. Sic ergo praelibatis apparet declarata secunda pars islius XH conformilatis, videlicel: Franciscus reserator, ad laudem Domini noslri lesu Cbrisli, qui sanclum Franciscum sibi placuit conformare lam in isla diiodecima (|uam iii praecedenlibus 15 aliis conformitatibus. Et qiiia buiusmodi opus adminislratione divina, ullra (|uam credidi, slilo prolixo esl diserlum, ne prolixilas 0()eris, pracscrlim si totuin residimn! sub iina parle, libro et volumine ponerclur, laedium generet perlegenti, buic primae parli el libro impono nnem ad praesens; snb S(^cun(lo libro el volumine sequeiiles ponendo conformitales XVI, conformitales scilicet alias disserendo, quae sunl islae, videlicet: \. lesus signis mirificus; Franciscus divulgatur. 2. lesus paslor sollicitus; Franciscus animalur. 3. lesus slola clarijicus; Franciscus sublevalur. ■4. lesus inops et modicus; Franciscus foederalor. 5. lesus submissus omnibus; Franciscus minoratur. 6. lesus prop/ieta lucidus; Franciscus radiatur. 7. Jesus vacans laboribus; Franciscus imitaiur. 8. lesus pacem dans fluctibus; Franciscus solidatur. 9. lesu daemon expellitur; Franciscus effugator. 10. lesu aqua convertitur; Franciscus commutator. W. lesus orans inspicitur; Franciscus exorator. 12. ksu tarba reficitur; Franciscus ministralor. 13. lesus vita spectabilis; Franciscus operator. 14. Jesus candor signabilis; Franciscus indagator. 1a. Jesus rex venerabilis; J^ranciscus excitator. 16. Jesus dux formidabilis; Franciscus detestator. ExpUnt liber primus m conformitatihus vitae beati Francisci ad vitam Domini NosTRi Iesu CiiRisTi. Dco gratias. Amen. (a) As et edd. addiint vitam. — (6) As ot cAd. confirmata. ADDENDA ET CORRIGENDA. pag. 74 nola \. fr. J^JXVllI pro fr. XJXIV. » 96 nota i. pag. 77 pro pag. 37. » 97 lin. 24. sunctificationem pro sanclificaionem. » » » 39. laetificati et gaudentes. De eius ortu pro laetificati, et gaudentes de eius ortu. » 149 nota 1 et 2 pro nota 3 et 4. » 187 lin. 8. luce pro luee. » 191 not. 4. adde: « et Actus c. 64». » 233 » 1. Catalogus pro Dialogus. » 383 lin. 41. ^worf tolli debet ante conversaniibus et poni ante neutra in principio lin. 42. » 510 lin. 35. Mevanii pro Menavii. i> 314 not. I. Monlalboddo pro Montalboldo. » » »2. Montottone pro il/on/e Ottone. » 542 » 3. addenduni: « et Oleron post locurn de Insula poni debetj qui conventus a Provin- ciali bene vocatur Insula Oleronis ». INDEX GENERALIS Praefatio Primiis prologiis Secundiis proiogus Primus fructus — Pars prima: lesus prophetis cognitus B » » secunda : Franciscus declaratur 1. Declaratus fuit in veteri testamento (iguris 2. Declaratus fuit verbis prophetarum . Secundus fructus — Pars prima : lesus emissus caelitus » » » secunda : Franciseus destinatur 4. Fuit destinatus a Domino 2. Fuit missus in sexta aetate .... 3. Fuit ad poenitentiam praedicandam directus . Terlius fructus — Pars prima: lesus laete progenitus. » » » secunda : Francisco vir laetatur 1. De eius ortu sunt laetati ipsum futurum agnoscentes 2. » » » alii in praesenti. 3. » » » » pro praeterito Quartus fructus — Pars prima: lesus magis exhibitus » » » secunda: Franciscus amplexatur Quintus fructus — Pars prima: lesus parvus insequitur » » » secunda: Franciscus agitatur. Sextus fructus — Pars prima: lesus abiectus cernitur » » » secunda: Franciscus separatur. 1. A se per perfectam abnegationem . 2. A mundo per abdicationem .... Septimus fructus — Pars prima: lesus hosti exponitur » » » secunda: Franciscus molestatur 1 . Diabolus eum insecutus est ut draco 2. Eum impetiit ut leo Oclavus fructus — Pars prima: lesum coetus prosequitur » s » secunda: Franciscus fecundatur pag. VII » 1 » 3 » 23 » 33 » ib. » 41 B 60 » 69 » 69 » 74 » 78 » 82 » 95 » 96 » 97 » 99 » 100 B 108 » 113 » 116 » 125 » 138 » ib. » 146 B 149 » 156 » ib. J> 160 B 165 » 173 636 INDEX GENERALIS I . De Primo Ordine I De sanctitale Iratrum . De Provincia B. Francisci » » ]> » » II » » B » Roniana Tusciae Bononiae . Paduae sive S. Antoni Marciiiae . lanuae Pennensi . Terrae Laboris Apuliae S. Angeli . Calabriae . Siciliae Mediolani . Sclavoniae . Romaniae . Terrae Sanctae Burgundiae Turoniae . Aquilaniae . Franciae Provinciae . S. lacobi . Castellae Aragoniae , Ungariae . Coloniae Argentinac . Saxoniae Austriae Datiae Boemiae Angliae Hiberniae . De Vicaria Orienlis. » Aquilonari » Catliay sive Tartariac B Russiae . » Bosnae . II De scientiae luciditate III De nobilitate fratrum . IV De numerositale fratrum 2. Dc Ordine S. Clarae I De .sanctimonia vitae II De cxccllontia in nobilitate III Dc mullitudine soruruu) 3. De Tertio Okdine I De sanclilale . pag. » 177 ib. 178 245 252 262 264 275 289 ib. 290 293 295 296 297 302 ib. 303 304 305 307 308 ib. 309 321 323 324 ib. 325 326 327 329 ib. ib. ib. 332 ib. ib. 33i 335 ib. 336 342 350 ,351 351 359 360 360 361 INDEX GENERALIS II De nobilitale III .De niimero Noniis fructiis — Pars prima : lesus legem dat populis « » » secunda : Franciscus regulator 1. Regula Minorum est miraculose data 2. Est a Chrislo institula 3. Est in sancto evangelio fundala i. Est per summos pontifices approbata ■5. Est per summos pontifices declarata Primum regulae Capitulum exponitur Secundum » » » Terlium » » » Quartum » » » Quintum » » » Sextum » » » Septimum » » » Octavum » » » Nonum » » » Decimum » » » Undecimum » » » Duodecimum » » » 6. Est per multos commendata 7. Est a Christo dilecta. 8. Est a calumniantibus defensata. 9. Est contra mundi vitia ordinata 10. Est pro hominis ordinalione et in bono conservatione demonstrata 11. Regulam non observantibus poena a Deo est praeparata 12. Eam servantes ducit ad gaudia beata Decimus fructus — Pars prima: lesus doctor mirabilis » » » secunda : Pranciscus praedicator . 1. Quo ad praedicandum fuit incitatus . 2. Quibus fretus libenter fuit auditus . . . . 3. Quomodo per orbem est divulgatus. Undecimus fructus — Pars prima: lesus mandans discipulis » » » secunda : Franciscus destinator 1. Fratres ad praedicandum mulloties destinavit . 2. Fratres magniim fructum fecisse, ostendit 637 1 Multi tudo 1 ocorum oi 'dinis In Provincia S. Francisci B Marchiae . » Romana » Tusciae » Bononiae » S. Antonii » Mediolani » lanuae » Sclavoniae » Terrae Lab oris . pag. 361 » 362 » 364 » 369 » 370 » 372 » 373 » 378 » 379 » 381 » 388 » 396 » 400 » 407 » 410 » 415 » 417 » 419 » 420 » 423 » 424 » 423 » 427 » 438 » 441 » 443 » 446 » 451 » 457 » 464 » 464 » 468 » 471 » 485 » 493 » ib. » 503 » ib. » 511 » 515 . 517 » 521 » 52 i » 526 » ib. » 528 » ib. 638 INDEX GENERALIS In Provincia Penncnsi » II » » » s » » » » » 9 » » » » » » » S. Angeli Apiiliae Calabriae Siciliae Romnniao Terrae Sanctae S. lacobi Casteliae Aragoniae Aqiiitaniae Provinciae Burguncliae. Turoniae Franciae Angliae Hlberniae Datiae. Coloniae Argentinae Saxoniae Ausiriae Boemiac » Ungariae in Vicaria Bosnae . * » Russiae . Orienlis . .\quilonari Tartariae Sardinine Corsicae. II Sanctilatis magnitudo III Intrantium celsitudo IV Librorum numerositas V Fratrum exemplaritas VI Revelatorum sinceritas VII Hominum devotio . VIII Fratrum deputatio . Duodecimus fructus — Pais prima: lesus loquens humillimis » » » secimda: Franciscus reserator 1. Quosdam particulariter el privaie doctrinavil . 2. Omnes generaliter informavit sua doctrina De fide et revercntia liabcnda ad sacramentum allaris, cl quomodo debel se disponere ad eius susceptionem, ut digne sumat. — Capilul De clericis et saccrdotibus honorandis. — Capitulum II. Dc diligendo Deum. — Capitulnm III De Christi imilatione. — Ca|)itulum IV De orationc. — Capitulum V De Pater noster, quod dicebal bcatiis Franciscus. — Capitulum VI . ipatj. 530 » 531 » ib. I 532 I ib. » 533 B ib. » 534 » 535 » 536 » 537 » 539 » 541 , I 542 » 543 » 545 » 547 » 548 » ib. » 550 » 551 » 552 » 553 » 554 » 555 » 556 » ib. » 557 » ib. - » » 558 ib. l> 559 » ib. » ib. » 560 » 562 » 563 » ib. » 564 » 580 » ib. D 595 homc lum 1 » 595 » 597 » 598 » 599 » ib. » 000 INDEX GENEEALIS. 639 XIII. De oflicio divino debite persolvendo. — Capiiulum Vil De dilectione fraterna. — Capitulum VIII. De diiectione inimicorum. — Capitulum IX. De odiendo corpus proprium. — Capitulum X. . De discrelione ad corpus liabenda. — Capitulum XI. De perfecta obedientia. — Capitulum XII. De continentia et castitate mulierumque vitatione. — Capituium De oculo pudico et impudico. — Capitulum XIV. De paupertate. — Capitulum XV. De patientia. — Capitulum XVI De humililate. — Capitulum XVII. De eleemosyna petenda. — Capitulum XVIII. De cognilione propriae infirmitatis et gloriae fuga; et quod non potest homo de aliquo gloriari, nisi de infirmitatibus suis. — Capitulum XIX De scientia mundana fugienda. — Capitulum XX. De praedicatore, qualis debel esse. — Capitulum XXI. De exercitio et olio vitando. — Capitulum XXIi. ... D(> fratre Minore, quis esl vere censendus. — Capitulum XXIII. . De bono exemplo proximo exhibendo, ut aediflcetur. — Capitulum XXIV. De compassione habenda ad delinquentes. — Capitulum XXV. . De detractione fugienda. — Capitulum XXVI De eo, quid agendum est a fratribus post mundi abdicationem. — Capi tulum XXVH De fratrum conversatione inter fideles et catholicos. — Capitulum XXVIII. De gratifica fratrum inter infideles conversatione. — Capitulum XXiX. De religiosa habitatione in eremitoriis. — Capitulum XXX. . De laetitia spirituali semper habenda. — Capitulum XXXI. ... De genei'ali ministro ordinis Minorum et sociis eius. — Capitulum XXXII De 60, quod simus filii Dei, sponsi, fratres et matres Christi. — Capitu lum XXXIII De fuga nominis magisterii. — Capitulum XXXIV De non dimittendo satisfacere, si homo potest ante mortem, propter parentes et amicos. — Capitulum XXXV. . Quomodo homo cognoscit, quod sit servus Dei, et quibus. — Capitulum AXXVJ. •.•..•.•,«•• Quod servus Dei non debet timere, Deum non sibi providere in opportunita tibus. — Capitulum XXXVII De connexione virtutum ad invicem et de eorum effectu in expulsione vitiorum — Capitulum XXXVIII De non dimiltendo locum sanctae Mariae de Angelis unquam, el qualiler in eo est conversandum. — Capitulum XXXIX De quibusdam notabilibus dictis beati Francisci in diversis locis a supradictis — Capitulum XL pag. 601 » ib. B 602 » 603 B ib. » 604 » 606 » ib. » 607 » 608 » 610 » 611 » 613 » 614 » 615 » 617 » 618 » 619 » ib. » 620 » 621 » ib. » 622 » 623 » ib. » 624 » 626 » ib. » ib. » 627 » 628 » ib. B 629 » ib. INDEX SPECIALIS SEU NOMINUM ET MATERIARUM S. Franciscus vide passim. Abbas de Abidon (Abingdon) factiis est frater Mi- nor 344 501. » quidam (de Monlana Nigra) praenuntiavit S. Franciscum 56; fa- clus frater Minor 344 452. » loachim, eius vaticinia 44 56 435 563. » S. lustini de Perusio, orat pro eo S. Franc. 59 589. » persecutor fratrum ord. Min. ingreditur 430. Abozaida princeps Marrociiii durissime tractat fra- tres 322. Achon civitas, ibi fuit B. Ae- gidius 206. Accursius Magnus recipit fratr. Min. Bononiae 181. » fr, iacet Fiorentiae 252 518. Accursus fr. S. martyr Marro- chii 322. Adam fr. quiescit in Cataro 302 303 528. n fr. Codam magistcr 339 547. » fr. de Oxonia 309 n. 5. » fr. Rufus eius mira- cula 293 531. Adiutus fr. S. martyr Marrochii 322. Adolfus loannes comes Ilolsa- tiae factus est frater Minor 325 549. Adrianus V papa, sepultus Vi- terbii 515. Aegidius B. de Assisio, Vita 205- 213; Dicta 214-233. In Marchia 493; Di- rutae 504; in loco de Monte Perusii 504 ; ad mortem fr. Bernardi Amlecta — Tom. IV. 186; inlerrogat S. Franc. de diabolo 162 583; liberat de pur- gatorio 213 452; lo- quitur cum fr. lu- nipero 248; de S. Franc. 59 ; de fralri- bus damnatis 446; de reguia Minorum 452. Aegidius fr. de Cappotiis iacet Assisii 202 504. » fr. de ordine Mino- rum liberalur a len- tatione 295. » fr. de Regno 240. Agnellus fr. de Aiverna, latro quondam 443 552. » fr. de Pisis 329 - 331 517 546. Agnes B., filia regis Boemiae, 357. » S., soror S. Clarae, 357. Alaudae canlant in obitu S. Franc. 204. Albania, ibi fratres sancti 303. Albertus fr. de Pisis minister Angiiae, generalis 329 454 501 517. Aldemarus fr. de Filsinio 308 538. Aldobrandinus fr. de Ammonatis de Florentia 332. Alexandria capitur a rege Pe- tro 305. Alexander IV approbat regu- lam fratrum Minorum 378; et Summam Ha- lensis 309 336; dat bullam de stigmatibus 79; explicat regulam 383; laudat fr. Min. 427; honorat S. Cla- ram 356. » fr. de Alexandria ge- neralis minisler et Do- ctor 332 338 341 ; eius scripta 527. Alexander de Halis 309; mira- culose intrat in ordi- nem 309 429 543; eius Summa 309 336 543 ; explicat regu- lam 379; legit Pari- sius 336 543; loqui- tur de S. Bonaven- tura 305. Alioclus curatur a fr. Ottone 303. Alisolda imperalor Tartariae 335. Alphonsus, rex Aragoniae sum- psit habitum ordinis 348 536. » rex Portugalliae 348 535. Alvernae mons, fratres sancti ibi vivunt 254 260 262 519; datur S. Franc. 479; locus san- ctns 319; moram ibi facit S. Franc. 435. Amala Soror curatur 354. Ambidon (Abingdon) in Anglia 329. Ambrosius fr. de Massa ingre- ditur ordinem 249 ; eius sanctilas et mi- racula 250 516; non fuit catalogo sancto- rum adscriptus 250. Andreas fr. de Adria 289 530. » fr. Albanensis 303 528. » fr. de Anania, cardina- lis 249 345 517;eius miracula 249. » fr. de Arimino 264 524. » fr. de Plano 520. » fr. de Spello 243 504. » fr. Ungarus Martyr 335. Angela de Fulgineo de tertio ordine 361 ; eius scri- pla 361. 41 642 INDEX. Angeliis consolaiur S. Franc. 37; pracdicil S. Franc. 56 109. » fr. de Cingiilo (Clare- nus) 513; cfr. 340 not. I . » l'r. giiardiantis Monlis Casalis oOo. » fr. S. martyr 296. » fr. de Monte Leonc 251 3!o. » fr. de Reate sociiis S. Francisci in praedi- catione 73 177 193 196 .504 516; valde timebat daemones 161 '.93; eiiis ciirialitas . laudatur 618; iacet Assisii 193 504. Animalia subdunliir S. Franc. 38 112. Anonymus fr. sanclissimus 280; liabuit contemplatio- nis gratiam 280; bea- ta Maria ei apparet ante moriem cum ali- quibusvirginibus280. » de tertio ordine iacet Florentiae 361. » de tertio ordine iacet Volterris 361. Antoniiis fr. archiepiscopus Du- ratii 302 528; mira- bilia post eius obitum 303. » fr. laicus de Bui'gis Hispaniae plura fecit miracula 324 535. B fr. de Luca, scriptor librorum 517. » fr. de Mediolano mar- tyr 332. Antonius fr. de S. Miniate, ma- gisler 517. » fr. de Nursia 243 511. » fr. de Rosate, marlyr 302 526. » fr. de Saxonia niartyr 335. » fr. martyr in Salma- stra Persidis 332. » fr, de Tegrinis de Pisis 241. » fr. de Valentia epi- scopusGaietanus 527. » S. de Padua, Vita 264 273 ; apparet fratri in visione 434 ; praedical Arelati 317 539;Arimini519 560; Bituricae 542; Podii 541 ; lector 338 5i0; opera 338 524; mo- ritur Arcelli 358. Aquam convertit S. Franc. in vinum 38; educilque e petia Alvernae 38. Aracaeli (S. Maria de) B. Virgo apparet imperalori Octaviano 68 ; sancti- tas novitii cognoscilur 455. Arclialdus (Al-Kadi) iudex decol- lavit fr. Danielem et socios in Cepta 296. Archiepiscopus Mediolani (frater Leo) 302. » Rotliomagensis (fra- ter Rigaldus) 337. Arelati apparet S. Franc. in ca- pitulo 80 539. Aretii civilas a dacmonibus li- beratur 8 37 188; S. Franciscus et fr. Silvesler 188; ibi ia- cet Gregorius X 345; ibi pracdicavit B. loan- nes Alv. 256. Arimini, fuit S. Franc. 524; praedicavit S. Anto- nius Pat. 265 266. Arlottus fr. de Prato, generalis minisler 337 518 544. Armalech, civitas Tartariae, ibi occiduntur fratres Mi- nores 334 557. Arnaidus de Sarnano fr. 537^ Arnoldus de Asseduno, baro in Provincia, votum de filio ingrediendo in ord. Min. non adim- plel 421. Arzenga (Frdsinjan), ibi fratres Minores occiduntur 332. Ascensius (Astensius) fr. magi- ster 340 544. Asinus frater (corpus) 584. Astesanus fr. de Ast 340; eius summa 341 527. Atienlialbene fr. discipulus fr. lunipcri 248. Augustinus fr. de Assislo, mini- ster Terrae Laboris 290 528. Avibus praedicat S. Franc. 196 588. Aymo (Haymo) fr. minisler ge- neralis 337 - 379 ; con- funditur cum S. An- tonio 270 not. 5; cor- rexit breviarium 337 ; iacet Anagniae 517. Ayto II (fr. loannes) rex Arme- niae, factus frater Mi- nor 348. B Barbarus fr. socius S. Franc. 177 243 362. Barchinonac moratur s. Ludo- vicus ej). 3M - 313. Barii fratres invenerunt bursam 161. Barnabove de Comitibus domi- niis Mediolani 273. Bartholomaeus sanatur a fr. Pe- tro de Trano 294. » fr. domini Albisi de Pisis scripsit vitam B. Gerardi 297 not. 3. B fr. de Castro loannis, curatiir a fr. Gerardo de Valentia 301. » fr. de Cuciirno de la- niia cardinalis 346 527. » (al, loannes) fr. Mar- tinozi martyr 304. » fr. dc Pisis (auclor noster dc quo vide in Praef.) sludens Bo- noniae 449; lector Paduae 273 359 ;mo- ratur Pisis 449; scri- psit de B. Virgine 66; viilt scribere de ge- stis et verbis Salvaio- ris 577. Bartliolomaeus fr. Puccii Franci- sci sanctus fratcr Mi- nor 261. Barulum, operalur ibi miracula fr. Adam Rufus 293. Bealrix ciiratiir a fr. Gerardo de ' Valcntia 301. Bela rex Ungariac, ncpos domi- nac Mariac 309. Belengerius fr. de Monte Aciito sanctiis 289 526. Bella sanaliir a fr. Gcrardo dc Valentia 301. Beltrandus fr. dc Figiaco cardi- nalis 346. Benedictio a S. Franc. in obitu data 39 18.5. Benedictus fr. de Aretio 253 347; ministcr Antio- chiae 519; visitat se- pulcliriim S. Danielis 253 ; pnradisum lcr- rcstrem 99 253. » fr. hydropicus sanctus 290. » fr. iacet Erfordiae 327 552. » fr. iacct Florenliae 51 8. » Ir. de Mucello sanctus 253. » fr. de Rcgno martyr 335. Benencasa fr. de Tiiderlo, mi- raciilum dc ovis 321 535. INDEX. 643 Beneventana curatur a fr. Adani Rufo 293. Benevenuta soror curalur a S. Clara 354. Benevenutus fr. de Eugubio, vita miracula 295, 531. » fr. iaicus 274; iacet Mantuae 325. » fr. iacet Raclianeti, 278 513. Bentivenga fr. de Tuderto car- dinalis 345 510. Bentivola fr. sanctus liomo 276 280 512. Berardengae iacet sonctus fr. Ni- colutius de Senis 361. Berardus fr. S. martyr Marrochii 322. Berengarius fr. Bertrandi appa- ret fratri Rogerio de prov. Provinciae 3 1 9. » filius regis Aragoniae iacet in conventu Bar- cinonae 349. Beringarius plebanus curatur a fr. Dominico de Mon- tefeltro 279. Bernardus fr. iacet in Massa 253 520; eius mira- cula 254. B fr. de Viridante 177 243, 362. » socius fr. Rainaldi 251. » fr. de Quintavalie, Vita 178 187; famo- sus in saeculo 109; sequilur S. Franc. 59 142 370 472; prae- dicat Florentiae 495 518; miltitur Bono- niam 497; eius fides iaudatur a S. Franc. 618; gloriosus appa- ret post mortem 199. Beria soror de tertio ordine 524. » de Camerino sanalur a fr. Paulo 282. Bertoldus fr. egregius praedica- tor326 550 562not.1. Bertrandus fr. de Bollega sanctus frater 317 539. » fr. de Tiirri cardinalis eiiis opera 338 340 346 538. » fr, de provincia Ca- stellae 324 not. 1. Bidinium (Widdin) inVicaria Bos- nae, martyres 335. Bindus fr. scriptor 518. Bituricensis civitas, ibi praedi- cat S. Antonius 266 269. Blanca soror, fllia regis Fran- ciae 359. Blancaflore curatur a fr. Paulo 282. Bonafinis fr. sanctus 4S0. Bonagratia min. gener. 522. Bonamicus fr. sanctus Volterris 361 not. 8. Bonaspes curatur a fr. Martino 283. Bonaventura S. legit Parisius 305; minister gene- ralis 305 516; assi- stit translationi cor- poris S. Antonii 273 ; nominat papani Gre- gorium X 345; prae- dicat in capitiilo Pa- risiensi 78 iiot. 1 ; no- minatur episcopus E- boracensis 546 ; reci- pit capellum cardina- lis 518; moriturLug- duni 306; eiiis opcra 337 341. Bonaventura curatur a fr. Iler- manno 242. » de Senis aediflcat lo- ca pro fratribus 591 ; ipsi loquitur S. Franc. 619. Boncompagnus de Sancto Mar- tino curatur a fr. Do- minico 279. Boneilus haereticus convictus a S. Antonio 266. Bonifatius Vlll Papa 249 313 345 541 ; non favet ord. Min. 438. » fr. de Riparolo, eius mira sanctitas 289 526. » Marchio sanatur a b. Ilelena 359. Bonizus fr. de Bononia fiiii cum S. Franc. in Fonte Poiumbae, quando fe- cit regnlam 263 371 ; et coram papa Hono- rio 425; iacet Bo- noniae 521. Bononia, lector ibi S. Antonius 268 ; ibi sancti fratres 263 521. Bonus loannis curatur a fr. Paulo 282. Briscia capitaneus de, persequi- tiir fratres 439. Brundusium, ibi moratur B. Ae- gidius 206. Buccia de Salmona curatur a fr. Philippo de Aqueriis 292. Bulgari evangelizati per fratres Minores 336 sq. c Calix, in ipso invenit araneam fr. Franciscus Apru- tinus 299. Campana, cornu, baculi, quibus b. Franciscus praedi- cans utebatur 480. Canonicus Sanctae Mustiolae fit fraler ord. Min. 520. » in Flandria venit ad ord. miraculose 430. Canticum fralris solis 145. Cantuariam veniunt fralres Mi- nores 329. Cantus Officii S. Francisci est fr. luliani 308. Capella S. Antonii, ibi sepultiis est fr. Lucas 274. » S. Ludovici Panormi, fiunt miracula 298. Capillus S. Francisci coadunat parietem scissam 59. Capitula generalia: Assisii, ibi fuerunt quinque millia fratrum 36 38 386 ; assistit S. Domi- nicus 58 ; accedit S. Antonius 264; inter- est cardinalis Ugoli- nus 343; praedicat S. Franciscus 473. Barchinonae 540. Narbonae celebrata 540; ibi S. Bonav. ordinat con- stitutiones 306. Pentecostes et S. Michaelis 498. Pisis 306. Caputium aufert a tiinica b. Ae- gidius 206; et S. Franc. ab habitu mali fratris 446. Carcer beati Francisci (eremito- rium) V. Conventus. Cardinales b. Franc. diligebat 112; exord. Min. 345 346. Cardinalis Boloniensis 273. » Osliensis accipit a S. Francisco responsum 503 611 612; amat ord. Min. 342 439; fit Protector Ordinis 425 V. Hugo. » quidam S. Franciscum de multis sermoni- bus interrogat 58. Carissimus fr. de Clugio, eius niiracula 274 525. Carolus dux Calabriae amicus ordinis 349 529. » rex Francorum favet schismati 321, » II Navarrae frater ioan- nac ord. s. Clarae 360. 644 INDEX. Caroliis IV rex Homanorum 358. » I rex Siciliae aj)paret B. Andreae 249; a- millil Siciliam 310. » II rex Siciiiae pater S. Liidovici episcopi 309 sq. Carpcnlariiis fratcr ()uidam vult exire ex ordine 200. Castrum Alviani, praedicat b. Franciscus 474. » de Brignola ubi mor- tuus S. Ludovicus epi- .scopus 316, . j> de Canania (Canna- rium), praedicat b. Franc. 71 467 481. » Castagneti, ibi mira- cuium fr. Graliani 278. » Cisternae, praedical b. Franciscus 476. B Dirutae, ibi moratur b. Aegidius 209. » Mcvanii, praedicat b. Franciscus 474. » Sancti Gemini, prae- dicat b. Franciscus 476. • » S. Severini, visio U\ Pacifici de b. Franci- sco 285. » Trevii, visio fr. Paci- fici 285; miraculum fr. Leonis 192. Calhalanus fr. iacet Auximi 278 513. B marlyr in Valenlia Galliae 307 542. Cathogonti fratcr imperatoris Tartarorum conversus ad fldem 557 560. Cerbaroli stetit S. Franc. 509. Cervical S. Franc. de pluma 159. Christina (Soror) 354. Christus appariiit in habitu Mi- norum 444 ; concedit S. Franc. indulg. Por- tiunculae 74; subve- nit ipsi in pluiibus 7. Cibottoli palrat miraculum S. Ludovicus ep. 316. Civitas Castellana, ubi iudex fuit fr. loannes Parens 262. » Castelli, ibi praedicat b. Fianciscus 476. Clara S. virgo, Vita 351-357; conversio 59 406 ; ac- cipit revelationem di- vinam de praedica- tione S. Franc. 73 208 467; eius senten- tentia de liiimili prae- dicatore 208; mitlit dona B. Agncli Pra- gcnsi 358; moratiir pcr 52 annos ad S. Da- mianum o04;moriens vocat fr. iuniperum 248 ; iacet in loco S. Clarae 472 ; ipsi pro- mittit S. Franc. se vi- dendum post morlem 586. Clemens V deponit fr. Gual- lerium episcopum Pi- ctaviensem 307; ex- plicalregulam fr. Min. 383 sq. ; eam laudat 426. Clemens VI nominat cardinalem fr. Pastorem 541. Clemens fr., diabolus eum inse- quitur 254 ; iacet in monte Alvernae 254 519. Clericus damnatur eo quod vo- tum ord. Min. in- gredicndi non adim- plevit 431. Colimbria monasterium Sanctae Crucis 264. Cloneacensis civitas, ibi miracu- lum patrat S. Anto- nius 272. Goliniis fr. minister provinciae Argentinae 326 550. Collogeri graeci occidunt fratres Minores 335 sq. Coloniae revelatio de fr. Vcnan- tio laico 308. Comes Augustae 300. » Empuriarum 349. » Liinae 349. » dc Pratis 349. » Urgelli 349. Comitatus Florentinus, pueri in- firmi sanantur 357. » Folquarquerii 313. » Paduae 272. » Provinciae 313. Comitissa curatur a B. Gerardo de Valentia 299 301. Completorium antiphonae post 517. » fratres piiniti qui in com|)lctorio riserunt 331. Concordius fr. ciiratur 242. Conradus fr. de Allis mailyr 304. » fr. iacct in Civitate nova 329 552. » fr. de Coeli Porla, mi- nister provinciae Ar- gentinae 328. » fr. de Fsculo 277 511. » fr. martyr in i'riissia 327. » B. dc Ollida, Vita 233 et 234; nccipit in iil- nis puerum icsiim 276; dcplorat rclaxa- tiones icgulae 450 ; libcrat fratrem a pur- gatorio 451 ; iacet Pe- rusii 504. Conradns fr. « Pater sancte » ia- cet in Hildesem 328 551. » fr, de Slogelem, 327. Constanlia iixor Peiri rcgis Ara- goniac habiliim S. Clarae induitSlO 359 360, Constantini de Duratio filia sa- natur a fr, Philippo de Aqueriis 292, Conventus fratrum Min, ultra mille et qiiingentos septuaginta 550 558. Conventus fr. Min. : Abbatis Villae (Abbeville) 545. Abilisiensis (Avilcs) 534, Abulae (Avila) 536. Accumuli (Accumoli) 51 1 , .\chalceke (Achalzyck) 556, Acsaray 557. Adintoniae (lladdinglon) 546. Admirandulae(Mirandola) 523. Adriae (Atri) 289 530. Adversae (Aversa) 529. Aesii (lesi) 514, Agani (Sagan) 552, Aganlici (Ganges) 540, Agarae (Agdc) 540. Agelli 208 211. Ageni (Agen) 538. Agitarcan (Astrachan) 557. Agloboli (Agropoli) 529. Agloni (Agnone) 531 . Agnoniac (Ilagenau) 550. Agrabiae (Zagreb-Agram) 554. Agriae (Eger-Erlau) 554, Agrigenti (Girgenti) 532. Aladi (Alanno) 530. Alarbiirch (Aalborg) 548. Alatri 517. Albac 527, Albae Hegalis (Szekes-Fejer- var-Sluhlweissenburg) 555. Albae Tcrrae (Aubeterre) 538. Albani 516. Albarii (Albaro) 527. Albcnarii (Aubenas) 540. Albcislhath (Ilalbersladl) 551. Albi Castri (Bialy Grod) 556. Albignanae (Albenga) 527. Albii 538, Alcanii (Alcamo) 533. Aldcnardi (Oudcnarde) 545, Aldenbrich (Allcnburch) 551. Alcrcni (Larino) 531. Alesti (Alais) 540. Alcxandriae (Alcssandria) 527. Alexini (Alcssano) ■■)31. Algerii (Alghero) 558. Alisiac (Alifc) 529. Allcsis (Blois) 513. Almasani (Almazan) 536. Alsaii (Alsam) 555. Ahcinae 254 519. Alzaron (Erscrum) 656. 1 INDEX. 645 Oonventus : Amandulae (Amandola) 314. Amanlhea (Amanlea) 532. Amatricis (Amatrice) 511. Ambianis (Amions) 545. Ameliaci (.\milly) 538. Ameliae 240 510. Anagniae 516. Anasi (Ens) 553. Anconae 276 513. Andegavis (Angersj 542. Andernaci et Andrenaci (An- deinach) 326 549. Andrevillae (Andravis) 533. Andriae (Andria) 293 531. Andiisiae (Anduze) 540. Anguermundae (Angermiinde) 551. Annoniaci (Annonay) 306 (Avoniaci) 541. Antibari 528. Antiquae Brandeburch (Alt- brandenburg) 552. Antisiodori (Auxerre) 544. Appannarum (Pamiers) 537. Aprulii 290. Aptae (Apt) 539. Aquae Putridae (Mirabella) 529. Aquapendente de (Acqnapen- dente 516. Aquaspartae 510. Aqua^ ivae (Acquaviva Picena) 512. Aquilae 290 530. Aquini 529. Aquis de (Acqui) 527. Aquis de (Aix) 539. Aquis de (Uax) 538. Aquisgrani (Aachen) 549. Aquis Mortuis de (Aigues Mor- tes) oiO. Aracaeli 245 i56 515. Aramatiae (Armagh) 547. Arbi (Arbe) 528. Arcis Simbaldi (Rocca Sini- nibalda) 516. Ardarch (Ardagh) 547. Arearum (Hyeres) 539. Arelate (Arles) 80 317 539. Arenoli (Arcvalo) 536. Arestani (Orislano) 558. Aretii (Arezzo) 253 519. Argelatae (Ronchi) 522. Argentarii (Largenticre) 540. Argentinae (Strassburg) 550. Arioni (Ariano) 529. Arimini (Rimini) 264 524. Armenes (Armenez) 556. Arpini (Ai'pino) 529. Arquatae 243 511. .\rronae (S. Francesco di Ca- stel del Lago) 510. Arustede (Arnsladt) 552. Arustualdae (Arnswaide) 551. Arveli (Alviio) 529. Ascariae (Aschersleben) 551. Asciani 518. Asloyae (Oslo, Kristiania) 548. Oonventus : Assarii (Bazas) 539. Assilii (Asolo) 525. Assisii 178 503. Asth (Asli) 527. Astoricae (Astorga) 321 534. Athenarum (Athinae) 533. Attrebati 545. Atyensis (Atienza) 536. Augustae (Augsburg) 326 550. Auraycae (Orange) 539. Aureliaci (Aurillac) 308 538. Aureliani (Orleans) 543. Auriensis (Orense) 321 534. Austae (Aosta) 526. Auxi (Auch) 538. Auxiliani (Azille) 540. Auximi (Osimo) 278 513. Aveld (Saalfeld) 552. Avelini (Avellino) 529. Avenzolaschae (Venzolasca) 558. Avezani (Avezzano) 530. Avinionis (Avignon) 539. .\voniaci V. Annoniaci. Ayllonis (Aillon) 536. Aynburgae (Hainburg) 552. Bachini (Bacs) 554. Bachoniae 547. Bagnacavallo (de) 524. Baiocis (Bayeux) 545. Baionae (Bayonne) 538. Balneolis (Bagnols) 540. Balneoregio de (Bagnorea) 516. Balsingin (Walsingham) 546. Balsorani (Balsorano) 530. Bani in Metis Graeciae (Bacs Monostor) 554. Barbastri (Barbastro) 537. Barberini 518. Barchinonae (Barcelona) 324 348 349 536. Bareby (Barby) 551. Bari 531. Bari (Bar-sur-Aube) 541. Baruli (Barletta) 293 531. Basileae fBasel) 550. Basiani (Bassano) 525. Bealiensis (Baeza) 535. Bechehina (Bechin) 553. Begulentae (Bovolenta) 525. Beiarensis (Bejar) 535. Belicadri 540 nota 2. Belvaci (Beauvais) 545. Belnae (Beaune) 541. Belsae (Wels) 553. Benaventensis(Benavente)534. Beneforati (Velorado) 536. Beneventi 529. Berberili (Barbezieux) 542. Bermei (Bermeo) 536. Bergao», (Berga) 536. Bergis (Bergen) 548. Berlin 552. Bernavo de (Bernay) 545. Berni"(Bern) 550. Bertenorii (Berlinoro) 524. Beruli (Beyruth) 533. Conventus : Bervici (Berwick) 546. Besterceae (Bestercze-Bistrilz) 554. Betfordiae (Bedford) 546. Bethlehem 533. Bettonii et Bittonii (Bettona) 243 504. Betunii (Bethune) 545. Betuzae 555. Beverlaci (Beverley) 546. Bichili (Wicklow) 547. Bidzoniae (Bydzow) 553. Biguliae (Biguglia) 558. Bilinae (Bjelina) 555. Bisimani (Bisignano) 532. Bisuntini (Besancon) 541. Biterris (Beziers) 540. Bittoriae (Vitoria) 536. Bituricae (Bourges) 542. Bizacensis (Betanzos) 534. Bladislavici (Loslau) 553. Blessiniae 547. Blucani v. Luclani. Bobii (Bobbio) 52i. Bodnimiae (Bodmin) 546. Boiani (Boiano) 531. Boiensis (Bcja) 335. Bolsenae 516. Bonessau (Beneschin) 333. Bonifatii (Bonifacio) 538. Bononine (Bologna) 262 521. Borlingenae (Ueberlingen) 530. Boselaviae (Bunzlau) 553. Boton (Beuthen) 533. Botonti (Bitonto) 331. Bozarii (Bozen) 553. Brageniaci (Bergerac) 538. Branfortii (Sarnano). 514. Brebei'ii (Bribir) 303 328. Bregae (Brieg) 552. Bregantium (Braganra) 535. Bremae 327 551. Brignolae (Brignoles) 539. Brigurtae (Broughlon) 546. Brisnae (Brixen) 553. Brivatensis (Brioude) 542. Brixiae (Brescia) 526. Brufortii 244 280 281. Brugis (Briigge) 545. Brundusii (Brindisi) 331. Brunnae (Briinn) 553. Brunsburch (Braunsbcrg) 552. Bruunswjick (Braunschweig) 551. Bruvae (Brive) 538. Bruxellae (Bruxelles) 549. Budae (Budapest) 555. Budesyn (Bnutzen) 552. Bullieniae (Kilkenny) 347. Bunnae (Bonn) 349. Burdegalae (Bordeaux) 339. Burgevalleri (Bridgwater) 546. Burgi (Burgos) 536. Burgi (Borja) 537. Burgi (Bonrg) 5il. Burgi Novi (Bourgneuf) 542. Burgi Sancti Domi^nini (Borgo S. Donnino) 523. 640 INDEX. Conventus : Biirgi Snncli Lauronlii (Borgo S. Lorenzo) 518. Biirgi S. Sepulcliri (Borgo S. Sepoicro) 242 o05. Burglorf (Burgdorf) 5o0. Buscridis ('s Herlogeiiboscii) 549. Bustonicac (Bukovica) 555. Cadani (Kaadcn) 554. Cadomae (Caen) 545. Caesaraugustae(Zaragoza) 349 537. Cafa (Caffa Teodosia) 557. Calatagironi (Caltagirone) 297 533. Caiatavilii (Calatayud) 537. Calderariae (Calderara in Be- no) 522. Caldig (I^olding) 548. Calisiae (Falaise) 545. Callaris (Cagliari) 558. Calmi (Calvi) .558. Caludburch (Kalundborg) 548. Calvi (Cagli) 515. Camani (Cagnano) 531. Cambalech (Peking) 557. Camberiaci (Chambery) 541. Cameraci (Cambrai) 5i5. Camerae (La Chambre) 541. Camerini 275 449 512. Caminix (Kamieniec) 556. Camorani (Camerano) 513. Campagnani (Cainpagnano) 515. Campibassi (Campobasso) 531 . Campis de (Kampen) 549. Campi regis (Konisfelden) 550. Camplo (Campli) 530. Canali (Canale) 510. Candidae (Kandia) 533. Candomii (Candom) 538. Caneac (Canea) 533. Cantabrigiae (Cambridge) 546. Cantazarii (Catanzaro) 532. Cantu (Cantii) 526. Cantuariae (Canterbury) 331 545. Canusii (Canosa) 531. Capellae (Chiappetla) 527. Capitis Islriae (Capo d' Istria) 528. Capricorni (Caprignone) 510. Caprunchuc (Koprivnica) 554. Capuae (Capua) 529. Carassii (Karasubasar) 557. Carbii (Ciil\i) 510. Carcasonac (Carcassonne) 540. Carceriim (Carceri) 73 187 199 203 291 454 466 504. Carii (Cairo) 527. Cari Loci (Charlieii) 541. Carliuli (Carlisle) 5i6. Carmerdiniae ((larmarthcn) 546. Cariiiignani 517. Carnoli (Charlrcs) 544. Car|)elras ((larpenlras) 540. Carjii 523. Conventus : Carrionis (Carrion de los Con- des) 536. Casali (Casale) 527. Casalis Maioris (Casalmaggio- re) 524. Caselli (Cashel) 547. Cassiae (Cascia) 243 511. Cassinae (Ca.ssine) 527. Castelli (Castello) 525. Castilionis (Caslignano) 511. Castilionis (Caslellon de Am- piirias) 536. Castiilionis (Casliglione) 520. Castillionis (Castiglione Fio- rentino) 519. Castillionis (Chatillon) 541. Castri 536 nota 5. Castri (Chalellerault) 5i2. Castriboni (Caslelbuono) 533. Castri Caesaris (Castrogeriz) 536. Castri Diini (Chateaudun) 543. Castrificardi (Castelfidardo) 513. Castri Florentini (Castel Fio- rentino) 254 518. Castrigelosii (Casteljaloux) 538. Castri loannis (Caslrogiovanni) 532. Caslrimaris (Castellamare) 529. Castri Milii (Castrimiglio) 513. Castri Novi (Casteilaudary) 537. Castri Novi (Castelnovo) 527. Castri Novi (Castelnuovo) 532. Castri Plebis (Citta della Pieve) 519. Castri Bodulfi (Chateauroux) 542. Castris (Castres) 538. Castri Veteris (Castelvecchio) 530. Caslrivillarii (Chateauvillain) 541. Castrivillarum (Castrovillari) 532. Castrocarii 524. Catalani (Chalon - sur - Marne) 545. Catari et Catharae (Cattaro) 303 528. Cataviani (Catignano) 530. Cathaniae (Catania) 532. Caiirati (('oralo) 531. Cefaludi (Cefalu) 533. Ogediinn (Szegedin) 555. Celani (Cellino) 530. Cellis (le (Celle) 516. Cemenii (Nagy Szebcn, Iler- mannstadt) 5.")i. Cenomannis (Lc Mans) 307 543. Cenoyma (Znaim) 553. Ccperani (Ccprano) 529. Ccps (S/.epes) 55 i. (leplon (Tsiuan-ceii) duo loca 557. Cerbaroli (Cerbaiolo) 509. Conventus : Ceret (Sereth) 556. Cernouye (Krnov, liigerndorf) 553. Cerieti (Cerreto) 511 529. Cerviae (Cervia) 524. Cesenae 524. Cessae Columbi (Cessapalom- bo) 5 14. Ceslriae ((^hester) 546. Ceiinae (Cetinje) 555. Cetoiiae V. Setonae 211. Cevae 527. Cherii (Chieri) 527. Cherin (Ceri-Clerevic) 556. Chersi (Cherso) 303 528. Chevesdi (Kovesd) 556. Chevin (Keve) 556. Cibectoli (Cibottola) 316 504. Ciliae (Cilli) 553. Cimbali (Balaklawa) 557. Cinegiensis (Cangas de Tineo) 534. Cinguli (Cingoli) 513. Cisiarici (Sisteron) 540. Cislernae (Citerna) 509. Civiladellae (Ciudadela) 537. Civitalis (Civita Campomara- no) 531. Civitatis (Ciudad Rodrigo) 534. Civiiatis Austriae (Cividale) 525. Civitatis Belluni (Belluno) 525. Civitatis Caslellanae (Civita Caslellana) 515. Civitatis Castelli (Cilla di Ca- stello) 241 505. Civiiatis Ducalis (Citladucale) 516. Civitatis Novae (Civitanova- Marche) 512. Civitatis Regalis (Cittareale) 511. Civitalis Sancti Angeli (Cilla S. Angelo) 530. Civitellae 504. Civitellae ((^ivitella del Tronlo) 530. Civitellae (Civitella in custo- dia Tiburiina) 516. Clanmcl (Clonmol) 547. Claramontis (Cicrmonl) 542. Claralhoy (Clane) 547. Claienlia (Cllarcnlza) 533. Ciariae (Clane) 5i7. (llavari (Chiavari) 527. f^lavaxii (Chivasso) 527. Clicunfori in melis Tartariac (Maros Vasarhelv) 554. Clivis (Cleve) 5i9." Cliigiae (Chioggia) 525. CUisii (Chiusi) 519. Codebet (Cottbiis) 551. ('oiiilaineiisis (('cziinlira) 535. ('olceslriac (('olchcsicr) 546. Colimbria (Coimbra) 535. Collestacliarii ((^oslacciaro) 510. INDEX. 647 Conventus : Collis (Colle Val d' Elsa) SI8. Colomiae (Kolomea) 556. Coloniae (Colii) 548. Coloniae (Cologna) 525. Columbariae (Colombaia) 261 520 550. Combiirch (Coburg) 552. Compendii (Compiegne) 545. Compostellae (Santiago) 534. Compriaci (Compreignac) 542. Comuch 557. Conchiae (Cuenca) 536. Confluentiae (Coblenz) 549. Confortini (Confortino) 522. Conissae (Leonessa) 511. Coniunctoriae (Coventry) 546. Consenliae (Cosenza) 532. Constantiae (Constanz) 550. Consianlinopolim 556. Contraguerrae (Controguerra) 530. Contratae (de Venetiis) 20 263. Corbarii (Corvaro) 530. Corbaviae (Krbava) 555. Corchin (Korczyn) 553 not. 11. Corciani 504. Cordubae (Cordoba) 535. Corinalti (Corinaldo) 514. Corinthi (Korinthos) 533. Corkam (Chotin) 556. Corneclani (Corneglano) 274 525. Corneti provinciae Romanae 515. Corneti in provincia S. Angeli 295 531. Coroni CKoroni) 533. Corrizopici (Quimper) 542. Corsignani (Pienza) 520. Cortigiae (Cork) 547. Cortimili (Cortemilia) 527. Cortonii (Cortona) 519. Coruiensis (Coruna) 534. Corvi (Korfu) 533 nota 5. Cossignani 512. Costich (Hosic) 555. Coironi (Cotrone) 532. Covaliniensis (Covilha 535). Cracoviae (Krakaii) 553. Crebi (Oerebro) 548. Cremae 526. Cremonae 523. Crespollani (Cres|)ellano) 522. Cristae (Crest) 542. (^ristenstorch (Zisiersdorf) 552. Cruppac (Ivrupa) 555. Cuculi 529. Cuellaris (Cuellar) 536. Culmen (Culm) 552. Cumis de (Como) 526. Cunei 527. Ciiriaebani (Sutjeska) 555. Curiliani (Corigliano) 532; cfr. nota 8. Cusniinen (IJoryniec) 556. Culiae (Ilof) 551. Conventus : Cyaslaviae (Caslau) 553. Cylippii (Heiibronn) 550. Daventriae (Deventer) 549. Daxae (Daxa) 528. Derossae (Daroca) 537. Dertusiae (Tortosa) 537. Deserti 547. Detii (Desio) 526. Diani (Diano) 529. Diensis (Die) 307 542. Diglassae (Glaz) 555. Dignae 540. Dinani (Dinan) 542. Dinanlii (Dinant) 545. Dirutae (Deruta) 504. Divionis (Dijon) 541. Dolensis (Dole) 541. Domini Pacis (Lugo de Paci") 522. Donzimaci (Donzenac) 538. Dordraci (Dordrecht) 549. Drestanden (Dresden) 551. Dulbiniae (Dublin) 547. Dulbrich (Duisburg) 549. Dulcini (Dulcigno) 528. Duncastriae (Doncaster) 546. Dundae (Dundee) 546. Dundavae (Dundalk) 547. Dunfres (Dunfries) 546. Dunvici (Dunwicb) 546. Duraci (Douai) 545. Duranti (Urbania) 515. Duratii (Durazzo) 302 528. Durni (Down) 547. Dyaco (Djacovo) 555. Dyesl (Diest) 549. Eboli 529. Eboraci (York) 546. Efordiae (Hereford) 546. Egrae (Eger) 551. Elborensis (Evora) 535. Elonramadae (Clonard) 547. Embrundunii (Embrun) 540. Engolisnae (Angouleme) 542 nota 2. Erfelliae (Ilersfeld) 549. Erfordiae (Erfurt) 327 552. Erfordiae (Herford) 549. Eroaviae (Grabovv') 553. Esculi (.\scoli-Piceno) 277 51 1. Esciili (Ascoli-Satriano) 531. Esolduni (Issoudun) 542. Estensis (Este) 525. Elhori (Thorn) 552. Eudi (Indjija) 554. Eiigubii (Gubbio) 241 510. Extremocensis (Extremoz) 535. Fabriani (Fabriano) 277 514. Fabrione de 210 212. Fagiolae (Faggiola) 514. Fallcroni 514. Famogustae (Famagosla) 544. Fanani 523. Fani 514. Fasii (Faches) 545. Faventiae (Faenza) 524. Feltri (Feltre) 525. Ferentini 517. Conventus : Ferrarae 522. Ficecli (Fucecchio) 517. Figiaci (Figeac) 308 538. Figini (Figline) 51 8. Filinguenae (Villingen) 550. Fillaci (Villach) 553. Firclariae (Fritzlar) 549. Firmi (Fermo) 51 4. Flensburch (Flensburg) 548. Florentiae 202 361 517. Florenziaci (Florensac) 540. Fogiae (Foggia) 295 531. Fogiae Novae (Phokia) 556. Folquarquerii (Forcalquier) 540. Fontis Columbae et Polumbae vel Polumbariim (Fonte Co- lombo) 371 373 516. Forani (Forano) 232 276 277 513; secundus locus 513. Fordani (Puigcerda) 540. Fori Simfronii (Fossombrone) 514. Forlivii (Forli) 524. Forsinae (Pforzheim) 550. Fossani 527. Fractae (Fratta) 524. Francae Villae (Francavilla al Mare) 530. Francinfordiae(Frankfurt) 550. Frattae 509. Freberniza (Srebrenica) 555. 'Friburgi Inferioris (Freiburg) 550. Friburgi Superioris 550. Frideburch (Friedberg) 550. Frigiae (Frias) 536. Fulanitii (Pulcenigo) 525. Fulginei (Foligno) 242 510. Fundis (Fondi) 529. Furcae (Force) 512. Gadalfaiariae (Guadalajara) 536. Gaiaci (Gray) 541. Galaf (Halicz) 556. Gaietae (Gaeta) 529. Galeratae (Gallarate) 526. Galvy (Galway) 547. Gandavi (Gent) 545. Gangareti 519. Gardiensis (Guarda) 535. Gebenensis (Geneve-Genf) 54 1 . Gelli (Agello) 504. Gempnici (Ipswich) 546, Gcasii (Gerace) 532. Geriti (Grein) 553. Germisceriae (Grimsby) 546. Gerpesvalde (Greifswalde) 55 1 . Gerundae (Gcrona) 536. Gervermicae (Varmouth) 546. Giffonis (Giffoni) 529. Gihennensis (laen) 535. Ginnaci (Gignac) 540. Giricensis (lerez) 535. Glazi (Glatz) 553. Glemonae (Gemona) 525. (ilogoniae (Obergiogau) 553. Gloncestriae (Gloucester) 546. 648 INDEX. Conventus : Glutiae (Gorizia, Gorz) 525. Gncsnan (Gnesen) 553. Goidebercli (Goidberg) 552. Gordonii (Goiirdon) 538. Goriis (Gorlitz) 55-2. Gracamae (Graiiam) 546. Grandusoni (Grandson) 5il. Gransoy (Gransee) 552. Grassae (Grasse) 539. Grationopolis (Grenoi)le) 541. Gravinae 532. Greben 555. Grecliii (Greccio) 276 516. Gregani (Gargnano) 526. Grez (Kiniiggriitz) 553. Grezc (Graz) 553. Grifonbercli (Greifenberg) 551 . Grismariae (nofgcismar) 549. Grodecli (Grodel^) 556. Gronimberch (Griinberg) 549. Groninghae (Groningen) 549. Grosseli 520. Gualdi 510. Guardiae (Guardiagrele) 530. Guilionisii (Guglionesi) 531. Gurbonich (Gujurgjevak) 554. Guyncampi (Guingamp) 542. Hallis de (Hall) 550. llalus (Ilalle) .551. Ilalverstadensis (Halbersladt) 32« 551. Hamburch (Hamburg) 551. Ilanover (Hannover) 551. Heidelberch 550. Heldesim (Hildesheim) 328 551. Hcrbipolis (Wiirzburg) 550. IIerder\viche(Ilardf'r\vijk)549. Ilcremilae (Eremita) 191 510. Herspclliae (Hartlepool) 546. Ilorte V. Orte. Ilospitaiis (Ospedale) 511. Ildstunii (Ostuni) 531. Ilulmonae (Ulm) 550. Iluxariae (Iliixler) 327 549. laccac (laca) 537. lacinti (Zante) 533. ladrae (Zara) 528. lani (Giano) 510. lanuae (Genova) 289 526. laniirini (Gyor, llaab) 554. Iglaviac (Iglau) 553. Ilerdae (Lcrida) 324 348 546. Imolac 52 i. Indcbutgae (ludenbnrg) 553. Insulac (lic d'OIcron) 542. Insulae (risle-lourdain) 537. Insulac (risle Venaissin) 539. Insiilae Viridis sive de Algi- Ziiria (Algcciras) 535. liisiilis (Lille) 545. Insulac laci Perusini 234 504. Intnraiiinc (Terni) 240 510 5i0. lonc ((iioia) 531. locliil (Voiighal) 547. lporcgia(! (I\ rca) 526. Iprac (V|)cren) 545. Conventus : Ischitellarum (Ischitelli) 531. Isei (Iseo) 526. Iscnach (Kiscnncli) 552. Itaviae (Miicka) 552. iiissae (Inca) 537. lustinopolis (Capo d' Istria) 303 528. Iiivenatii (Giovinazzo) 531. Kalis (Kalisz) 553. Kamundae (Schwiib. Gmiind) 550. Katurchi (Caliors) 538. Kclinusin (Geinhausen) 550. Kildariac (Kildarc) 5i7. Kiliven el Kilone (Kiel) 325 551. Kram (Ilram) 556. Kyllerlh (Killaloc) 547. Kylone V. Kilivcn. Kyris (Kvritz) 327 552. La (Laa)"553. Lab 555. Lacronii (Logrono) 536. Laibaci (Laibach) 553. Lamacensis (Lamego) 535. Lamasiae (Hamely) 546. Lamoc (Glamoc) 555. Lancariensis (Alemquer) 535. Landae (Lodi) 526. Lanisocae (Landshut) 550. Lapostae (Pos(a) 511. Lasani (Lanciano) 530. Lascrovae (Lasva) 555. Laudini (Laon) 545. Laureti (Loreto Aprutino) 530. Lauri (Loro) 514. Lausannae 541. Laustrucii (Lautrec) 538. Lcctoriae (Lecloure) 538. Ledonensis (Lons-le-Saunier 541. Legenis (Liegnilz) 552. Legionum (Leon) 534. Leicestriac (Leicester) 546. Lemburgae (Lcmberg) 556. Lemonicarum (Limoges) 538. Lcnniac (Kings Lynn) 546. Lenoniae (Lelow) 553. Leodii (Licge) 545. Leonani (Luano) 515. Leontini (Lentini) 533. Leiica (Lcka, Lockenhau.s) 554. Leiidenariae (Lcudinara) 525. Leveniberch (L()\veiil)crg) 552. Lcvisiae (Lcwcs) 546. Licosconii 556. Lima.ssol 533 nola 6. Limburcli 549. Limosi (Limoiix) 540. Lincopiae (Linkiiping) 548. Linorii (Liboiiinc) 539. Li|)is(>e (Lcipzig) 551 Lipsae (Okolicsna) 554. I.itii (Lcccc) 531. Liveli (Alhacelc) 536. I.obaviac (Liibau) 552. Loclias (Loclies) 512. Conventus : Lognani (Liignano) 510. Londonac (Lo(it.'ve) 510. Londoniariim (London) 546. Longiani 524. Longoni (Longone) 516. Losduni (Loudon) 542. Lovanii(Louvain) 549. Lnasiae (Limerick) 5 »7. Luban (Lauban) 552. Lubicli (Liibeck) 327 551. Lucae (Lucca) 517. Luccnsis (Liigo) 534). Luceriac (Luzern) 550. Lucerini (Lucera) 531. Lucignani 519. Luclani (Biicchianico) 290 530. Lucorani (Locarno) 526. Luczenburch (Luxemburg) 549. Lugduni (Lyon) 305 541. Lugo (de) in custodia Ka- vennae 524. Lugiiani (Lugano) 526. Luminis (Kopenhagen) 548. Lunelli (Lunel) 540. Lunenburch (Lijneburg) 327 not. i: 551. Lunosani (Limosano) 531. Lurisam (Linz) 553. Lutomaris (Leitmeritz) 554. Lutri (Kaiserslautern) 550. Lyndaniae (Lindau) 550. Lyndis (Lund) 548. Maceratae 512. Macerensis (Madrid) 536. Macheliniae (Malines) 549. Machiovae (Macva) 555. Madeburch (Magdeburg) 327 551. Mager 557. Magliani (Magliano) 516. Magunliae (Mainz) 550. Maioricarum (Mallorca) 537. Maioricensis (Mayorga) 53 i. Malfl (Amalfi) 529. Malifarnan(Multyl'arnham)547. Mamucci (557). Manlredoniae 531. Mantuae (Mantova) 274 525. Maniipclli (Manoppclio) 530. Maiburch (Marburg) 549. Marcclli (Mariel) 538. Marciani (Marsciano) 504. Margliani (Mariano) 526. Marisbiirgae (Marbiirg) 553. Marinadae (Marmandc) 53H. Marologii (S. lean-de-Maru(''- jols) 540. Marsaliac (Marsala) 533. Marsicani (Piscina) 530. Marsici (Marsico) 5-2*l. Marsiliae ^Marseille) 316 539. Masi (Lc Mas d' Agcnais) 538. Massae (Massa) prov. .Marchiae 514. Massae (Massa) pr(i\. Tiisciac 25.'i 520. INDEX. 649 Conventus : Massanae et Messanae (Messi- na) 297 348 532. Maslracis (Marstrand) 548. Mataloni (Maddaloni) 529. Matelicae 314. Materae 532. Matisconis (Macon) 541. Matorariae (Martirano) 532. Maviassae (Manosque) 539. Mazzariae (Mazzara) 533. Medanli (Mantes-sur-Seine) 544. Mediolani (Milano) 525. Meinege (Meiningen) 352. Meldis (Meaux) 544. Meldulae (Meldola) 324. Melfiae (Melfl) 531. Meificani (Molletla) 531. Mercatelii (Mercatello) 515. Merliae (Merl) 549. Metalini (Mytilini) 556. Methis (Metz) 545. Metinae de Campis (Medina del Campo) 536. Metinae de Pomario (Medina de Ponaar) 336. Mevanii (Bevagna) 243 510. Michpstriae (Chichester; 546. MiddeIburch(Middelburg)519. Mignani (Mignano) 529. Milionis (Montemelone, Poi- lenza) 513. Minatis (Mende) 340. Mirabelli (Mirebeau) 542. Mirandae (Miranda de Ebro) 536. Mirandae (Mirande) 538. Mirapisce (Mirepoix) 537. Mishusin (Miihlhausen) 550. Misinae (Meissen) 327 551. Misinburch (Weissenburg)5o0. Modolviae (Moldawitza) 556. Modoetiae (Monza) 526. Modrosae (Modrus) 528. Moletae (Auletla) 529. Moliani (Mogliano) 236 258 281 433 514. Molinae (Molina de Aragon) 537. Monaci (Miinchen) 550. Monasterii (Miinster) 325 549. Monasterium S. Clarae de Nea- poli 290 347 528. Monopolim (Monopoli) 531. Monteaionis (Montaiono) 310. Monteni (Montieri) 520. Montibus de (Mons) 545. Monticellis (Moniicelli) 51 1 . Monticularum (Fontecchio)530. Monticuli (Montecchio) 513. Montignani (Montagnana) 525. Montiiii (Montelie) 542. Monliliorum (Montelier) 539. Montiniaci (Montignac) 538. In Monte (Imotslci) 555. Montis Actionis (Montottone) 514. Albani (Montauban) 538. Conventus : Montis Albedii (Montalboddo, Ostra) 514. Albi (Montblanc) 537. Alli (Montalto) cust. Escui. 511. Alti (Montalto) cust. Viterb. 515. Avium (Mondavio) 514. Brisonis (Mon(brison) 541. Calerii (Moncalieri) 527. Calvi (Moncalvo) 527. Casalis (Monte Casale) 505. Casi (Montcuq) 538. Compatrum (Monte Com- patri 251 515 523. Falconis (Montefalco) cusl. Escul. 512. Falconis (Montefalco) cust. Ferrar. 523. Falconis (Montefalco) cust. Spolet. 510. Ferradi (Montferrand) 542. Fescoli (Montefusco?) 529. Flasconis (Montefiascone) 515. Florentini (Montefiore) 514. Florum (Montefiore) 512. Forrnisini (Mondaino) 514. Granarii (Monte Granario) 514. llclni (Montalcino) 261 520. lovis (MonteGiove) 235 504. Leonis (Monteleone) cust. Reatin. 516. Leonis (Monteleone) cust. Regii 511 Leonis (Monteleone) cust. Regni 532. Luci 241. Lucidi 305. Luponis (Montelupone) 512. Marziani (Mont-de-Marsan) 538. Novi (Montenovo, Ostra Ve- tere) 314. Odorici (Monteodorisio)531. Perusini (Monte di Perugia) 208 504. Pessulani (Monlpellier) 313 340. Pilosi (Montepeloso) 532. Politiani (Montepulciano) 261 316 520. Rasi (Monte Raso) 558. Realis (Montereale) 511. Regii (Monterey) 534. Regis (Monte del Re) 524. Rubani(Monlerubblano)5 1 4. Sancti (Potenza Picena) 512. S. luliani (Monte S. Giu- liano) 533. S. Mariae (Monte Giorgio) 514. S. Martini 511. S. Petri (S. Pietro) 514. Sarculi (Montesarchio) 529. Silicis (Monselicc) 525. Silvani (Montesilvano) 330. Conventus : Montis Syon 533. Ulmi (Montedell'Olmo)314. Varci (Montevarchi) 319. Vici (Mondovi) 527. Ylaris (Moliterno?) 529. Montissoni (Monzon) 537. Montonii (Montone) 509. Mordlingani (Nordlingen) 550. Morellae (Morella) 337. Morlaviis de (Morlaas) 538. Morti (Niort) 542. Mortoti (Maynooth) 547. Moyrenci (Moirans) 541. Mucastri (Nicastro) 332. Mulhusen et Molusin (Miihl- hausen) 328 352. Munstiben (Miinsterberg) 552. Murelli (Muret) 537. Muri (Muro) 529. Muri Veteris (Murvieclro) 537. Murri (Murro) 280 512. Murri (Morro d' Oro) 530. Murtiae (Murcia) 536. Mutae (Hohenmauth) 553. Mutinae (Modena) 263 323. Mystath (Nyborg) 348. Namurci (Naniur) 545. Nanetis de (Nantes) 542. Nansclaviae (Namslau) 552. Narbonae (Narbonne) 317 540. Narii (Naro) 532. Narnii 242 510. Nartatoni (Northampton) 546. Nazareth 533. Neapolis 290 528. Nemoris (Bosco a Frati) 518. Neptuni (Netluno) 516. Nerenstan (Diirnstein) 553. Neriaci (Nerac) 538. Neritoni (Nardo) 531. Nerthem (Na.sice) 554. Nestin 556. Nestueth (Niistved) 548. Neumasi (Nimes) 540. Nicosiae 348 533. Nicoterrae 332 nota 2. Nigaldasi (Ingolstadt) 350. Nigroponlis (Negroponte) 303 533. Nisze (Neisse) 552. Nitriae (Nyitra, Neutra) 554. Nivelli (Nivelles) 545. Niveris (Nevers) 542. Nizziae (Nizza) 539. Nobo de (Noli) 527. Noceriae (Nocera) 510. Nolae (Nola) 529. Norvici (Norwich) 546. Nostin (Sniatyn) 556. Noti (Noto) 533. Notii (Limassol) 533 nota 6. Notingamiae(Nottingham)546. Novae (Neustadt) 552. Novac Civitatis (Neustadt) 329 532. Novae Domus (Neuhaus) 553. Novariae (Novara) 525. 650 INDEX. Conventus : iNovebraiideburcli (Noiibran- denbiirg 551. iNovi Castri (Casteiniiovo) 535. Novi Caslri (Neiifciiaieau) 5i5. Novi Castri (Ncwcastle) 546. Novifori (Neuniartit) 552. Noviomi (Noyon) 545. Nuceriae (Nocera) 529. Nugarolii (Nogaro) 538. Nuntiae (Nonza) 558. Nuntronii (Nontron) 538. Nuriduni fYverdonj 541. Nursiae (Norcia) 243 51 1 548. Nussae (Mies) 554. Nussiae (Ncuss) 325 548. Nynifae (Sermoneta) 516. Nyncopiae (Nyi\oping) 548. Obeinalvae (Obornik) 553. Oblingae (Esslingen) 550. Occagfrcgis (Carrickfergus) 547. Occosii (Occosia) 511. Ocestae (Dordiestcr) 346. Octoveriae (Odense) 548. Occuscudini (Felso-Segusd) 55 i. Offeni (Ofena) 530. Offldae 512. Onimburcti (Offcnburg) 530. Oleti (Olite) 537. Oiiveti (Olmedo) 536. Ologoviae (Gioss Glogau) 553. Oiomnae (Olmiitz) 553. Olori (Oloron) 538. Opaviae (Troppau) 553. Opinhemae (Oppenhcim) 550. Opol (Oppein) 553. Oppretii (Oreno) 526. Optae (Iluetc) 536. Oreae (Oria) 293 531. Orenis (Horsens) 548. Organe de 557. Ornani (Ornanoj 558. Orstianae (Orsova) 556. Ortae (Orlc) 249 515. Ortonae 530. Orugellae (Kungelf) 548. Osnabrugge (OsnabriJck) 549. Ossae (Hiicsca) 537. Ossem (Osciiatz) 327 551. Ostorwerlimburcii (Witlen- berg) 55 I . Ovetensis (Oviedo) 534. Oxeac (Ejea) 537. Oxellae (ijiella) .526. Oxidolii ((■xcideuil) 538. Oxoniae (Oxlbrd) 329 546. Pacensis (iJadajoz) 535, Pactis (Patti) 532. Padcrburnae (l>iiderboro) 549. Padiiae 264 524. Pagi (Pago) 528. I»alentiae (Palencia) 536. Palenliolac (Palcnzuela) 536. Palevac (i'alena) :\M. Pamiac (Piilca) 553. Painpilonis (Pamplona) 537. Paiiormi (Paleiinoj 297 532. Conventus : Panlanellis (Pantanelli)' 510. Papemberch (Bamberg) 550. Paphi (Pafo) 533. Papiae (Pavia) 527. Parentii (Parenzo) 520. Parisius (Paris) 308 329 479 501 517 5i3. Parmae 523. Parpignani (Perpignan) 540. Parthem (Parchim) 551. Partiniaci (Partcnay) 542. Pasquitii (Peschici) 531. Patras 533. Pedisluci (Piediluco) 510. Peleni 530. Pennae (Penne) 530 538. Pennae Fidelis (Penafiel) 536. Pennae Sancti loannis, (Penna S. Giovanni) 288 514. Pennae S. Marini (S. Marino) 279 514. Pensauri (Pesaro) 449 314. Perae 556. Pergami (Bergamo) 526. Pcrgulae (Pergoia) 514. Peroni (Pcronne) 545. Peroniae (Pettau) 553. Perjjsallan (Upsala) 5i8. Perusii (Perugia) 205 504. Pelragorarum (Pcrigueux) 538. Pictavis vel Piclaviac (Poi- tiers 307 542. Pignani (Appignano) 511. Pignoroli (Pinerolo) 527. Pili (Pigiio) 249 345 517. Pilisvam (Piisen) 554. Piperni 249 516. Pirae (Apiro) 514. Piranii (Pirano) 528. Piscariae (Pescara) 530. Pisciae (Pescia") 517. Pisdrae (Pysdry) 553. Pisis de 499 517. Pisquiae (Brugliano) 242 510. Pistorii (Pistoia) 517. Pitiliani (Pitigiiano) 516. Placcntiac (Piacenza) 523. Placentinus (Pla.scncia) 535. Plani (Piano) 520. Planilii 531. Planorii (Pianoro) 522. Plateae (Piazza Armerina) 532. Plebis Sacci (Pieve di Sacco) 523. Plorati (Pioraco) 513. Plumhi (Olovo) 5.55. Plumhini (Piombino) 320. Podii (Le Pny) 3il. Podii (Puigccrda) 540. Podii lionizi (Poggibonzi) 518. Podii Biisconii (Poggio Busto- nc) 516. Polac 303 528. Polizii (Polizzi) 297 532. Ponlaiiac ■i3(). PoiUc dc (Biiix) 554. Ponlc dc (Droglicda) 547. Pontibus de (Pons) 542. Conventus : Poniisoyae (Ponloise) 545. Pontis Veteris (Pontevcdra) 53 i. Pontrcmuli (Pontremoli) 517. Poperi (Popoli) 330. Porliunculae 194 203 504. Portolalrcnsis ( Portalegre) 535. Portu de (Porto) 335. Portus Gluarii (Portugruaro) 525 Posonii (Pozsony, Pressburg) 554. Potentiae (Pontenza) 329 in nola. Poiocae (Saros-Patak) 554. Pozzoli (Pozzuolo) 526. Praeceni et Proceni (Proceno) 251 516. Praecinae (Procina) 531. Pragae fPrag) 533. Prati (Prato) 318. Pregii (Preggio) 304. Presccnae (Preston) 346. Prinsclaviae (Prcnzlau) 329 551. Prisaci (Breisach) 550. Prucae (Bruck) 553. Pruvini (Provins) 544. Puleggii (Poggio Canoso) 311. Puppii (Poppi) 260 519. Pyris (Pyritz) 331. Quarlaroli (Quariarolo) 523. Qucdlinburch 331. Quinquc Lcclcsiae (Pecs, Fiinf- kirchen) 354. Racaneti vel Recaneli (Re- canati) 278 513. Kadicofani 520. Radigiae (Reading) 546. Radomis (Radom) 553. Radyeyon (Radjejew) 553. Ragusae (Ragusa) 528. Ragusiae in Sicilia (Ragusa) 333. Randatii (Randazzo) 298 532. Ratisbonae (Regensburg) 326 550. Raudcy (Randers) 548. Bavelli (Rovella) 529. Reate de (Rieti) 516. Regii de cuslodia Ferrariae (Reggio) 323. Regii (lalabriae (Reggio) 532. Regii (Riez) 540. Regulac (Rcolc) 539. Rclaviac (Raillane) 539. Rcmis (Reims) 545. Riccardinae (Riccardina) 181 522. Ricchicliolae 504. Bichcmundiae (Richmond) 546. Rigae (Riga) 551. Righignani (Draguigiian) 339. Rinolii (Rioms) 539 nola I- Riomi (Riom) 5i2. Riparoli (Bivarolo) 527. Ripac (Ri\a) 525. INDEX. 651 Conventus : Ripae Transonis (Ripatran- sone) 278 449 511. Ripastagni (Rabastens) 538. Rlpaviensis (Ribadeo) 534. Ripeliae (La Rochelle) 542. Ripis de (Ribe) 548. Risciiiidis (Roskilde) 548. Rivoriim (Rieux) 537. Rochae (Rocca, Arcevia)5I4. Rodi 531. Rodigii (Rovigo) 525. Rodonis (Rennes) 307 542. Romae v. Aracaeli. Romanis de (Romans) 542. Romulae (Maranola) 529. Roremundae (Roermond) 549. Rossae (Ross) 547. Roslich (Roslock) 551. Rolhinburch(Rothenburg) 550. Rothomagi (Rouen) 545. Rotisburgiae (Roxburgh) 546. Rovi (Roye) 545. Rubiaci (Ruffach) 550. Ruthennae (Rodez) 538. Rutrilinguenae (Reutlingen) 550. Ruviani (Roviano) 516. Sactae (Szccseny) 554. Salamanticae (Salamanca) 534. Salati (Sarlat) 538. Salem (Salemi) 533. Salinensis (Salins) 541. Salisber (Salisbury) 546. Salmodil (Salzwede!) 552. Salmuri (Saumur) 542. Salopiae (Shrewsbury) 546. Saltariae (Saltara) 514. Samotensis (Zamora) 534. Sanctae Agalae custodiae Re- neventanae (S. Agata) 529. Agathae custodiae Forlivien- sis 524. Anderiae (Santander) 536. Clarae de Assisio 504. Clarae Neapolis 528. Crucis Neapolis 528. Fidei (S. Foy) 538. Helvzabeth (prope Eisenach) 552. llluminatae (Alviano) 240 510. lustae (S. Giusta in Mon- torio) 530. Mariae custodiae Principa- tus (S. Maria) 529. Mariae Aegyptiacae Neapo- lis 528. Mariae de Angelis 190 203 352 505 609 629 v. Por- tiuncula. Mariae de Angelis custodiae Salamantinae (S. Maria de Angelis) 535. Mariae de Aracaeli 515 v. Aracaeli. Mariae de Campo 555. Mariae Magdalenae custo- diae Montanorum 511. Conventus : Sanctae Mariae Magdalenae Neapolis 528. Mariae Neapolis 528. Mariae Veneliarum 275. Mariae Novae Neapolis 528. Victoriae custodiae Escula- nae 511. Victoriae custodiae Fanen- sis 514. Sancti Aegidii (S. Chely) 540. Affricani (St. Affrique) 308 538. Alexandri (Toffia) 516. Angeli (S. Angelo) 514. Angeli in Vado 515. Angeli de Vena prope Vi- terbium 280 not. 2. Angeli (Monle S. Angelo) 531. Antonii (St. Antoine-de-Sa- lins) 538. Archangeli 524. Bolulfi (Boston) 546. Damiani de Assisio 353 504. Demetrii (Milrovica) 554. Don)inici de Sillis (Santo Domingo de Silos) 536. Egmundi (Bury S. Edmunds) 546. Elpidii 514. Emiliani (S. Emilion) 539. Facundi (Sahagun) 536. Francisci de Assisio 178 503. Francisci in Custodia Bono- niae 522. Francisci de Contrata (Ve- netiis) 263 525. Francisci trans Tiberim 515. Frunt Pragae 553. Gemini 510. Geminiani (S. Gimignano) 518. Germani (S. Germano) 529. Ginesii 514. Helyae (Modric) 555. lacobi (Radicaro) 516. iacobi (Santiago) 534. lacobi Pragae 553. loannis (S. lean-d'Angely) 542. loannis (S. Giovanni in Per- siceto) 522. loannis Rotundi (S. Gio- vanni Rotondo) 531. luniani (S. lunien) 538. Laurentii Neapolis 528. Laurentii iuxta Tiberim 249. Leonis 515. Macharii (S. Macaire) 539. Marci (S. Marco) 532. Martini 517. Maxentii (S. Maixent) 542. Miniatis (S. Miniato) 517. Nicolai '(S. Nicoletto) 525. Nicolai (Visoko) 555. Odomari (S. Omer) 545. Omeri (S. Omero) 530. Petri (Albe) 530. Conventus : Sancti Portiani (S. Pourcain) 542. Processi 520. Quintini (S. Quentin) 545. Quiritii (S. Quirico) 520. Severi -531. Severini Marchiae 57 276 51 2. Severini custodiae Salerni- tanae (Sanseverino) 529. Stephani (San Esteban de Gormaz) 536. Terrentiani iuxta montem Syraptim 433. Trudonis (St. Trond) 549. Salerni 529. Sandec (Sandec) 553. Sanguosae (Sangiiesa) 537. Santaremensis(Santarem) 535 Santonis (Saintes) 542. Saponaria (Saponara) 529. Saray (Zarew) 557. Sarburch (Saarburg) 550. Sarnani (Seranne) 537. Saroviae (Sorau) 552. Sarteani (Sarleano) 520. Sarvi (Sarno) 529. Sasalis Novi (Casalnuovo) 531. Sassari 558. Savonae 527. Saxaro (Lixurion) 533. Saxicorbarii (Sassocorvaro) 514. Saxoferrati (Sassoferrato) 514. Scafordiae (Stafford) 546. Scafusanae (Schafhausen) 550. Scaleae (Scalea) 532. Scandonae (Skradin) 528. Scardebrigiae (Scarborough) 546. Scaris de (Skara) 548. Scemeniae (Szemenye) 554. Sclerich (Schleswig) 548. Scotaneti (Montebaroccio) 282 514. Scotelene (Stockholm) 548. Scutari 528. Secciae (Sezze) 516. Secusiae (Susa) 527. Segaioli (Zagorolo) 517. Segaviae (Segovia) 536. Segniae (Sinj) 528. Selani (Celano) 530. Seminariae (Seminara) 532. Senarum (Siena) 518. 'Senegalliae (Senigallia) 514. Senonis (Sens) 544. Senyrcopiae (Falkoping) 548. Senzaniae (Sezanne) 544. Sereni (Schrimm) 553. Serrae custodiae Camerini 51 2. Serrae Comitum (Serra de' Conti) 514. Serrae Sancti Quirici (Serra S. Quirico) 514. Serravallis (Serravalle) 525. Servisti (Zerbst) 551. Serzanae (Sarzana) 517. 652 INDEX. Conventus : Setonae vel Sciptonae vel Sce- tonae (Ceiona) 21 1 252 279 519. Seveiino de (TurniiSeverin) 536. Sexti (Sestri Ponenle) o27. Sibenicl (Sebenico) 523. Silvanecti (Seniis) 344. Siivici (Siivi) 530. Silvigiaci (Seigneiay) 542. Simdis (Siralsnnd) 551. Simisi (Samsun) 556. Simiso (I.imassol) 533. Sinopi (Sinob) 556. Siracusae et Syracusae 297 533. Siroii (Siroio) 234 276 513. Sisclariae (Frilzlar) 549. Sivenes (Schweidnitz) 552. Smotorix (Czt^rnowitz) 556. Sobes (Karansebes) 556. Solcatli 557; cfr. not. 3. Sollonis (Saion) 539. Solodri (Sololhurn) 530. Sonnini (Sonnino) 517. Sorae (Sora) 529. Sorani (Saronno) 526. Soriae (Soria) 536. Spalcti (Spalato) 528. Spartae (Lesparre) 539 nola I. Spelli 243 504. Spirae 326 550. Spoleti 240 510. Squillatii (Squillace) 532. Stabuli (Staffolo) 514. Stachovae (Skal^ava) 553. Stadii (Stade) 551. Stagni (Ston) 555. Stampis (Etampes) 544. Stanfordiae (Stamford) 546. Slayn (Stein) 353. Stcindal (Stendal) 352. Stellae (listella) 337. Steiyn (Stettin) 351. Straiim (Slrehlen) 552. Stranconii (Stroncone) 510. Strigonii (Esztergom, Gran) 325 354. Subtanlonae (Southampton) 545. Sucssae (Scssa) 329. Suessionis (Soissons) 5i5. Sufliani 2H0 281 514. SulTlagii (Siibiaco) 516. Siiicaniae (Zwickau) 551. Sulnionae (Soliiiona) 530. Sumidrii 5i0 nota 2. Supronil (Sopron, Oedenbiirg) 554. Surrenti (Sorrenlo) 529. Siisati (So(!Sl) 549. Susclis (Seiiseiitz) 551. Sulri 515. Suvareli (Siivcrclo) 520. Symerburcli (S\ endboig) 548. Tadiiac (Tordinci) 554. 'i'agi\()|.igi (Tiiiioli!ague) 547. Tagliacozzii (Tagliacozzo) 530. Oonventus : Talaverae 536. Taleni (Carinolae) 529. Tamiensis (Tavira) 535. Tanae (Asow) 332 557. Tanduc (Tondern) 348. Tannis de (Thann) 550. Taranii (Tarrani) 516. Tarbiae (Tarljcs) 538. Tarchis 557. Tarcnli (Taranto) 531. Tareti (Ziirich) 550. Tarvisii (Treviso) 525. Taurini (Torino) 527. Tauromenii (Taormina) 532. Tcpurg (l)ieburg) 550. Teranii (Teramo) 530. Terasconis (Tarascon) 539. Terdonae (Tortona) 527. Termis (Termini) 533. Termularum (Termoli) 531. Ternaviae (Nagyszombal, Tyr- nau) 554. Terracinae 516. Terraconensis (Tarragona) 537. Terrage de (Tarrega) 537. Terrecoy (Torgau) 551. Terregenae (Sarinena) 537. Terrae Novae (Terranova) 532. Thauri (Toro) 321 534. Thaurisii (Tabris) 556. Theatini (Chie(i) 530. Thebis (Thivae) 533. Thenis (Thienen) 549. Thessalonicae (Saloniki) 556. Tibure de (Tivoli) 516. Tinez (Teinilz) 334. Tocti (Tocco) 530. Tolenlini 512. Toleti (Toiedo) 323 324 3i9 535. Toiosae vel Tholosae (Tou- lou.se) 308 537. Tornaci (Tournay) 545. Tornosani (Tornasano) 513. Torpiae (Tropeia) 532. Tossignani (Tossignano) 324. Trabe de Bonanti (Ponte della Trave) 276 278 449 512. Tragurii (Trau) 303 528. Traiecti custodiae S. Denedicti (Traielto) 529. Traiecti Inferioris (Ulrccht) 549. Traiecti siiper Mosam (Maas- tiicht) 549. Trani 294 531. Trapani 53,3. Trapessiindae (Trabison, Ti- rabson) 556. Trasve (l)ranse) 552. Travcml)iii(h(I)rambiirg)55l. Trecliis de (Troyes) 544. Trelburch (Trelleborg) 5i8. Tremonia(> (Dorlniiiiid) 549. Treveris (Triei) 5i9. Trevii (Trevi) 510. Conventus : Tricarici (Tricarico) 532. Tridenti (Trenlo) 525. Trini.sii (Tiflis) 556. Trinchinii (Trencsen) S54. Troiae 531. Trun (Trim) 547. Tuderti (Todi) 2.15 510. Tiiilae (Tiilin) 553. Tuili rroui) 545. Turgonis (Torgau) 325 v. Ter- recov. Turoli'(Teruel) 537. Turonis (Toiirs) 542. Tuscanellae (Toscanella) 251 515. Tusterini (Tonsbcrg) 548. Tuiellae (Tudela de Navarra) 537. Tuyngcnsis (Tiibingen) 550. Tyani (Teano) 529. Tyra.scliiae (Tarazona) 537. V. sub Hu. Ubetensis (Ubeda) 535. Ugueth 557. Ulduni (Verdun) 545. Uli.\bonae (Lisboa) 3i8 535; mors S. Antonii ibi nota 271 ; miraciilum in filio sororis S. Antonii 272. Uragnanae (Vergnana) 522. Urbeveteris (Orvielo) 249 250 516. Urbinch (Viborg) 548. Urbini 514. Usetiac (Uzes) 540. Ustalh (Yslad) 548. Utini (Udine) 274 325. Utisburch (Freiberg) 531. Uxariae (Hoxter) 327 349. Vacrlfordiac (Waterford) 5i7. Valencenis de (Valenciennes) 545. Valentiae Galliae (Valence) 307 5i1. Valentiae Hi.spaniae (Valencia) 324 537. Valenliac (Valenza del Po) 527. Valiis cust. Aprulinae (Isola dei Gran Sasso) 530. Vallis cust. Islriae (Valle) 303 528. Vallis cust. Montanorum (Val- le) 511. Vallis cusl. Heaiinac (Valle) 516. Vallis ('anonicae (Valcamoni- ca) 526. Vallis Capaniae (Valeabrere) 538. Vallis Felicis (Scligen(al) 549. Vallis Monlonis (Vaimontone) 517. Vallisoleti (Valladolid) 536. Valriaci (Valrcas) 539. Vapin(|iii (st confirmationi regiilac 423; cdocelur dc pcr- focta lactitia I 18 609; laudatur puritas et simplicitas 618; legen- dam composuit 514; prophctiac ipsius 178 362 ; refcrt intentio- nem S. Fr. de usu libiorum 192 397; vi- siones ipsius 20 57 81 202; sepultus As- sisii 504. Leo nepos loannis regis Arme- niae ab eo regnum obtinct 348 533. Leonardus fr, de Assisio socius b. Francisci 244; non bene de b. Francisco cogitat 245. » fr. dc Fulgineo 249; miracula 240. » fr. dc (jilTono gcne- ralis et cardinalis 346 329. » fr. de Monte Polizano singuhirissimiis scicn- tia ct virtulc 320. » fr. curalur a b. Gerar- do (lo Valcnlia 299. Leopardus ciiralur a IV. Gio- tiaiio 278. Lepro.sis .scrvit S. Francisciis 141 362. INDEX. 661 Liberalus fr. B. do Laiiro iacel Broforlii, eiiis vita et visiones 280-281. » fr. de Macerata obiit S. Angeli de Vena 280 nota 2. Lfber Concortlantiaiiim fr. Ar- lotti de Prato S18. » Criicis 497. » I)e via in sapientiam perveniendi 317. » De proprietatibus re- rum 515. » Mamolreclus 523. Libri quid de ipsis b. Franciscus sentiebal 285 559 sq. » scripti a fratribus Mi- nor. 591. Librorum excessus ducit ad in- feros 447. Limina apostoionnTi Romae S. Franciscus visitavit 5 138. Litleras nescientes fratres non discant 377. Livonia (Lituania) quinque ff. Minores ibi martyri- zati 335. Lombardia evangelizatur a S. Antonio de Padua 268 ; fratres ad eam mit- tuntur 498. Lotharius rex Galliae assu- mii liabilum Minorum 347. Lucas fr. sociiis sancti Antonii 274 340 525; eius scripta 274 Lucensis sanctus de Podio Boni- tio lertiarius 361. Lucia de Venetiis de lertio or- dine 361. Lucidus fr. antiquior de Marchia apparet cum aliis san- rtis b. loanni de AI- verna 256 ; a Spiritu S. edoctus 283; mira- bilis sanctitate et mi- raculis 515; maximae solitudinis 618. Luciferi sedeni b. Franciscus in caelo occupat 14 21. Luculfus (Ludolfus) fr. iacet in Madeburch 327 552. Ludovicus l'r. de Venetiis cardi- dinalis 346. Ludovicus fr. S. ep. Vita 309-3 1 7 ; lavat Senis paropsides 518; praedicat in Mon- te Pessulano 540; co- litur a B. Gerardo 299; apparet cum S. Franc. 448; patrat mi- racula in pluribus locis 299 304 525 539 540. » S. rex, fraler Caroli 1 309; visitat B. Aegi- dium 210; dat partem coronae spineae fr. Mansueto 519. » rex Hungariae vocat fratres in Bnlgariam 335; amat ordinem 348. » rex Siciliae moritur 291. Lupus mansuefaclus a S. Franc. 474-476; per ipsum arcenlur a Greccio 478. Lyzardus sanatur a B. Philippo de Aqueriis 292. M Macarii dialogus in latinum ver- sus a fr. Angelo Cla- reno 340 513. Magister in theologia voto se obstiinxit ord. Min. ingrediendi 431. » in tlieologia ordinem vult deserere et ei ap- paret Christus 434. » de Alemania loquitur cum beato Francisco 455. » Iheologiae consulit b. Franciscum 518; V. Senis. Magistri Parisienses approbant Summam Alexandri de Halis 336. » plures in theologia ex ordine 340; intrant in ordinem 501. » de provincia Franciae 545. Magunliae fuit canonicus fr. loan- nes 326. Maieriae duo loca 557. Maioricarum domus habuit fra- tres Minores 349. Malaspina ord. Minor. per ma- Irem oblatus 523. Maledictio b. Francisci 588. , Mamotrectus liber, cuius auctor de Regio 523. Manfredus rex Siculorum filius Friderici II 310 439. 557. Mansi sanatur a fr. Gerardo de Valenlia 299. Mansuetus fr. a S. Ludovico ac- cipit |)artem coronae spin. Domini 519. Mantellum datum a b. Francisco cuidam vetulae 144; recipit Franciscus ab episcopo 465; serva- tur in monasterio de Monticellis Florentiae 356. Marchio de Lupis de Parma sa- natur a b. Helena de Padua 359. Marcus Corneyo, dux Venetia- rum 275; transfert corpus fr. Gentilis 525. » fr. de Viterbio mini- s(er generalis 305 ; cardinalis 346 515. » fr. laicus sanctitate conspicuus iacet Cor- necloni 274 525. Margarila S. de Cortona de ter- tio ordine 361. » sanatur a fr. Philippo de Aqueriis 292. » sanatur a fr. Adam Rufo 293. Maria sanatur a fr. Adam Rufo 293. » sanatur a fr. Ottone 303. » mater S. Ludovici epi- scopi 309. Maria Virgo apparet fr. loanni de Alverna 256. Marquardus fr. iacet Vranzla- viae 329 555. Marrochium 264 322; illuc per- git b. Franciscus 480; martyres 264. Marseda sanatur a fr. Martino 282. Martinus fr. de sancto Georgio generalis ordinis 527. » fr. (vel Matthaeus) clarus signis iacet Ful- ginei 510. » fr. de provincia Mar- chiae sanctus et mi- raculis clarus 283 515. » sanatur a fr. Ottone 303. » papa sepulturam ele- git in ecclesia b. Fran- cisci 343; sepultus cum habitu ordinis 343 455; facit con- ventum MonlisLucidi 505. Martyres piimoiami saeculorum 77. » ex ord. Minorum 363. » Aegypti 304. » in Armalcch 334. » in Bidinio 556. » Ceptae 296, » in Cereth Walachiae minoris 335 556. » Damasci 305. 662 INDEX. Marlyres in Livoiiia qiiinquc 335 556. » Marrochii 332. » in Terra Sancla 534. » ValenliaeF. Valentiac. Marlyrium lor uitra marc quae- sivil S. Franciscus 39. Massaeus Mai-ignani fr. Vita 193- 197; mittitur ad Ir. Silvestrum et S. Cla- ram 73 187 355 466; miltitur ad fr. Rufi- num 199; ct ad fr. Riccerium 284; vadit ad praedicandumcum S. Franc. 73 498; ipsi commendat S. Franc. pauperialem 608; ipsius aspectus gratiosus laudatur a S. Franc. 618; iacet Assisii 304. » plebanus factus fr. Mi- nor 276 280 513. Mater S. Francisci plnra prae- nuniiat de filio 37; recipit ab ipso res- ■ ponsum 581. Mattiiaeus Hartlioli magister fi- dem facit de miracu- lis 13. Odorici 27i. » de Fogia sanntur a fr. iacobo de Assisio 295. » de Marsalia sanatur a fr. Gerardo de Valen- ientia 301. « fr. de Aquasparla ge- neraliSjdoctor in theo- logia 338; cardinalis 345 510. » fr. de Faventia mira- culis clarus iacet Bo- noniae. 263 521 522 524. » fi". de Fulgineo clarus miraculis 242. » fr. de Monte Rubiano apparet B. loanni dc Alv. 256 ; ab ipso vi- detur inter choros an- gelortim 283 ; conso- latur fr. loannem a Penna 288; signis cia- rus 515. » fr. de Narnio iacel Naniii 2i2 510. » fr. claruit signis el iacet in Negroponte 303 533. » iudex Serviensis .sana- tiir a fr. Adam Hufo 293. Mea de Scnis de terlio ordine 361. Medicus suadet S. Francisco iit abslincat a lacrymis 584 630; curat igne S. Franc. 59. Medicus de Spolelo sanatur a fr..\nionio de Tegrinis et fit tertiarius 241. .Meditationes siiper Fvangelia fr. loannis de Caulibus 519. Melcasa soldanus .Aegypti 304. Melfia silva de, ibi locus fratrum 293. Michael archangelus, devotio b. Francisci ad ipsum 20 ; loquitur ad fr. Petrum de Monticulo 276 277. » fr. Albanensis clarus prodigiis iacet Chersi 303 528. » fr. audit confessionem fr. Stephani de Hunga- ria 333. » fr. de Cesena, gene- ralis ordinis 332 339 524. » fr. iacet Viennae 306 ' 541. Michelina de Pensauro (Pesaro) de tertio ordine 361. Miles S. Franciscus pergit in Apuliam 157. » de Brixia decapitan- dus in tuto collocatur a S. Antonio 273. Millestorcae ubi plura loca 557. Minister Anliochiae el Romaniae dat habitum ordinis regi loanni de leru- .salem 347. » Marchiae peccans con- tra regulam punitur 449. » Siciliae dat habilum Minorum F^ederico II rcgi Trinacriae 348. Ministri provinciae S. lacobi in- duunt habitu Minorum tres reg( liae 348. » eorum officium 375 406 420 423. » gencrales, eorum of- ficium et iura 416 417. Minores (Tr. (luare sic vocantur 381 ; quid lioc nomine vcnit 382. » .Minorum ordo V. Ordo. Minus fr. Altimanni ministcr Tii- sciae habuit appari- tionem pueri lesu 261 518 520. Miracula S. Franc. Alexandriae 527; Ahinni 474; in Aquilania 539; Cistcr- nae 509 ; Corncti 515; Poitugal- Eiigiibii /.7/l • ilcrdao 536; M(!ranii 474; Narbonac 540; Narnii 476; Nuceriae 510; Orlac476 515; Reati Missa de Angeiis 591 ;Salmanticae 534; S. Donnini 523; S. Geminiani 510; Senis 518; Trabe Bonantis 512; Tuscanellae 477 515. in Monte Al- vernac 519. » dc Apostolis aiidilur a S. Fr. 370 464. Missale aperuit b. Franciscus 180. Missio Tunitii i99. » Marrochii 499. » fratrum anno nono ab inceptione reliirionis 500. Missionarii in Aegypto 274. Monachi de Antiochia fiunt fra- tres Minores 344; in Ambidon iustilia di- vina puniuntur 330. Monachus niger venit miraculose ad ord. Minor. 429 ; alter ex visione habita fit fraier Minor 444. Monaldus fr. iacet Arelati 317 539. » fr. marlvr in Arzenga 332. » fr. auctor Summae 303 341 528. Monasteria monacharum 424. , » Sororum in .\lamania 358. Monasterium Ord. S. Clarae de Arcello (Celle) aedifi- catur a S. Fr. 358; ibi moritur S..\nt. 271 358; ibi iacel B. He- lena 359. » de Buda 360. » deCampolongo(Long- champs) 360. » de Campo regio (Ko- nigsfelden) 360 362. B de Messana 360. » de Monte Sancto 235. » de Monticelli prope Fiorcntiam 356. de Ncapoli 291 360. » dc Parisiis 360. » de Pcrusio 243. » de Pctris Albis 360. » de Praga 360. B (piaiuor Coronatorum prope Romam, ubi degit B. Aegidius 207, » de Uiiia 293. Monitioncs regulae 423. Monopolis civilas 272. Mons Alvernae V. Alvcrna 291. » Elhneus; ibi in ere- mitorio moratiir B. Gcrardus dc Valcntia 298. » Fonlis Coliimbac iiixla Rcatcm 263 ; ibi S. i"r. scribit rcguiam 371. INDEX. 663 Monlana Nigra, ubi monachi fiiint fr. Min. 452 483. Monte Feltro praedicat S. Franc. 479. Monte Poiiziano, ibi natus fr. loannes Martinozi mar- tyr 304. Moricus de ordine Crucifer. fa- ctus fr. Min. 59; so- cius S. Franc. 177 250 494; ubi iaceat, nescit Pisanus 243. Mortui a S. Franc. suscitati 112; puerum suscilat S. Franc. 483. Mulieres vilabat S. Franciscus 38; ad turpia ipsum invitant 477 482; per mulierem admonet vi- rum 591. Mures, in specie murium tentat diabolusS.Franc. 162. Murmuratio peccatum fratrum 438. Musca fr. quem appellavit S. Franc. 589 618. Muscas denarios S. Franc. vo- cavit 588. Mutuare an sil fratribus Mino- ribus licitum 405. N Narnii iacet fr. Maltliaeus 242 510; palrat miracula b. Franciscus 476. Nativitas D. N. I. C. quomodo S. Franciscus volebat il- iam celebrare 251 ; fe- stuni inGrechio 8 516. Nemore locus de, ubi fuit S. Franc. et S. Bonav. 518. Nicoiaus 111 de regula Minor. 378 425; confirmat ipsam 378; circa eius ob- servantiam 383-384; creat cardinaies ex ord. Minor. 345. n IV approbat regulam tertii ordinis362; con- cedit fr. loanni de Par- ma facultatem eundi ad infideies 276. » fr. de Assisio iacet in loco de Perusio 202 234 504. » fr. de Assisio narrat mirabilia de ortu b. Francisci 108 109. Nicolaus fr. iacet Bononiae 262 521. » fr. de Gadfordia pro- vinciae Hiberniae 332 547. » fr. Hungarus martyr 335. » fr. de Lyra scriptor 340 5i4. » fr. de Marchia martyr 335. » fr. S. martvr Marro- chii 296. » fr. Mutio scriptor 525. » fr. de « Paier noster » iacelMevanii243 510. » fr. iacet Nussiae 325 648. » nobilis fr. luniperum non bene tractat 245; male finivit 439. » sanatur a fr. Gerardo de Vaientia 301. Nicolutius de Senis de tertio or- dine 361. Nobiles de lertio Ordine 361. » multae accipiunt ha- bilum S. Clarae 357- 358. » muiti induunt habi- lum b. Francisci 349. Nobilis factus frater Minor habet visionem de S. Fran- cisco 58. » de Marchia offert voto filium ord. Minor. 431. Notarius lubricus recipit marty- rium lerosolymis 269. Novitio ex ordine egredienti ap- paret Chrislus 432. Novilius Parisius egredi vult ex ordine 432 sq. » ^tentatus de ordine exire 435. Nuces portavit b. Aegidius 206. Nunus F. Minus fr. Altimanni. Nursiae iacenl fratres sancti 243 311. 0 Obedientia b. Francisci guardia- numpostulat !44;eius doctrina de obedientia 604. Odo Rigaldus fr. Archiepiscopus 337 ; V. Rigaldus. Odoricus (alias Theodoricus) fr. Saxo iacet in loco de Misena 551 (327). » fr. de Ulino celebris missionarius inter in- fideles 274 525. Officium divinum, quando libris fratres carebant, ante Crucifixum medita- bantur 81. » Passionis compositum a S. Franc. 354. » Passionis compositum a B. loanne dc Parma 337. » S. Stigmatum com- posituni a fr. Gei'ardo Oddonis 339. Ogerus fr. de Saxonia iacet An- dernaci 549 (326). Oleum quaerit b. Franciscus pro lampade ecclesiae S. Damiani 1 44 ; s. Clara miraculose auxit 353. Oratio S. Francisci 37; eius doc- trina de oratione 588 599. Ordo Cruciferorum, cuius fuit fr. Moricus 250. » Minorum a Christo prophetatus 41 ; visio S. Francisci 190; sin- gularis ex nobilitate et diguitate 3i7 350; numerosus 350 351 ; docloribus decoratus 341 ; Deo acceptus(re- velatio) 427 438 563; durabit usque ad fi- nem 350 435. » Fralrum de Poenilen- tia fundatus 177; ad castrum Cannarium 467 ; commendatur sanctitate, nobilitate, numero 360-362. Ordo Praedicatorum praedictus ab abbate loachim S3 ; frater a poenis purga- torii liberatur meritis b. Aegidii 213. » Sororum Pauperum quando institutus 177 351 ; multitudine so- rorum commendatus 360. Orlandus de Clusio donat b. Francisco montem AI- vernae 479. » sanatur a fr. Gerardo de Valentia 301. Orte civitas, ubi patrat miracula S. Franciscus 476. Ortolana (soror) mater S. Clarae et Agnetis 357; soror emcitur 352. 664 INDEX. Olliercluis (Oilocnriis) rex Boe niiae paier de Boeinia 357. S. Agnetis OUo fr. de Halberstadio .328 o,")2. » fr. de provincia Scia- voniao 303 .528. Ottoniis fr. sancius mariyr .Mar- rochii fidem praedica- vit 3-22. Pacificus fr. germanus fr. Hu- milis iacct Sufflani 28! 515. » fr. re.x versuum mi- nister Franciac 285 479 501 ; visio de S. Franc. 5 6 1 4 36 57 I 43 1 44 479 ; experi- Inr Innnililalem S. Franc. 586. Padua civitas a b. Antonio de- corata 27 1 ; fuit ibi lector 268. Padum flumen S. Fran(i.sco in nocte illuminatur 38 479. Palma cre\it miracuiose 252. Panzo monasterium de, ibi mo- ratur S. Clara 352. Parietede, ubi daemones fecerunt capituhim 162 445. Parisius de Sancta Sophia cu- ratur a fr. Adam Rufo 293. » fr. testis miracuiorum S. Antonii 272. Parma, quidam sanctus de, 252. Pasca pueila curatur a fr. Adamo Rufo 293. Paschaiis fr. dc Hispania mar- lyr 334 537. Passio Chrisli, ad eins mcdita- tionem b. F"ranciscus inducebat 111; eam ipsc plangcbat 37. Pastor fr. magister et cardinalis 338 346 541. Pater nostcr pro infractione si- lentii 386; per dimi- dium Patcr nostcr su- slincri non potcst dia- bolus 162. Patriarchalus Aqnilcgiensis, ibi canonizatus B. Odori- cus 274. Paulus curatnr a fr. Phili|)po dc Aqueriis 292. n fr. iacet .\rqnatae243 511. » fr. dc provincia Mar- cliiac sanclus fratcr 282 515. Pax fr. Tlicatinus iaoel Cassiae 243 511. Pccorclla fr. vocabatiir fr. Lco 188 190. Pecunia contcniiicbaliir a fralri- biis Miiioiilms 386 497; ip.sam siicrnit S. Franc. 146. Peregrinus de Fallerono fr. Vita 283 cl 284; studet Bononiac 478 51 4. Perusii incarceralnr S. Franc. 1 17 160 580; recipit in- ■ dulgcntiam Portinnc. 193; iacel B. Aegi- dius 205; et alii sancti fralrcs 234; praedi- cavit S. Franc. 473. Pctrus de Aniiochia cancella- rius regni Siciliae ve- neratur fr. Gerardum 300. » Bcrnardonis, pater b. Franc. filium insecta- tnr 120 121 122. » (le Coliemcdio cardi- nalis 188. » fr. de Aquihi doctor 339 530. » fr. de Archagnano in- qiiisitor ct martyr 302 526. » fr. de Assisio vocatus ad ordincm 453. » fr. Aureoli magistcr tlieologia 338 544 ; archiepiscopns 539. <> fr. minister provin- ciac Calabrinc 296 532. fr. de Cansano gene- ralis ordinis 517 530. fr. Calhanii Vita 203 20 i; (\nnon. ecclcsiae catli. Assis. 472; in- tral in ordinem 180 ; pcrgit Uomam cum S. Franc. 193; socius fr. Bcrnardi in prac- dic. 433; vicarius S. Franc. 144 148 178 587 608; iacct Por- tiunciiiac 504. fr. iacet in custodia Brabantiac 325 549. fr. de Castro Sancti Hcnrici, cui apparctS. Franciscus 43.3. fr. Casuel de Angiia doclor 341. fr. dc Fiiso cardinalis 539 nota b. fr. dc Gallitio (Gaii- culo) 235 510. fr. loannis doctor 339 340 540 5JI. fr. dc I.avcchia per S Franc. rcccpit vi- sum liinpidiim 478. I'ctrus fr. S. Marlyr Marrochii 322. » fr. de .Monterone scri- psit vilam B. Petri Pcctinarii 361 not. 6. » fr. de .Montc Ulmi vel Ulmonis eius miracuia 279 514 sq. » fr. de Monticulo san- CIU.S, Vita 276 277; amicus B. Conradi de Oflida 233; iacet Si- roli 513. » fr. iacet in .Nigroponte 303 533. » fr. Peciinarius de lertio ordine 261 361 518. » fr. de Podio iacet in loco Inleramnac 240 510. » fr. de Provincia mar- tyr 334 557. » fr. de Senis inartyr 333. » fr. de Theukesbury ministcr .Memaniae et Angliac 325 nota 5. » fr. iacet in ioco Trani 294 331. » fr. inartyr Valcnliae in Burgundia 307 524. » fr. marlyr Valenliae in Hispania 324 537. » rcx Aragoniim capit iiisulam Siciliae 310. » rcgis Aragoiuim filius cum habitu sepultus Caesaraugustae 349 537. » rogis Aragonum uxor accipit habitum s. Cla- rae 359. » regis iacobi Arago- num filiiis inirat in oidinem 349 431. » rcx Cypri i;e|)it Ale- xandriam 305. » rcx Portugalliae mor- tiuis cnm liabitu Mi- nor. 318 535. » rex Trinacriae (ilias diias habuit in ordine S. Clarac 360. » sanatnr a fr. Oltone 303. Petriis et Paukis (SS.) apparcnt Romac S. Francisco 20 196. Philip|)i horliis Mcdioiani nbi (oii\. fralr. Minor. constructus cst 626. INDEX. 665 Pliilippus fr. de Aqueiiis sanctus 290-292. 3 campsor curntur a fr. lacobo de Assisio 295. » fr. Longus socius S. Franc. tactus ab an- geio calculo ignito 178 243; visitator So- rorum 243 503. r> fr. filius regis Maiori- carum 349. » fr. de provincia Mar- chiae 286. j> fr. de Monte Calerio, eius scripta 34! 527. » ■('^hilippinus) fr. laicus iacet in Monle llcino 261 520. » fr. de Perusio scripsit de protectoribus or- dinis 343. j) curatur a fr. Philippo de Aqueriis 292. » magister curatur a fr. Adam Rufo 293. B Pulcher rex Franciae 359. Physionomia S. Franc. 468. Pica mater S. Franc. multa de filio audit a peregrino 59 ; laetatur de ortu S. Franc. 98. Piperni mulier non vult panem dare fratribus 516. Pisae colitur fr. Gerardus de Valentia 301 ; iuco- lae invocant S. Claram 356. Piscibus praedicat S. Antonius 268. Podii miracula patrat S. Antonius 267. Poenae contra fratres regulam non servantes 440. Poenitentiales viri fratres Mino- res vocabantur 465. Polycarpus diaconus de S. Fran- cisco prophetavlt 44. Pontius Carbonelli magister S. Ludovici epi.scopi 310 324 340 536. Portiunculae indulgentia 193 196 204 584; fratres sancti 203-204; mira- culum operatur fr. Leo 192; accedit magister de Alamannia 455. Portugalliae reges sepulti in ha- bilu Minor. 348. Praebendati ante divinum iudi- cium 438. Praecursor S. Francisci 465. Praedicatio S. Franc. qualis 464- 564; quid dicit regula 419 420; S. Franc. dubitat utrum debeat praedicare 73 355 465 ; praedicat in mul- tislocis 47I-480;prae- dicat infidelibus 56 480-483 ; praedicat avibus 196. Praedicator tenlatus de virgini- tate b. Mariae 210. Praelaturas noluit b. Francisc. pro fratribus suis 111. Praepositus Montis Vici fratres Min. insequitur 438. Prior Sancti loannis de Plalea 250. Promissiones factae S. Francisco pro ord. suo 435. Prophetia de S. Franc. 33-60 74 350; deord. Min, 45- 64 436 493 495; spi- ritum prophetiae ha- buit S. Franc. 37. Proprietas, ipsam odit S. Franc. 148. Protector ordinis Gregorius IX 342. Provincia : Angliae 329 545; visio fratris 447. Apuliae 293 531. Aquitaniae 308 537. Aragoniae 313 324 536; fra- ter damnatus 446 sq. Argentinae sive Alemaniae Su- perioris 326 550. Austriae 329 552. Provincia : Boemiae 329 553. Bononiae 262 521. Burgundiae 305 541. S. Francisci 178 503. Calabriae 296 532. Castellae 304 535. Coloniae 325 548. Daciae 329 548. Franciae 308 543. Hiberniae 329 332 547. lanuae 289 440 526. Marchiae 256 258 275 333 340 429 449 511. Mediolani 302 526. Paduae sive B. Antonii 264 524. Pennensis sive S. Bernardini 289 530. Provinciae 286 sq. 290 309 317 379 539. Romana 245 305 515 517 523. Romaniae 303 533. Sancti Angeii 295 531. Sancti lacobi 304 321 339 348 534. Saxoniae 325 551. Sclavoniae 302 528. Siciliae 297 532 448. Terrae Laboris 290 528. Terrae Sanctae 304 533. Turoniae 307 542. Tusciae 252 304 341 817 449. Ungariae 324 554. Prunae, super ipsas iacet S. Franc. 477. Puer lesus apparet duobus fra- tribus 518 520. Puer mortuus resuscitatur a S. Franc. 483 ; a fr. Her- vaeo 323. Pueri Florentini perducuntur ad velum S. Clarae 357. Purgatorium visitat S. Franc. in die natalitio 22 39 452 ; omnes animas ex ipso hberavit B. Aegidius 213 452. Q Quadragesimae B. loannis AIv. 255;Epiphaniae 394; S. Franc. in Fonte Co- lumbae 516; in insula laci Perusini 505. Quadragesimale S. Antonii 269 ; fr. Henrici de lardino 526; fr. lacobide Tri- sanlo 518; fr. Fran- cisci de Abbate 527. Qualuor capellae, ecclesia propc Tudertum 163. » Deus pro suo ordine S. Francisco promisit 190 436. R Raymundus fr. confessor fr. Ro- gerii de provincia Provinciae 318 319. Raymundus fr. Gaufredi min. gen., 440 541. » fr.de Provinciamartyr in Tartaria 334 557. Raymundus fr. marlyr Tholo- sae 308. 666 INDEX. Regina Rayniundiis fiatcr S. Ludovici episcopi 312. Raynaldussanctus frater 251 515. Uaynerius fr. laicus plura facit miracula 242 505. » fr. de Pichoioriibus minisler Romae de- fendit novitium 456. Redditus annuos an possinl fra- tres recipere 411. Caslellae, uxor regis Henrici 321. » Legionis filia precibus S. Antonii suscitata 272. » plures Hungariae fue- runt de lerlio ordinc 362. Regnnm Caslellae 348 349. » Cypri 348. » llungariae 310 313. lerusalem 310 313. » Siciliae 310 313. Regula facta in Fonte Columbae per b. Franciscum 516. Religio Minorum similis pisca- lori 583; sub Cliristi tutela 428. F.Minores. Reparatio ecclesiarum a B. Fran- cisco 5 7 35 176. Resuscilatio mortuorum a b. Francisco 40; v. Mor- tui. Revelalioncs B. Helenae de Pa- dua 359. » factae fr. Leoni 191 ; S. Franc. 39 73. Rex Aragonum 313. Riccerius fr. de Muccia receptus a b. Francisco 283 284; liberatus a ma- gna tentatione 284; loquitur cuin b. Fran- cisco de intentione regulae 285; conver- sus praedicatione b. Francisci 478 ; fralcr spiritualis 515. Riclinrdus fr. episcopus Arma- lech inartyr in Tar- taria 363 557. » fr, do Mediavilla ma- gister 339. » fr. iacet Calatagironae 297 533. Rigaldus fr. iacet Aureliaci 308 538. » fr. archiepiscopus Ro- thomagensis regulam exphcavit cum aliis 337 .379 544. Robertus fr. de Bascia doctor in sacra pagina 337; explicat regulam 379. » fr. Bachon Anglicus scriptor 341 (cfr. nota 5) ; in omnibus scien- liis expertissimus 5i7. » (Rodulfus) fr. Elifath magister 339 547. 1) rex Siciliae pelit con- fessorem fr. Philippum 291 ; ainor erga fr. Min. 347 529; ad ipsum fr. Binatus ope- ra direxit 527. Rodericus fr. Rabicii iacet in Monle Valdearo 321 535. Rodulfus (Radulfus) fr. de Colc- bruge magisler 339. » episcopus Erfordien- sis fit fr. Min. 20 330 344 429 521. » fr. iacet Rodoniis 307 542. Rodulfus fr. Rodimpton magnus inter doctos 339 5i7. » rexRomanoruni filiam posuit in ordine S. Clarae 359. Rogerius episcopus Frcciuenli- nus consanguineus fr. loannis de Avellino 240. » fr. Bachondoctissimus 339. V. Robertus. B fr. Conoe magisler 547. » fr. de provincia Pro- vinciae iacet in con- ventuUseciae 317-320 540 541. » fr. sancius iacet Tu- derti 235 510 618. Rolandinus fr. de Florenlia 261. Romae iacent sancti fralres 245 515; pltiries praedi- cavit S. Franc. 476; visitat limina aposto- lorum 138. Rosa S. de Viterbio 361. » puella invocat fr. Pau- lum 282. monachus monelur de iranslatione fr. Gis- mundi 293. Uulinus fr. de Assisio. Vita 197- 202; moratur cum B. Aegidio 248; auclor legendae 193 514; semper orabat 618; infirmatur in loco de Portiuncula 186; au- divil a S. Fronc. de futuro tempore ordi- nis 436 ; sepultus As- sisii 504; canonizatus in caelo 178. Roslagnus s Sabalinus socius S. Francisci 177 515 494; iacel Aracaeli 248. Sacerdos lascivus rece|)tus ad ord. Min. 430. Salmastra civitas Persiae 332; iacel sanctus frater martyr miraculis glo- riosus 557. Salome (soior) eius miracula ante et post mortem 358. Salulatio « Dominiis det tibi pa- cem . 465 589 ; « Pax et boniim » 465. Samuel fr. S. marlyr in Cepta 296. Sancia rcgina Siciliac vocal con- fessorem Ir.Pliilipi^uiii de .\(|iic.iiis 291; fun- dal monast. S. Clarae 360; induit habitum S. Clarae 291 359. Sancius rex sumit habitum Min. 348 440 535. Sanctimonialis quaedam sanalur a ffr. Petro et Catlia- lano marlyribus 307. Sanctum Angeliim visilavil b. Acgidius 206. » lacobum de Gallecia visitavit S. Franciscus 5 182 503; adiit B. Aegidius 206. » Nicolaiim dc Bari vi- sitavit bealus.\egidius 206. Sanctus fr. laiciis coruscat mira- ciilis cl iacet Scotaneli 2H2 51 i. Saiidalia piTmilliinliii' IVatribiis 374 395. Saraceni dcdiicli in Italiam per Frid. II 77; aniigiint S. Franc. 121 160; ipsis praedical S. Franc.44 480;ffr. mar- lyres inter ipsos 302 304; Saraccnus oneri li-alribiis pccuniam 386 500. Saray civitas 333 557. Sarteani S. Fraiiciscus vicil dia- bolun) 8 35. Scholares Parisius inlrant in or- diiKMii 430 431. Sclavoniam visilat b. Franciscus 480. Scolelliis V. Polriis do Aipiila. Scoliis doclor Sublilis 337 5i7; ipsius mapi>ler (jii- lichiiiis de Ware ,546. Sedulitas l)caii Francisci 3 4. INDEX. 667 Segrianus l'r. sanctus miraculis ciarus iacet llerilap 324. Senis expiicat S. Franc. dubia scripturae 39 59 1 10 591 ; ibi praedicat S. Franc. 194 499; prae- dical B. loannes Aiv. 256 ; fratres sancti 26 1 318. Sensus fr. sanclus 235 504. Sententiarum libri declarati a fra- tribus Min. 336-340. Sepulchrijm Domini visitat b. Aegidius 206. Serapliicus quare est vocatus S. Fraiuiscus 14. Sermones dominicales fr. Lucae 274. » fr. lacobi de Trisanto 318. Serpen* e bursa a fratre in- venta egreditur 161. Servasan fr. edidit Summam 341. Servusdei fr. de Urbino sanctus 276 313. Severinus fr. sanctns iacet in Urbe Veteri 254. Sihilia V. Hyspalis. Sibylla prophelavit de S. Franc. 43. Sicilia, ibi fratres sancti 297-301; rex Fernandus fit fr. Minor 348. Sigismundus (Gismundus) fr. sanctus iacet Melfiae 293 531. Silvester fr. socius S. Franc. 187; visio de S. Franc. 43 37 80; accipit respon- sum de praedic. S. Franc. 73 335 466; loquebatur familiariter cum Deo 178; iacet Assisii 504. Simon (Symon) fr. de Assisio 240; quid faciebat in carnis tentalione 248. » fr. Aymonis iacet Mes- sanae 297 332. » fr. de Campo Regali 240 310. » fr. de Collazono 240 310. » fr. de Corsciano 240 310. » fr. iacet in Madeburch 327 352. » fr. iacet Pictaviae 307 542. Sinai mons, ipsum adit B. Gen- tilis 273. Socii primi S. Franc. 177 362. Soidanerius fr. sanctus iacet Vi- terbii 251 515. Soldanus Aegypti eiusque con- versio, 40 60 112 360; accedit ad ipsum fr. llluminatus 245 ; of- fert munera S. Franc. 386. Sorores Minorissae 347 349. » S. Petronillae de Se- nis 430. Spinae, inter ipsas volutatur S. Franc. 163. Spoleli civitas, advenit S. Franc. 157; moratur f}. Ae- gidius 212; ibi cano- nizatur S. Antonius 271. Steincal civitas patria fr. loannis 326. Stephanus fr. liberatur a furore orationibus S. Clarae 334. » fr. martyr in Saray 333 355' 5.57. » fr. martyr Tolosae 345 537. » fr. iacet in Thauro 321. » rex Hungariae 309. Stigmata S. Franc. 39 36 74 189 256 263. Storiis cella de, ibi habitat S. Franc. 162. Subasii mons, moratur ibi B. Rufinus 198; B. Sil- vester 466. Subpontoniae morantur fratres 453. Summa Aiexandri de Halis 309 336. » Astesani 340 527. » Durandi 543. » loannis Guallensis 337 340. » loannis Saxo 340. » lohannina 341. » fratris de Mari 527. » Monaldina 303 528. » Servasan 341. Syriam vult adire b. Franciscus 480; visitat B. Ae- gidius 206; fr. laco- buscustosSyriae304. Talia recipit lumen oculorum in- tercessione fr. Marlini 283. Tana (Bombay), ibi passi sunt martyrium quatuor fratres Min. 332. Tartaria, ibi martyres ex ordine Minor. 334; labores fratrum 557. Temptialbene fr. agit miracula 240 510. Tertericus fr. minister prov. Ar- gentinae 326 330. Thaddaeus Cursi filium vovet ordini 432. Thalfina B., (Delphina) coniux S. Elzearii 291. Thau litleram dilexit S. Franc. 35 41. Thauri iacet sanctus frater 321 . Theobaldus fr. de Assisio 249 ; eius miracula in flu- mine Tiberis 249. » fr. iacet Spoleti 241 510. Theobaldus intercessione fr. Mar- tini sanatur 283. Theodoricus fr. iacet Andrenaci 326 549. » (alias Odoricus) fr. Saxo 327 551. Theotonia primi fratres Minores 327. » visio S. Francisci de venientibus inde ad ordinem 350. Tholosanus episcopatus 346. Thomas de Aquino correctus a fr. Gulielmo de La- marra 337. » fr. de Bononia gene- ralis ordinis et cardi- nalis 305 323. » fr. de Celano scripsit legendam et prosam de mortuis 330. » fr. Eccleston, eius re- latio de adventu Mi- nor. in Angliam 331 not. 1. Thomas fr. iacet Eugubii 241 310. » fr. de Ferignano ma- gister in theoiogia 523; cardinalis 346. » fr. de Fulgineo mar- lyr 333. » fr. Hibernicus noluit fieri sacerdos290 330. » fr. de Papia 253. » fr. de Tolentino mar- tyr 332. B iudex curatur inter- cessione fr. Philippi de Aqueriis 292. Thomasina de Urbino sanatur a fr. Martino 282 sq. Tobias fr. iacet Proceni 251 362 516. Toletum, ibi in cathedrali sepul- tus cum habitu Minor. rex Fernandus 348. Tomasa de tertio ordine sanata intercessione fr. Phi- lippi de Aqueriis 292. 668 INDEX. Traclatiis TranxfKje 341. Transfiguralio h. Francisci 472. Trinacriac regina Elisabclli 299. Tiigiiriiini propc .\ssisiiim in quo ciini sociis vixil b. Franciscus 465. Tunicas pliires non habiiit S. Franciscus 148 j clcdil | unam fialri liufino 1 48. Tiiniliiim missio ad 207. Tu.«culanus cardinaiis 207. u V. sub Hu. Ubertiiuis fr. de Cosali 440 541. Udo fr. iacet in Iluxaria .327 550. Ugo fr. de Castronovo scriplor 544. » fr. de Digna iacct Marsiliae 317; eius scicntia et opera 317 341 379 539 540. U.golinus fr. S. niarlyr Marro- diii 296. Ulixbona civilas, cx eo oriundus b. Antonius 264; mi- raculiim in defensione patris ipsius 269 sq. Umbraida Guersii iibi passus martyrium fr. Petrus 302. Ungaria, ibi fratres sanoti 324; reges ordini devoli Urbanus V creat cardinales ex ord. Min. 346; ad ord. Min. parum affectus 438. » VI creat cardinales ex ord. Min. 346. Valdeari mons 321 535. Valentiae in Burgundia duo fra- ires martyres 307 542. B in Hispania duo fra- tresmartyres324 537. Valentinus fr. de Narnia iacet Assisii 202 504. Velum Sanctae Clarae servatur Florentiae 356. Venantius fr. laicus 308. Ventura fr. laicus 234 304. Verdiana de Perusio sanata a fr. Adamo Riifo 293. Vicaria Aquilonaris 332 557. » Bosnae 335 555. » Cor.sicae 558. Vicaria Orientis 332 556. B Russiae 335 556. B Sardiniae 558. » Tartariac 334 557. Vicedominus Placentinus cardi- naiis assumpsil habi- tum ordinis 344 345. Vicus Pisanu.s, ubi moratur S. Franc. 517. Villafranca in Hungaria, ubi iacet IV. loannes minister Hungariae 324. » in Hispania iacet qui- dam sanctus frater 321. Viola sanatur a fr. Bernardo de Quinlavalle 184. Virgo Maria b. Francisco appa- ruil et pueriim lesum deosculandum prae- buit 8. Visio dc S. Franc. 58 263. V. Pa- cificus. Visiones S. Franc. 80 157 371 434. Voerbia (Wilna) martyres ex ord. Min. 335. Voyslaus fr. martyr 327. Vitalis fr. de Furnocardinalis 345 539; doctor in theo- logia, scriplor 338. » fr. missionarius in Marrochium missus 322 499. w Walachia minor,martyresex ord. Min. 335. Wenceslaiis rcx Boemiae 358 360. Wilna, ibi plurcs marlyrcs 333. z Yveria, ibi duo loca fralrum Min. Zanlesa laudat 524. S. Franc. 96 452 . r-eiOi^^^ySXJiV-»- /J y\. ^: X f^i ^* ■^-^rj •>^, --^: •^ ^ '^ /^ -si«"' 'X *o, S?s^'- ^%M- .^^-^. ^. Analecta Franciscana, ^ j^j r^ ^ i 1